اُفنیکی و لوئیس آموزگارانی نمونه

ما خادمان یَهُوَه خوب می‌دانیم که آموزش و پرورش مؤثرِ مذهبی فرزندانمان چه مسئولیت خطیری است.‏ حتی در بهترین شرایط،‏ این وظیفه با موانع و مشکلات بسیار همراه است.‏ بار این مسئولیت بخصوص زمانی سنگینتر می‌شود که خانواده از لحاظ مذهبی منقسم باشد و تمام فشار آن تنها بر دوش پدر یا مادری که مسیحی است قرار گیرد.‏ البته،‏ وجود این گونه خانواده‌ها پدیده‌ای نوظهور نیست.‏ نوشته‌های کتاب مقدس سخن از مادری در قرن اول د.‏م.‏ دارند که در چنین موقعیت خانوادگیی قرار داشت.‏

خانوادهٔ این زن که اُفنیکی نام داشت در لِستَرَه،‏ شهری واقع در ناحیهٔ لِیکاؤنیه،‏ در منطقهٔ جنوبی آسیای صغیر زندگی می‌کرد.‏ لِستَرَه شهری کوچک و کم‌اهمیت،‏ و یکی از مستعمرات رومیان بود و نام یولیا فِلیکس جِمینا لستره را بر خود داشته،‏ به دست آوگوستوس سزار،‏ در واقع برای مقابله با فعالیتهای راهزنان آن نواحی بنا شده بود.‏ اُفنیکی مسیحی یهودی‌نژادی بود که همراه با شوهر یونانی خود،‏ پسرش تیموتاؤس،‏ و مادرش لوئیس در خانه‌ای منقسم از لحاظ مذهبی زندگی می‌کرد.‏—‏اعمال ۱۶:‏۱-‏۳‏.‏

از آنجایی که کتاب مقدس سخن از هیچ کنیسه‌ای در لِستَرَه به میان نیاورده است،‏ پس به احتمال زیاد تعداد اندکی یهودی در آن شهر زندگی می‌کردند،‏ گرچه حدوداً در سی کیلومتری آنجا،‏ یعنی در ایقونیّه،‏ جمعیتی از یهودیان ساکن بودند.‏ (‏ اعمال ۱۴:‏۱۹‏)‏ پس ظاهراً برای اُفنیکی بجا آوردن احکام دینی نمی‌توانست راحت بوده باشد.‏ بعلاوه،‏ به عقیدهٔ بعضی از محققان،‏ ختنه نشدن تیموتاؤس پس از تولد به دلیل مخالفتهای شوهر اُفنیکی با این عمل بوده است.‏

البته اُفنیکی هم‌ایمان دیگری نیز داشت.‏ از شواهد چنین پیداست که تیموتاؤس آموختن تعالیم «کتب مقدّسه» را هم مدیون مادر،‏ و هم مادربزرگ خود لوئیس بود.‏a پولس رسول در تشویق تیموتاؤس به او گفت:‏ «تو در آنچه آموختی و ایمان آوردی قایم باش چونکه میدانی از چه کسان تعلیم یافتی.‏ و اینکه از طفولیّت کتب مقدّسه را دانستهٔ که میتواند ترا حکمت آموزد برای نجات بوسیلهٔ ایمانیکه بر مسیح عیسی است.‏»—‏۲تیموتاؤس ۳:‏۱۴،‏ ۱۵‏.‏

آموزش و پرورش «از طفولیّت»‏

هنگامی که پولس گفت آموزش و پرورش تیموتاؤس از «کتب مقدّسه» «از طفولیّت» بود،‏ بر ما مسجل است که منظور وی طفلی بسیار خردسال بود.‏ استعمال معمول کلمهٔ یونانی (‏ برِفوس‏)‏ در اشاره به طفلی نوزاده،‏ صحت این گفته را ثابت می‌کند.‏ (‏ با لوقا ۲:‏۱۲،‏ ۱۶ مقایسه شود.‏)‏ پس می‌توان گفت که اُفنیکی وظیفهٔ خدادادی خود را بسیار جدی گرفت،‏ و بدون اتلاف وقت تربیت تیموتاؤس را آغاز کرده،‏ به او در بالا رفتن از نردبان ترقی کمک کرد،‏ تا خادمی وفادار برای خدا شود.‏—‏تثنیه ۶:‏۶-‏۹؛‏ امثال ۱:‏۸‏.‏

