درس ۳۸
مقدّمه‌ای جالب و گیرا
مقدّمهٔ هر سخنرانی بسیار مهم است. اگر بتوانید علاقهٔ شنوندگان را به سخنان خود جلب کنید، آنان با تمایل و دقت بیشتری به ادامهٔ سخنانتان توجه خواهند کرد. در خدمت موعظه، اگر در آغاز گفتگو نتوانید علاقهٔ مخاطبتان را برانگیزید، شاید مایل نباشد به گفتگو ادامه دهد. اگر هنگام ایراد سخنرانی در مقابل جماعت مسیحی، نتوانید علاقهٔ حضار را به سخنان خود جلب کنید، آنان شاید سالن جماعت را به احترام جلسه ترک نکنند، اما ممکن است غرق افکاری دیگر شوند.
مقدّمهٔ خود را با در نظر داشتن این اهداف آماده کنید: ۱) توجه شنوندگان باید به سخنان شما جلب شود، ۲) موضوع سخنانتان باید برایشان مشخص شود و ۳) ارزش و اهمیتی که این موضوع برای حاضران دارد، روشن گردد. گاه می‌توان به اصطلاح با یک تیر هر سه نشان را زد. اما گاه نیز لازم است یک به یک و شاید با ترتیبی متفاوت، به این سه مورد توجه کرد.
توجه شنوندگان را جلب کنید. حضور یک جمع برای شنیدن سخنرانی لزوماً به این مفهوم نیست که ذهنشان آماده است تا با تمرکز تمام به موضوع مورد بحث توجه کنند. چرا؟ زیرا زندگی پرمشغلهٔ افراد اغلب سبب می‌شود فکرشان به امور بسیاری مشغول باشد. شاید آنان نگران مشکلی در زندگی خصوصی‌شان باشند یا موضوعی دیگر فکرشان را مشغول کرده باشد. پس وظیفهٔ شماست که توجه شنوندگان را به سخنانتان جلب کنید و کمکشان کنید که تمرکزشان را حفظ کنند. برای رسیدن به این هدف می‌توان شیوه‌های مختلفی را به کار برد.
یکی از معروف‌ترین سخنرانی‌های تمام تاریخ، موعظهٔ بالای کوه عیسی مسیح است. عیسی این سخنرانی خود را چگونه آغاز کرد؟ مطابق گزارش لوقا، عیسی گفت: «خوشا به حال شما فقیران؛. . . خوشا به حال شما که اکنون گرسنه‌اید؛. . . خوشا به حال شما که اکنون گریانید؛. . . خوشا به حال شما هر گاه به خاطر پسر انسان، مردم از شما نفرت داشته [باشند].» (لو ۶:۲۰-۲۲) چرا این مقدّمه علاقهٔ شنوندگان عیسی را برانگیخت؟ در واقع عیسی تنها در چند کلمه نشان داد که با سختی‌ها و مشکلات مردم آشناست. با این حال او به بررسی مفصل این مشکلات نپرداخت، بلکه در ادامه روشن ساخت که کسانی که در زندگی‌شان با چنین مشکلات و سختی‌هایی مواجهند، هنوز می‌توانند از شادی و سعادت برخوردار باشند. در ضمن توضیحات عیسی به گونه‌ای بود که شنوندگانش می‌خواستند به ادامهٔ سخنانش گوش دهند.
با مطرح کردن پرسش‌هایی نیز می‌توانید علاقهٔ حضار را به شنیدن سخنان خود جلب کنید، اما مهم است که پرسش‌هایی مناسب برگزینید. برای مثال، اگر از پرسش‌هایتان به نظر آید که می‌خواهید به مطالبی بپردازید که برای حضار تکراری است، شاید علاقه‌شان را به شنیدن سخنانتان از دست بدهند. همچنین نباید سؤالاتی را مطرح کنید که شنوندگانتان را شرمسار کند یا از آنان تصویری بد جلوه دهد. پس تلاش کنید سؤالات خود را به گونه‌ای مطرح کنید که شنوندگان را به فکر وادارد. پس از هر پرسش، کمی مکث کنید تا در ذهن خود به پاسخ آن فکر کنند. وقتی شنوندگانتان را بدین شکل به گفتگویی ذهنی با خود برانگیختید، در واقع به هدف خود رسیده‌اید و توجه شنوندگان را به شنیدن گفته‌هایتان جلب کرده‌اید.
