آیا کتاب مقدس عقیدهٔ تقدیر را آموزش می‌دهد؟‏

افتراء!‏ تهمت!‏ وقتی یک عضو محترم جامعه بر این باور باشد که توسط یک گزارش دروغ به نام،‏ حیثیت و آبروی وی لطمه وارد شده است،‏ در آن صورت احساس می‌کند که مجبور است اعادهٔ حیثیت کند.‏ او حتی ممکن است علیه عاملین افتراء متوسل به اقدام قانونی شود.‏

تقدیرگرایی نیز دست کمی از افتراء و تهمت به خدای قادر متعال ندارد.‏ نظریهٔ تقدیر،‏ از این قرار است که خدا شخصاً مسئول همهٔ مصائب و وقایع ناگواری که بر سر انسانها می‌آید،‏ می‌باشد.‏ اگر شما به تقدیر یا سرنوشت معتقد باشید،‏ احتمالاً باید بتوانید تصور کنید که سلطان عالم،‏ یک فهرست وقایع تهیه و تنظیم کرده که در آن فرضاً چنین آمده است:‏ ‹امروز،‏ جان،‏ در یک تصادف اتومبیل مجروح خواهد شد،‏ به فاتو حملهٔ مالاریا دست خواهد داد،‏ توفان خانهٔ مامادو را ویران خواهد کرد›!‏ آیا واقعاً دلتان می‌خواهد به یک چنین خدایی خدمت کنید؟‏

حال،‏ معتقدین به تقدیر می‌پرسند:‏ ‹اگر خدا مسئول بدبیاری‌ها و بداقبالی‌های ما نیست،‏ پس چه کسی مسئول است؟‏› عثمان،‏ همان جوانی که در مقالهٔ قبلی به وی اشاره شد،‏ خود نیز از این بابت در تعجب بود.‏ ولی او برای یافتن حقیقت،‏ احتیاج به حدس و گمان نداشت.‏ عثمان آموخت که خدا با تعالیمی که در کلام وحی‌شدهٔ خود یعنی کتاب مقدس داده است،‏ خویشتن را از این تهمت پاک و مبرا کرده است.‏ (‏۲تیموتاؤس ۳:‏۱۶‏)‏ اکنون بگذارید به بررسی آنچه که کتاب مقدس در این خصوص می‌گوید،‏ بپردازیم.‏

مقصر کیست؟‏

مردم اغلب می‌گویند سوانحی همچون سیل،‏ توفان و زمین‌لرزه کار خداست.‏ لیکن،‏ کتاب مقدس خدا را مسبب این گونه وقایع ناگوار نمی‌شناسد.‏ مصیبتی را که چندین قرن پیش در خاور میانه روی داد در نظر بگیرید.‏ کتاب مقدس برای ما نقل می‌کند که تنها بازماندهٔ این فاجعه اینطور خبر داد:‏ «آتش خدا [عبارت عبری که اغلب به معنی صاعقه می‌باشد] از آسمان افتاد و گله و جوانانرا سوزانیده آنها را هلاک ساخت.‏»—‏ایوب ۱:‏۱۶‏.‏

این مرد مضطرب و هراسان احتمالاً فکر می‌کرد خدا مسئول آن آتش بود،‏ در حالی که کتاب مقدس نشان می‌دهد خدا مقصر نبود.‏ لطفاً ایوب ۱:‏۷-‏۱۲ را بخوانید؛‏ آنگاه مشاهده خواهید کرد که آن صاعقه کار خدا نبود بلکه دشمن خدا یعنی شیطان ابلیس،‏ موجب آن شده بود!‏ البته،‏ همهٔ وقایع ناگوار مستقیماً کار شیطان نیستند.‏ معهذا،‏ کاملاً بدیهی و آشکار است که دلیلی برای مقصر شناختن و مذمت خدا وجود ندارد.‏

