Η Μάγκνα Κάρτα και η Αναζήτηση του Ανθρώπου για Ελευθερία

ΑΠΟ ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΟ ΤΟΥ ΞΥΠΝΑ! ΣΤΗ ΒΡΕΤΑΝΙΑ

ΜΕΣΑ από το γραφικό τοπίο της αγγλικής κομητείας Σάρεϊ ρέει ο ποταμός Τάμεσης. Σε ένα από τα λιβάδια που υπάρχουν στις όχθες του βρίσκεται κάποιο μνημείο με μια επιγραφή σε ενθύμηση ενός γεγονότος που έλαβε χώρα το 13ο αιώνα. Εδώ, στο Ράνιμιντ, ο Άγγλος Βασιλιάς Ιωάννης (βασίλεψε από το 1199 ως το 1216) συναντήθηκε με αντιτιθέμενους βαρόνους, ισχυρούς γαιοκτήμονες που ήταν δυσαρεστημένοι με τις βασιλικές καταχρήσεις. Οι βαρόνοι ζήτησαν από το βασιλιά να ικανοποιήσει τα αιτήματά τους παραχωρώντας τους ορισμένα δικαιώματα. Βρισκόμενος κάτω από τεράστια πίεση, ο βασιλιάς τελικά επικύρωσε ένα έγγραφο το οποίο αργότερα έγινε γνωστό ως Μάγκνα Κάρτα (ο Μεγάλος Χάρτης).

Γιατί έχει περιγραφεί αυτό το έγγραφο ως «το σημαντικότερο νομικό έγγραφο στην ιστορία της Δύσης»; Η απάντηση αποκαλύπτει πολλά όσον αφορά την αναζήτηση του ανθρώπου για ελευθερία.

Τα Άρθρα των Βαρόνων

Ο Βασιλιάς Ιωάννης είχε προβλήματα με τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία. Περιφρόνησε τον Πάπα Ιννοκέντιο Γ΄ αρνούμενος να αναγνωρίσει τον Στέφανο Λάνγκτον ως Αρχιεπίσκοπο του Καντέρμπουρι. Ως αποτέλεσμα, η εκκλησία απέσυρε την υποστήριξή της και μάλιστα αφόρισε το βασιλιά. Ο Ιωάννης, ωστόσο, έκανε προσπάθειες συμφιλίωσης. Συμφώνησε να εκχωρήσει στον πάπα τα βασίλεια της Αγγλίας και της Ιρλανδίας που είχε υπό τον έλεγχό του. Ο πάπας τα επέστρεψε τότε στον Ιωάννη με αντάλλαγμα τη δήλωση πίστης του βασιλιά στην εκκλησία και την από μέρους του καταβολή ετήσιου φόρου. Ο Ιωάννης ήταν τώρα υποτελής του πάπα.

Στα προβλήματα του βασιλιά προστέθηκαν και οι οικονομικές δυσκολίες. Στη διάρκεια της 17χρονης βασιλείας του, ο Ιωάννης αύξησε 11 φορές τους φόρους που επέβαλλε στους γαιοκτήμονες. Όλη αυτή η διαμάχη γύρω από την εκκλησία και τα οικονομικά ζητήματα οδήγησε στην ευρέως διαδεδομένη άποψη ότι ο βασιλιάς ήταν αναξιόπιστος. Ο χαρακτήρας του Ιωάννη προφανώς δεν συντελούσε στην απομάκρυνση τέτοιων ανησυχιών.

Τελικά, η αναταραχή ξέφυγε από τον έλεγχο όταν οι βαρόνοι από τα βόρεια της χώρας αρνήθηκαν να πληρώσουν επιπλέον φόρους. Προέλασαν στο Λονδίνο και αποκήρυξαν την αφοσίωσή τους στο βασιλιά. Άρχισαν έντονες διαπραγματεύσεις ανάμεσα στις δύο πλευρές, με το βασιλιά να βρίσκεται στο παλάτι του στο Γουίντσορ και τους βαρόνους να έχουν στρατοπεδεύσει στα ανατολικά στη γειτονική πόλη Στέινς. Οι παρασκηνιακές συνεννοήσεις οδήγησαν στη συνάντησή τους σε κάποιο σημείο ανάμεσα στις δύο πόλεις, στο Ράνιμιντ. Εδώ, τη Δευτέρα 15 Ιουνίου 1215, ο Ιωάννης επικύρωσε ένα έγγραφο με 49 άρθρα. Αρχίζει ως εξής: “Αυτά είναι τα άρθρα που οι βαρόνοι ζητούν και ο βασιλιάς παραχωρεί”.

