Ευγνώμονες για τους Παλαιότερους Αδελφούς Μας
Αφήγησις υπό Ντον και Έρλην Στηλ
ΕΙΝΑΙ η 29η Ιουνίου 1970, η τριακοστή επέτειος του γάμου μας. Η Έρλην κι εγώ καθόμαστε στο άνετο δωμάτιό μας στα κεντρικά γραφεία του τμήματος της Εταιρίας Σκοπιά εδώ στη Σεούλ της Κορέας. Μας έρχονται οι αναμνήσεις των χρόνων που περάσαμε μαζί—από τα οποία τα είκοσι επτά στην ολοχρόνια διακονία της βασιλείας του Θεού, τα τελευταία είκοσι χρόνια απ’ αυτά σε Ιεραποστολικούς διορισμούς.
«Οι αναμνήσεις σου για την οργάνωσι του λαού του Ιεχωβά και για πιστούς παλαιοτέρους άνδρες και γυναίκες μέσα σ’ αυτήν πρέπει να προχωρούν πολύ στο παρελθόν, Ντον.»
«Ναι, Έρλην, διότι η μητέρα μου είχε δεχθή το άγγελμα της Βασιλείας όταν εγώ ήμουν ηλικίας δύο ετών μόνο, κι έκαμε το καλύτερο που μπορούσε να μας μεγαλώση εμάς τ’ αγόρια με τρόπο που θα ήμεθα κατάλληλοι για τη διακονία. Και αυτή η ιδία αφιέρωνε το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου κάθε έτος στην ολοχρόνια διακονία.»
«Αυτό είναι θαυμάσιο! Κι εξακολουθεί να υπηρετή σε ιεραποστολικό διορισμό στο Πόρτο Ρίκο. Αλλά θυμάσαι τίποτε άλλο απ’ εκείνες τις πρώτες ημέρες;»
«Ναι, θυμάμαι. Η Μαμά φρόντιζε ώστε οι δύο αδελφοί μου κι εγώ να εκγυμναζώμεθα για να είμεθα πολύ προσεκτικοί στην ’τάξι’ όπως έλεγαν τότε τις συναθροίσεις μας Γραφικής μελέτης. Φρόντιζε να μας περιβάλλουν επισκέπται και σύντροφοι αφωσιωμένοι στην υπηρεσία του Ιεχωβά. Και ο καθένας μας άρχισε την από θύρα σε θύρα διακονία όταν αντιληφθήκαμε ότι αυτό ήταν κάτι που ανεμένετο από μας. Ενθυμούμαι ότι πήγαινα στο έργο μαζί με τη μαμά όταν δεν ήμουν ακόμη δέκα ετών, εκείνη από τη μια πλευρά του δρόμου κι εγώ από την άλλη, προσφέροντας επτά βιβλιάρια με διάφορα Βιβλικά θέματα. Όταν διέθεσα την πρώτη μου σειρά βιβλιαρίων, δεν νομίζω ότι υπήρχε άνθρωπος πιο ευτυχισμένος.»
«Αυτό συνέβη στο Κάνσας, δεν είναι έτσι;»
«Ακριβώς. Θυμούμαι ζωηρά πολλές δραστηριότητές μας στη δεκαετία του 1930 στη Γουίτσιτα του Κάνσας. Γεμίζαμε πολλά αυτοκίνητα με ευαγγελιζομένους και πηγαίναμε ομαδικά στην από θύρα σε θύρα διακονία σε διάφορες μικρές και μεγάλες πόλεις. Το 1934 και το 1936 πηγαίναμε από θύρα σε θύρα για να συνάξωμε όσο το δυνατόν περισσότερες υπογραφές ανθρώπων που ζητούσαν άρσι της απαγορεύσεως των ραδιοφωνικών εκπομπών του προέδρου της Εταιρίας Σκοπιά, Ι. Φ. Ρόδερφορντ. Χρησιμοποιούσαμε επίσης έντυπες κάρτες μαρτυρίας που εξηγούσαν και παρουσίαζαν το Γραφικό άγγελμά μας από θύρα σε θύρα, και αργότερα άρχισε η χρήσις φωνογράφων.»