تیموتاؤس به حقایق کتاب مقدس ‹ایمان آورده بود.‏› بر اساس یک واژه‌نامهٔ یونانی،‏ کلمه‌ای که پولس بکار برد،‏ به معنی «کاملاً قانع شدن؛‏ مطمئن بودن» است.‏ بی‌گمان،‏ بوجود آوردن چنین اطمینان قلبیی در تیموتاؤس که او را قادر ساخته بود با استفاده از کلام خدا استدلال کند و به این کلام ایمان ورزد،‏ نتیجهٔ صرف وقت زیاد و تلاشی سخت بود.‏ ظاهراً،‏ اُفنیکی و لوئیس هر دو در آموزش آیات کتاب مقدس به تیموتاؤس سهیم بودند.‏ محصول تلاشهای سخت این دو زن خداپرست بسیار عظیم بود!‏ از این رو،‏ پولس در مورد تیموتاؤس نوشت:‏ «یاد میدارم ایمان بی‌ریای ترا که نخست در جدّه‌ات لوئیس و مادرت افنیکی ساکن می‌بود و مرا یقین است که در تو نیز هست.‏»—‏۲تیموتاؤس ۱:‏۵‏.‏

حقیقتاً،‏ اُفنیکی و لوئیس چه نقش حیاتیی در زندگی تیموتاؤس داشتند!‏ در این مقوله نویسنده‌ای به نام دیوید رید اظهار می‌کند:‏ «اگر در نظر [پولس] رسول هیچ چیز به غیر از عقیدهٔ راسخ خود تیموتاؤس اهمیت نداشت،‏ فقط همین را اشاره می‌کرد و بس.‏ لیکن نخستین موضوعی که مطرح کرد این بود که ایمان تیموتاؤس پیش از وی در ‹لوئیس .‏ .‏ .‏ و اُفنیکی ساکن بود.‏› » این اظهار پولس در مورد ایمان لوئیس،‏ اُفنیکی،‏ و تیموتاؤس بیانگر این حقیقت است که آموزش اولیهٔ آیات کتاب مقدس که غالباً در خانه و از طریق والدین و حتی پدربزرگها و مادربزرگها داده می‌شود در تعیین آیندهٔ روحانی جوانان اهمیتی بنیادی دارد.‏ این موضوع باید مسئولان خانواده را بر آن دارد تا با جدیت تمام فکر کنند که آیا به مسئولیت خود در قبال خدا و فرزندان خویش،‏ عمل می‌کنند.‏

احتمالاً محیط و جو خانوادگیی که لوئیس و اُفنیکی بوجود آورده بودند نیز توجه پولس را جلب کرده بود.‏ پولس در نخستین توقف خود در لِستَرَه،‏ حدود سالهای ۴۷ یا ۴۸ د.‏م.‏،‏ آنان را نیز ملاقات کرد.‏ احتمال می‌رود که در همان زمان این دو زن به مسیحیت گرویدند.‏ (‏ اعمال ۱۴:‏۸-‏۲۰‏)‏ چه بسا،‏ پولس به دلیل گرمی و روابط خوبی که در آن خانه دیده بود،‏ در اشاره به لوئیس از واژهٔ ‹جدّهٔ› تیموتاؤس استفاده کرد.‏ به عقیدهٔ محققی به نام سِسلا اسپیک،‏ واژهٔ یونانیی که پولس بکار برد (‏ مامّه،‏ به جای واژهٔ معمول و محترمانهٔ تِثه‏)‏ «لفظی حاکی از محبت است که کودکان» به مادربزرگهای خود می‌گویند،‏ و در مضمون این متن در واقع «حالت صمیمیت و دلبستگی» را نشان می‌دهد.‏

عزیمت تیموتاؤس

در مورد شوهر اُفنیکی هنگام دومین سفر پولس به لِستَرَه (‏ حدود ۵۰ د.‏م.‏)‏ گزارشی در دست نیست.‏ بسیاری از محققان بر این عقیده‌اند که اُفنیکی در آن موقع بیوه بود.‏ به هر صورت،‏ تیموتاؤس تحت مراقبتها و راهنمائیهای مادر و مادربزرگ خود،‏ حال دیگر جوانی برومند،‏ حدوداً ۲۰ ساله،‏ شده بود.‏ همچنین،‏ «برادران در لِسْتَرَه و ایقونیّه بر او شهادت میدادند.‏» (‏ اعمال ۱۶:‏۲‏)‏ از قرار معلوم،‏ در دل تیموتاؤس اشتیاقی برای اشاعهٔ بشارت ملکوت پرورده شده بود،‏ چرا که او دعوت پولس را برای سفرهای میسیونری،‏ با خود وی و سیلاس،‏ پذیرفت.‏

