مطالعهٔ خانوادگی لذت‌بخش
کتاب مقدس می‌گوید: «بمعرفت اطاقها پُر میشود، از هر گونه اموال گرانبها و نفایس.» (امثال ۲۴:۴) این اموال گرانبها و نفایس تنها اجناس گرانقیمت نیستند بلکه شامل محبت واقعی، ترس خدایی و ایمان قوی نیز می‌شوند. مسلماً چنین صفاتی زندگی خانوادگی را غنی می‌کنند. (امثال ۱۵:۱۶، ۱۷؛ ۱پطرس ۱:۷) برای بدست آوردن این صفات می‌باید معرفت الهی را به میان خانوادهٔ خود بیاوریم.
سرپرست خانواده مسئول آموزش این معرفت به اعضای خانواده می‌باشد. (تثنیه ۶:۶، ۷؛ افسسیان ۵:۲۵، ۲۶؛ ۶:۴) یکی از بهترین راهها، مطالعهٔ مرتب خانوادگی کتاب مقدس است. اگر این مطالعهٔ خانوادگی را چنان برگزار کنیم که هم آموزنده باشد و هم دلپذیر چقدر می‌تواند برای شرکت‌کنندگان دلچسب و لذت‌بخش باشد! هم‌اکنون می‌خواهیم چند نکتهٔ ضروری را برای اداره کردن مؤثر مطالعهٔ خانوادگی بررسی کنیم.a
مؤثرترین مطالعهٔ خانوادگی وقتی است که به طور مرتب اجرا شود. مطالعه‌ای که اتفاقی یا فقط به اقتضای وقت باشد حتی اگر به بهترین وضع ممکن هم انجام شود بندرت خواهد بود. شما باید برای مطالعه‌تان «وقترا دریابید.» (افسسیان ۵:۱۵-۱۷) ترتیب دادن زمانی که هم به طور مرتب نگاه داشته شود و هم موافق حال همه باشد کار آسانی نیست. سرپرست خانواده‌ای اعتراف کرد: «مشکل می‌توانستیم مطالعهٔ خانوادگی‌مان را مرتب نگاه داریم.» «زمان‌های متفاوتی را امتحان کردیم تا اینکه دیدیم ساعات آخر عصر بهترین زمان برای همگی‌مان است. حالا مطالعهٔ خانوادگی‌مان مرتب است.»
وقتی بالاخره ساعات مناسبی را یافتید، توجه کنید که نگذارید چیزی موجب حواس‌پرتی و به هم خوردن مطالعه شود. ماریاb که حالا ۳۳ سال دارد به خاطر می‌آورد، «وقتی هنگام مطالعه مهمان‌هایی سر می‌رسیدند پدرم از آنان تقاضا می‌کرد که کمی صبر کنند تا مطالعه به پایان برسد. اگر تلفن می‌شد به شخصی که تلفن کرده بود می‌گفت که بعداً به او تلفن می‌کند.»
این امر به این مفهوم نیست که ابداً نباید نرمش و انعطاف نشان داد. ممکن است موقعیتی اضطراری یا رویدادی غیرمنتظره پیش بیاید که لازم باشد مطالعه را به هم بزنیم و یا آن را به زمانی دیگر موکول کنیم. (جامعه ۹:۱۱) اما نگذارید که هیچ کدام از این عوامل شما را از عادتتان بیندازد.—فیلپیان ۳:۱۶.
مطالعه‌تان چقدر باید به طول بینجامد؟ روبرت که با موفقیت دختر و پسر خود را بزرگ کرده است می‌گوید: «مطالعهٔ ما معمولاً یک ساعت طول می‌کشد. وقتی بچه‌ها هنوز کوچک بودند، سعی می‌کردیم این یک ساعت مطالعه را با مطالب گوناگونی که برای آنها جالب بود پر کنیم، مثلاً با مطالعهٔ چند بند در مقالهٔ مطالعه‌ای برج دیده‌بانی، بخشهایی از کتاب مقدس، یا قسمتی‌هایی از نشریات دیگر.» ماریا به خاطر می‌آورد: «وقتی من و دو خواهر دیگرم بچه بودیم، مطالعهٔ ما حدود ۲۰ دقیقه ولی دو یا سه بار در هفته بود. وقتی بزرگتر شدیم مطالعهٔ خانوادگی هفتگی‌مان یک ساعت یا چیزی در این حدود شد.»