«Μου είχες μιλήσει συχνά για κείνες τις πρώτες συνελεύσεις. Θα ήταν πολύ ενδιαφέρον να παρευρίσκεται κανείς.»
«Ήταν πράγματι, Έρλην. Στην αρχή η Μαμά μάς μετέδιδε όλα τα νέα, όπως την υιοθέτησι του ονόματος ’Μάρτυρες του Ιεχωβά’ το 1931, και την πληροφορία για τον ’πολύν όχλο’ το 1935. Αλλά η πρώτη δική μου συνέλευσις ήταν στο Κολόμπους, Οχάιο, το 1937. Έμεινα μαζί με φίλους στο γήπεδο για τα τροχόσπιτα στο Φαίρ Γκράουντς, και πόσο μου άρεσε ν’ ακούω τις πείρες των πιο ηλικιωμένων Χριστιανών αδελφών μου κάθε νύχτα ύστερ’ από το τέλος του καθημερινού προγράμματος!»
«Ώστε, αφότου έκαμες την αρχή δεν έμεινες ποτέ πραγματικά αργός όσον αφορά το έργον του Κυρίου, δεν είναι έτσι;»
«Ναι, το 1939 είχα αναλάβει κοσμική εργασία και η συναναστροφή με κοσμικούς συντρόφους μ’ έκαμε να γίνω αδρανής. Αλλά ενθυμούμε τη στοργική βοήθεια που είχα από τον ’υπηρέτη ομάδος’ όπως ελέγετο τότε ο επίσκοπος εκκλησίας. Ήταν κουρέας και χρησιμοποιούσε κάθε ευκαιρία όταν ήμουν καθισμένος στην πολυθρόνα του για να μου υπενθυμίζη με διακριτικότητα την ευθύνη μου απέναντι στον Ιεχωβά. Θυμάσαι, όταν σε είχα γνωρίσει πώς συνήθιζε να μας προσκαλή και τους δυο σε γεύμα και κάναμε Γραφικές συζητήσεις προς όφελός μας;»
«Ναι, αυτό ήταν λίγο πριν νυμφευθούμε το 1940. Τότε είχαμε δισταγμούς όσον αφορά το ν’ αναλάβωμε ολοχρόνια διακονία σκαπανέως διότι είχαμε την αντίληψι ότι ήταν ανάγκη να έχωμε κάπως μερικές οικονομίες ως απόθεμα.»
ΑΝΑΛΗΨΙΣ ΟΛΟΧΡΟΝΙΟΥ ΔΙΑΚΟΝΙΑΣ
«Πόσο ευτυχής είμαι που απορρίψαμε εκείνη τη σκέψι και γράψαμε στην Εταιρία ότι είχαμε εξοικονομήσει αρκετά για να περάσωμε τουλάχιστον δύο μήνες! Μαζί με το διορισμό μου ως σκαπανέως διακόνου ήλθε και μια επιστολή που μας ενεθάρρυνε ’να μη μεριμνούμε’ για τ’ αναγκαία της ζωής. (Ματθ. 6:25-33) Έτσι έκαμα έναρξι τον Φεβρουάριο του 1943, και συ έλαβες διορισμό ένα μήνα αργότερα. Οπωσδήποτε, κατορθώσαμε, με τη βοήθεια του Ιεχωβά, να συνεχίσωμε, όχι δυο μήνες μόνο, αλλά είκοσι επτά χρόνια.»
«Θυμούμαι πόσο ευτυχείς ήμεθα, Ντον. Φυσικά, τότε δεν είχαμε υπ’ όψιν μας ότι θα υπήρχαν δοκιμασίες και αντιξοότητες της αφοσιώσεώς μας.»
