چگونه وجدان خود را تعلیم دهیم؟‏

‏«وجدان پاک راحت‌ترین بالشتهاست.‏» این ضرب‌المثل قدیمی موضوع بااهمیتی را مطرح می‌کند:‏ وقتی به ندای وجدانمان گوش دهیم از صلحی درونی و هماهنگیی باطنی برخوردار می‌شویم.‏

اما تمام افراد این راه را انتخاب نمی‌کنند.‏ آدولف هیتلر خود را شخصی معرفی کرد که مأموریت دارد انسان را از این تصور موهوم و تباه‌کننده یا این خیال واهی که وجدان نام گرفته خلاص کند.‏ حکومت وحشت و ترور او تجسمی مخوف از این واقعیت بود که هنگامی که انسان وجدان خود را زیر پا نهد چقدر می‌تواند بی‌رحم و سنگدل شود.‏ در دوران ما نیز همین بی‌رحمی و سنگدلی در بین بسیاری از جنایتکارانی که بدون هیچ ندامت و پشیمانیی دست به تجاوز و قتل می‌زنند دیده می‌شود.‏ رقم روزافزونی از این مجرمین افرادی در سنین بسیار پایین می‌باشند.‏ بنابراین کتابی که به مطالعهٔ این پدیدهٔ نوظهور پرداخته بچه‌های بی‌وجدان نام گرفته است.‏

با اینکه بسیاری افراد هرگز در فکر ارتکاب جنایات وحشیانه نیستند،‏ ولی در مورد اعمالی مانند فساد جنسی،‏ دروغ و تقلب،‏ احساس ناراحتی نمی‌کنند.‏ اصول اخلاقی در سطح جهانی رو به زوال گذاشته است.‏ پولس رسول با اشاره به ارتداد عظیمی که نسبت به پرستش حقیقی روی می‌دهد نوشت که بعضی مسیحیان تحت تأثیر دنیا «وجدانشان طوری بی‌حس خواهد گردید که گوئی با آهنی داغ سوخته شده است.‏» (‏۱تیموتاؤس ۴:‏۲‏،‏ انجیل شریف‏)‏ امروزه در این «ایام آخر» خطر فساد به مراتب بیشتر است.‏ (‏۲تیموتاؤس ۳:‏۱‏)‏ بنابراین مسیحیان باید با زحمت بسیار وجدان خود را پاک نگاه دارند.‏ می‌توانیم این کار را با تعلیم و پرورش وجدانمان انجام دهیم.‏

ذهن،‏ دل و وجدان ما

پولس رسول گفت:‏ «در مسیح راست میگویم و دروغ نی و ضمیر [یا وجدان] من در روح‌القدس مرا شاهد است.‏» (‏رومیان ۹:‏۱‏)‏ پس وجدان می‌تواند شهادت دهد.‏ وجدان می‌تواند رفتار شخص را تأیید و یا محکوم کند.‏ قسمت اعظم حس تشخیص درست از غلط را که در خود داریم،‏ آفریدگار در ما قرار داده است.‏ با وجود این،‏ وجدان ما می‌تواند شکل بگیرد و پرورش داده شود.‏ چگونه؟‏ با کسب معرفت دقیق کلام خدا.‏ پولس رسول می‌گوید:‏ «بتازگئ ذهن خود صورت خود را تبدیل دهید تا شما دریافت کنید که ارادهٔ نیکوی پسندیدهٔ کامل خدا چیست.‏» (‏رومیان ۱۲:‏۲‏)‏ قرار دادن تدریجی افکار و خواستهای خدا در ذهنمان باعث می‌شود وجدانمان بیشتر به طرق خدایی عمل کند.‏

