در طریق دشوار زندگی فرزندانتان را یاری رسانید
نوجوانان و جوانان عزیزمان شدیداً زیر فشارند. آنان در معرض حملات دنیای پلید شیطانند و در عین حال باید با «امیال جوانی» خود نیز مبارزه کنند. (۲تیمو ۲:۲۲، ترجمهٔ هزارهٔ نو؛ ۱یو ۵:۱۹) به علاوه، از آنجایی که سعی می‌کنند ‹آفریدگار خود را به یاد آورند› با تمسخر و حتی آزار و اذیت از طرف کسانی که با اعتقاداتشان مخالفند، روبرو می‌شوند. (جا ۱۲:۱) برادری به نام فرشاد در مورد دوران نوجوانی خود می‌گوید: «یکی از بچه‌های قُلدر مدرسه مرتب مرا اذیت می‌کرد و به اصطلاح به من گیر می‌داد، چرا که من شاهد یَهُوَه بودم. بیشتر وقت‌ها چنان تحت فشار قرار می‌گرفتم که دیگر نمی‌خواستم رنگ مدرسه را ببینم.»a
علاوه بر فشارهای این دنیا، فرزندان ما باید با تمایل دیگری نیز مقابله کنند. آنان اغلب میل دارند که همانند هم‌سن‌وسالانشان باشند. نرگس، خواهری ۱۶ ساله می‌گوید: «خیلی سخته که بچه‌های مدرسه آدم را تافتهٔ جدا بافته محسوب کنند.» برادری جوان به نام نادر چنین گفت: «من خیلی دلم می‌خواست که با همشاگردی‌هایم آخر هفته‌ها بیرون بروم. آن‌ها هم مرتب از من دعوت می‌کردند.» نوجوانان همچنین می‌خواهند که در فعالیت‌های ورزشی مدرسه‌شان شرکت کنند؛ فعالیت‌هایی که می‌تواند به راحتی آنان را به سوی همنشینانی ناباب بکشد. خواهری جوان به نام تینا در این مورد گفت: «من عاشق ورزشم. مربی‌های مدرسه همیشه از من می‌خواستند که عضو تیم مدرسه شوم. رد کردن پیشنهادشان برایم خیلی سخت بود.»
چگونه می‌توانید فرزندانتان را در رویارویی با مشکلات آماده سازید؟ یَهُوَه به والدین فرمان داد که فرزندانشان را در زندگی راهنمایی کنند. (امث ۲۲:۶؛ افس ۶:۴) هدف والدین خداترس در تعلیم فرزندانشان باید این باشد که آنان از صمیم دل از یَهُوَه اطاعت کنند. (امث ۶:۲۰-۲۳) به این شکل جوانان می‌توانند با وسوسه‌های این دنیا مقاومت نمایند؛ حتی هنگامی که والدینشان در کنارشان نباشند.
والدین مسئولیت‌ها و مشغله‌های فراوانی دارند. آنان باید معاش و نیازهای خانوادهٔ خود را تأمین کنند و در ضمن به فعالیت‌های مسیحی خود نیز بپردازند. برخی از پدر و مادرها باید به تنهایی این مسئولیت را به دوش بکشند و برخی دیگر باید مخالفت همسر غیرشاهد خود را نیز متحمّل شوند. اما یَهُوَه با وجود تمام مسئولیت‌ها و مشغله‌های زندگی از والدین می‌خواهد که برای تعلیم و کمک به فرزندانشان وقت کافی صرف کنند. حال شما چگونه می‌توانید به فرزندتان کمک کنید تا در مقابل وسوسه‌ها و اذیت و آزار و فشارهای هم‌سن‌وسالانش، سپری محافظ برای خود بسازد؟
رابطه‌ای نزدیک با یَهُوَه
قبل از هر چیز، نوجوانان و جوانان ما باید یَهُوَه خدا را به خوبی بشناسند. باید به آنان یاری رساند که ‹آن نادیده را ببینند.› (عبر ۱۱:۲۷) فرشاد که در ابتدای مقاله به او اشاره شد به یاد می‌آورد که چطور والدینش به او کمک کردند تا رابطه‌اش را با یَهُوَه نزدیک‌تر کند. او می‌گوید: «والدینم به من اهمیت دعا کردن را نشان دادند. یادم می‌آید که از همان دوران کودکی‌ام هر شب قبل از خواب به یَهُوَه دعا می‌کردم. یَهُوَه همیشه برایم شخصی واقعی بود.» آیا شما با فرزندتان دعا می‌کنید؟ شاید بتوانید به دعای او گوش دهید و ببینید که او در دعا چه چیز را مطرح می‌کند. آیا دعای او تنها تکرار کلمات است؟ یا این که از صمیم دل احساسش را به یَهُوَه ابراز می‌کند؟ با گوش کردن به دعاهای فرزندتان می‌توانید پی ببرید که آیا او به یَهُوَه نزدیک‌تر شده است یا خیر.