«Πράγματι. Λίγο αργότερα συνέλαβαν τον αδελφό μου κι εμένα με το ζήτημα της ‘ουδετερότητος.’ Στην αρχή μου έδωσαν αναβολή λόγω του ότι είχα νυμφευθή πριν από την επίθεσι του Περλ Χάρμπορ. Αργότερα η κατηγορία μου άλλαξε σε ’αντιρρησίαν συνειδήσεως’ αντί του ’διακόνου’ όπως είχα ζητήσει. Έτσι γρήγορα πήγα να συναντήσω τους αδελφούς μου και εξήντα περίπου άλλους Μάρτυρας στις Φυλακές του Λήβενουορθ. Αλλά κι εκεί ακόμη συνεχίζαμε τις Γραφικές μελέτες και τις συναθροίσεις μας, και δεν θα ξεχάσω ποτέ τις επισκέψεις του ειδικού αντιπροσώπου της Εταιρίας, Α. Χ. Μακμίλλαν. Η συμβουλή και η ενθάρρυνσίς του συνετέλεσαν πολύ στο να μας στηρίξη όλους από πνευματική άποψι.»
«Οφείλω να πω ότι πράγματι μου έλειψες όλο εκείνο τον καιρό.»
«Ναι, αυτό συνέβαινε σ’ όλες τις περιπτώσεις που ήταν ανάγκη να υπομείνωμε χωρισμό χάριν του ευαγγελίου. Αλλά κατόπιν όταν ερχόταν ο καιρός να ενωθούμε πάλι εκτιμούσαμε περισσότερο ο ένας τον άλλο. Εκείνη τη φορά ο χωρισμός κράτησε είκοσι πέντε μήνες. Και ένα πράγμα που έκαμε πιο εύκολη τη ζωή για μένα, Έρλην, ήταν ότι εσύ συνέχιζες πιστά το ολοχρόνιο έργο κηρύγματος.»
«Ήταν κατά κάποιο τρόπο δύσκολη εποχή, ιδιαίτερα από τότε που δεν μπορούσα να σ’ επισκέπτωμαι συχνά. Αλλά είχαμε συμφωνήσει μαζί με τον Νταίιβ και την Πωλίν Χέιστυ και το νεαρό γυιο τους, Μπαντ, να πάμε σε ανεπεξέργαστο τομέα όπου υπήρχε μεγάλη ανάγκη να δοθή μαρτυρία της Βασιλείας. Σε μια συνέλευσι στο Ντένβερ του Κολοράντο συναντήσαμε την Αδελφή Γκλας, η οποία ενεθάρρυνε τον όμιλό μας να πάη στο Γκλένγουντ Σπρινγκς και στο Άσπεν στα ορεινά μέρη. Δεν θα ξεχάσω ποτέ την αγαθότητά της, όχι μόνο τότε, αλλά στη διάρκεια όλων των ετών. Αργότερα ήλθε η οικογένεια Μακλαίην από τη Γουίτσιτα και πήγαμε τα τροχόσπιτά μας κοντά στο Παλισαίηντ του Κολοράντο. Μ’ ένα μόνο αυτοκίνητο για όλο τον όμιλο, κηρύτταμε τον Λόγο του Θεού σ’ όλη εκείνη την ανώμαλη περιοχή. Δαπανούσαμε κάθε διαθέσιμη δεκάρα για τη συντήρησι του αυτοκινήτου.»
«Εκεί σε είχα συναντήσει όταν βγήκα από τη φυλακή, και θυμούμαι ότι μια από τις πρώτες ερωτήσεις που μου έκαμες ήταν, ’Πόσα χρήματα έχεις;’ Φαίνεται ότι το αυτοκίνητο είχε μεγάλη ανάγκη επισκευής.»
«Αλλά οφείλεις να παραδεχθής ότι εκείνα τα χρόνια ήταν από τα πιο ευτυχισμένα της ζωής μας, όταν κάναμε έργο σκαπανέως σ’ εκείνη την ωραία ορεινή χώρα και είχαμε συναναστροφή μ’ εκείνους τους θαυμάσιους φίλους που εξακολουθούμε να έχωμε εκεί.»