شاهدان یَهُوَه به میلیونها نفر در سراسر دنیا کمک کرده‌اند که ‹خدای واحِد حقیقی و عیسی مسیح را که فرستاد بشناسند.‏› (‏یوحنا ۱۷:‏۳‏)‏ مطالعهٔ خانگی مجانی کتاب مقدس که شاهدان یَهُوَه در اختیار افراد صادق قرار می‌دهند آموزشی است که افراد صادق را با معیارهای یَهُوَه خدا در مورد مسائل جنسی،‏ نوشابه‌های الکلی،‏ ازدواج،‏ معاملات و بسیاری مسائل دیگر آشنا می‌کند.‏a (‏امثال ۱۱:‏۱؛‏ مرقس ۱۰:‏۶-‏۱۲؛‏ ۱قرنتیان ۶:‏۹،‏ ۱۰؛‏ افسسیان ۵:‏۲۸-‏۳۳‏)‏ کسب این «معرفت و کمال فهم» قدمی است مهم در جهت پرورش دادن وجدانی الهی.‏ (‏فیلپیان ۱:‏۹‏)‏ البته حتی وقتی که شخص مسیحی در مورد فهم و درک کتاب مقدس به بلوغی فکری دست می‌یابد،‏ اگر بخواهد وجدانی سالم داشته باشد باید همچنان به آبیاری ذهن خود از چشمهٔ کلام خدا ادامه دهد.‏—‏مزمور ۱:‏۱-‏۳‏.‏

همچنین کتاب مقدس وجدان را با دل مجازی که شامل احساسات و عواطف ما می‌شود مربوط می‌داند.‏ (‏رومیان ۲:‏۱۵‏)‏ برای آنکه وجدانمان بدرستی عمل کند باید ذهن و دلمان در هماهنگی کامل با هم کار کنند.‏ بدین معنی که فقط به انباشتن اطلاعات در ذهنمان بسنده نکنیم.‏ باید همچنین قلب یا دل خود را شکل دهیم—‏یعنی،‏ احساسات درونی،‏ آرزوها،‏ و میل و هوسهایمان.‏ کتاب امثال از اصطلاحاتی مانند ‹دل خود را مایل گردان،‏› ‹دل خود را مشغول ساز،‏› ‹دل خود را مستقیم گردان› استفاده می‌کند.‏ (‏امثال ۲:‏۲؛‏ ۲۳:‏۱۹؛‏ ۲۷:‏۲۳‏)‏ یکی از راههای رسیدن به این مهم،‏ تعمق و تأمل بر روی نوشته‌های مقدس است.‏ در مزمور ۷۷:‏۱۲ چنین نوشته شده:‏ «در جمیع کارهای تو تأمّل خواهم کرد،‏ و در صنعتهای تو تفکّر خواهم نمود.‏» تأمل و اندیشیدن به ما کمک می‌کند تا به اعماق احساسات و انگیزه‌هایمان دست پیدا کنیم.‏

برای مثال،‏ تصور کنید که به عادتی ناپاک مانند استعمال دخانیات معتاد هستید.‏ مانند اکثر افراد،‏ بی‌شک از ضررهای آن بر سلامتی‌تان نیز بخوبی با خبر می‌باشید.‏ ولی هنوز با وجود اصرار و تأکید دوستان و خانواده‌تان ترک آن برایتان بسیار دشوار می‌نماید.‏ چگونه تعمق و تأمل بر پیام کتاب مقدس وجدان شما را در این مورد قوی می‌کند؟‏

به عنوان مثال سعی کنید روی سخنان پولس رسول در ۲قرنتیان ۷:‏۱ تعمق کنید:‏ «ای عزیزان چون این وعده‌ها را داریم خویشتن را از هر نجاست جسم و روح طاهر بسازیم و قدّوسیّترا در خداترسی بکمال رسانیم.‏» باید مفهوم دقیق این کلام را درک کرد.‏ از خود سؤال کنید ‹این «وعده‌ها» که پولس به آنها اشاره می‌کند چه هستند؟‏› با خواندن مضمون این بخش متوجه می‌شویم که در آیات قبل نوشته شده که یَهُوَه می‌گوید:‏ «از میان ایشان بیرون آئید و جدا شوید و چیز ناپاک را لمس مکنید تا من شما را مقبول بدارم.‏ و شما را پدر خواهم بود و شما مرا پسران و دختران خواهید بود،‏ خداوند قادر مطلق میگوید.‏»—‏۲قرنتیان ۶:‏۱۷،‏ ۱۸‏.‏