در واقع،‏ اکثر اوقات وقوع مسائل بد و ناگوار تقصیر انسانها می‌باشد.‏ عدم موفقیت در دروس مدرسه،‏ در شغل و در روابط اجتماعی،‏ ممکن است به دلیل کاهلی یا تعلیم و تربیت بد و همچنین شاید نتیجهٔ عدم مراعات حال دیگران باشد.‏ به همین صورت،‏ بی‌مبالاتی و اهمال‌کاری ممکن است به بیماری،‏ سانحه و یا مرگ منجر گردد.‏ تنها بستن کمربند اتومبیل در هنگام رانندگی،‏ احتمال کشته شدن شخص را در تصادف اتومبیل بسیار کاهش می‌دهد.‏ حال اینکه اگر «تقدیر» غیرقابل‌تغییر در کار می‌بود،‏ بستن کمربند اتومبیل چیزی را عوض نمی‌کرد.‏ به همین نحو،‏ مراقبتها و رسیدگی‌های پزشکی و نیز بهداشت،‏ موجب تقلیل فراوان در میزان مرگ و میر زودرس می‌شود.‏ در واقع،‏ حتی برخی از سوانحی که عموماً آنها را «کار خدا» می‌نامند،‏ عمل دست بشر هستند—‏یادگاری از سوء تدبیر و بی‌کفایتی انسانها در ادارهٔ امور زمین.‏—‏با مکاشفه ۱۱:‏۱۸ مقایسه شود.‏

‏«وقتی و اتّفاقی»‏

بدرستی که وقایع اسفناک فراوانی رخ می‌دهند و علل آنها کاملاً عیان و واضح نیست.‏ معهذا،‏ به آنچه که کتاب مقدس در جامعه ۹:‏۱۱ بیان می‌کند،‏ توجه کنید:‏ «برگشتم و زیر آفتاب دیدم که مسابقت برای تیزروان و جنگ برای شجاعان و نان نیز برای حکیمان و دولت برای فهیمان و نعمت برای عالمان نیست زیرا که برای جمیع ایشان وقتی و اتّفاقی واقع میشود.‏» بنابراین،‏ دلیلی وجود ندارد که باور داشته باشیم این،‏ خالق است که عامل و در پس همهٔ سوانح می‌باشد و یا اینکه قربانیان این گونه سوانح،‏ به این طریق تاوان و یا تقاص پس می‌دهند.‏

خود عیسی مسیح بر ضد استدلالهای تقدیرگرایانه حجت و دلیل آورد.‏ عیسی در اشاره به واقعهٔ ناگواری که شنوندگانش از آن بخوبی مطلع بودند،‏ پرسید:‏ «آن هجده نفری که برج در سِلْوام بر ایشان افتاده ایشانرا هلاک کرد گمان میبرید که از جمیع مردمان ساکن اورشلیم خطاکارتر بودند؟‏ حاشا .‏ .‏ .‏ شما را میگویم.‏» (‏لوقا ۱۳:‏۴،‏ ۵‏)‏ کاملاً بدیهی است که عیسی آن فاجعه را نه به مداخلهٔ خدا بلکه به «وقتی و اتّفاقی» نسبت می‌دهد.‏

اثرات تخریبی ناکاملیت

دربارهٔ مرگ و میر و همچنین امراض که تاکنون سخنی از آن به میان نیاورده‌ایم چطور؟‏ کتاب مقدس در مورد وضعیت بشر با سادگی تمام شرح می‌دهد:‏ «در آدم همه میمیرند.‏» (‏۱قرنتیان ۱۵:‏۲۲‏)‏ از زمانی که جد ما،‏ آدم،‏ طریق عصیان را پیش گرفته و در آن سلوک نمود،‏ بشر مبتلا به مرگ شده است.‏ درست همانطور که خدا به آدم هشدار داده بود،‏ آدم مرگ را از خود برای اولادش به میراث گذاشت.‏ (‏پیدایش ۲:‏۱۷؛‏ رومیان ۵:‏۱۲‏)‏ پس نهایتاً،‏ کل امراض و بیماریها از جد همگی‌مان یعنی آدم سرچشمه می‌گیرد.‏ همچنین،‏ موارد گوناگون یأس و عدم موفقیت ما در زندگی،‏ تا حد زیادی به ضعفهای ارثی‌مان مربوط می‌گردند.‏—‏مزمور ۵۱:‏۵‏.‏