«Θυμάσαι ότι λίγο αργότερα πήγαμε στη συνέλευσι του Κλήβελαντ του 1946; Νομίζω ότι αυτή ήταν η πρώτη μεγάλη συνέλευσι για σένα, δεν ειν’ έτσι, Έρλην;»
«Ναι, και με είχαν διορίσει στο τμήμα εθελοντικής υπηρεσίας μαζί με την Μέιμπελ Χάσλετ. Δεν γνωρίζαμε τότε πόσο καλή επίδρασι θα είχε αυτή και ο σύζυγός της στη ζωή μας, ούτε ακόμη όταν διαπιστώσαμε ότι είχαν κληθή στην ίδια τάξι της Σχολής Γαλαάδ της Εταιρίας μ’ εμάς.»
ΣΧΟΛΗ ΓΑΛΑΑΔ ΚΑΙ ΙΕΡΑΠΟΣΤΟΛΙΚΟ ΕΡΓΟ
«Ήταν η ενδέκατη σειρά, η δευτέρα διεθνής σειρά όπως την έλεγαν, διότι μόνο το ένα τρίτο περίπου ήσαν Αμερικανοί. Τι προνόμιο να είμεθα σε τόσο στενή συναναστροφή με πνευματικώς ωρίμους αδελφούς από την Αγγλία, την Αυστραλία, τη Νέα Ζηλανδία και την Ευρώπη!»
«Θα θυμάσαι όταν ύστερ’ από το πρώτο τέταρτο, ο πρόεδρος της Εταιρίας, Ν. Ο. Νορ, ζήτησε εθελοντάς για την Ιαπωνία μαζί με τον Ντον και την Μέιμπελ Χάσλετ κι’ ένα όμιλο Χαβανέζων Ιαπωνικής καταγωγής; Όπως θυμούμαι, περίπου 75 τοις εκατό ήσαν πρόθυμοι να πάνε, κι εμείς ήμεθα μεταξύ των δέκα έξη που είχαν εκλεγή. Αυτό εσήμαινε ότι έπρεπε ν’ αρχίσωμε αμέσως τη μελέτη της Ιαπωνικής.»
«Επί ένα περίπου χρόνο μετά την αποφοίτησι μάς είχε ανατεθή να επισκεφθούμε και να βοηθήσωμε εκκλησίες σε μια περιοχή της Καλιφορνίας, και κατόπιν ήλθε το γράμμα του Προέδρου Νορ για την αλλαγή του διορισμού μας από την Ιαπωνία στην Κορέα, και ρωτούσε αν δεχώμεθα. Φυσικά, δεχθήκαμε, και τον Αύγουστο του 1949 ξεκινήσαμε από το αεροδρόμιο του Λος Άντζελες για την Κορέα. Το αεροπλάνο μας έφθασε στο Τόκιο, και ο Ντον Χάσλετ είχε ενεργήσει για να δεχθούν οι αρχές κατοχής την παραμονή μας για λίγες ημέρες, στη διάρκεια των οποίων μας προσέφερε καλή συμβουλή όσον αφορά το πώς να προσαρμοσθούμε σ’ ένα διορισμό σε Ανατολικές χώρες.»
«Ναι, Ντον, το θυμάμαι αυτό. Και θυμάμαι επίσης πώς όταν φθάσαμε στη Σεούλ είκοσι περίπου άτομα κάθε εβδομάδα συναθροίζονταν για τη μελέτη της Σκοπιάς. Ένας Μάρτυς μετέφραζε την ύλη της μελέτης από την Αγγλική, και κατόπιν έκανε αντίγραφα σε λεπτό χαρτί. Αυτή η κοπιαστική εργασία χεριού μπορούσε να παράγη μόνο οκτώ αντίγραφα, και στη διάρκεια της μελέτης τέσσερα ή πέντε άτομα συνωστίζονταν γύρω από ένα αντίγραφο.»