چه چیزی را مطالعه کنیم؟
اگر بخواهیم به این سؤال بعد از اینکه همه دور میز برای مطالعه جمع شده‌اند پاسخ گوییم نتیجه‌ای نخواهد داشت جز دلسرد شدن و از دست دادن وقت باارزش مطالعه. در این صورت بچه‌ها انتظار چیز جالبی را نخواهند داشت و فوراً حوصله‌شان سر می‌رود. بنابراین از قبل برای مطالعه‌تان یکی از نشریات انجمن را انتخاب کنید.
«غلام امین و دانا» تعداد فراوانی نشریه تهیه دیده است که می‌توانیم یکی را از بین آنها انتخاب کنیم. (متی ۲۴:۴۵-۴۷) مثلاً می‌توانید کتابی را انتخاب کنید که خانواده‌تان هنوز مطالعه نکرده باشد. چقدر لذت‌بخش خواهد بود اگر قسمتهایی انتخاب‌شده از کتاب بینش بر نوشته‌های مقدس را مورد بررسی قرار دهیم؛ البته اگر این کتاب دو جلدی به زبان شما موجود است! برای مثال می‌توانید در مدت هفتهٔ قبل از یادبود مرگ مسیح مقاله‌ای که در مورد شام سَروَر است مطالعه کنید. بسیاری خانواده‌ها علاقه دارند به حاضر کردن برج دیده‌بانی خود بپردازند. لکن مقالات جانبی برج دیده‌بانی نیز برای مطالعه بسیار ارزشمند و فوق‌العاده میباشند. بهترین کسی که می‌تواند برای انتخاب نشریه‌ای برای مطالعه تصمیم بگیرد، سرپرستی است که شناختی کامل از نیازهای روحانی خانواده دارد.
ماریا اینطور بخاطر می‌آورد: «نشریه‌ای که مطالعه می‌کردیم همیشه از قبل انتخاب شده بود. اما وقتی سؤالی مطرح می‌شد و یا مسئله‌ای در مدرسه پیش می‌آمد مطالبی را مطالعه می‌کردیم که به موضوع مربوط بود.» مسائلی مربوط به مشکلاتی که جوانان در مدرسه با آنها برخورد می‌کنند، بیرون رفتن با فردی از جنس مخالف، فعالیتهای بیرون مدرسه و از این قبیل، مشکلاتی هستند که اغلب پیش می‌آیند. وقتی این مسائل پیش کشیده می‌شوند به یکی از مقالات یا نشریاتی که در مورد این مسئله بحث می‌کند رجوع کن. اگر مطلبی را در یکی از آخرین شماره‌های برج دیده‌بانی یا بیدار شوید! یافتید که می‌خواهید همان موقع با خانواده در میان بگذارید، در این کار درنگ نکنید. البته باید از قبل تغییر برنامه‌تان را با خانوادهٔ خود درمیان بگذارید. وقتی احتیاج خانواده‌تان برآورده شد فوراً به برنامهٔ قبلی خود برگردید.
فضای مطالعه را آرام نگه دارید
فرایند یادگیری در محیطی آرام به بهترین وجه صورت می‌گیرد. (یعقوب ۳:۱۸) بنابراین باید جوی راحت و در عین حال همراه با رعایت احترام برقرار کنید. سرپرست خانواده‌ای ساکن ایالات متحده چنین اظهار کرد: «ما چه در اتاق نشیمن مطالعه کنیم و چه در ایوان منزل سعی می‌کنیم نزدیک یکدیگر بنشینیم، نه هر کس در گوشه‌ای از اتاقی بزرگ. چنین نزدیکیی در ما احساسی گرم و صمیمانه به وجود می‌آورد.» ماریا با شوق و ذوق تمام از گذشته یاد می‌کند: «من و خواهرانم اجازه داشتیم محلی را در خانه برای مطالعه آن هفته انتخاب کنیم. اینطوری احساس راحتی بیشتری می‌کردیم.» به خاطر داشته باشید، نور مساعد، جای مناسبی برای نشستن، محیطی خوش‌آیند و بدور از ریخت و پاش، آرامش و راحتی خیال به وجود می‌آورد. خوردنی و نوشیدنیی گوارا پس از مطالعه نیز به شب‌تان شادی بیشتری می‌دهد.
در موقعیتهایی، بعضی از خانواده‌ها برای مطالعه‌شان، خانواده‌های دیگر را نیز دعوت می‌کنند تا به آنها ملحق شوند تا مطالعهٔ آنها جالبتر و جوابها متنوعتر شود. وقتی افرادی که تازه به حقیقت آمده‌اند برای این کار دعوت می‌شوند، می‌توانند با مشاهدهٔ اینکه چگونه سرپرستی باتجربه در خانواده مطالعه را اداره می‌کند نفع فراوان ببرند.