Ελευθερία υπό το Νόμο

Εντούτοις, η δυσπιστία απέναντι στις προθέσεις του Ιωάννη έκανε σύντομα την εμφάνισή της. Μέσα σε έντονο αντιβασιλικό και αντιπαπικό κλίμα, ο βασιλιάς έστειλε αγγελιοφόρους να συναντήσουν τον πάπα στη Ρώμη. Ο ποντίφικας εξέδωσε αμέσως παπικές βούλες κηρύσσοντας τη συμφωνία του Ράνιμιντ ανενεργή και άκυρη. Στην Αγγλία, ξέσπασε γρήγορα εμφύλιος πόλεμος. Το επόμενο έτος, ωστόσο, ο Ιωάννης πέθανε ξαφνικά και τον διαδέχθηκε στο θρόνο ο εννιάχρονος γιος του, ο Ερρίκος.

Οι υποστηρικτές του νεαρού Ερρίκου φρόντισαν να επανεκδοθεί η συμφωνία του Ράνιμιντ. Σύμφωνα με το βιβλιάριο Μάγκνα Κάρτα (Magna Carta), αυτή η αναθεωρημένη έκδοση είχε «μετατραπεί βιαστικά από μέσο για την καταστολή της τυραννίας σε μανιφέστο με τη βοήθεια του οποίου άνθρωποι μετριοπαθών απόψεων μπορούσαν να επιστρατευτούν στην υπηρεσία του [βασιλιά]». Η συμφωνία επανεκδόθηκε αρκετές φορές ακόμη στη διάρκεια της βασιλείας του Ερρίκου. Όταν ο διάδοχός του, ο Εδουάρδος Α΄, επικύρωσε για μια φορά ακόμη τη Μάγκνα Κάρτα στις 12 Οκτωβρίου 1297, τοποθετήθηκε τελικά ένα αντίγραφο στο αρχειοφυλάκιο, ένα αρχείο με πολύ σημαντικά δημόσια έγγραφα.

Ο χάρτης περιόριζε τις εξουσίες του μονάρχη. Όριζε ότι αυτός, όπως και όλοι οι υπήκοοί του, υπόκειτο πλέον σε ένα κράτος δικαίου. Σύμφωνα με τον Ουίνστον Τσόρτσιλ, γνωστό ιστορικό και πρωθυπουργό της Αγγλίας τον 20ό αιώνα, η Μάγκνα Κάρτα προέβλεπε «ένα σύστημα πολλαπλών ελέγχων το οποίο προσέδιδε στη μοναρχία την απαραίτητη δύναμή της, αλλά απέτρεπε την κατάχρησή της από κάποιον τύραννο ή παράφρονα». Ευγενείς ιδέες, πράγματι! Αλλά τι σήμαινε αυτό το έγγραφο για το μέσο άνθρωπο; Εκείνη την εποχή, πολύ λίγα πράγματα. Η Μάγκνα Κάρτα ανέλυε μόνο τα δικαιώματα των «ελευθέρων»​—στην πραγματικότητα μιας κάπως κλειστής ομάδας, οι οποίοι αποτελούσαν τότε τη μειονότητα.a

«Από ενωρίς», παρατηρεί η εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς Μπριτάννικα, η Μάγκνα Κάρτα «αποτέλεσε σύμβολο και σύνθημα αγώνα εναντίον της καταπίεσης, καθώς η καθεμιά από τις επόμενες γενεές έβλεπε στο κείμενο αυτό μια προστασία των δικών της απειλούμενων ελευθεριών». Αντικατοπτρίζοντας αυτή τη σπουδαιότητα, κάθε συνεδρίαση του Αγγλικού Κοινοβουλίου άνοιγε με την επαναβεβαίωση της Μάγκνα Κάρτα.