«Αλήθεια. Λίγες εκδόσεις υπήρχαν διαθέσιμες τότε. Πράγματι, είχαμε φέρει μαζί μας είκοσι αντίτυπα από την Κορεατική έκδοσι του βιβλιαρίου «Πού Είναι οι Νεκροί;» Και στη διακονία δανείζαμε αυτά τα είκοσι βιβλιάρια, και κατόπιν πηγαίναμε και τα παίρναμε πίσω. Οκτώ από τους εντοπίους μάρτυρας ήλθαν μαζί μας στη διακονία εκείνο το μήνα. Τι άλλες αναμνήσεις έχεις απ’ εκείνες τις πρώτες ημέρες, Έρλην;»
«Θυμούμαι όταν τον Μάρτιο του 1950 ήλθαν έξη νέοι ιεραπόστολοι. Τον Μάιο είχαμε φθάσει ένα ανώτατο όριο από εξήντα ένα ευαγγελιζομένους, μαζί με τους οκτώ ιεραποστόλους. Οι πρώτοι Μάρτυρες που βρήκαμε εδώ όταν ήλθαμε είχαν φυλακισθή από πέντε ως επτά έτη ο καθένας όταν ήσαν κάτω από την Ιαπωνική κατοχή. Σχεδόν όλοι τους είχαν παραμείνει πιστοί ως το θάνατό των, κι εκείνοι που επέζησαν συνεχίζουν να κηρύττουν το ευαγγέλιον.»
Ο ΚΟΡΕΑΤΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ
«Κατόπιν ήλθε ο πόλεμος. Ξέρω ότι θυμάσαι την δημοσία συνάθροισι που είχαμε στο αμφιθέατρο ενός σχολείου στις 25 Ιουνίου 1950. Όταν τελείωσε η συνάθροισι, η αστυνομία μάς είπε ότι η Κομμουνιστική Βόρειος Κορέα είχε επιτεθή και υπήρχε υποχρεωτική συσκότισις των φώτων· όλοι έπρεπε να σπεύσωμε να πάμε στο σπίτι μας.
«Έτσι παρακολουθήσαμε τον πόλεμο από τη στέγη του σπιτιού μας εκείνη την πρώτη νύχτα. Την τρίτη ημέρα, όταν οι Κομμουνιστικές δυνάμεις είχαν μπη στα προάστια της πόλεως, όλοι οι Αμερικανοί κι Ευρωπαίοι πολίται διετάχθησαν να παρουσιασθούν στις αντίστοιχες πρεσβείες των για άμεση αναχώρησι. Όταν υπακούσαμε στην εντολή, δεν φανταζόμασταν καθόλου ότι οι εχθροπραξίες επρόκειτο ν’ αναπτυχθούν σε μεγάλη σύρραξι. Ποτέ δεν θα ξεχάσης εκείνες τις ημέρες, δεν είναι έτσι; Έρλην;»
«Ποτέ! Μια Χριστιανή αδελφή μας κι εγώ, ήμασταν άρρωστες τότε, και είχαμε τριάντα περίπου λεπτά στη διάθεσί μας για να ετοιμάσωμε τη βαλίτσα μας. Θυμάμαι ακόμη πόσο είχε αναστατωθή ο Αμερικανός πρόξενος όταν έμαθε ότι υπήρχαν έξη Αμερικανίδες ακόμη στην πόλι διότι δεν είχαμε αντιληφθή τις προειδοποιήσεις που είχαν δοθή από το ραδιόφωνο με κώδικα. Αλλά αυτό βγήκε σε καλό μας, διότι αναγκασθήκαμε να επιβιβασθούμε στα τελευταία αεροπλάνα από το αεροδρόμιο Κίμπο, ενώ οι άλλες γυναίκες και τα παιδιά που είχαν επιβιβασθή σ’ ένα πλοίο λιπασμάτων την προηγουμένη ημέραν άργησαν πολύ ώσπου να ξανασυναντηθούν με τους άνδρες των.