هم‌اکنون حکم پولس که ‹خویشتن را از نجاسات طاهر بسازیم› حالت جدیتری به خود گرفته است!‏ خدا با این سخن که ‹من شما را مقبول می‌دارم› یعنی زیر مراقبت خود قرار می‌دهم،‏ به ما دلگرمی عظیمی می‌دهد.‏ می‌توانید از خود سؤال کنید:‏ ‹آیا مایلم رابطه‌ای نزدیک با خدا داشته باشم—‏مانند رابطه‌ای که فرزند پسر یا دختری با پدرش دارد؟‏› آیا فکر اینکه ‹مورد قبول› یا مورد لطف خدایی بامحبت و خردمند باشید برایتان گیرایی و جذابیت ندارد؟‏ اگر چنین فکری به نظرتان قریب و نابجا می‌آید،‏ می‌توانید یکبار به مشاهدهٔ مهر و محبتی که پدری مهربان و دلسوز به فرزندانش نشان می‌دهد بپردازید.‏ حالا تصور کنید یک چنین پیوند محبتی بین شما و یَهُوَه وجود داشته باشد!‏ هر چه بیشتر بر این موضوع تعمق کنید علاقه‌تان نیز به برقراری چنین رابطه‌ای بیشتر می‌شود.‏

ولی دقت کنید:‏ نزدیک شدن به خدا تنها موقعی امکان‌پذیر می‌گردد که «چیز ناپاک را لمس مکنید.‏» از خود بپرسید:‏ ‹آیا اعتیاد به دخانیات جزء ‹چیزهای ناپاکی› نیست که خدا محکوم می‌کند؟‏ آیا استعمال آن «نجاست جسم» نیست و سلامت و تندرستی مرا با انواع خطرات روبرو نخواهد کرد؟‏ از آنجایی که یَهُوَه خدایی پاک یا «مقدّس» می‌باشد،‏ آیا او می‌پسندد که عمداً با این وسیله بدن خود را آلوده کنم؟‏› (‏۱پطرس ۱:‏۱۵،‏ ۱۶‏)‏ توجه کنید که پولس همچنین در مورد ‹نجاست روح› یعنی گرایشهای ذهنی هشدار می‌دهد.‏ از خود سؤال کنید:‏ ‹آیا این اعتیاد فکر و ذهنم را تحت تسلط دارد؟‏ تا چه حد مایلم در جهت ارضای این عطش پیش بروم،‏ آیا تا جایی که سلامتی خود و خانواده‌ام را به مخاطره اندازم و یا حتی معیارهای خدا را زیرپا بگذارم؟‏ تا چه حد اجازه داده‌ام که اعتیاد به دخانیات به زندگیم آسیب برساند؟‏› چه بسا قرار گرفتن در مقابل چنین سؤالات دردناکی به شما چنان اراده و شجاعتی دهد که این عادت را ترک کنید!‏

البته به طور یقین برای غلبه بر آن به کمک و همیاری دیگران احتیاج دارید.‏ با این حال تعمق و تأمل بر کتاب مقدس کمک شایان توجهی است که می‌تواند وجدان شما را تعلیم و قدرت دهد تا از بند اعتیاد خلاصی یابید.‏

