Οι Νεαροί Ρωτούν . . .
Γιατί μου Έχει Γίνει Έμμονη Ιδέα το Βάρος Μου;
«Μέσα στο μυαλό μου γίνεται μια ανεξέλεγκτη μάχη. Το ένα μέρος του εαυτού μου θέλει να φάει και το άλλο μέρος αντιστέκεται επειδή φοβάμαι ότι θα πάρω βάρος».—Τζέιμι.
ΤΙ ΦΟΒΑΣΤΕ περισσότερο από οτιδήποτε άλλο; Χωρίς δισταγμό, πολλά κορίτσια θα απαντούσαν: το να πάρω βάρος. Μάλιστα, μια δημοσκόπηση αποκάλυψε ότι οι σημερινές νεαρές γυναίκες πιο πολύ φοβούνται μη τυχόν πάρουν βάρος από ό,τι τον πυρηνικό πόλεμο, τον καρκίνο ή ακόμα και το θάνατο των γονέων τους!
Μερικές φορές τα άτομα αρχίζουν να ανησυχούν για το βάρος τους από εκπληκτικά μικρή ηλικία. Ακόμα και πριν μπουν στην εφηβεία, παρατηρεί η Δρ Κάθριν Στάινερ-Αντάρ, πολλά κορίτσια συγκεντρώνονται σε παρέες για να μιλήσουν για το πάχος—συζητήσεις στις οποίες αποκαλύπτουν μια κοινή αποστροφή για το σώμα τους. Και από ό,τι φαίνεται, αυτά τα κορίτσια δεν μένουν μόνο στα λόγια. Σε μια έρευνα που συμπεριέλαβε 2.379 κορίτσια, το 40 τοις εκατό κατέβαλλε πραγματικές προσπάθειες για να χάσει βάρος. Και τα κορίτσια που ρωτήθηκαν ήταν μόλις εννέα και δέκα χρονών!
Με τον καιρό, πολλά από αυτά τα νεαρά άτομα ίσως δελεαστούν από δίαιτες που είναι της μόδας. Ή ακόμα χειρότερα, κάποια από αυτά μπορεί να καταλήξουν σαν την 20χρονη Τζένα. Αυτή η νεαρή γυναίκα έχει ύψος 1,60 και ζυγίζει μόλις 40 κιλά! «Απλώς δεν θέλω να τρώω», δηλώνει η Τζένα. «Εκείνο που με ανησυχεί περισσότερο από όλα είναι ότι πέρασα τρία χρόνια προσπαθώντας να χάσω βάρος, και αν αρχίσω να τρώω θα ξαναπάρω όλο αυτό το βάρος σε ένα μήνα».
Πιθανώς μπορείς να καταλάβεις πώς αισθάνεται η Τζένα. Ίσως θέλεις και εσύ να αδυνατίσεις για να είσαι ευπαρουσίαστη. Ασφαλώς, δεν είναι εσφαλμένο να ενδιαφέρεσαι για την εμφάνισή σου. Ωστόσο, για την Τζένα, η επιθυμία της να είναι αδύνατη κόντεψε να της κοστίσει τη ζωή. Πώς συνέβη αυτό;
Λιμοκτονούν
Η Τζένα παλεύει με μια επικίνδυνη διαταραχή της διατροφής, η οποία ονομάζεται νευρική ανορεξία. Το ίδιο και η Τζέιμι, τα λόγια της οποίας αναφέρθηκαν στην αρχή του άρθρου. Για κάποιο διάστημα, αυτές οι κοπέλες στην κυριολεξία λιμοκτονούσαν εσκεμμένα, και δεν είναι οι μόνες. Υπολογίζεται ότι 1 στα 100 κορίτσια υποφέρει από νευρική ανορεξία. Αυτό σημαίνει ότι επηρεάζονται εκατομμύρια νεαρές γυναίκες—ίσως μάλιστα και κάποια γνωστή σου!a
Η νευρική ανορεξία μπορεί να ξεκινήσει εντελώς αθώα. Μια νεαρή κοπέλα ίσως αρχίσει κάποια φαινομενικά ακίνδυνη δίαιτα, πιθανώς για να χάσει μόνο λίγα κιλά. Ωστόσο, όταν φτάσει στο στόχο της, δεν είναι ικανοποιημένη. «Είμαι πολύ παχιά ακόμα!» δηλώνει καθώς κοιτάζει με αποδοκιμασία στον καθρέφτη. Έτσι αποφασίζει να χάσει λίγα κιλά ακόμα. Έπειτα άλλα λίγα. Και άλλα λίγα. Η συνήθεια έχει ξεκινήσει και οι σπόροι της ανορεξίας έχουν σπαρθεί.
