Από την Αίγυπτο σε Πόλεις Όλου του Κόσμου
ΑΠΟ ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΟ ΤΟΥ ΞΥΠΝΑ! ΣΤΗΝ ΙΤΑΛΙΑ
«ΕΧΟΥΝ “ταξιδέψει” μακριά από τη χώρα της προέλευσής τους», λέει το ιταλικό περιοδικό Αρκέο (Archeo), «αποτελώντας ορατά σύμβολα του σπουδαίου πολιτισμού που τους είχε φέρει σε ύπαρξη». Οι περισσότεροι έφυγαν από την Αίγυπτο πολύ παλιά και μεταφέρθηκαν σε μέρη όπως η Κωνσταντινούπολη, το Λονδίνο, το Παρίσι, η Ρώμη και η Νέα Υόρκη. Οι επισκέπτες στη Ρώμη ίσως παρατηρήσουν ότι πολλές από τις πιο ξακουστές πλατείες της κοσμούνται από την παρουσία τους. Σε ποιους αναφερόμαστε; Στους οβελίσκους!
Κάθε τετράεδρη πέτρινη στήλη που λεπταίνει προς τα πάνω, γνωστή ως οβελίσκος, έχει στην κορυφή της μια πυραμοειδή αιχμή. Η παλιότερη έχει ιστορία 4.000 ετών περίπου. Ακόμη και η πιο πρόσφατη έχει ηλικία σχεδόν 2.000 ετών.
Οι οβελίσκοι, φτιαγμένοι συνήθως από ερυθρό γρανίτη, λατομούνταν από τους αρχαίους Αιγυπτίους ως ενιαίοι ογκόλιθοι και στήνονταν μπροστά σε τάφους και ναούς. Μερικοί είναι τεράστιοι. Ο μεγαλύτερος που στέκεται ακόμη υψώνεται 32 μέτρα πάνω από μια πλατεία της Ρώμης και ζυγίζει περίπου 455 τόνους. Οι περισσότεροι κοσμούνται με ιερογλυφικά.
Σκοπός αυτών των μνημείων ήταν η απόδοση τιμής στον Ρα, το θεό του ήλιου. Εγείρονταν προκειμένου να του αποδοθούν ευχαριστίες για την προστασία του και για τις νίκες που χάριζε στους Αιγύπτιους ηγεμόνες, καθώς και για να του ζητηθούν διάφορες χάρες. Το σχήμα τους πιστεύεται ότι προήλθε από την πυραμίδα. Αντιπροσωπεύουν τις ακτίνες του ήλιου που κατεβαίνουν για να ζεστάνουν και να φωτίσουν τη γη.
Επιπλέον, οι οβελίσκοι χρησιμοποιούνταν για την ενδόξαση των Φαραώ. Στις επιγραφές τους, διάφοροι Αιγύπτιοι ηγεμόνες αποκαλούνται «αγαπητοί του Ρα» ή «όμορφοι . . . σαν τον Ατούμ», το θεό του δύοντος ήλιου. Ένας οβελίσκος αναφέρεται στη στρατιωτική ικανότητα κάποιου Φαραώ: «Έχει δύναμη σαν του Μοντού [του θεού του πολέμου], του ταύρου που καταπατάει ξένα εδάφη και θανατώνει τους στασιαστές».
Οι πρώτοι οβελίσκοι στήθηκαν στην αιγυπτιακή πόλη Ιουνού (τη Βιβλική Ων), ονομασία που πιστεύεται πως σημαίνει «Πόλη της Στήλης», αναφερόμενη ίσως σε αυτούς καθαυτούς τους οβελίσκους. Οι Έλληνες αποκαλούσαν την Ιουνού Ηλιούπολη, εφόσον αποτελούσε το βασικό κέντρο της αιγυπτιακής λατρείας του ήλιου. Η ονομασία Ηλιούπολη αντιστοιχεί στην εβραϊκή ονομασία Βαιθ-σεμές, που σημαίνει «Οίκος του Ήλιου».
Το Γραφικό προφητικό βιβλίο του Ιερεμία μιλάει για τη συντριβή “των στηλών της Βαιθ-σεμές, η οποία είναι στη γη της Αιγύπτου”. Αυτό μπορεί να αναφέρεται στους οβελίσκους της Ηλιούπολης. Ο Θεός καταδίκασε την ειδωλολατρία που αντιπροσώπευαν αυτοί.—Ιερεμίας 43:10-13.