«Δεν θα ξεχάσω ποτέ το σφυροκόπημα των λεωφορείων μας από τα Κομμουνιστικά αεροπλάνα καθώς πηγαίναμε στο αεροδρόμιο. Κι εκεί στον διάδρομο του αεροπλάνου μάς σφυροκοπούσαν πάλι, κι έτσι συγκεντρωθήκαμε σαν κοπάδι σ’ ένα κατάμεστο υπόγειο. Τελικά εμείς οι γυναίκες επιβιβασθήκαμε στο πρώτο αεροπλάνο. Τότε δύο Κομμουνιστικά αεροπλάνα προσπάθησαν να ρίξουν το αεροπλάνο μας· εν τούτοις αυτά κατερρίφθησαν από τα αεροπλάνα που μας συνώδευαν. Αργότερα μάθαμε ότι αυτά τα δύο αεροπλάνα ήσαν τα πρώτα που έπεσαν στον Κορεατικό πόλεμο. Αντί να μας μεταφέρουν σε κάποιο άλλο σημείο της Κορέας, μας μετέφεραν στο Ιταζούκε του Κυουσού, στη νότιο Ιαπωνία. Πόσο χαρούμενοι ήμεθα όταν μάθαμε ότι και σας τους άνδρες σας είχαν μεταφέρει στο ίδιο μέρος!»
«Ναι, Έρλην, και μόνο αργότερα έγεινε καταφανές ότι δεν θα τελείωνε γρήγορα η σύρραξις της Κορέας, και η Σεούλ κατελήφθη δύο φορές από τους Κομμουνιστάς. Η Εταιρία διώρισε τότε εμάς τους οκτώ ιεραποστόλους από την Κορέα στη Ναγκόγια της Ιαπωνίας. Δεν υπήρχαν τότε Μάρτυρες στη Ναγκόγια, αλλά σ’ ένα χρόνο υπήρχαν περισσότεροι από εξήντα ευαγγελιζομένους του ευαγγελίου.
ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΣΤΗΝ ΚΟΡΕΑ
«Στη διάρκεια του επομένου έτους το γραφείο του τμήματος της Εταιρίας στο Τόκιο προσπάθησε επανειλημμένως τουλάχιστον ένας από μας να επιστρέψη στην Κορέα. Τελικά η Ανωτάτη Διοίκησις των Συμμαχικών Δυνάμεων επέτρεψε να επιστρέψη ένας από μας στην Κορέα. Ο πρόεδρος της Εταιρίας μου έγραψε να πάω εγώ εκεί και να παραμείνω τουλάχιστον ένα μήνα. Συνέβη ώστε εγώ να μπορώ να παραμείνω στην Κορέα, άλλα να μη μπορή να έλθη άλλος Μάρτυς ιεραπόστολος· έτσι παρέμεινα. Επέστρεψα εκεί τον Νοέμβριο του 1951, αλλά εσένα δεν σου επέτρεψαν να έλθης ως τον Οκτώβριο του 1952, Έρλην.»
«Πόσο καλά τα θυμάμαι αυτά! Και πόσο ευτυχής ήσουν όταν επέστρεψα εκεί, για να σου μαγειρεύω λίγο διαφορετικό φαγητό. Υποπτεύομαι ότι έτρωγες πολύ περισσότερα κρύα φαγητά απ’ αυτά των Αμερικανών στρατιωτών που ήσαν στην αγορά παρ’ όσα ωμολόγησες, Ντον.»
«Εκείνο το έτος ήταν δύσκολο εξ αιτίας του ότι χωρισθήκαμε πάλι, Έρλην, αλλά τι θαυμάσιο έτος προόδου για το έργο της Βασιλείας. Οι Χριστιανοί αδελφοί μας είχαν διασκορπισθή στο νότο ως πρόσφυγες στη διάρκεια των μεγάλων μαχών. Το Νοέμβριο του 1951, μόνο 35 ανέφεραν υπηρεσία στον αγρό, αλλά στην πραγματικότητα περισσότεροι απ’ αυτούς εκήρυτταν. Τον Δεκέμβριο και τον Ιανουάριο ταξίδεψα παντού για να τους επισκεφθώ, και ωργανώθηκαν έξη εκκλησίες. Από τότε το έργο προχωρούσε τόσο γρήγορα ώστε σχεδόν δεν μπορούσαμε να συμβαδίσωμε. Στο τέλος του υπηρεσιακού έτους 1952, 192 ευαγγελιζόμενοι ανέφεραν έργο. Στο τέλος του υπηρεσιακού έτους 1954 ανέφεραν έργο 1.065! Έτσι, ενώ ο Κορεατικός Πόλεμος ήταν συμφορά για τον λαό της Κορέας, το γεγονός ότι οι μάρτυρες του Ιεχωβά είχαν διασκορπισθή σε διάφορα σημεία της χώρας βοήθησε να δοθή το άγγελμα σε ανθρώπους εκείνων των περιοχών τόσο πολύ πιο γρήγορα. Ασφαλώς είναι προς τιμήν των αγαπητών αδελφών μας της Κορέας το ότι ’αγωνίσθηκαν’ για να εκμεταλλευθούν την περίστασι.»
