درس ۳۵
تکرار برای تأکید
تکرار از جمله فنونی است که نحوهٔ تعلیم ما را خوب و مؤثر می‌سازد. وقتی نکته‌ای مهم را دو یا چند بار تکرار می‌کنیم، شنوندگان احتمالاً آن را بهتر به خاطر می‌سپارند. همچنین اگر هنگام تکرار مطلبی، آن را به شکلی متفاوت بیان کنیم، درک آن را برای شنوندگان آسان‌تر می‌سازیم.
اگر شنوندهٔ شما نتواند مطالبی را که ارائه داده‌اید به خاطر بسپارد، سخنان شما بر اعتقاد و شیوهٔ زندگی او تأثیری نخواهد گذاشت. اما اگر روی مطالبی خاص تأکید کنید، احتمالاً حتی بعد از اتمام سخنانتان در مورد آن‌ها فکر خواهد کرد.
یَهُوَه خدا، معلّم اعظم ما در خصوص تأکید نمونه‌ای عالی برای ما به جا گذاشته است. برای مثال، ده فرمانی را که به اسرائیلیان داد، در نظر بگیرید. یَهُوَه نخست از طریق فرشته‌ای آن فرامین را در مقابل کوه سینا به سمع آنان رساند. چندی بعد آن فرامین را به صورت نوشته به موسی داد. (خرو ۲۰:۱-۱۷؛ ۳۱:۱۸؛ تث ۵:۲۲) سپس پیش از ورود قوم به سرزمین موعود، موسی به حکم یَهُوَه آن فرامین را برایشان تکرار کرد. همچنین تحت الهام روح‌القدس این گزارش را که امروزه در تَثنیه ۵:۶-۲۱ یافت می‌شود، به تحریر در آورد. یکی از فرامینی که به اسرائیلیان داده شد این بود که یَهُوَه خدای خود را به تمامی دل و تمامی جان و تمامی توان خود محبت کنند. این فرمان نیز بارها و بارها تکرار شد. (تث ۶:۵؛ ۱۰:۱۲؛ ۱۱:۱۳؛ ۳۰:۶) چرا؟ زیرا همان طور که عیسی اشاره کرد، این فرمان «بزرگ‌ترین و نخستین حکم است.» (مت ۲۲:۳۴-۳۸) یَهُوَه از طریق اِرْمیای نبی به اهالی یهودا بیش از ۲۰ بار اهمیت اطاعت از تمام احکام خود را یادآور شد. (ار ۷:۲۳؛ ۱۱:۴؛ ۱۲:۱۷؛ ۱۹:۱۵) همچنین از طریق حِزْقیال بیش از ۶۰ بار این نکته را تکرار کرد که قوم‌ها «خواهند دانست که من یَهُوَه هستم.»—حز ۶:۱۰؛ ۳۸:۲۳.
در گزارشات مربوط به خدمت عیسی نیز تکرار را به‌خوبی می‌توانیم ببینیم. برای مثال، خدمت عیسی در چهار انجیل به تحریر در آمد و هر یک شامل گزارش‌های مهمی است که در یک یا چند انجیل دیگر تکرار و از زوایای متفاوت بیان شده است. عیسی خود نیز در تعالیمش از تکرار استفاده می‌کرد. برای مثال، در آموزش به شاگردانش نکته‌ای خاص را در چند موقعیت مختلف با اندکی تفاوت بیان کرد. (مرق ۹:۳۴-۳۷؛ ۱۰:۳۵-۴۵؛ یو ۱۳:۲-۱۷) او همچنین چند روز پیش از مرگ خود، وقتی بر کوه زیتون بود، این پند مهم و حیاتی را نیز تکرار کرد و گفت: «هوشیار بمانید؛ زیرا نمی‌دانید که در چه روزی سَرور شما خواهد آمد.»—مت ۲۴:۴۲؛ ۲۵:۱۳.
در خدمت موعظه. وقتی به مردم موعظه می‌کنید، امیدوارید گفته‌های شما را به خاطر بسپارند. با تکرار بجا می‌توانید به این هدف برسید.
