«Τι θα Φάμε;»

ΦΑΓΗΤΟ και ποτό​—αυτό το θέμα ανέκυπτε κάθε τόσο στη διάρκεια της διακονίας του Ιησού. Το πρώτο του θαύμα ήταν η μετατροπή του νερού σε κρασί, και σε δύο περιπτώσεις εκείνος έθρεψε ολόκληρα πλήθη με λίγα ψωμιά και λίγα ψάρια. (Ματθαίος 16:7-10· Ιωάννης 2:3-11) Ήταν γνωστό ότι ο Ιησούς δεν έτρωγε μόνο με φτωχούς αλλά παρευρισκόταν και σε συμπόσια μαζί με πλούσιους. Μάλιστα, οι εχθροί του τον κατηγόρησαν ως λαίμαργο και πότη. (Ματθαίος 11:18, 19) Φυσικά, ο Ιησούς δεν ήταν ούτε το ένα ούτε το άλλο. Ωστόσο, ήξερε ότι το φαγητό και το ποτό αποτελούσαν ζωτικό μέλημα των ανθρώπων, και τα χρησιμοποίησε αριστοτεχνικά για να μεταδώσει με παραστατικό τρόπο βαθιά πνευματικά μαθήματα.​—Λουκάς 22:14-20· Ιωάννης 6:35-40.

Τι είδους φαγητά και ποτά ήταν συνηθισμένα στην εποχή του Ιησού; Πώς παρασκεύαζαν το φαγητό; Και πόση προσπάθεια απαιτούσε η προετοιμασία του; Οι απαντήσεις σε αυτές τις ερωτήσεις θα σας βοηθήσουν να καταλάβετε καλύτερα μερικά γεγονότα και εκφράσεις που αναφέρονται στα Ευαγγέλια.

Δώσε μας «το Ψωμί μας για Αυτή την Ημέρα»

Όταν ο Ιησούς δίδαξε τους μαθητές του πώς να προσεύχονται, έδειξε ότι ήταν αρμόζον να ζητούν από τον Θεό να τους παρέχει τα αναγκαία​—το “ψωμί για αυτή την ημέρα”. (Ματθαίος 6:11) Το ψωμί ήταν τόσο σημαντικό μέρος του διαιτολογίου ώστε η κυριολεκτική έκφραση «τρώω ψωμί», που χρησιμοποιούνταν τόσο στο πρωτότυπο εβραϊκό όσο και στο πρωτότυπο ελληνικό κείμενο, στην ουσία σήμαινε «γευματίζω». Τα δημητριακά που χρησιμοποιούνταν στην αρτοποιία, όπως το σιτάρι και το κριθάρι, καθώς επίσης και άλλα, όπως η βρώμη, το αγριοσίταρο και το κεχρί, συνιστούσαν μεγάλο μέρος του διαιτολογίου των Ιουδαίων τον πρώτο αιώνα. Οι ερευνητές υπολογίζουν ότι κάθε άτομο κατανάλωνε ετησίως γύρω στα 200 κιλά δημητριακά, τα οποία του παρείχαν περίπου τις μισές από τις απαιτούμενες θερμίδες.

Το ψωμί πουλιόταν στην αγορά. Οι περισσότερες οικογένειες, όμως, έφτιαχναν το δικό τους​—εργασία αρκετά κοπιαστική. Το βιβλίο Ψωμί, Κρασί, Τείχη και Ρόλοι (Bread, Wine, Walls and Scrolls) εξηγεί: «Επειδή είναι δύσκολο να διατηρηθεί για πολύ το αλεύρι, η νοικοκυρά έπρεπε να αλέθει κάθε μέρα». Πόσο χρόνο έπαιρνε το άλεσμα; «Μια ώρα σκληρής δουλειάς στο χειρόμυλο», δηλώνει ο συγγραφέας, «αποφέρει το πολύ 800 γραμμάρια αλεύρι από ένα κιλό σιτάρι. Εφόσον κάθε άτομο κατανάλωνε περίπου μισό κιλό σιτάρι την ημέρα, η νοικοκυρά χρειαζόταν να αλέθει τρεις ώρες για να καλύψει τις ανάγκες μιας πενταμελούς ή εξαμελούς οικογένειας».

Σκεφτείτε τώρα τη Μαρία, τη μητέρα του Ιησού. Εκτός από τις άλλες δουλειές του σπιτιού, έπρεπε να φτιάχνει και αρκετό ψωμί για να θρέφει σύζυγο, πέντε γιους και τουλάχιστον δύο κόρες. (Ματθαίος 13:55, 56) Αναμφίβολα, η Μαρία, όπως και άλλες Ιουδαίες, εργαζόταν σκληρά για την προετοιμασία του “ψωμιού για αυτή την ημέρα”.