Εκσκαφή και Μεταφορά
Ο τρόπος κατασκευής των οβελίσκων φαίνεται από το μεγαλύτερο από αυτά τα μνημεία. Εξακολουθεί να κείτεται εγκαταλειμμένο κοντά στο Ασουάν της Αιγύπτου, όπου και λατομούνταν. Οι εργάτες, αφού επέλεξαν ένα κατάλληλο πέτρωμα και το επιπέδωσαν, έσκαψαν τάφρους γύρω από το μελλοντικό οβελίσκο. Άνοιξαν διόδους κάτω από αυτό και τις γέμισαν με δοκούς, μέχρις ότου ελευθερώθηκε η κάτω πλευρά. Ο μονόλιθος, που ζύγιζε περίπου 1.170 τόνους—βαρύτερος από κάθε άλλον ογκόλιθο που λατόμησαν οι αρχαίοι Αιγύπτιοι—επρόκειτο κατόπιν να συρθεί μέχρι το Νείλο και έπειτα να μεταφερθεί στον προορισμό του με φορτηγίδα.
Όπως εξελίχθηκαν τα πράγματα, ο οβελίσκος του Ασουάν εγκαταλείφθηκε όταν οι εργάτες αντιλήφθηκαν ότι υπέστη ανεπανόρθωτες ρωγμές. Αν είχε ολοκληρωθεί, το ύψος του θα ήταν 42 μέτρα, και η βάση του 4 επί 4 μέτρα. Το πώς εγείρονταν οι οβελίσκοι σε όρθια θέση παραμένει άγνωστο.
Από την Αίγυπτο στη Ρώμη
Το 30 Π.Κ.Χ. η Αίγυπτος έγινε ρωμαϊκή επαρχία. Διάφοροι Ρωμαίοι αυτοκράτορες επιθυμούσαν να κοσμήσουν την πρωτεύουσά τους με πολύ επιβλητικά μνημεία, και έτσι μεταφέρθηκαν στη Ρώμη περίπου 50 οβελίσκοι. Η μεταφορά τους σήμαινε τη ναυπήγηση τεράστιων πλοίων σχεδιασμένων ειδικά γι’ αυτόν το σκοπό. Μετά την εγκατάστασή τους στη Ρώμη, οι οβελίσκοι εξακολούθησαν να συνδέονται στενά με τη λατρεία του ήλιου.
Όταν η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία έπεσε, η Ρώμη λεηλατήθηκε. Οι περισσότεροι οβελίσκοι ρίχτηκαν κάτω και παρέμειναν στη λήθη. Ωστόσο, διάφοροι πάπες ενδιαφέρθηκαν για την επανέγερση των οβελίσκων που ανασύρονταν μέσα από τα ερείπια της αρχαίας πόλης. Η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία έχει αναγνωρίσει ότι οι οβελίσκοι είχαν «αφιερωθεί στον Ήλιο από έναν Αιγύπτιο βασιλιά» και ότι κάποτε «έδιναν ψεύτικη μεγαλοπρέπεια στους βδελυρούς ειδωλολατρικούς ναούς».
Η επανέγερση των πρώτων οβελίσκων στη διάρκεια της παποσύνης του Πάπα Σίξτου Ε΄ (1585-1590) συνοδεύτηκε από εξορκισμούς και ευλογίες, καθώς και από ράντισμα αγιασμού και καύση θυμιάματος. «Σε εξορκίζω», έψαλε ένας επίσκοπος ενώπιον του οβελίσκου του Βατικανού, «να φέρεις πάνω σου τον άγιο Σταυρό και να παραμείνεις απαλλαγμένος από κάθε ειδωλολατρική ακαθαρσία και κάθε επίθεση πνευματικής φαυλότητας».
Καθώς, λοιπόν, ο τουρίστας παρατηρεί τους οβελίσκους που ορθώνονται στη Ρώμη σήμερα, μπορεί κάλλιστα να συλλογιστεί πόση ευφυΐα απαιτούσε η εκσκαφή, η μεταφορά και η ανύψωσή τους. Μπορεί ακόμη να εκπλαγεί που η πόλη της παποσύνης κοσμείται από μνημεία τα οποία χρησιμοποιούνταν στη λατρεία του ήλιου—ένας παράξενος, πράγματι, συνδυασμός!
[Εικόνα στη σελίδα 15]
Λούξορ, Αίγυπτος
[Εικόνα στη σελίδα 15]
Ρώμη
[Εικόνα στη σελίδα 15]
Νέα Υόρκη
[Εικόνα στη σελίδα 15]
Παρίσι