Οι δικηγόροι στην Αγγλία του 17ου αιώνα χρησιμοποιούσαν άρθρα από τη Μάγκνα Κάρτα ως βάση για προνόμια όπως η δίκη από ενόρκους, το χάμπεας κόρπους,b η ισότητα ενώπιον του νόμου, η αποφυγή αυθαίρετης σύλληψης και ο κοινοβουλευτικός έλεγχος της φορολογίας. Έτσι λοιπόν, σύμφωνα με τον Βρετανό πολιτικό Γουίλιαμ Πιτ, η Μάγκνα Κάρτα ήταν μέρος της “Βίβλου του Αγγλικού Συντάγματος”.

Η Αναζήτηση Συνεχίζεται

«Ιστορικά, η συνταγματική σημασία της Μάγκνα Κάρτα βασίστηκε πολύ λιγότερο στα όσα έλεγε ο χάρτης από ό,τι στο πνεύμα αυτών που έλεγε», παραδέχτηκε ο Λόρδος Μπίνγκαμ, ο οποίος ήταν αρχιδικαστής στην Αγγλία και στην Ουαλία από το 1996 ως το 2000. Ωστόσο, τα ιδανικά της ελευθερίας που συνδέονται με αυτόν το χάρτη διαδόθηκαν αργότερα σε ολόκληρο τον αγγλόφωνο κόσμο.

Οι Πίλγκριμ, οι οποίοι έφυγαν από την Αγγλία το 1620 με προορισμό την Αμερική, πήραν μαζί τους ένα αντίγραφο της Μάγκνα Κάρτα. Το 1775, όταν οι βρετανικές αποικίες στην Αμερική εξεγέρθηκαν επειδή φορολογούνταν χωρίς να εκπροσωπούνται στο κοινοβούλιο, η τότε συνέλευση της σημερινής πολιτείας της Μασαχουσέτης δήλωσε ότι τέτοιου είδους φορολογία παραβίαζε τη Μάγκνα Κάρτα. Μάλιστα, η επίσημη σφραγίδα της Μασαχουσέτης που χρησιμοποιούνταν εκείνον τον καιρό απεικόνιζε έναν άντρα ο οποίος κρατούσε στο ένα χέρι το σπαθί και στο άλλο τη Μάγκνα Κάρτα.

Όταν οι εκπρόσωποι του νεοσύστατου έθνους συναντήθηκαν για να ετοιμάσουν το σύνταγμα των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής, υποστήριξαν την αρχή της ελευθερίας υπό το νόμο. Η αμερικανική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων απορρέει από την αποδοχή αυτής της αρχής. Έτσι λοιπόν, το 1957 και σε αναγνώριση της Μάγκνα Κάρτα, ο Αμερικανικός Δικηγορικός Σύλλογος ανήγειρε στο Ράνιμιντ ένα μνημείο με την επιγραφή: «Σε Ενθύμηση της Μάγκνα Κάρτα​—Σύμβολο της Ελευθερίας υπό το Νόμο».

Το 1948, η Αμερικανίδα πολιτικός Έλινορ Ρούζβελτ βοήθησε στη σύνταξη της Οικουμενικής Διακήρυξης των Ηνωμένων Εθνών για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, ελπίζοντας ότι αυτή θα αποτελούσε «τη διεθνή Μάγκνα Κάρτα όλων των ανθρώπων ανά τον κόσμο». Πράγματι, η ιστορία της Μάγκνα Κάρτα δείχνει πόσο βαθιά ποθεί η ανθρώπινη οικογένεια την ελευθερία. Παρ’ όλες τις ευγενείς φιλοδοξίες, τα βασικά ανθρώπινα δικαιώματα εξακολουθούν σήμερα να απειλούνται σε πολλές χώρες. Οι ανθρώπινες κυβερνήσεις έχουν επανειλημμένα αποδειχτεί ανίκανες να εγγυηθούν ελευθερία για όλους. Αυτός είναι ένας λόγος για τον οποίο εκατομμύρια Μάρτυρες του Ιεχωβά τώρα θεωρούν πολύτιμη μια ακόμη υψηλότερη μορφή ελευθερίας υπό το νόμο μιας διαφορετικής κυβέρνησης, της Βασιλείας του Θεού.

