Παραδείγματα που Διδάσκουν

ΤΑ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ είναι ισχυρά μέσα διδασκαλίας. Αιχμαλωτίζουν και κρατούν την προσοχή συχνά με αξιοσημείωτη αποτελεσματικότητα. Κεντρίζουν τις ικανότητες σκέψης. Διεγείρουν συναισθήματα και ως εκ τούτου μπορούν να αγγίξουν τη συνείδηση και την καρδιά. Μερικές φορές τα παραδείγματα μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να υπερνικήσουν την προκατάληψη. Είναι επίσης αποτελεσματικά βοηθήματα για τη μνήμη. Εσείς τα χρησιμοποιείτε στη διδασκαλία σας;

Τα σχήματα λόγου είναι παραστατικές εκφράσεις που συνήθως αποτελούνται από λίγες μόνο λέξεις. Εντούτοις, μπορούν να πλάσουν ολοζώντανες νοερές εικόνες. Όταν είναι καλοδιαλεγμένα, η σημασία τους είναι σε μεγάλο βαθμό αυτονόητη. Αλλά ο δάσκαλος μπορεί να αυξήσει την αξία τους προσθέτοντας μια σύντομη επεξήγηση. Η Αγία Γραφή περιέχει πληθώρα παραδειγμάτων από τα οποία μπορείτε να αντλήσετε χρήσιμα διδάγματα.

Ξεκινήστε με Παρομοιώσεις και Μεταφορές. Οι παρομοιώσεις είναι το απλούστερο σχήμα λόγου. Αν αρχίζετε μόλις τώρα να μαθαίνετε πώς να χρησιμοποιείτε παραδείγματα, ίσως σας φανεί υποβοηθητικό να ξεκινήσετε με τις παρομοιώσεις. Αυτές συνήθως εισάγονται με τη λέξη «σαν» ή «όπως». Αν και συγκρίνουν δύο πράγματα πολύ διαφορετικά μεταξύ τους, οι παρομοιώσεις τονίζουν κάτι κοινό ανάμεσα σε αυτά τα πράγματα. Η Αγία Γραφή περιέχει άφθονες αλληγορίες, εμπνευσμένες από τη δημιουργία—τα φυτά, τα ζώα και τα ουράνια σώματα—καθώς και από τις ανθρώπινες δραστηριότητες. Στο εδάφιο Ψαλμός 1:3 αναφέρεται ότι ο άνθρωπος που διαβάζει τακτικά το Λόγο του Θεού είναι «σαν δέντρο φυτεμένο δίπλα σε ρεύματα με νερό», ένα δέντρο που είναι καρποφόρο και δεν ξεραίνεται. Ο πονηρός λέγεται ότι είναι «σαν λιοντάρι» που παραμονεύει να αρπάξει τη λεία του. (Ψαλμ. 10:9) Ο Ιεχωβά υποσχέθηκε στον Αβραάμ ότι το σπέρμα του θα πληθυνόταν «σαν τα άστρα των ουρανών και σαν τους κόκκους της άμμου στην ακρογιαλιά». (Γέν. 22:17) Αναφορικά με τη στενή σχέση την οποία κατέστησε εφικτή ο Ιεχωβά ανάμεσα στον ίδιο και στο έθνος του Ισραήλ, ο Θεός είπε: «Όπως μια ζώνη προσκολλάται στους γοφούς ενός ανθρώπου», έτσι έκανε Εκείνος να προσκολληθούν πάνω Του ο Ισραήλ και ο Ιούδας.—Ιερ. 13:11.

Και οι μεταφορές επίσης τονίζουν κάποια ομοιότητα ανάμεσα σε δύο πολύ διαφορετικά πράγματα. Η μεταφορά, όμως, έχει μεγαλύτερη δύναμη. Μιλάει για αυτά τα πράγματα σαν να ταυτίζονταν το ένα με το άλλο, και ως εκ τούτου μια ιδιότητα που χαρακτηρίζει το ένα πράγμα την αποδίδει και στο άλλο. Ο Ιησούς είπε στους μαθητές του: «Εσείς είστε το φως του κόσμου». (Ματθ. 5:14) Περιγράφοντας τη ζημιά που μπορεί να προκαλέσει η ανεξέλεγκτη ομιλία, ο μαθητής Ιάκωβος έγραψε: «Η γλώσσα είναι φωτιά». (Ιακ. 3:6) Ο Δαβίδ έψαλε προς τον Ιεχωβά: «Είσαι ο απόκρημνος βράχος μου και το οχυρό μου». (Ψαλμ. 31:3) Η καλοδιαλεγμένη μεταφορά συνήθως χρειάζεται λίγες ή καθόλου επεξηγήσεις. Η αποτελεσματικότητά της ενισχύεται από τη συντομία της. Η μεταφορά μπορεί να βοηθήσει τους ακροατές σας να θυμούνται ένα σημείο έτσι όπως δεν μπορεί να τους βοηθήσει μια απλή δήλωση γεγονότων.