وقتی خطا می‌کنیم

گاهی با وجود تمام سعی و کوششمان برای انجام دادن کار درست،‏ ناکاملیمان بر ما غلبه می‌یابد و دچار لغزش می‌شویم.‏ سپس عذاب وجدان آغاز خواهد شد و ممکن است وسوسه شده،‏ سعی کنیم آن را نادیده بگیریم.‏ ممکن است حتی چنان ناامید شویم که بخواهیم به تمام کوششهایمان در جهت خدمت به خدا پایان دهیم.‏ ولی خوب است داوود پادشاه را بخاطر بیاوریم.‏ وقتی داوود با بَتْشَبَع زنا کرد وجدانش شدیداً او را پریشان‌خاطر گرداند.‏ داوود درد و عذابی را که بر عمق وجودش سنگینی می‌کرد این چنین توصیف کرد:‏ «دست تو روز و شب بر من سنگین میبود،‏ رطوبتم به خشکئ تابستان مبدّل گردید.‏» (‏مزمور ۳۲:‏۴‏)‏ آیا می‌توان عذاب کشیدنش را دید؟‏ شکی نیست!‏ ولی این غم و اندوه،‏ داوود را بر آن داشت تا توبه کند و با خدا مصالحه کند.‏ (‏با ۲قرنتیان ۷:‏۱۰ مقایسه شود.‏)‏ این التماس دردآلود داوود برای بخشش دلیل کافی برای واقعی بودن توبهٔ او بود.‏ از آنجایی که داوود به وجدان خود پاسخ گفت،‏ به او کمک شد تا خود را اصلاح کند و سرانجام شادی و نشاط خود را باز یابد.‏ —‏ مزمور باب ۵۱‏.‏

امروزه نیز ممکن است چنین مسائلی پیش بیاید.‏ بسیاری افراد با پی بردن به این امر که تا چه حد روش زندگیشان با معیارهای والای خدا فاصله دارد،‏ مطالعهٔ کتاب مقدس را با شاهدان یَهُوَه متوقف کردند.‏ شاید مثلاً بدون پیوند ازدواج با شخصی از جنس مخالف زندگی می‌کردند و یا بندهٔ عادتهایی ناپاک بودند.‏ این کارها مسلماً وجدانشان را عذاب می‌داد!‏

اگر شما نیز در چنین موقعیتی قرار دارید به سخنان پطرس رسول در روز پَنطیکاست توجه کنید.‏ پطرس وقتی گناهان یهودیان هم‌وطن خود را برملا ساخت آنان «دل‌ریش» شدند.‏ به جای تسلیم شدن،‏ به توصیه‌های پطرس گوش داده،‏ توبه کردند و مورد لطف خدا قرار گرفتند.‏ (‏اعمال ۲:‏۳۷-‏۴۱‏)‏ شما هم می‌توانید چنین کنید!‏ به جای پشت‌پا زدن به حقیقت فقط چون دچار عذاب وجدان شده‌اید،‏ راه را برای وجدانتان باز بگذارید تا شما را برانگیزد که «توبه و بازگشت کنید.‏» (‏اعمال ۳:‏۱۹‏)‏ با کوشش و عزمی راسخ می‌توانید تغییرات لازم را بوجود بیاورید و مورد لطف خدا قرار بگیرید.‏

‏«وجدان شما همیشه پاک باشد»‏

فرقی نمی‌کند،‏ چه تازه شروع به فراگیری راه و روشهای یَهُوَه کرده باشید،‏ چه مانند مسیحیی بالغ از تجربیات سالیانی دراز برخوردار باشید،‏ این تذکر پطرس همواره مناسب می‌باشد:‏ «وجدان شما همیشه پاک باشد.‏» (‏۱پطرس ۳:‏۱۶‏،‏ ا ش‏)‏ وجدان را باید موهبت دانست نه باری سنگین.‏ تعلیم آن نیز امکان‌پذیر است اگر ذهن و دل خود را با حکمت کلام خدا،‏ کتاب مقدس تغذیه کنید.‏ وقتی وجدانتان به شما اخطار می‌دهد به آن گوش دهید.‏ اگر چنین کنید از آرامش خاطری برخوردار خواهید شد که فقط کسانی که به ندای وجدانشان عمل می‌کنند از آن برخوردارند.‏

باید اقرار کرد که تعلیم و شکل دادن وجدان کار ساده‌ای نیست.‏ لکن،‏ می‌توانید به یَهُوَه خدا دعا کنید تا به شما کمک کند.‏ با کمک او می‌توانید خدا را با «دل پاک و ضمیر صالح و ایمان بی‌ریا» خدمت کنید.‏—‏۱تیموتاؤس ۱:‏۵‏.‏

‏[پاورقی]‏

‏[تصویر در صفحهٔ ۶]‏

خواندن کلام خدا و تعمق بر آن به ما کمک می‌کند تا وجدان خود را تعلیم دهیم