Η Αγία Γραφή λέει κάτι αξιοσημείωτο σχετικά με τον Θεό: «Όπου υπάρχει το πνεύμα του Ιεχωβά, υπάρχει ελευθερία». (2 Κορινθίους 3:17) Αν ενδιαφέρεστε να μάθετε τι είδους ελευθερία προσφέρει στην ανθρωπότητα η Βασιλεία του Θεού, γιατί να μη ρωτήσετε τους Μάρτυρες του Ιεχωβά την επόμενη φορά που θα σας επισκεφτούν; Η απάντηση μπορεί κάλλιστα να σας συναρπάσει, να σας κάνει να νιώσετε πιο ελεύθεροι.

[Υποσημειώσεις]

[Πλαίσιο/Εικόνα στη σελίδα 13]

Ο ΜΕΓΑΛΟΣ ΧΑΡΤΗΣ

Η Μάγκνα Κάρτα (λατινική φράση που σημαίνει «ο μεγάλος χάρτης») στην αρχή ονομαζόταν «Τα Άρθρα των Βαρόνων». Ο Βασιλιάς Ιωάννης σφράγισε αυτό το έγγραφο που περιείχε 49 άρθρα. Έπειτα από λίγες μέρες, η συμφωνία διευρύνθηκε περιλαμβάνοντας 63 άρθρα, και ο βασιλιάς επικύρωσε και πάλι το έγγραφο. Η επανέκδοση το 1217 συνοδευόταν από έναν δεύτερο, μικρότερο χάρτη που αφορούσε τη δασική νομοθεσία. Έτσι λοιπόν, τα άρθρα πήραν την ονομασία Μάγκνα Κάρτα.

Τα 63 άρθρα εμπίπτουν σε εννιά κατηγορίες, μεταξύ των οποίων είναι και εκείνες που αναφέρονται στις διαμαρτυρίες των βαρόνων, σε νομικές και δικαστικές μεταρρυθμίσεις και στην ελευθερία της εκκλησίας. Το άρθρο 39, που αποτελεί την ιστορική βάση για τα δικαιώματα του πολίτη στην Αγγλία, αναφέρει: «Κανένας ελεύθερος άνθρωπος δεν θα συλλαμβάνεται ή θα φυλακίζεται, δεν θα στερείται τα δικαιώματα ή τα αγαθά του, δεν θα κηρύσσεται παράνομος, δεν θα εξορίζεται και δεν θα χάνει την υπόστασή του με οποιονδήποτε άλλον τρόπο, ούτε θα προβαίνουμε εμείς, ή άλλοι απεσταλμένοι μας, σε διώξεις εναντίον του, παρεκτός αν αυτό γίνεται με τη νόμιμη κρίση των ομοίων του ή σύμφωνα με το νόμο της χώρας».

[Εικόνα]

Φόντο: Τρίτη αναθεώρηση της Μάγκνα Κάρτα

[Ευχαριστίες]

Άδεια από British Library, 46144 Αντίγραφο της επανέκδοσης της Μάγκνα Κάρτα από τον Βασιλιά Ερρίκο Γ΄ 1225

[Εικόνα στη σελίδα 12]

Βασιλιάς Ιωάννης

[Ευχαριστίες]

Από το βιβλίο Illustrated Notes on English Church History (Τόμ. I και II)

[Εικόνα στη σελίδα 12]

Ο Βασιλιάς Ιωάννης παραδίδει το στέμμα του στον απεσταλμένο του πάπα

[Ευχαριστίες]

Από το βιβλίο The History of Protestantism (Τόμ. I)

[Εικόνα στη σελίδα 13]

Ο Βασιλιάς Ιωάννης συναντιέται με τους βαρόνους του και συμφωνεί να επικυρώσει τη Μάγκνα Κάρτα, το 1215

[Ευχαριστίες]

Από το βιβλίο The Story of Liberty, 1878

[Εικόνα στη σελίδα 14]

Μνημείο για τη Μάγκνα Κάρτα στο Ράνιμιντ της Αγγλίας

[Ευχαριστίες]

ABAJ/Stephen Hyde

[Ευχαριστίες για την προσφορά των εικόνων στη σελίδα 12]

Επάνω, φόντο: Άδεια από British Library, Cotton Augustus II 106 Αντίγραφο της Μάγκνα Κάρτα του Βασιλιά Ιωάννη 1215· Σφραγίδα του Βασιλιά Ιωάννη: Public Record Office, London