اغلب تکرار نکته‌ای طی بررسی آن کمک می‌کند که آن نکته در ذهن مخاطبتان بماند. پس وقتی آیه‌ای را می‌خوانید برای تأکید بر بخش مورد نظرتان، می‌توانید با اشاره به آن بخش از آیه بپرسید: «توجه کردید این مطلب در اینجا چطور بیان شده؟»
جملهٔ آخر گفتگویتان نیز از اهمیتی بسزا برخوردار است و فرصت خوبی است تا نکتهٔ اصلی را تکرار کنید. برای مثال، شاید بگویید: «نکتهٔ اصلی‌ای که می‌خواستم در آخر تکرار کنم این است که . . .» سپس آن را به نحوی ساده بیان کنید. برای نمونه ممکن است این نکته باشد: «مقصود خدا این است که زمین به بهشت مبدّل شود. این مقصود خدا حتماً به تحقق خواهد رسید.» یا شاید این نکته باشد: «کتاب مقدّس به‌روشنی می‌گوید که ما در روزهای آخر نظام حاکم بر این دنیا هستیم. اگر می‌خواهیم از آن جان سالم به در ببریم، باید بیاموزیم که خدا از ما چه انتظار دارد.» یا این نکته باشد: «همان طور که دیدیم کتاب مقدّس پندهای مفیدی برای حل مشکلات خانوادگی ارائه می‌دهد.» در برخی موارد، شاید بخواهید شنونده نکتهٔ آیه‌ای را به خاطر بسپارد. پس می‌توانید آن آیه را تکرار کنید. شکی نیست که برای انتخاب جمله‌ای مؤثر در پایان گفتگویتان، باید درایت به خرج دهید.
هنگام دیدار مجدّد و تدریس کتاب مقدّس نیز می‌توانید با مطرح کردن چند سؤال مرور، مطالب قبل را تکرار کنید.
اگر برای شخص درک پندی از کتاب مقدّس یا به‌کارگیری آن دشوار باشد، شاید بتوانید موضوع را در دو یا چند فرصت دیگر با او بررسی کنید. سعی کنید هر بار موضوع را از زاویه‌ای جدید مورد بررسی قرار دهید. لزومی ندارد توضیحاتتان مفصل باشد، اما بجاست به گونه‌ای باشد که او را همچنان به فکر وادارد. عیسی نیز این شیوه را برای کمک به شاگردانش به منظور غلبه بر قدرت‌طلبی، به کار برد.—مت ۱۸:۱-۶؛ ۲۰:۲۰-۲۸؛ لو ۲۲:۲۴-۲۷.
هنگام ایراد سخنرانی. وقتی سخنرانی می‌دهید هدفتان نباید صرفاً ارائهٔ اطلاعات باشد. شما می‌خواهید شنوندگان مطلب را درک کنند، به خاطر بسپارند و به کار گیرند. برای این منظور مطلب را تکرار کنید.
البته باید توجه داشته باشید که تکرار بیش از حد نکات اصلی نیز ممکن است کسل‌کننده باشد. پس دقت کنید که روی چه نکاتی باید تأکید شود. درست است، اغلب تأکید روی نکات اصلی که کل سخنرانی بر اساس آن تنظیم شده است، اهمیت دارد، اما گاه نیز بجاست روی نکاتی که به‌ویژه برای شنوندگان شما مفید است، تأکید کنید.
چگونه طی سخنرانی نکات اصلی را تکرار کنید؟ شما می‌توانید نکات اصلی را نخست در مقدّمه مشخص کنید. برای این منظور می‌توانید هر نکته را در جمله‌ای کوتاه خلاصه کنید، در مورد هر نکته سؤالی مطرح کنید یا در رابطه با آن نکته به مشکلی اشاره کنید که نیاز به راه حل دارد. همچنین می‌توانید اشاره کنید که این سخنرانی شامل چند نکتهٔ اصلی است و آن‌ها را یک به یک برشمارید. سپس هر نکته را طی سخنرانی‌تان توضیح دهید. در طی سخنرانی نیز برای تأکید روی نکات اصلی می‌توانید پیش از پرداختن به نکتهٔ بعدی، نکتهٔ قبل را تکرار کنید یا نمونه‌ای بیاورید که کاربرد نکتهٔ مورد نظر را روشن سازد. در خاتمه نیز برای برجسته ساختن نکات اصلی می‌توانید بار دیگر آن‌ها را تکرار کنید، عکس نکته را با خود آن نکته مقایسه کنید، پاسخ سؤالاتی را دهید که در آغاز مطرح کرده بودید یا به راه حل مشکلاتی اشاره کنید که در ابتدا برشمرده بودید.
علاوه بر آنچه ذکر شد، سخنرانان باتجربه هنگام ایراد سخنرانی به حضار خود توجه می‌کنند و چنانچه برخی در میان حضار نکتهٔ خاصّی را درک نکرده باشند، متوجه آن می‌شوند. اگر آن مطلب بسیار مهم باشد، آن را دوباره بررسی می‌کنند. اما توجه دارند که صرفاً با تکرار همان کلمات و عبارات نتیجهٔ مطلوب حاصل نمی‌شود. آری، معلّمی قابل باید کمی از خود انعطاف نشان دهد. برای مثال، شاید مجبور شود هنگام ایراد سخنرانی مطلبی به آن اضافه کند. اگر شما نیز بدین شکل به نیاز شنوندگان خود توجه داشته باشید، در آموزش به دیگران مهارت بیشتری کسب خواهید کرد.