داشتن برنامه‌ای مرتب برای خواندن کتاب مقدّس راه دیگری برای نزدیک‌تر شدن نوجوانان به یَهُوَه است. نرگس که پیش از این از او نام بردیم، می‌گوید: «خواندن کتاب مقدّس در دوران نوجوانی‌ام برای من کمک بزرگی بود. به من اطمینان می‌داد که حتی اگر با مخالفت روبرو شوم یَهُوَه پشتیبان من است.» آیا فرزندان شما نیز برنامه‌ای مرتب برای خواندن کتاب مقدّس دارند؟ — مز ۱:۱-۳؛ ۷۷:۱۲.
نوجوانان نسبت به راهنمایی‌های والدینشان عکس‌العمل‌های متفاوتی نشان می‌دهند. پیشرفتشان نیز تا حد زیادی به سن آنان بستگی دارد. با این همه لازم به ذکر است که بدون تعلیم و راهنمایی، فرزندتان نمی‌تواند یَهُوَه را به عنوان شخصی واقعی بپذیرد. والدین موظفند که به فرزندشان کلام خدا را چنان بیاموزند که او بتواند در هر کجا به اصطلاح صدای یَهُوَه را بشنود. (تث ۶:۶-۹) او باید حس کند که یَهُوَه شخصاً به او علاقه و توجه می‌کند.
گفتگو و تبادل افکار
راه دیگر برای کمک به فرزندتان گفتگو و تبادل افکار است. البته منظور از تبادل افکار تنها صحبت کردن با او نیست. باید از او سؤال کنید و با حوصله به صحبت‌هایش گوش دهید؛ حتی اگر او مطلبی را بیان کند که خلاف انتظار شما باشد. ثریا، مادر دو پسر چنین می‌گوید: «من تا نفهمم در دل پسرهایم چه می‌گذرد و با چه مشکلاتی روبرویند دست از سؤال کردن نمی‌کشم.» وقتی فرزندتان با شما درد دل می‌کند باید حس کند که واقعاً به صحبت‌هایش گوش می‌کنید. تینا که در این مقاله به او اشاره شد می‌گوید: «یادم می‌آید وقتی با پدر و مادرم صحبت می‌کردم آن‌ها سروپا گوش می‌شدند. آن‌ها اسامی دوست‌هایم را می‌دانستند و از من در بارهٔ آن‌ها سؤال می‌کردند. بعضی وقت‌ها هم در مورد چیزهایی که قبلاً با هم صحبت کرده بودیم سؤال می‌کردند.» در گفتگو و تبادل افکار، به دقت گوش دادن و به یاد آوردن مطالب اهمیت بسیاری دارد.
بهترین زمان گفتگو و تبادل افکار برای بسیاری از خانواده‌ها هنگام صرف غذاست. فرشاد در این مورد می‌گوید: «برای خانوادهٔ ما، با هم بودن سر سفرهٔ غذا پراهمیت بود. پدر و مادرم از ما می‌خواستند که تا حد امکان با هم غذا بخوریم. هیچ کس اجازه نداشت سر سفرهٔ غذا به تماشای تلویزیون، گوش کردن به رادیو و خواندن بپردازد. بیشتر وقت‌ها صحبت‌های معمولی سر سفره رد و بدل می‌شد و در این فضای آرام می‌توانستم لحظاتی را بدون دغدغه و فشارهای مدرسه بگذرانم.» او همچنین اضافه کرد: «به خاطر این که عادت داشتم با پدر و مادرم سر سفرهٔ غذا صحبت کنم مسائل جدّی و مشکلاتم را نیز راحت با آن‌ها در میان می‌گذاشتم.»