«Ντον, οφείλω να πω ότι οι ημέρες εκείνες είχαν τις δυσκολίες των για μας, αλλά μου φέρνει χαρά να σκέπτωμαι τις έξοχες ιδιότητες των Κορεατών αδελφών μας και την κατεύθυνσι του Ιεχωβά η οποία είχε ως αποτέλεσμα όλη αυτή την αύξησι. Είναι αλήθεια ότι μερικές φορές τα πράγματα γίνονται δύσκολα. Παραδείγματος χάριν, όταν επανήλθαμε στη Σεούλ ύστερ’ από δύο χρόνια που περάσαμε στο Πουζάν, στο τμήμα εκείνο του σημερινού Μπέθελ που είναι γνωστό ως το ’παλαιό κτίριο,’ ήταν όλο κατεστραμμένο από τον πόλεμο—δεν υπήρχαν παράθυρα, τ’ ασβεστώματα των τοίχων ήσαν πεσμένα, ούτε ηλεκτρικό ρεύμα, ούτε νερό, και τόσα άλλα. Δέκα χρόνια σ’ εκείνο το κτίριο, δεν είχαμε νερό από τους σωλήνες. Έπρεπε να το μεταφέρωμε δύο δύο δοχεία μ’ ένα ξύλο στους ώμους. Τώρα, δες τον ωραίο σύγχρονο οίκο Μπέθελ που απολαμβάνομε σήμερα. Είναι δύσκολο να σκεφθή κανείς πόσα πράγματα συνέβησαν στη διάρκεια εκείνων των ημερών.»
«Ναι, όλα στην Κορέα έχουν αλλάξει πολύ από τότε, Έρλην. Οκτώ ακόμη ιεραπόστολοι ήλθαν το 1955 μετά τον πόλεμο. Και οι εντόπιοι Μάρτυρες εσημείωσαν έξοχη πρόοδο σε πνευματική ανάπτυξι. Ένα άτομο από τις πρώτες μου Γραφικές μελέτες, που βαπτίσθηκε το 1950, είναι τώρα επίσκοπος σε μια από τις πενήντα δύο εκκλησίες της Σεούλ. Την εποχή εκείνη δεν ήταν ακόμη έγγαμος· τώρα ο δεύτερος γυιος του εργάζεται εδώ στο Μπέθελ. Αυτό κάνει να φαινώμεθα ηλικιωμένοι, δεν νομίζεις;»
«Αλλά, Ντον, εδώ θεωρούμεθα ως ο παππούς και η γιαγιά των Χριστιανών αδελφών μας. Χρησιμοποιούν αυτές τις στοργικές εκφράσεις όταν μας μιλούν. Μολονότι έχομε περάσει την ηλικία των πενήντα ετών, έχομε ακόμη χρόνια μπροστά μας για να τα χρησιμοποιήσουμε στο έργο που εναπομένει πριν από τον Αρμαγεδδώνα. Είναι βέβαιο ότι ο Ιεχωβά μάς έχει ευλογήσει.»
