Χαρακτηριστικό Γνώρισμα του Ανθρώπου

Ο Τζόντι είναι ιδιοκτήτης ενός γραφείου που ασχολείται με την εκτίμηση περιουσιακών στοιχείων. Βοηθάει μια κυρία να αξιολογήσει και να πουλήσει τα αντικείμενα από το σπίτι της εκλιπούσας αδελφής της. Καθώς σκαλίζει τα πράγματα γύρω από ένα παλιό τζάκι, βρίσκει δύο παλιά κουτιά. Όταν κοιτάζει μέσα στο ένα, δεν μπορεί να πιστέψει στα μάτια του. Υπάρχουν 100δόλαρα τυλιγμένα σε ρολά και καλυμμένα με αλουμινόχαρτο—συνολικά 82.000 δολάρια (περ. 65.000 ευρώ) σε μετρητά! Ο Τζόντι είναι μόνος στο δωμάτιο. Τι πρέπει να κάνει; Να πάρει το κουτί χωρίς κουβέντα ή να πει στην πελάτισσά του ότι βρήκε αυτά τα χρήματα;

ΤΟ ΔΙΛΗΜΜΑ του Τζόντι στρέφει την προσοχή σε ένα από τα χαρακτηριστικά που μας διαφοροποιούν από τα άβουλα ζώα. Η Παγκόσμια Εγκυκλοπαίδεια του Βιβλίου (The World Book Encyclopedia) δηλώνει: «Ένα από τα ιδιαίτερα γνωρίσματα του ανθρώπου είναι το ότι υποβάλλει στον εαυτό του βαθυστόχαστα ερωτήματα γύρω από το τι πρέπει και τι δεν πρέπει να κάνει». Αν ένας πεινασμένος σκύλος έβρισκε ένα κομμάτι κρέας πάνω σε κάποιο τραπέζι, δεν θα συλλογιζόταν αν θα έπρεπε να το φάει. Ο Τζόντι, όμως, έχει την ικανότητα να αξιολογήσει το ηθικό ζήτημα που ενέχει η απόφασή του. Αν κρατήσει το ποσό, αυτό είναι κλοπή, αλλά είναι απίθανο να τον πιάσουν. Τα χρήματα δεν του ανήκουν, η πελάτισσά του όμως δεν γνωρίζει καν ότι υπάρχουν. Άλλωστε, οι περισσότεροι άνθρωποι στην κοινωνία όπου ζει ο Τζόντι θα τον θεωρούσαν ανόητο αν παρέδιδε το ποσό στην πελάτισσά του.

Τι θα κάνατε εσείς αν ήσασταν στη θέση του Τζόντι; Η απάντηση που δίνετε εξαρτάται από τον ηθικό κώδικα σύμφωνα με τον οποίο έχετε επιλέξει να ζείτε.

Τι Σημαίνει η Λέξη Ηθική;

Σύμφωνα με κάποιο λεξικό, η «ηθική» ορίζεται ως «η μελέτη των θεμάτων γύρω από το τι είναι δεοντολογικά σωστό και τι εσφαλμένο». Ο συγγραφέας Έρικ Τζ. Ίστον λέει: «Η ελληνική λέξη ηθικός καθώς και η λατινική moralis αναφέρονται και οι δύο στην εξουσία που ασκούν τα ήθη και τα έθιμα».

Επί πολύ καιρό, η θρησκεία ήταν γενικά εκείνη που καθόριζε τους ηθικούς κανόνες σύμφωνα με τους οποίους ζούσαν οι άνθρωποι. Ο Λόγος του Θεού, η Αγία Γραφή, αποτελούσε ισχυρή επιρροή σε πολλές κοινωνίες. Ωστόσο, ένας αυξανόμενος αριθμός ανθρώπων παγκόσμια έχουν απορρίψει τους διάφορους θρησκευτικούς κανόνες ως μη πρακτικούς και τον ηθικό κώδικα της Γραφής ως απαρχαιωμένο. Τι έχει αναπληρώσει το κενό; Το βιβλίο Η Δεοντολογία στον Επιχειρηματικό Χώρο (Ethics in Business Life) παρατηρεί ότι «η κοσμική εκλογίκευση έχει . . . καταλάβει την εξουσία που παλιότερα κατείχε η θρησκεία». Αντί να στρέφονται σε θρησκευτικές πηγές, πολλοί αναζητούν την καθοδήγηση κοσμικών ειδικών σε θέματα δεοντολογίας. Ο καθηγητής Πολ Μακνίλ, ειδικός στον τομέα της βιοηθικής, λέει: «Νομίζω ότι οι ειδικοί σε θέματα δεοντολογίας είναι οι “ιερείς” της κοινωνικής ζωής. . . . Οι άνθρωποι έχουν τώρα τη δεοντολογία ως σημείο αναφοράς, ενώ κάποτε ίσως είχαν τη θρησκεία».

Όταν έχετε να πάρετε δύσκολες αποφάσεις, πώς διακρίνετε το σωστό από το εσφαλμένο; Καθορίζονται οι ηθικοί σας κανόνες από τον Θεό ή μήπως από εσάς;