ΝΩ, ΝΩ-ΑΜΜΩΝ

(Νω-άμμων) [αιγυπτιακής προέλευσης· σημαίνει «Πόλη του Άμμωνος [θεού των Αιγυπτίων]»].

Σημαίνουσα πόλη και παλιά πρωτεύουσα της Αιγύπτου, η οποία ήταν χτισμένη και στις δύο όχθες του Άνω Νείλου, περίπου 530 χλμ. Ν του Καΐρου. Στους αρχαίους Έλληνες ήταν γνωστή με το όνομα Θήβες, όνομα που χρησιμοποιείται συνήθως και σήμερα.

Στο παρελθόν ορισμένοι λόγιοι έχουν υποστηρίξει ότι η εβραϊκή λέξη «Νω» είναι λανθασμένη απόδοση του αιγυπτιακού ονόματος. (Ιερ 46:25) Ωστόσο, ο καθηγητής Τ. Ο. Λάμντεν επισημαίνει ότι «πρόσφατες έρευνες στο αιγυπτιακό-κοπτικό φωνολογικό σύστημα υποδεικνύουν ότι η εβραϊκή απόδοση μπορεί κάλλιστα να είναι σωστή και να αντανακλά παλαιότερη αιγυπτιακή προφορά . . . Το πρόβλημα περιπλέκεται ακόμη περισσότερο επειδή οι αιγυπτιολόγοι δεν είναι βέβαιοι για το ποια ακριβώς σύμφωνα αποτελούσαν την αιγυπτιακή λέξη».—Το Βιβλικό Λεξικό του Ερμηνευτή (The Interpreter’s Dictionary of the Bible), επιμέλεια Τζ. Ά. Μπάτρικ, 1962, Τόμ. 4, σ. 615, 616.

Σε αρχαία αιγυπτιακά κείμενα η πόλη αποκαλείται «Πόλη του Άμμωνος». Αυτό συμβαίνει επειδή αποτέλεσε το κατ’ εξοχήν κέντρο λατρείας του θεού Άμμωνος, ο οποίος από δευτερεύουσα θεότητα ανήλθε στη θέση του κυριότερου θεού του έθνους, ταυτιζόμενος από τους αρχαίους Έλληνες με τον Δία. (Βλέπε ΑΜΜΩΝ [Άμμων].) Εδώ οι φαραώ έχτισαν τεράστια μνημεία και ναούς, τα οποία κάλυπταν μια εκτεταμένη περιοχή στην ανατολική όχθη του Νείλου (στο Καρνάκ και στο Λούξορ), ενώ στη δυτική όχθη υπήρχαν άλλοι λαμπροί ναοί και μια τεράστια νεκρόπολη. Ο ναός του Άμμωνος στο Καρνάκ θεωρείται το μεγαλύτερο υπόστυλο οικοδόμημα που χτίστηκε ποτέ. Ορισμένοι από τους κολοσσιαίους κίονές του έχουν διάμετρο γύρω στα 3,5 μ.

Γίνεται Πρωτεύουσα της Αιγύπτου. Οι Θήβες άκμασαν κυρίως κατά την περίοδο που ονομάζεται «Νέο Βασίλειο ή Νέα Αυτοκρατορία: Δυναστείες 18-20», οπότε και έγιναν πρωτεύουσα της χώρας. Η μεγάλη απόσταση της πόλης από τη θάλασσα και από τη λωρίδα γης που οδηγούσε στην Ασία τής παρείχε καλή προστασία από αυτή την κατεύθυνση. Ίσως εξαιτίας της μεγάλης αποδυνάμωσης και της ανυποληψίας της κυβέρνησης της Κάτω Αιγύπτου μετά την Έξοδο των Ισραηλιτών, ο βασιλικός οίκος της Άνω Αιγύπτου εκμεταλλεύτηκε την κατάσταση και κυριάρχησε. Ούτως ή άλλως, τα στοιχεία πιστοποιούν ότι σε αυτή την περίοδο υπήρξε σημαντική αναδιοργάνωση.

Κέντρο του ιερατείου. Ακόμη και όταν η έδρα της διοίκησης μεταφέρθηκε σε άλλα μέρη, η Νω-άμμων (Θήβες) εξακολούθησε να είναι πλούσια και σημαίνουσα πόλη, το κέντρο του ισχυρού ιερατείου του Άμμωνος, του οποίου ο μέγας ιερέας ήταν δεύτερος μετά τον ίδιο τον Φαραώ σε εξουσία και πλούτο. Αλλά τον έβδομο αιώνα Π.Κ.Χ., ο ασσυριακός επεκτατισμός έπληξε την Αίγυπτο στη διάρκεια της διακυβέρνησης του Ασσύριου Βασιλιά Εσάρ-αδδών. Ο Ασσουρμπανιπάλ, γιος και διάδοχός του, ξανάρχισε τις κατακτήσεις, φτάνοντας ως τις Θήβες και λεηλατώντας την πόλη ολοκληρωτικά. Προφανώς σε αυτή την ερήμωση αναφερόταν ο προφήτης Ναούμ όταν προειδοποιούσε τη Νινευή, την πρωτεύουσα της Ασσυρίας, για μια καταστροφή παρόμοιου μεγέθους. (Να 3:7-10) Τα αμυντικά μέσα της Νω-άμμων, τα οποία εκτείνονταν πέρα από το δρόμο που ερχόταν από την Παλαιστίνη καθώς και κατά μήκος του Νείλου, αποδείχτηκαν ανεπαρκή, και τα πλούτη της από τις εμπορικές συναλλαγές και τους ναούς έγιναν το έπαθλο των Ασσύριων λεηλατητών.

Ερειπώνεται. Εντούτοις, ως τα τέλη του έβδομου ή τις αρχές του έκτου αιώνα, η Νω-άμμων είχε ανακτήσει μέρος του γοήτρου της. Ο Ιερεμίας και ο Ιεζεκιήλ προείπαν την κρίση που θα επέφερε ο Ιεχωβά Θεός στον κυριότερο θεό της Αιγύπτου, τον Άμμωνα της Νω, καθώς επίσης στον Φαραώ και σε όλους τους αιγυπτιακούς θεούς, κρίση η οποία θα ερχόταν από το χέρι του Βαβυλώνιου Βασιλιά Ναβουχοδονόσορα. (Ιερ 46:25, 26· Ιεζ 30:10, 14, 15) Ο Πέρσης ηγεμόνας Καμβύσης κατέφερε άλλο ένα ισχυρό πλήγμα στη Νω-άμμων το 525 Π.Κ.Χ., και η πόλη ακολούθησε σταθερή πορεία παρακμής, ώσπου τελικά καταστράφηκε ολοσχερώς από τους Ρωμαίους υπό τον Γάιο Κορνήλιο Γάλλο επειδή πήρε μέρος σε μια επανάσταση εναντίον της ρωμαϊκής κυριαρχίας (30/29 Π.Κ.Χ.). Σήμερα υπάρχουν μόνο κάποια μικρά χωριά γύρω από τους τεράστιους ερειπωμένους ναούς των ανίσχυρων θεών της Νω.