«Ελάτε, Πάρτε το Πρωινό Σας»

Μετά την ανάστασή του, ο Ιησούς εμφανίστηκε σε μερικούς μαθητές του νωρίς ένα πρωί. Οι μαθητές ψάρευαν όλη τη νύχτα, αλλά χωρίς επιτυχία. «Ελάτε, πάρτε το πρωινό σας», φώναξε ο Ιησούς στους κουρασμένους φίλους του. Κατόπιν τους πρόσφερε φρέσκο ψάρι και ψωμί. (Ιωάννης 21:9-13) Παρότι αυτή είναι η μοναδική αναφορά των Ευαγγελίων σε πρωινό γεύμα, ήταν συνηθισμένο να αρχίζουν οι άνθρωποι την ημέρα τους τρώγοντας ψωμί, ξηρούς καρπούς και σταφίδες ή ελιές.

Τι θα πούμε για το μεσημεριανό; Τι έτρωγε η εργατική τάξη; Το βιβλίο Η Ζωή στον Βιβλικό Ισραήλ (Life in Biblical Israel) λέει: «Το μεσημεριανό ήταν ελαφρύ, αποτελούμενο από ψωμί, σιτηρά, ελιές και σύκα». Οι μαθητές μπορεί κάλλιστα να είχαν φέρει τέτοιες προμήθειες όταν επέστρεψαν από τη Συχάρ και βρήκαν τον Ιησού να μιλάει με μια Σαμαρείτισσα στο πηγάδι. Η ώρα «ήταν περίπου η έκτη», δηλαδή μεσημέρι, και οι μαθητές είχαν «πάει στην πόλη για να αγοράσουν τρόφιμα».​—Ιωάννης 4:5-8.

Το βράδυ, οι οικογένειες συγκεντρώνονταν για το κυρίως γεύμα της ημέρας. Περιγράφοντας αυτό το γεύμα, το βιβλίο Φτώχεια και Φιλανθρωπία στη Ρωμαϊκή Παλαιστίνη τους Πρώτους Τρεις Αιώνες Κ.Χ. (Poverty and Charity in Roman Palestine, First Three Centuries C.E.) αναφέρει: «Οι περισσότεροι έτρωγαν ψωμί ή χυλούς από κριθάρι, από διάφορα δημητριακά και όσπρια ή, σπανιότερα, από σιτάρι. Συνήθως πρόσθεταν σε αυτά αλάτι και λάδι ή ελιές, ενίοτε δε και κάποια σάλτσα με έντονη γεύση ή μέλι ή χυμούς γλυκών φρούτων». Το μενού μπορεί να περιλάμβανε επίσης γάλα, τυρί, λαχανικά και φρέσκα ή αποξηραμένα φρούτα. Εκείνη την εποχή υπήρχαν περίπου 30 είδη λαχανικών​—ενδεικτικά αναφέρουμε τα κρεμμύδια, τα σκόρδα, τα ραπανάκια, τα καρότα και τα λάχανα—​και στην περιοχή καλλιεργούνταν περισσότερες από 25 ποικιλίες φρούτων, όπως είναι (1) τα σύκα, (2) οι χουρμάδες και (3) τα ρόδια.

Μπορείτε να οραματιστείτε κάποια από αυτά τα εδέσματα απλωμένα στο τραπέζι, ενόσω ο Ιησούς δειπνούσε με τον Λάζαρο και τις αδελφές του, τη Μάρθα και τη Μαρία; Φανταστείτε τώρα το άρωμα που γέμισε το δωμάτιο καθώς η Μαρία άλειψε τα πόδια του Ιησού με «γνήσιο νάρδο»​—την ευωδιά του φαγητού αναμειγμένη με τη μυρωδιά του ακριβού αρωματικού λαδιού.​—Ιωάννης 12:1-3.