شرح حال افراد نیز راه دیگری برای جلب علاقهٔ شنوندگان است. البته منظور صرفاً نقل داستانی جالب نیست. اگر حضار داستان را به خاطر بسپارند، اما درس آن را فراموش کنند، یا اگر با نقل آن سبب شرم و خجالت کسی شوید، مسلّماً به مقصود خود نرسیده‌اید. پس اگر می‌خواهید در مقدّمهٔ سخنرانی خود به شرح زندگی کسی اشاره کنید، باید با این هدف باشد که بتوانید با کمک آن نکته‌ای مهم را در ادامهٔ سخنرانی توضیح دهید. البته گاه برای زنده و گیرا ساختن داستان لازم است به شرح برخی جزئیات بپردازید، اما مراقب باشید که شرح چنین گزارشاتی طولانی نشود.
برخی سخنرانان سخنرانی خود را با نقل گزارشی از اخبار رادیو، تلویزیون یا روزنامهٔ محلّی یا نقل گفتهٔ شخصی صاحب اختیار یا سازمانی شناخته‌شده آغاز می‌کنند. این مطالب نیز در صورتی که واقعاً به موضوع مورد بحث مربوط و برای شنوندگان مناسب باشد، می‌تواند نظر شنوندگان را به سخنان شما جلب کند.
اگر گفتارتان بخشی از یک سمپوزیوم یا قسمتی از برنامهٔ جلسهٔ میان‌هفته باشد، اغلب بهتر است مقدّمهٔ سخنرانی‌تان را مختصر و مفید نگاه دارید. چنانچه سخنرانی عمومی ایراد می‌کنید، از زمان تعیین‌شده برای مقدّمه تجاوز نکنید. در واقع، شنوندگان بیشترین فایده را از توضیحاتی می‌برند که در ادامه، یعنی در بدنه یا بخش اصلی سخنرانی خود می‌دهید.
گاه شاید لازم شود در مقابل کسانی سخنرانی دهید که به صحّت عقایدتان تردید دارند یا حتی با آن مخالفند. چگونه می‌توانید توجه این افراد را به سخنانتان جلب کنید؟ به سخنان استیفان که یکی از مسیحیان قرن اول بود و کتاب مقدّس، او را شخصی «پر از روح و حکمت» معرفی کرده است، توجه کنید. یهودیان او را دستگیر کردند و در برابر محکمهٔ سَنهِدرین حاضر ساختند. استیفان در آنجا با مهارت تمام از مسیحیت دفاع کرد. او چگونه سخنانش را آغاز کرد؟ استیفان با احترام تمام به نکته‌ای اشاره کرد که شنوندگانش نیز با آن موافق بودند و گفت: «ای برادران و ای پدران، گوش فرادهید. خدای پرجلال، به پدر ما ابراهیم . . . ظاهر شد.» (اعما ۶:۳؛ ۷:۲) حال به سخنان پولُس رسول در آریوپاگوس در شهر آتن توجه کنید. مخاطبان پولُس با مخاطبان استیفان بسیار متفاوت بودند. پس پولُس مقدّمهٔ خود را با مخاطبان خود تطبیق داده، گفت: «ای مردان آتن، می‌بینم که شما از هر لحاظ و بیش از دیگران مذهبی هستید.» (اعما ۱۷:۲۲) مقدّمهٔ مناسب و مؤثر هر دوی این مسیحیان، سبب شد که مخاطبانشان راغب به شنیدن سخنان آنان شوند.
در خدمت موعظه نیز باید بتوانید توجه مردم را به سخنان خود جلب کنید. اگر بدون قرار قبلی به دیدار شخصی می‌روید، این انتظار را دارید که او به کاری مشغول باشد. در برخی مناطق، در چنین مواقعی از شما انتظار می‌رود که فوراً دلیل دیدارتان را بگویید. در مناطق دیگر، شما باید پیش از پرداختن به دلیل دیدارتان، آدابی خاص را رعایت کنید.—لو ۱۰:۵.