کتاب مقدس را به شکلی زنده ارائه دهید
از ساعات مطالعه، ساعاتی پرشور و شوق برای فرزندانتان بسازید، بدین ترتیب بی‌صبرانه برای آن انتظار خواهند کشید. می‌توانید بچه‌های کوچک را تشویق کنید که صحنه‌های کتاب مقدس را ترسیم کنند. اگر موقعیت مناسب باشد با کمک آنها رویدادهای کتاب مقدس را به نمایش درآورید. با بچه‌ها لزوماً نباید روش رسمی سؤال و جواب را در پیش گرفت. خواندن و تعریف کردن داستانهای کتاب مقدس روشی است دلپذیر برای یاد دادن اصول خدایی. روبرت که پیش از این به او اشاره کردیم به یاد می‌آورد: «بعضی وقتها موقع خواندن بخشهایی از کتاب مقدس ‹شخصیت‌های› مختلف آن بخش را بین خودمان تقسیم می‌کردیم و به نوبت نقشهای آنها را اجرا می‌کردیم.» برای خواندن نقشهای مختلف می‌توانید به بچه‌ها حق انتخاب بدهید.
استفاده از نقشه‌ها و جدولها می‌تواند به بچه‌های بزرگتر کمک کند تا تصوری از محل و موقعیت سرزمینی که اتفاقات مورد بحث در آن رخ داده است در ذهن داشته باشند. مشخص است با کمی قدرت تصور می‌توانید مطالعهٔ خانوادگی را بسیار زنده و متنوع اجرا کنید. بدین صورت فرزندانتان اشتیاقی عمیق به کلام خدا پیدا می‌کنند.—۱پطرس ۲:۲، ۳.
به همه برای شرکت در برنامه کمک کنید
برای اینکه بچه‌ها از مطالعه لذت ببرند باید خود را در آن سهیم احساس کنند. البته شرکت دادن فرزندانی با سنین مختلف همیشه کار آسانی نیست. ولی در کتاب مقدس اصلی وجود دارد بدین مضمون که شخص اداره‌کننده «کار خود را جدی بگیرد.» (رومیان ۱۲:۸ ترجمهٔ تفسیری) نشان دادن شور و شوق از طرف شما کمک زیادی می‌کند چون حرارت و شور و شوق‌تان به دیگران منتقل میشود.
رانالد دختر پنج سالهٔ خود دینا را نیز در مطالعه شرکت می‌داد و از او می‌خواست عنوانهای فرعی را در مقالات مطالعه‌ای بخواند و یا در مورد عکسها نظر خود را بدهد. در سال گذشته قبل از یادبود مرگ مسیح، رانالد از کتاب بزرگترین انسان همهٔ اعصار استفاده کرد و تصاویری را انتخاب کرد که مربوط به این رویداد می‌شد.c او خاطر نشان کرد که «این کار به دینا کمک کرد تا مفهوم این رویداد را درک کند.»
رانالد با دختر ۱۰ سالهٔ خود میشا به طور رسمی‌تری مطالعه می‌کند. رانالد می‌گوید: «میشا به حدی پیشرفت کرده است که نه فقط جزئیات تصاویر را بلکه مفهومی را که در پس این تصاویر نهفته است نیز درک می‌کند. بنابراین وقتی کتاب مکاشفه—نزدیکی اوج عظیم آن!،d را مطالعه می‌کردیم توجه‌مان را روی معنی و مفهوم تصاویر آن متمرکز می‌کردیم، و این کار به میشا خیلی کمک کرد.»
همینکه فرزندانتان به دوران جوانی خود پا می‌گذارند از آنان بخواهید جنبه‌های عملی مطالب مورد بحث را در نظر بگیرند. وقتی در طی مطالعه سؤالی پیش می‌آید، برنامهٔ تحقیقی به افراد محول کنید. روبرت نیز وقتی پسر دوازده ساله‌اش پُل از او در مورد نوعی بازی به نام اژدها و سیاهچال که در کلوپ جدیدشان در مدرسه برگزار می‌شد سؤال کرد، همین کار را انجام داد. پُل و دیگر افراد خانواده به فهرست الفبایی نشریات برج‌دیده‌بانی رجوع کردند و اطلاعاتی را که یافتند در مطالعهٔ خانوادگی مطرح کردند. روبرت می‌گوید: «در نتیجه این کار پُل فوراً متوجه شد که این بازی برای مسیحیان درست نیست.»