شما چند بار در هفته با خانواده‌تان برای صرف غذا دور هم جمع می‌شوید؟ آیا باید در برنامهٔ زندگی خود تغییراتی را به وجود آورید تا فرصت بیشتری برای گفتگو و تبادل افکار با فرزندانتان داشته باشید؟
ارزش تمرین‌های عملی
مطالعهٔ کتاب مقدّس فرصت خوبی برای گفتگو و تبادل افکار میان اعضای خانواده به وجود می‌آورد. والدین باید به طور هفتگی با فرزندان خود کتاب مقدّس را مطالعه کنند. در این مطالعه‌ها باید به فرزندان خود طریق درست برخورد با مشکلات را بیاموزند. نادر که پیش از این به او اشاره شد می‌گوید: «والدین من طی مطالعهٔ هفتگی، ما را ترغیب می‌کردند که در مورد مشکلاتمان صحبت کنیم. آنان مطالبی را با ما مطالعه می‌کردند که به مشکلاتمان مربوط می‌شد.» مادر نادر می‌گوید: «ما در بخشی از مطالعهٔ خانوادگی نمایش‌هایی بازی می‌کردیم که ممکن بود فرزندانمان با آن روبرو شوند. با این تمرین‌ها به آنان یاد می‌دادیم که چگونه از ایمان خود دفاع کنند و کمکشان می‌کردیم که درست بودن اعتقاداتشان برایشان محرز باشد. در واقع با این تمرین‌ها به آن‌ها یاد می‌دادیم که با اعتمادبه‌نَفْس بیشتری با مشکلات برخورد کنند.»
وقتی دوستان فرزندمان او را به عملی نادرست ترغیب می‌کنند، تنها گفتن «نه» و از کنارشان گذشتن کافی نیست. فرزند ما باید بتواند به «چراهای» دوستانش نیز پاسخ دهد. باید یاد بگیرد که وقتی کسی اعتقاداتش را به باد تمسخر می‌گیرد چگونه واکنش نشان دهد. مسلّماً اگر فرزند ما نتواند از اعتقاداتش دفاع کند، برایش بسیار سخت خواهد بود که در پرستش پاک استوار ماند. تمرین موقعیت‌های سخت هنگام مطالعهٔ خانوادگی، در او اعتمادبه‌نَفْس لازم را به وجود خواهد آورد.
در کادر صفحهٔ ۱۸ فهرستی از وضعیت‌هایی که می‌تواند برای فرزندتان پیش آید آمده است که می‌توانید آن‌ها را با او بررسی کنید و به نحوی واقع‌بینانه آن‌ها را در نمایشی بازی کنید. مثلاً وقتی فرزندتان به سؤالی پاسخ می‌دهد با سؤالات دیگر تمرین را سخت‌تر کنید. در کنار این تمرین‌ها به کاربرد گزارشات کتاب مقدّس نیز اشاره کنید. تردیدی نیست که چنین تمرین‌هایی در خانه فرزند شما را برای مشکلاتی که در مدرسه و هر جای دیگر با آن روبرو می‌شود آماده خواهد کرد.
کانون امن خانواده
آیا در خانه فضایی ایجاد کرده‌اید که فرزندتان بعد از یک روز کامل در مدرسه با شوق به خانه بازگردد؟ ایجاد فضایی امن و آرام در خانه تحمّل مشکلات روزانه را برای فرزندتان آسان‌تر می‌کند. خواهری که اکنون در بیت‌ئیل خدمت می‌کند می‌گوید: «در دوران مدرسه‌ام خیلی خوشحال بودم که در خانه‌مان امنیت و آرامش حاکم بود. در بدترین موقعیت‌ها در مدرسه می‌دانستم که وقتی به خانه می‌رسم همه چیز تمام می‌شود.» بر خانهٔ شما چه فضایی حاکم است؟ آیا خانه‌تان میدان ‹خشم، خودخواهی و اختلاف› است یا کانون ‹محبت، خوشی و آرامش؟› (غلا ۵:۱۹-۲۳، انجیل شریف) اگر حس می‌کنید برخی مسائل آرامش خانه‌تان را مختل می‌کند، در پی راه چاره‌ای باشید تا بتوانید در خانه فضایی امن و آرام برای فرزندانتان ایجاد کنید.