Η υπερβολή είναι ένα άλλο σχήμα λόγου, το οποίο όμως πρέπει να χρησιμοποιείται με σύνεση, αλλιώς θα μπορούσε να παρανοηθεί. Ο Ιησούς χρησιμοποίησε αυτό το σχήμα για να πλάσει μια αλησμόνητη εικόνα όταν ρώτησε: «Γιατί . . . κοιτάζεις το άχυρο στο μάτι του αδελφού σου, αλλά δεν παρατηρείς το δοκάρι στο δικό σου μάτι;» (Ματθ. 7:3) Προτού προσπαθήσετε να χρησιμοποιήσετε αυτό ή κάποια άλλα σχήματα λόγου, μάθετε να χρησιμοποιείτε αποτελεσματικά την παρομοίωση και τη μεταφορά.

Να Χρησιμοποιείτε Παραδείγματα. Αντί για κάποιο σχήμα λόγου, μπορεί να προτιμήσετε να χρησιμοποιήσετε ως διδακτικά βοηθήματα κάποια παραδείγματα—είτε φανταστικές ιστορίες είτε αληθινές εμπειρίες. Επειδή η χρήση τέτοιων παραδειγμάτων μπορεί να ξεφύγει από τον έλεγχο, θα πρέπει να γίνεται με προσοχή. Τέτοιου είδους παραδείγματα θα πρέπει να χρησιμοποιούνται μόνο για να υποστηρίζουν σημεία που είναι όντως σημαντικά, πρέπει δε να παρουσιάζονται με τέτοιον τρόπο ώστε αυτό που εντυπώνεται στη μνήμη να είναι το σημείο της διδασκαλίας, όχι απλά η ιστορία.

Μολονότι δεν χρειάζεται να είναι όλα τα παραδείγματα αληθινά γεγονότα, θα πρέπει να απεικονίζουν είδη νοοτροπίας και καταστάσεις βγαλμένα από την πραγματική ζωή. Έτσι λοιπόν, καθώς ο Ιησούς δίδασκε πώς έπρεπε να θεωρούνται οι μετανοημένοι αμαρτωλοί, τόνισε το σημείο του μέσω μιας παραβολής σχετικά με τη χαρά που ένιωσε ένας άνθρωπος όταν βρήκε το χαμένο του πρόβατο. (Λουκ. 15:1-7) Απαντώντας σε κάποιον ο οποίος αδυνατούσε να συλλάβει το πλήρες νόημα της εντολής που υπήρχε στο Νόμο και η οποία υπαγόρευε αγάπη για τον πλησίον, ο Ιησούς αφηγήθηκε μια ιστορία για έναν Σαμαρείτη που βοήθησε κάποιον πληγωμένο άνθρωπο, ενώ ένας ιερέας και ένας Λευίτης δεν τον βοήθησαν. (Λουκ. 10:30-37) Αν μάθετε να παρατηρείτε προσεκτικά τη νοοτροπία και τις ενέργειες των ανθρώπων, θα μπορείτε να χρησιμοποιείτε αποτελεσματικά αυτό το μέσο διδασκαλίας.

Ο προφήτης Νάθαν αφηγήθηκε μια φανταστική ιστορία για να παράσχει έλεγχο στον Βασιλιά Δαβίδ. Η ιστορία ήταν αποτελεσματική επειδή έτσι αποφεύχθηκε μια κατάσταση η οποία ίσως οδηγούσε τον Δαβίδ να αντιδράσει δικαιολογώντας τον εαυτό του. Η ιστορία μιλούσε για έναν πλούσιο που είχε πολλά πρόβατα και έναν άνθρωπο με λιγοστά υπάρχοντα που είχε μόνο μια αμνάδα, την οποία φρόντιζε με τρυφερότητα. Ο ίδιος ο Δαβίδ ήταν στο παρελθόν βοσκός, γι’ αυτό και μπορούσε να καταλάβει πώς ένιωθε ο ιδιοκτήτης εκείνης της αμνάδας. Ο Δαβίδ αντέδρασε με δίκαιη αγανάκτηση για τον πλούσιο που άρπαξε τη μονάκριβη αμνάδα του φτωχού. Τότε ο Νάθαν είπε ευθέως στον Δαβίδ: «Εσύ είσαι αυτός ο άνθρωπος!» Η ιστορία άγγιξε την καρδιά του Δαβίδ, και έτσι εκείνος μετανόησε ειλικρινά. (2 Σαμ. 12:1-14) Μέσω εξάσκησης, μπορείτε να μάθετε και εσείς να χειρίζεστε ζητήματα συναισθηματικής φύσης με ωραίο τρόπο.