فقط لحظه‌ای خود را جای اُفنیکی و لوئیس هنگام دل‌کندن از تیموتاؤس بگذارید!‏ آنان بخوبی می‌دانستند که در اولین ملاقات پولس از آن شهر،‏ او را چنان سنگسار کردند که فکر کردند مرده است.‏ (‏ اعمال ۱۴:‏۱۹‏)‏ پس مسلماً برای آنان وداع با تیموتاؤس جوان نمی‌توانست آسان باشد.‏ به احتمال زیاد،‏ آنان هیچ نمی‌دانستند که چه مدت از ایشان دور خواهد بود،‏ و آیا اصلاً سالم برخواهد گشت،‏ یا نه.‏ البته،‏ شکی نیست که مادر و مادربزرگ تیموتاؤس با وجود همهٔ این احتمالات نگران‌کننده،‏ او را تشویق کردند که این امتیاز ویژه را بپذیرد تا بتواند یَهُوَه را بیشتر خدمت کند.‏

درسی پرارزش

از ملاحظات دقیق اُفنیکی و لوئیس مطالب بسیاری می‌توانیم بیاموزیم.‏ ایمان،‏ آنان را برانگیخت تا تیموتاؤس را از لحاظ روحانی سالم بارآورند.‏ به همین ترتیب،‏ پدربزرگها و مادربزرگها نیز با پختگی و ثباتی که در تخصیص خدایی خود نشان می‌دهند،‏ سرمشق خوبی برای نوه‌ها و همچنین برای دیگران می‌باشند،‏ و این رفتار آنان قطعاً برای کل جماعت مسیحی مفید است.‏ (‏ تیطس ۲:‏۳-‏۵‏)‏ همچنین،‏ مادرانی که همسری هم‌ایمان ندارند با مشاهدهٔ سرگذشت اُفنیکی مسئولیت،‏ و بعلاوه اجر و پاداش آموزش تعالیم روحانی به فرزندان خویش را به یاد می‌آورند.‏ بعضی اوقات این کار شهامت زیادی می‌خواهد،‏ بخصوص اگر پدر خانواده مخالف عقاید مذهبی همسرش باشد.‏ همچنین باید از درِ تدبیر وارد شد،‏ چرا که زنان مسیحی باید به سروری شوهر خویش احترام بگذارند.‏

لوئیس و اُفنیکی پاداش ایمان،‏ تلاش،‏ و از خودگذشتگیهای خویش را زمانی دیدند که تیموتاؤس به چنان پیشرفت روحانیی رسید که میسیونر و سرپرستی عالی شد.‏ (‏ فیلپیان ۲:‏۱۹-‏۲۲‏)‏ برای ما نیز تعلیم حقایق کتاب مقدس به فرزندانمان مستلزم وقت،‏ شکیبایی،‏ و اراده است،‏ لیکن پاداش نیک حاصله،‏ جبران تمام زحماتمان می‌باشد.‏ بسیاری از جوانان مسیحی نمونه که در خانواده‌هایی که از لحاظ مذهبی منقسم هستند زندگی می‌کنند،‏ و به آنان «از طفولیّت کتب مقدّسه» آموخته شده است،‏ سرچشمهٔ شادی فراوان برای پدر یا مادر خداپرست خود می‌باشند.‏ چقدر این مثل کتاب مقدس در اینجا مصداق دارد:‏ ‹والد پسر حکیم از او مسرور خواهد گشت›!‏—‏امثال ۲۳:‏۲۳-‏۲۵‏.‏

یوحنای رسول در مورد چنین فرزندان روحانیی گفت:‏ «مرا بیش از این شادی نیست که بشنوم که فرزندانم در راستی سلوک مینمایند.‏» (‏ ۳یوحنا ۴‏)‏ به طور قطع،‏ همین شادی را بسیاری دیگر نیز که همچون اُفنیکی و لوئیس،‏ این آموزگاران نمونه،‏ فرزندان خود را آموزش و پرورش داده‌اند،‏ حس کرده‌اند.‏

‏[پاورقی]‏