Ασφαλώς, δεν είναι ανορεκτικές όλες οι κοπέλες που κάνουν δίαιτα. Μερικές ανησυχούν δικαιολογημένα για το βάρος τους, και για αυτές το να χάσουν λίγα κιλά ίσως είναι ωφέλιμο. Αλλά πολλά κορίτσια έχουν μια διαστρεβλωμένη άποψη για το σώμα τους. Το περιοδικό Ο Καταναλωτής, της Υπηρεσίας Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA Consumer) παρομοιάζει το να έχει κάποιος διαστρεβλωμένη εικόνα για τον εαυτό του με το να κοιτάει σε έναν παραμορφωτικό καθρέφτη. «Βλέπεις τον εαυτό σου πιο παχύ από ό,τι είναι στην πραγματικότητα», λέει το περιοδικό.
Έτσι, η ανορεκτική κοπέλα τρέμει στην ιδέα ότι μπορεί να πάρει βάρος—ακόμα και αν είναι ήδη κοκαλιάρα. Ίσως γυμνάζεται μανιωδώς για να μην ξαναπαχύνει και ζυγίζεται αρκετές φορές τη μέρα για να βεβαιωθεί ότι δεν «υποτροπιάζει». Όταν κάθεται για φαγητό, τρώει μόνο πολύ μικρές μερίδες. Ή μπορεί να μην τρώει καθόλου. «Κάθε μέρα πήγαινα στο σχολείο με το κολατσιό που είχε ετοιμάσει η μαμά μου, και σχεδόν κάθε μέρα το πετούσα», λέει η Χίδερ. «Σύντομα συνήθισα τόσο πολύ να μην τρώω, ώστε ακόμα και όταν ήθελα να φάω, δεν μπορούσα. Δεν πεινούσα».
Στην αρχή, οι ανορεκτικές κοπέλες όπως η Χίδερ ενθουσιάζονται βλέποντας τα κιλά να μειώνονται. Αλλά η έλλειψη σωστής διατροφής έχει τελικά το τίμημά της. Οι ανορεκτικές κοπέλες γίνονται νωθρές και χάνουν την ενεργητικότητά τους. Αρχίζουν να μην τα πηγαίνουν καλά στα μαθήματα. Ίσως ακόμα σταματήσει και η περίοδός τους.b Με τον καιρό, οι παλμοί της καρδιάς τους και η πίεση του αίματός τους ίσως πέσουν σε επικίνδυνα χαμηλά επίπεδα. Εντούτοις, το ανορεκτικό άτομο αγνοεί όλους τους κινδύνους. Μάλιστα, ο μοναδικός κίνδυνος που αντιλαμβάνεται είναι η πιθανότητα να ξαναπάρει το βάρος που έχασε—έστω και ένα κιλό.
Ωστόσο, η νευρική ανορεξία δεν είναι η μόνη διαταραχή της διατροφής ούτε η πιο διαδεδομένη. Η νευρική βουλιμία είναι μια μάστιγα η οποία πλήττει τριπλάσιο αριθμό κοριτσιών από ό,τι η νευρική ανορεξία. Έπειτα υπάρχει και η ψυχαναγκαστική υπερκατανάλωση τροφής, η οποία συνδέεται στενά με τη βουλιμία. Ας ρίξουμε μια πιο κοντινή ματιά σε αυτές τις διαταραχές.
Η Κρυφή Μάστιγα
«Μια φίλη μου μού εξομολογήθηκε πρόσφατα ότι παίρνει φαγητό χωρίς να την αντιληφθούν και κατόπιν το τρώει στα κρυφά. Έπειτα κάνει με το ζόρι εμετό. Ισχυρίζεται ότι το κάνει αυτό εδώ και δύο χρόνια». Αυτά ανέφερε μια νεαρή σε ένα γράμμα της στη στήλη συμβουλών κάποιου περιοδικού περιγράφοντας τα χαρακτηριστικά συμπτώματα της διαταραχής της διατροφής που είναι γνωστή ως βουλιμία.