در هر صورت، اگر برخوردتان گرم و دوستانه و با خلوص نیّت باشد، فضایی به وجود می‌آورید که در آن راحت‌تر می‌توانید با مخاطبتان گفتگو کنید. اغلب بهتر است نخست به موضوعی بپردازید که فکر مخاطبتان را مشغول کرده است. چگونه می‌توانید به افکار او پی ببرید؟ پاسخ به این پرسش‌ها می‌تواند مفید باشد: وقتی به سمت مخاطبتان می‌روید، آیا او را مشغول به کاری می‌بینید؟ کارهایی از قبیل کشاورزی، باغبانی، رسیدگی به محیط بیرون خانه، تعمیر ماشین، آشپزی، شستن لباس، نگهداری از فرزندان یا خواندن روزنامه. نگاه او به کجاست؟ آیا به صحنه‌ای در خیابان می‌نگرد؟ آیا از وسایل پیرامون خانه می‌توان پی برد که به چه چیز علاقه دارد؟ برای مثال، ماهیگیری، ورزش، موسیقی، سفر یا کامپیوتر. مردم اغلب به موضوعاتی که اخیراً از رادیو شنیده‌اند یا در تلویزیون دیده‌اند نیز فکر می‌کنند. پس معمولاً می‌توانید با سؤالی یا اشاره به نکته‌ای در مورد چنین موضوعاتی گفتگویی دوستانه آغاز کنید.
نمونه‌ای فوق‌العاده از این که چگونه می‌توان با هدف بشارت دادن سر صحبت را با کسی باز کرد، زمانی بود که عیسی کنار چاهی در نزدیکی شهر سوخار با زنی سامری صحبت کرد.—یو ۴:۵-۲۶.
مهم است که مقدّمهٔ خود را با دقت بسیار آماده کنید. این امر به‌خصوص برای مبشّرانی اهمیت دارد که کل محدودهٔ جماعتشان بارها طی سال پوشش داده می‌شود. اگر در آماده کردن مقدّمهٔ خود دقت نکنید، ممکن است مخاطبتان به شما فرصتی برای شهادت دادن ندهد.
موضوع سخنانتان را مشخص کنید. در جماعت مسیحی، معمولاً مجری برنامه یا برادری که پیش از شما سهمی در برنامه داشته است، شما و عنوان سخنرانی‌تان را معرفی می‌کند. با این حال، گاه مفید است که شما نیز در مقدّمه، موضوع سخنرانی را برای حضار تکرار کنید؛ برای این منظور می‌توانید مشخصاً پیام یا عنوان سخنرانی را بیان کنید. البته اگر در مقدّمه به پیام سخنرانی اشاره نکرده‌اید، هنوز باید طی سخنرانی آن را رفته‌رفته شرح و بسط دهید. آنچه مسلّم است، در مقدّمهٔ سخنانتان باید به شکلی توجه شنوندگان را به موضوع گفتارتان جلب کنید.
عیسی پیش از آن که شاگردانش را برای خدمت موعظه نزد مردم بفرستد، پیامی را که آنان باید موعظه می‌کردند کاملاً مشخص کرد. او گفت: «هنگامی که می‌روید، موعظه کنید و بگویید: ‹پادشاهی آسمان‌ها نزدیک شده است.›» (مت ۱۰:۷) عیسی در مورد روزگار ما گفت: «خبر خوشِ پادشاهی . . . موعظه خواهد شد.» (مت ۲۴:۱۴) کتاب مقدّس ما را ترغیب می‌کند که ‹کلام را موعظه کنیم،› یعنی تنها آنچه را که در کتاب مقدّس آمده است به دیگران آموزش دهیم. (۲تیمو ۴:۲) اما پیش از این که آیه‌ای را به مخاطبمان نشان دهیم، یا توجه او را به پادشاهی خدا جلب کنیم، اغلب لازم است به موضوعی اشاره کنیم که ذهن مردم را به خود مشغول کرده است؛ موضوعاتی همچون مشکل جرم و جنایت، بی‌کاری، بی‌عدالتی، جنگ، بیماری، مرگ یا این که چگونه می‌توان به جوانان و نوجوانان کمک کرد. اما مراقب باشید که بیش از حد به بررسی موضوعات ناخوشایند نپردازید؛ پیامی را که ما به مردم می‌رسانیم، خبری خوش است. پس تلاش کنید گفتگو را به سوی کلام خدا و خبر خوش پادشاهی خدا سوق دهید.