روبرت در مواقع دیگری نیز به آنان برنامهٔ تحقیقی محول کرد. زن او نانسی به یاد می‌آورد: «وقتی در مورد رسولان عیسی تحقیق می‌کردیم هر هفته به هر کدام‌مان تحقیق بر روی یک رسول محول می‌شد. دیدن اینکه بچه‌ها اینطور با شور و علاقه گزارشاتشان را ارائه می‌کردند برای ما بسیار هیجان‌انگیز بود!» انجام دادن تحقیقات و در میان گذاشتن آن با افراد دیگر خانواده به فرزندانتان کمک می‌کند ‹به حضور خداوند نمو کنند.›—۱سموئیل ۲:۲۰، ۲۱.
پرسیدن—نظر آنها همچنین مطرح کردن سؤالات مرحله‌ای—نیز روش خوبی برای شرکت دادن فرزندانتان در مطالعه است. معلم اعظم، عیسی نیز در مورد نظرات سؤال می‌کرد، و از عبارتی مانند «به نظر تو . . . ؟» استفاده می‌کرد. (متی ۱۷:۲۵ انجیل شریف) ماریا چنین به خاطر می‌آورد: «وقتی هر کدام از ما سؤالی داشت پدر و مادرمان هیچوقت مستقیم جوابمان را نمی‌دادند. آنها همیشه سؤالاتی می‌کردند که به ما کمک می‌کرد تا خودمان در مورد موضوع بیندیشیم.»
زمانی برای تبادل نظر نه تنبیه!
شادی مطالعهٔ خانوادگی وقتی بیشتر میشود که تمام افراد حاضر بدون ترس از اینکه مورد تمسخر قرار بگیرند نظرهایشان را با هم در میان بگذارند. پدری چنین اظهار می‌کند: «گفتگو و تبادل نظری خوب در مدت مطالعهٔ خانوادگی فقط وقتی ممکن است که این رابطه در مواقع دیگر نیز برقرار باشد. نمی‌توانید آن موقع تظاهر به این کار کنید.» به هر صورت که ممکن است از عبارات بی‌خردانه و آزار دهنده‌ای از این قبیل اجتناب کنید: ‹همین؟ فکر کردم چیز مهمی می‌خواهی بگویی›؛ ‹جوابت احمقانه بود›؛ ‹انتظاری هم از تو نمی‌رود. هر چه باشد هنوز بچه‌ای.› (امثال ۱۲:۱۸) با فرزندانتان دلسوز و رحیم باشید. (مزمور ۱۰۳:۱۳؛ ملاکی ۳:۱۷) آنان را مایهٔ دلخوشی خودتان کنید، همچنین در کوشش‌هایشان برای به اجرا گذاشتن چیزهایی که یاد می‌گیرند حمایتشان کنید.—امثال ۲۹:۱۷.
فضای خانواده باید چنان باشد که ذهن فرزند را برای آموزش باز نگهدارد. پدر موفقی که دارای چهار فرزند است می‌گوید: «وقتی شروع به ادب کردن فرزندتان می‌کنید خود به خود در او حالت دلخوری به وجود می‌آید.» در چنین فضایی مطالب در ذهن آنان نخواهد نشست. بنابراین از زمان مطالعه برای ادب کردن و تنبیه کردن استفاده نکنید. اگر تنبیهی هم لازم باشد در زمانی دیگر و به صورت انفرادی این کار را انجام دهید.
کوششهای ما ارزشش را دارد
بنا کردن خانواده‌ای قوی از لحاظ روحانی احتیاج به زمان و کوشش دارد. از طرفی مزمورنویس اظهار می‌کند: «اینک پسرانْ میراث از جانب خداوند میباشند، و ثمرهٔ رحم اجرتی از اوست.» (مزمور ۱۲۷:۳) مسئولیتی که به والدین واگذار شده این است: «ایشانرا بتأدیب و نصیحت خداوند تربیت نمائید.» (افسسیان ۶:۴) بنابراین هنر و استادی‌تان را در اداره کردن مطالعهٔ خانوادگیی مؤثر و شادی‌بخش پرورش دهید. نهایت سعی و کوشش خود را بکنید تا «شیر روحانی و بیغشّ [کلام]» را برای فرزندانتان تهیه کنید تا ‹برای نجات نموّ کنند.›—۱پطرس ۲:۲؛ یوحنا ۱۷:۳.
[پاورقی‌ها]
a با این که بسیاری از مطالبی که در این مقاله آمده است برای کمک به فرزندان در مطالعهٔ خانوادگی می‌باشد ولی از اساس این مطالب می‌توانیم برای خانواده‌های بدون فرزند نیز بهره جوییم.
b بعضی اسامی تغییر داده شده‌اند.
c چاپ انجمن کتاب مقدس و رسالهٔ برج دیده‌بانی (انگل.).
d چاپ انجمن کتاب مقدس و رسالهٔ برج دیده‌بانی (انگل.).