Η βουλιμική κοπέλα καταναλώνει μεγάλες ποσότητες φαγητού σε μικρό χρονικό διάστημα. Κατόπιν αποβάλλει από το σώμα της την τροφή που έχει φάει, συνήθως αναγκάζοντας τον εαυτό της να κάνει εμετό.c Είναι αλήθεια ότι η ιδέα τού να αδειάζει κάποιος το στομάχι του με αυτόν τον τρόπο μπορεί να φαίνεται αποκρουστική. Εντούτοις, η κοινωνική λειτουργός Νάνσι Τζ. Κολόντνι γράφει: «Όσο περισσότερο ακολουθείς την τακτική της ακατάσχετης πολυφαγίας και της εκούσιας αποβολής της τροφής, τόσο πιο εύκολο γίνεται αυτό. Τα αρχικά αισθήματα αποστροφής ή ακόμη και φόβου αντικαθίστανται γρήγορα από την ακατανίκητη τάση που νιώθεις να επαναλάβεις αυτές τις βουλιμικές ενέργειες».
Η ανορεξία και η βουλιμία έχουν χαρακτηριστεί «αντίθετες πλευρές του ίδιου νομίσματος». Ενώ έχουν αντίθετα συμπτώματα, και οι δύο διαταραχές τροφοδοτούνται από την ψύχωση κάποιου ατόμου με το φαγητό.d Ωστόσο, σε αντίθεση με την ανορεξία, η βουλιμία είναι πολύ πιο εύκολο να μείνει κρυφή. Άλλωστε, η ακατάσχετη πολυφαγία δεν αφήνει το άτομο να χάσει βάρος, και η αποβολή της τροφής δεν το αφήνει να πάρει βάρος. Συνεπώς, η βουλιμική κοπέλα πιθανώς δεν θα είναι ούτε παχύσαρκη ούτε αδύνατη, και όταν βρίσκεται μαζί με άλλους οι διατροφικές της συνήθειες μπορεί να φαίνονται εντελώς φυσιολογικές. «Επί εννέα χρόνια», λέει μια γυναίκα ονόματι Λίνζι, «έτρωγα ακατάσχετα και έκανα εμετό τέσσερις με πέντε φορές κάθε μέρα. . . . Κανένας δεν ήξερε τίποτα για τη βουλιμία μου, επειδή την κρατούσα καλά κρυμμένη πίσω από την εικόνα ενός ατόμου πετυχημένου, ευτυχισμένου και με κανονικό σωματικό βάρος».
Ωστόσο, για την κοπέλα που πάσχει από ψυχαναγκαστική υπερκατανάλωση τροφής τα πράγματα είναι κάπως διαφορετικά. Όπως τα βουλιμικά άτομα, έτσι και αυτή τρώει κάθε φορά μεγάλες ποσότητες φαγητού. Το Νέο Βιβλίο για το Εφηβικό Σώμα (The New Teenage Body Book) παρατηρεί: «Εφόσον αυτή η ακατάσχετη πολυφαγία λαβαίνει χώρα χωρίς αποβολή της τροφής, το άτομο που πάσχει από ψυχαναγκαστική υπερκατανάλωση τροφής μπορεί να είναι λίγο έως πολύ υπέρβαρο, ή ακόμα και παχύσαρκο».
Κίνδυνοι για την Υγεία
Και οι τρεις αυτές διαταραχές της διατροφής μπορούν να απειλήσουν σοβαρά την υγεία του ατόμου. Η ανορεξία μπορεί να προξενήσει σοβαρό υποσιτισμό, και σε πολλές περιπτώσεις—σύμφωνα με ορισμένους υπολογισμούς ως και στο 15 τοις εκατό—μπορεί να αποβεί θανατηφόρα. Η ακατάσχετη πολυφαγία, είτε ακολουθείται από αποβολή της τροφής είτε όχι, είναι επικίνδυνη για την υγεία. Με τον καιρό, η παχυσαρκία μπορεί να απειλήσει τη ζωή προξενώντας καρδιαγγειακές παθήσεις, διαβήτη, ακόμα και μερικές μορφές καρκίνου. Η εσκεμμένη πρόκληση εμετού μπορεί να προξενήσει ρήξη του οισοφάγου, και η κατάχρηση καθαρτικών και διουρητικών μπορεί σε ακραίες καταστάσεις να οδηγήσει σε ανακοπή καρδιάς.