کمک دیگری که می‌توانید در اختیار فرزندتان قرار دهید تا بهتر بتواند بر مشکلات فائق آید، یافتن همنشینانی خوب برای اوست. مثلاً می‌توانید گهگاه برادران و خواهران باتجربهٔ جماعت را به خانهٔ خود دعوت کنید. یا این که سرپرست سیّار یا برادران و خواهران دیگری را که در خدمت تمام‌وقت هستند به صرف غذایی ساده دعوت کنید. اگر دوستانی در میان میسیونرها یا اعضای بیت‌ئیل دارید، می‌توانید فرزندتان را با آنان آشنا کنید؛ حتی ارتباط با چنین برادرانی از طریق نامه، تلفن یا ای‌مِیل نیز بسیار مفید است. چنین دوستانی کمک بزرگی برای فرزندتان خواهند بود و او را در گام برداشتن در خدمت به خدا و در قرار دادن اهداف مسیحی یاری خواهند کرد. رابطهٔ دوستی پولُس با تیموتاؤس را در نظر بگیرید. (۲تیمو ۱:۱۳؛ ۳:۱۰) دوستی صمیمانهٔ پولُس به تیموتاؤس سبب شد که این جوان از اهداف روحانی خود منحرف نشود. — ۱قر ۴:۱۷.
فرزندانتان را تحسین کنید
برای یَهُوَه خدا دیدن جوانانی که با وجود فشارهای دنیای شیطان در راه راست استوار می‌مانند بسیار رضایت‌بخش است. (مز ۱۴۷:۱۱؛ امث ۲۷:۱۱) یقیناً ما نیز از دیدن این عزیزان بسیار خرسند می‌شویم. (امث ۱۰:۱) به فرزندتان بگویید که چه احساسی نسبت به او دارید. در هر فرصت مناسبی او را تحسین کنید. یَهُوَه بهترین نمونه را در این خصوص برای ما به جا گذاشته است. یَهُوَه هنگام تعمید عیسی، به او گفت: «تو پسر حبیب من هستی که از تو خوشنودم.» (مرق ۱:۱۱) اطمینانی که یَهُوَه بدین شکل به عیسی داد بدون تردید به او در سخت‌ترین شرایط قدرت تحمّل بخشید. شما نیز به فرزندتان اطمینان دهید که دوستش دارید و برای تلاش‌هایش ارزش قائلید.
واضح است که نمی‌توانید فرزندان خود را کاملاً از فشار این دنیا، تمسخر دیگران و اذیت و آزار محفوظ بدارید. اما می‌توانید کمکشان کنید که رابطه‌شان را با یَهُوَه قوی کنند. فضایی در خانه ایجاد کنید که راه را برای گفتگو و تبادل افکار باز کند. مطالعهٔ خانوادگی خود را به نحوی عملی و مفید اجرا کنید و محیطی امن و آرام در خانه به وجود آورید. به این طریق می‌توانید فرزندان خود را برای مقابله با مشکلات آماده سازید.
[پاورقی]
a برخی اسامی در این مقاله تغییر کرده‌اند.
[کادر/تصویر در صفحهٔ ١٨]
تمرین چند وضعیت دشوار
در اینجا چند نمونه از موقعیت‌هایی را که جوانان مسیحی با آن روبرو می‌شوند بررسی می‌کنیم. می‌توانید به صورت نمایش این موقعیت‌ها را در مطالعهٔ خانوادگی تمرین کنید.
◂ مربی ورزش از دختر شما می‌خواهد که به تیم مدرسه بپیوندد.
◂ همکلاسی‌های پسر شما در راه مدرسه به او سیگار تعارف می‌کنند.
◂ چند تن از بچه‌های مدرسه پسر شما را تهدید می‌کنند که اگر بار دیگر موعظه کند کتک مفصلی خواهد خورد.
◂ دختر شما در خدمت موعظهٔ خانه‌به‌خانه به یکی از همکلاسی‌هایش برمی‌خورد.
◂ از دختر شما در کلاس سؤال می‌شود که چرا به پرچم ادای احترام نمی‌کند.
◂ یکی از همکلاسی‌های پسر شما او را مرتب به دلیل این که شاهد یَهُوَه است مسخره می‌کند.
[تصویر در صفحهٔ ١٧]
آیا فرزندان شما برنامه‌ای برای خواندن کتاب مقدّس دارند؟
[تصویر در صفحهٔ ١٩]
آیا برادران و خواهران باتجربه را به جمع خانواده‌تان دعوت می‌کنید؟