اکنون،‏ مشکل فقر را در نظر بگیرید.‏ اغلب،‏ اعتقاد به تقدیر،‏ کسانی را که از این بابت رنج می‌برند تشویق کرده است که با شرایط سخت خود بسازند و راضی باشند.‏ آنان می‌گویند:‏ ‹این،‏ قسمت ماست،‏› و این مسئله را باور می‌کنند.‏ لیکن،‏ کتاب مقدس نشان می‌دهد که به جای تقدیر باید ناکاملیت انسان را مذمت و نکوهش کرد.‏ عده‌ای کاهلی و تنبلی نموده و یا بر اثر بی‌تدبیری،‏ دارایی خود را هدر می‌دهند و نتیجتاً ‹آنچه را که می‌کارند همانرا درو خواهند کرد› و آن وقت است که فقر گریبانگیر ایشان می‌شود.‏ (‏غلاطیان ۶:‏۷؛‏ امثال ۶:‏۱۰،‏ ۱۱‏)‏ دلیل زندگی میلیونها نفر در فقر،‏ این است که آنان قربانی انسانهای آزمند و طماعی می‌باشند که در مصدر قدرت هستند.‏ (‏با یعقوب ۲:‏۶ مقایسه شود.‏)‏ کتاب مقدس می‌گوید:‏ «انسان بر انسان بجهة ضررش حکمرانی میکند.‏» (‏جامعه ۸:‏۹‏)‏ هیچ دلیل و گواهی وجود ندارد که بتوان فقر را به خدا و یا تقدیر نسبت داد.‏

اثرات مضر اعتقاد به تقدیر

لهذا،‏ دلیل متقاعدکنندهٔ دیگری که می‌توان علیه اعتقاد به تقدیر آورد،‏ تأثیری است که تقدیرگرایی می‌تواند بر روی معتقدین آن بگذارد.‏ عیسی مسیح گفت:‏ «هر درخت نیکو میوهٔ نیکو میآ‌ورد و درخت بد میوهٔ بد میآ‌ورد.‏» (‏متی ۷:‏۱۷‏)‏ اجازه بدهید نظری به یک «میوهٔ» تقدیرگرایی بیفکنیم،‏ یعنی تأثیر تقدیرگرایی بر روی احساس مسئولیت در مردم.‏

احساس مسئولیت شخصی،‏ احساس سالمی است که از اهمیت والایی برخوردار می‌باشد.‏ این احساس،‏ یکی از عواملی است که والدین را برمی‌انگیزد تا به احتیاجات خانوادهٔ خود رسیدگی کنند،‏ موجب می‌شود که کارگران کار خود را با وظیفه‌شناسی انجام دهند و تولیدکنندگان کالا،‏ محصولات و فرآورده‌های مرغوب به بازار عرضه کنند.‏ عقیدهٔ تقدیر می‌تواند این احساس مسئولیت را در انسان از بین ببرد.‏ برای مثال،‏ تصور کنید که سیستم فرمان اتومبیل یک شخص نیاز به تعمیر دارد.‏ اگر او واقعاً احساس مسئولیت کند،‏ محض خاطر زندگی خود و زندگی سرنشینان اتومبیلش هم که شده اتومبیل را می‌دهد تا آن را تعمیر کنند.‏ لیکن،‏ شخصی که معتقد به تقدیر باشد،‏ ممکن است به وجود چنین خطری اعتنایی نکرده و با خود بگوید،‏ اتفاق فقط زمانی می‌افتد که ‹خواست خدا› باشد!‏

بلی،‏ اعتقاد به تقدیر می‌تواند به آسانی موجب بی‌توجهی،‏ تنبلی و قصور شخص در قبول مسئولیت برای اعمال خود و همچنین بسیاری خصائص و صفات بد دیگر گردد.‏

آیا این اعتقاد مانع رابطه‌مان با خداست؟‏

از همه مضرتر اینکه اعتقاد به تقدیر می‌تواند مانع این گردد که شخص،‏ نسبت به خدا احساس مسئولیت و تعهد کند.‏ (‏جامعه ۱۲:‏۱۳‏)‏ مزمورنویس همهٔ انسانها را ترغیب نموده و می‌گوید:‏ «بچشید و به‌بینید که خداوند نیکو است.‏» (‏مزمور ۳۴:‏۸‏)‏ خدا برای کسانی که می‌خواهند از نیکویی او برخوردار شوند شرایط خاصی قرار می‌دهد.‏—‏مزمور ۱۵:‏۱-‏۵‏.‏