Ωστόσο, υπάρχει και άλλη μια πλευρά των διαταραχών της διατροφής την οποία πρέπει να εξετάσουμε. Όσοι υποφέρουν από ανορεξία, βουλιμία και ψυχαναγκαστική υπερκατανάλωση τροφής είναι γενικά δυστυχισμένοι. Τείνουν να έχουν λίγο αυτοσεβασμό και είναι πολύ πιθανό να υποφέρουν από άγχος και κατάθλιψη. Είναι σαφές ότι χρειάζονται βοήθεια. Αλλά πώς μπορούν να βοηθηθούν όσοι πάσχουν από κάποια διαταραχή της διατροφής να απελευθερωθούν από την ψύχωση που έχουν με το βάρος τους; Με αυτό το ερώτημα θα ασχοληθούμε σε κάποιο μελλοντικό άρθρο αυτής της σειράς.
[Υποσημειώσεις]
a Η νευρική ανορεξία πλήττει και τους άντρες. Ωστόσο, επειδή η συντριπτική πλειονότητα των ανορεκτικών είναι κορίτσια, θα χρησιμοποιούμε το θηλυκό γένος όταν αναφερόμαστε στα άτομα που πάσχουν από ανορεξία.
b Από κλινική άποψη, μια κοπέλα θεωρείται ότι πάσχει από νευρική ανορεξία όταν το βάρος της έχει πέσει τουλάχιστον 15 τοις εκατό κάτω από το φυσιολογικό και δεν έχει περίοδο επί τρεις ή περισσότερους μήνες.
c Άλλες μέθοδοι για την αποβολή της τροφής είναι η χρήση καθαρτικών ή διουρητικών.
d Η συμπεριφορά αρκετών ατόμων σε σχέση με το φαγητό χαρακτηρίζεται άλλοτε από ανορεξία και άλλοτε από βουλιμία.
[Πλαίσιο στη σελίδα 14]
Διαστρεβλωμένη Άποψη για το Σώμα Σας
Τα περισσότερα κορίτσια που ανησυχούν για το βάρος τους δεν έχουν κανένα λόγο να ανησυχούν. Σε κάποια μελέτη, το 58 τοις εκατό των κοριτσιών ηλικίας 5 έως 17 ετών πίστευαν ότι ήταν υπέρβαρα, ενώ, στην πραγματικότητα, υπέρβαρα ήταν μόνο το 17 τοις εκατό. Σε μια άλλη μελέτη, το 45 τοις εκατό των γυναικών οι οποίες στην πραγματικότητα είχαν βάρος μικρότερο από το κανονικό πίστευαν ότι ήταν πολύ παχιές! Σύμφωνα με μια έρευνα που έγινε στον Καναδά, το 70 τοις εκατό των γυναικών σε εκείνη τη χώρα ασχολούνται υπερβολικά με το βάρος τους, ενώ το 40 τοις εκατό κάνουν δίαιτες και χάνουν βάρος το οποίο στη συνέχεια ξαναπαίρνουν.
Σαφώς, η διαστρεβλωμένη άποψη για το σώμα τους μπορεί να κάνει μερικά κορίτσια να ανησυχούν υπερβολικά για κάτι που δεν είναι πραγματικό πρόβλημα. «Έχω μια φίλη που παίρνει χάπια αδυνατίσματος σε μεγάλες δόσεις, και ξέρω μερικές κοπέλες που πάσχουν από ανορεξία», λέει η 16χρονη Κρίστιν. Και προσθέτει: «Καμιά τους δεν είναι παχιά, ούτε κατά διάνοια».
Δικαιολογημένα, το περιοδικό Ο Καταναλωτής, της Υπηρεσίας Τροφίμων και Φαρμάκων συστήνει: «Αντί να κάνετε δίαιτα επειδή κάνουν “όλοι” ή επειδή δεν είστε τόσο αδύνατοι όσο θα θέλατε, πρώτα από όλα ρωτήστε ένα γιατρό ή κάποιο διατροφολόγο αν είστε υπέρβαροι ή αν έχετε υπερβολικό σωματικό λίπος για την ηλικία σας και για το ύψος σας».
[Εικόνα στη σελίδα 15]
Πολλές κοπέλες ανησυχούν για το βάρος τους χωρίς λόγο