Μπορείτε να αντλήσετε πολλά παραδείγματα, τα οποία θα σας φανούν χρήσιμα στη διδασκαλία, από γεγονότα που είναι καταγραμμένα στις Γραφές. Ο Ιησούς το έκανε αυτό με λίγες λέξεις όταν είπε: «Να θυμάστε τη γυναίκα του Λωτ». (Λουκ. 17:32) Όταν περιέγραφε με λεπτομέρειες το σημείο της παρουσίας του, ο Ιησούς αναφέρθηκε στις «ημέρες του Νώε». (Ματθ. 24:37-39) Στο 11ο κεφάλαιο της προς Εβραίους επιστολής, ο απόστολος Παύλος κατονόμασε 16 άντρες και γυναίκες ως παραδείγματα πίστης. Καθώς θα εξοικειώνεστε καλά με την Αγία Γραφή, θα είστε σε θέση να αντλείτε δυνατά παραδείγματα από τα όσα λέει η Γραφή για τα γεγονότα και τους ανθρώπους που αναφέρονται στις σελίδες της.—Ρωμ. 15:4· 1 Κορ. 10:11.

Μερικές φορές μπορεί να κρίνετε ότι είναι ωφέλιμο να ενισχύσετε ένα σημείο της διδασκαλίας σας με κάποια αληθινή εμπειρία από τη σύγχρονη εποχή. Ωστόσο, όταν το κάνετε αυτό, να προσέχετε ώστε να χρησιμοποιείτε μόνο επαληθευμένες εμπειρίες και να αποφεύγετε εμπειρίες που θα μπορούσαν να προκαλέσουν άσκοπα αμηχανία σε κάποιον από το ακροατήριό σας ή που θα έστρεφαν την προσοχή σε ένα αμφιλεγόμενο ζήτημα το οποίο είναι άσχετο με το θέμα σας. Να θυμάστε, επίσης, ότι η εμπειρία θα πρέπει να εξυπηρετεί κάποιον σκοπό. Μην αφηγείστε περιττές λεπτομέρειες που τείνουν να αποσπάσουν την προσοχή από το στόχο της ομιλίας σας.

Θα Γίνει Κατανοητό; Όποιο παράδειγμα και αν χρησιμοποιείτε, πρέπει να εκπληρώνει κάποιον συγκεκριμένο στόχο. Θα επιτύχετε αυτόν το στόχο αν δεν δείξετε πώς εφαρμόζεται το παράδειγμα στο υπό εξέταση θέμα;

Ο Ιησούς, αφού αποκάλεσε τους μαθητές του «το φως του κόσμου», έκανε λίγα ακόμη σχόλια για το πώς χρησιμοποιείται το λυχνάρι και τι ευθύνη συνεπαγόταν αυτό για εκείνους. (Ματθ. 5:15, 16) Συμπλήρωσε την παραβολή του για το χαμένο πρόβατο με ένα σχόλιο για τη χαρά που γίνεται στον ουρανό όταν μετανοεί ένας αμαρτωλός. (Λουκ. 15:7) Και μετά την ιστορία που αφηγήθηκε για τον καλό Σαμαρείτη, ο Ιησούς υπέβαλε στον ακροατή του μια εύστοχη ερώτηση την οποία συμπλήρωσε με μια άμεση συμβουλή. (Λουκ. 10:36, 37) Σε αντίθεση με τις προηγούμενες περιπτώσεις, ο Ιησούς εξήγησε την παραβολή του για τα διάφορα είδη χώματος και την παραβολή για τα ζιζάνια στον αγρό μόνο σε όσους ήταν αρκετά ταπεινόφρονες ώστε να τον ρωτήσουν, όχι στα πλήθη. (Ματθ. 13:1-30, 36-43) Τρεις ημέρες πριν από το θάνατό του, ο Ιησούς είπε μια παραβολή για κάποιους δολοφόνους αμπελουργούς. Δεν έκανε καμιά εφαρμογή, ούτε και χρειαζόταν να κάνει. «Οι πρωθιερείς και οι Φαρισαίοι . . . κατάλαβαν ότι μιλούσε για αυτούς». (Ματθ. 21:33-45) Έτσι λοιπόν, η φύση του παραδείγματος, η νοοτροπία του ακροατηρίου και ο δικός σας στόχος είναι παράγοντες που καθορίζουν αν χρειάζεται να γίνει εφαρμογή και, αν ναι, σε ποιο βαθμό.

Για να αναπτύξετε την ικανότητα να χρησιμοποιείτε παραδείγματα με αποτελεσματικό τρόπο απαιτείται χρόνος, αλλά η προσπάθεια αξίζει τον κόπο. Τα καλοδιαλεγμένα παραδείγματα συνδυάζουν το διανοητικό ερέθισμα με τη συναισθηματική επίδραση. Το αποτέλεσμα είναι ότι το άγγελμα μεταδίδεται με μια δύναμη που συνήθως δεν διαθέτει η απλή εξιστόρηση γεγονότων.