یکی از این شرایط،‏ عمل توبه می‌باشد.‏ (‏اعمال ۳:‏۱۹؛‏ ۱۷:‏۳۰‏)‏ توبه شامل اقرار خطایا و اشتباهاتمان و نیز انجام تغییرات لازم در شخص خودمان می‌گردد.‏ همهٔ ما به عنوان انسانهای ناکامل،‏ دست به کارهای بسیاری زده‌ایم که به دلیل انجام آنها نیاز به توبه داریم.‏ اما اگر شخصی معتقد باشد که او قربانی عاجز تقدیر است،‏ آنگاه مشکل بتواند احساس کند که احتیاج به توبه دارد و یا باید مسئولیت خطایای خود را پذیرفته و تقبل نماید.‏

نگارندهٔ مزمور راجع به خدا چنین اظهار داشت:‏ «رحمت تو از حیات نیکوتر است.‏» (‏مزمور ۶۳:‏۳‏)‏ با وجود این،‏ عقیدهٔ تقدیر میلیونها انسان را متقاعد نموده است که خدا مسبب فلاکت و سیه‌روزی آنان است.‏ طبیعتاً،‏ این مسئله باعث شده است که خیلیها از دست خدا رنجیده و آزرده‌خاطر شوند و علاقه نداشته باشند رابطه‌ای واقعاً صمیمی با خالق خود برقرار کنند.‏ آخر چگونه می‌توانید به شخصی که در نظرتان باعث و بانی تمامی مشکلات و سختی‌های شما است،‏ محبت داشته باشید؟‏ بنابراین،‏ تقدیر مانع و سدی میان انسان و خدا ایجاد می‌کند.‏

رهایی از ظلم و بیدادگری تقدیر

عثمان،‏ همان جوانی که در ابتدا به او اشاره شد،‏ زمانی بردهٔ اعتقاد به تقدیر بود.‏ لذا،‏ وقتی شاهدان یَهُوَه عثمان را یاری کردند تا افکار خود را در پرتو نور کتاب مقدس ارزیابی کند،‏ او عقیدهٔ تقدیر را کنار گذاشت.‏ در نتیجه،‏ او کاملاً احساس رهایی کرد و از آن پس با دید جدید و مثبتی به زندگی نگریست.‏ از همه مهمتر اینکه عثمان،‏ یَهُوَه را به عنوانی خدایی «رحیم و رؤف و دیرخشم و کثیراحسان و وفا» شناخته است.‏—‏خروج ۳۴:‏۶‏.‏

همچنین،‏ عثمان به این موضوع پی برده است که اگر چه خدا تمام جزئیات زندگی ما را طرح‌ریزی نکرده است،‏ لیکن او مقصودی برای آینده دارد.‏a در ۲پطرس ۳:‏۱۳ چنین آمده است:‏ «بحسب وعدهٔ او منتظر آسمانهای جدید و زمین جدید هستیم که در آنها عدالت ساکن خواهد بود.‏» تاکنون،‏ شاهدان یَهُوَه به چند میلیون انسان کمک کرده‌اند تا به عنوان بخشی از این «زمین جدید» موعود به زندگی ابدی امیدوار گردند.‏ آنان مایلند شما را نیز در این امر یاری کنند.‏

همچنانکه در معرفت دقیق کتاب مقدس رشد می‌کنید،‏ ملاحظه خواهید کرد که آیندهٔ شما به تقدیر و یا سرنوشت بستگی ندارد که از پیش تعیین شده باشد و هیچ گونه اختیاری بر آن نداشته باشید.‏ سخن موسی به اسرائیلیان باستان،‏ در این مورد کاملاً صدق می‌کند:‏ «حیات و موت و برکت و لعنت را پیش روی تو گذاشتم پس حیاترا برگزین تا تو با ذریّتت زنده بمانی،‏ و تا یَهُوَه خدای خود را دوست بداری و آواز او را بشنوی و با او ملصق شوی.‏» (‏تثنیه ۳۰:‏۱۹،‏ ۲۰‏)‏ خیر،‏ آیندهٔ شما در دست تقدیر نیست بلکه خودتان هستید که آن را مشخص می‌کنید.‏

‏[پاورقی]‏

‏[تصاویر در صفحهٔ ۶،‏ ۷]‏

این مصائب ‹کار خدا› نبوده‌اند

‏[سطرهای اعتبار]‏

U.S. Coast Guard photo

WHO

UN PHOTO 186208 /M. Grafman