«Θυμάσαι, Έρλην, όταν αποφοιτήσαμε από τη Γαλαάδ, το 1948, ο πρόεδρος της Εταιρίας είχε πη στην τάξι μας ότι θα μας έδιναν εισιτήρια απλής μεταβάσεως μόνο για το διορισμό μας. Αλλά ο Ιεχωβά υπήρξε καλός μαζί μας, διότι ως τον καιρό της επιστροφής μας στην Κορέα από την άδεια μας για να επισκεφθούμε τον τόπο μας το 1969, μπορούμε να πούμε ότι έχομε διασχίσει τον Ειρηνικό εννέα φορές, για να επανέλθωμε σε τέσσερες διαφορετικές περιπτώσεις. Το 1953, παραδείγματος χάριν, για να παρευρεθούμε στη διεθνή συνέλευσι στη Νέα Υόρκη, επρόκειτο να πάμε με πλοίο, αλλά οι αδελφοί της περιοχής που υπηρετούσαμε παλαιά στην Καλιφόρνια συνεισέφεραν την επί πλέον δαπάνη για να ταξιδεύσωμε με αεροπλάνο. Πάλι το 1958 πήγαμε στη Νέα Υόρκη στη συνέλευσι. Κατόπιν το 1962 μ’ εκάλεσαν εμένα για τη δεκάμηνη εκπαίδευσι στη Σχολή Γαλαάδ. Την εποχή εκείνη εσύ είχες ζήτημα υγείας και σου επετράπη να πέρασης εκείνους τους δέκα μήνες στο Κολοράντο για ν’ αναλάβης. Το 1969 μπορέσαμε να παρευρεθούμε πάλι, στη συνέλευσι της Νέας Υόρκης. Ο οικογένειές μας ήσαν πολύ καλές μαζί μας, καθώς και πολλοί φίλοι των οποίων η βοήθεια έκαμε να μπορούν να γίνουν αυτά τα ταξίδια, και είμεθα ευγνώμονες σ’ αυτούς καθώς και στην Εταιρία.»
«Ντον, θα είμαι πάντοτε ευγνώμων για την έκτακτη εκείνη άδεια που μου δόθηκε το 1962. Είχα μερικά προβλήματα υγείας στη διάρκεια των ετών, κι έκαμα και τρεις εγχειρίσεις και δεν μπορώ να πω ότι είχα λιγώτερο κατάλληλη μεταχείρισι εδώ απ’ όση θα είχα αλλού. Τώρα μπορώ να πω ότι αισθάνομαι σωματικώς καλύτερα παρ’ όσο αισθανόμουν τα τελευταία πέντε ή έξη χρόνια, και είμαι ευγνώμων στον Ιεχωβά γι’ αυτό.»
«Στη διάρκεια των ετών οι Χριστιανοί αδελφοί μας ήσαν πολύ καλοί και φιλόξενοι μαζί μας, Έρλην, και εξεδήλωσαν την αγάπη των με πολλούς τρόπους. Υπήρξαν η συνεχής αναψυχή μας. Και τώρα που γράφομε αυτή την αφήγησι, οι Κορεάται αδελφοί μας εξακολουθούν ν’ αυξάνουν σε αριθμούς. Το υπηρεσιακό έτος 1970 βαπτίσθηκαν 3.000 και πλέον. Και στη διάρκεια του ιδίου υπηρεσιακού έτους είχαμε ένα ανώτατο όριο 12.267 ευαγγελιζομένων. Δεν προβλέπεται ελάττωσις.
«Μπορούμε να στραφούμε πίσω μ’ ευγνωμοσύνη προς τους πολλούς παλαιοτέρους αδελφούς και αδελφές μας στην πίστι που η ζωή των είχε συνδεθή με τη δική μας στα πιο νέα χρόνια μας και οι οποίοι είχαν μεγάλη επίδρασι επάνω μας με την πορεία της ενεργείας των. Πολλοί απ’ αυτούς ήσαν από τους κεχρισμένους του Κυρίου. Αν αυτές οι ευλογίες που έχομε απολαύσει ως τώρα αποτελούν κάποια απόδειξι, τότε τι θαυμαστές χαρές μας αναμένουν όλους στο νέο σύστημα πραγμάτων, μαζί με την ωραία συναναστροφή που θα μπορούμε ν’ απολαμβάνωμε.