«Όταν Παραθέτεις Συμπόσιο»

Σε μια άλλη περίπτωση, καθώς ο Ιησούς γευμάτιζε «στο σπίτι κάποιου από τους άρχοντες των Φαρισαίων», δίδαξε στους παρόντες ένα πολύτιμο μάθημα, λέγοντας: «Όταν παραθέτεις συμπόσιο, να προσκαλείς φτωχούς, αναπήρους, κουτσούς, τυφλούς· και θα είσαι ευτυχισμένος, επειδή αυτοί δεν έχουν τίποτα με το οποίο να σου ανταποδώσουν. Διότι θα σου γίνει ανταπόδοση στην ανάσταση των δικαίων». (Λουκάς 14:1-14) Αν ο Φαρισαίος επρόκειτο να ακολουθήσει στο μέλλον τη συμβουλή του Ιησού, τι είδους φαγητά θα σέρβιρε σε ένα τέτοιο συμπόσιο;

Ένας πλούσιος ίσως πρόσφερε ψωμί πολυτελείας, ψημένο σε διάφορα σχήματα και εμπλουτισμένο με κρασί, μέλι, γάλα και μυρωδικά. Στο τραπέζι θα υπήρχαν κατά πάσα πιθανότητα βούτυρο και σκληρό τυρί, και βεβαίως ελιές​—φρέσκες ή διατηρημένες—​ή ελαιόλαδο. Σύμφωνα με το βιβλίο Το Φαγητό στην Αρχαιότητα (Food in Antiquity), «κάθε άτομο κατανάλωνε είκοσι κιλά ελαιόλαδο ετησίως ως τροφή, και μια επιπρόσθετη ποσότητα για καλλωπισμό και φωτισμό».

Αν ο Φαρισαίος ζούσε κοντά στη θάλασσα, ο ίδιος και οι καλεσμένοι του θα έτρωγαν πιθανώς φρέσκα ψάρια. Όσοι ζούσαν στην ενδοχώρα έτρωγαν συνήθως ψάρια διατηρημένα στο ξίδι ή στο αλάτι. Ο οικοδεσπότης μπορεί επίσης να πρόσφερε κρέας​—σπάνια λιχουδιά για το φτωχό καλεσμένο. Κάτι πιο συνηθισμένο θα ήταν κάποια συνταγή με βάση τα αβγά. (Λουκάς 11:12) Η γεύση αυτών των εδεσμάτων ίσως εμπλουτιζόταν με βότανα και μυρωδικά, όπως ο δυόσμος, ο άνηθος, το κύμινο και το σινάπι. (Ματθαίος 13:31· 23:23· Λουκάς 11:42) Στο τέλος, οι καλεσμένοι μπορεί να απολάμβαναν κάποιο επιδόρπιο από ψημένο σιτάρι, ανάμεικτο με αμύγδαλα, μέλι και μυρωδικά.

Στους συνδαιτυμόνες θα πρόσφεραν πιθανώς και σταφύλια​—φρέσκα, αποξηραμένα ή με τη μορφή κρασιού. Στην Παλαιστίνη έχουν βρεθεί χιλιάδες πατητήρια, πράγμα που μαρτυρεί πόσο δημοφιλές ήταν το κρασί. Σε κάποια τοποθεσία στη Γαβαών, οι αρχαιολόγοι ανακάλυψαν 63 κελάρια λαξευμένα στο βράχο, στα οποία μπορούσαν να αποθηκευτούν περίπου 100.000 λίτρα κρασί.

«Ποτέ Μην Ανησυχήσετε»

Καθώς διαβάζετε τα Ευαγγέλια, προσέξτε πόσες φορές αναφέρει ο Ιησούς είτε το φαγητό είτε το ποτό στις παραβολές του ή πώς διδάσκει κάποιο σημαντικό μάθημα στη διάρκεια ενός γεύματος. Ασφαλώς, ο Ιησούς και οι μαθητές του απολάμβαναν το φαγητό και το ποτό, ιδιαίτερα με καλή συντροφιά, αλλά δεν κατέστησαν αυτά τα πράγματα την κύρια επιδίωξη στη ζωή τους.

Ο Ιησούς βοήθησε τους μαθητές του να διατηρούν ισορροπημένη άποψη για το φαγητό και το ποτό, λέγοντας: «Ποτέ μην ανησυχήσετε και πείτε: “Τι θα φάμε;” ή “Τι θα πιούμε;” ή “Τι θα φορέσουμε;” Διότι όλα αυτά είναι τα πράγματα που επιδιώκουν με λαχτάρα τα έθνη. Διότι ο ουράνιος Πατέρας σας ξέρει ότι τα έχετε ανάγκη όλα αυτά». (Ματθαίος 6:31, 32) Οι μαθητές πήραν στα σοβαρά αυτό το μάθημα, και ο Θεός φρόντιζε για τις ανάγκες τους. (2 Κορινθίους 9:8) Ομολογουμένως, το διαιτολόγιό σας μπορεί να διαφέρει από το διαιτολόγιο των ανθρώπων του πρώτου αιώνα. Αλλά μπορείτε να είστε βέβαιοι ότι ο Θεός θα φροντίζει και για εσάς αν βάζετε τα συμφέροντά του πρώτα στη ζωή σας.​—Ματθαίος 6:33, 34.