نشان دهید که چرا برای شنوندگانتان توجه به موضوع سخنرانی اهمیت دارد. اگر باید در مقابل جماعت صحبت کنید، می‌توانید اطمینان داشته باشید که شنوندگان کلاً مایل به شنیدن سخنرانی‌تان هستند. اما این که با چه دقتی به سخنان شما توجه خواهند کرد، تا حد زیادی بستگی به این دارد که آیا مطالب سخنرانی شما واقعاً شامل حال آنان می‌شود یا خیر. آری، شنوندگانتان باید از مقدّمه حس کنند که سخنانتان حقیقتاً به موقعیت آنان مربوط می‌شود یا می‌تواند به آنان انگیزهٔ عمل دهد. برای رسیدن به این هدف نخست باید هنگام آماده کردن سخنرانی، با دقت به موقعیت، طرز فکر و نگرانی‌های آنان فکر کنید، سپس در مقدّمه‌تان مشخص کنید که به موقعیتشان توجه کرده‌اید.
حال، شما چه در جماعت سخنرانی دهید، چه به یک نفر موعظه کنید، یکی از بهترین شیوه‌ها برای برانگیختن علاقهٔ شنوندگانتان آن است که ذهن آنان را فعال سازید. مشخص کنید که موضوع سخنانتان ارتباطی نزدیک با مشکلات، نیازها و سؤالاتی که فکر آنان را مشغول کرده است دارد. اگر همچنین مشخص کنید که می‌خواهید به غیر از اشاره به نکاتی کلّی، به جزئیات موضوع نیز بپردازید، شنوندگانتان با دقت و علاقهٔ بیشتری به سخنانتان توجه خواهند کرد. برای این منظور باید از پیش خوب به موضوع فکر کرده باشید.
به نحوهٔ بیان مقدّمهٔ خود توجه کنید. درست است که مهم‌ترین جنبهٔ هر مقدّمه محتوای آن است، اما نحوهٔ بیان آن نیز می‌تواند علاقهٔ شنوندگان را به موضوع بیشتر کند. بنابراین، هنگام تمرین بجاست، هم به نکاتی که می‌خواهید بیان کنید فکر کنید، هم به شیوهٔ ارائهٔ آن.
در این خصوص انتخاب کلمات مناسب اهمیت بسیار دارد. پس می‌توانید دو یا سه جملهٔ آغازین را به‌دقت آماده کنید. اغلب با جملات ساده و کوتاه بهترین نتیجه را به دست خواهید آورد. البته برای سخنرانی در جماعت، شاید بخواهید جملات آغازین را به صورت کامل در یادداشت‌های خود بنویسید یا آنها را حفظ کنید تا مقدّمهٔ سخنرانی‌تان تأثیر مطلوب را بگذارد. اگر بتوانید مقدّمهٔ سخنرانی را به شکلی آرام و شمرده ارائه دهید، اغلب در ادامهٔ سخنرانی نیز بر خود کاملاً تسلّط خواهید داشت.
چه وقت مقدّمهٔ سخنرانی را آماده کنید؟ نظر مردم در این مورد متفاوت است. برخی سخنرانان مجرّب بر این عقیده‌اند که هنگام آماده کردن سخنرانی باید نخست مقدّمه را مشخص کرد. اما برخی متخصصان بر این عقیده‌اند که مقدّمه را باید پس از بدنه یا بخش اصلی سخنرانی آماده کرد.
آنچه مسلّم است، پیش از پرداختن به جزئیات مقدّمه‌تان، شما باید موضوع سخنرانی و نکات اصلی آن را کاملاً برای خود مشخص کنید. حال اگر رئوس مطالب سخنرانی در اختیار شما گذاشته شده باشد و سخنرانی خود را باید بر اساس آن تنظیم کنید، چطور؟ در این صورت، پس از خواندن رئوس مطالب، اگر ایده‌ای برای مقدّمه به ذهن‌تان خطور کرد، یادداشت کردن آن اشتباه نیست. اما به یاد داشته باشید که برای آماده کردن مقدّمه‌ای مؤثر و مفید، نه تنها باید به رئوس مطالب، بلکه به شنوندگانتان نیز توجه کنید.