Biyalane bia daghe kalare akal ésulane éning moan kristen ye ésèñ minkanghle
© 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
3-9 NGOAN AWÔM-A-MBOO
AKUM YA KALARE NZAME ZA SALOMON 1-2
Nlang ye édzing é ne mbèmbèè
w15 15/1 30 párrs. 9-10
Ye édzing é ne tobe mbèmbèè ?
9 Alukh déé se fave naa fam ya minenga ba san kalare, naa ba ke tobe vôm mboo. Édzing éde da yiane tobe tsin ye alukh. Ve, a yiane bo za aval édzing ? Ye édzing é ne tsin ébe metsin metsing bia yiane bele akal môt asise ? (1 Jean 4:8). Ye édi bia wôran akal bôt be ye menda mebôt mèè ? Ye édzing bia wôran akal mengom mèè ? (Jean 11:3). Nge ki faa édzing fam ya minenga ba wôran mboo ya éñi mboo ? (Mink. 5:15-20). Bebela a ne naa, édzing é ne alukh été da yiane fulan bidzing bité bisise. É ne fe éban naa n’nôm ya ngèè be leran édzing té bifiè ya mimboan. Baa yiane ki likh naa é mam ba bo môs misise me likh be naa be taa lerane édzing ! Éyong fam ya minenga ba leran édzing, da ve naa be tobe mevakh ya élat. Dzam té da yiane fe boban amben melukh be va lat. Abuiñ biyong, aval melukh meté fam ya minenga be va lughan kaa naa be yeman. Nté ba ke ba yeman, édzing deba da ke da vem. Éyong be nga wôraneyang édzing, ba yiane de leran mboo ya éñi mboo. Aval té éde alukh deba da ye wônban, ya ke ba yiri bebèñ mboo ya éñi mboo.
10 A lere édzing alukh été da so abuiñ abuan éfe. Abakh Za Salomon, bia yen naa kéza Salomón a nga kee sulamita « minkoo mikông mi bele fe miang », ye bira ñe lughu. A nga dzô ñe naa « a ne mbeng ane ngomdan é ne abôm, nfuban ane nlô-dzôp wa ñaban » (Za Sal. 1:9-11 ; 6:10). Sulamita éé dzi ki yebe é biôm Salomón a nga kee ñe, amben ba nkal mintôma wèñ béé mbe ki vôm mboo. Dzi é nga vole ñe naa a taa yebe é biôm Salomón a nga ve ñe ? Émièn a dzô é dzam é nga vole ñe (a lang Za Salomon 1:2, 3). É dzam é nga vole ñe a ne a siman « bifiè bi édzing » nkale mintôma wèñ a mbe é dzô ñe. Bifiè bièñ bi mbe ñe « éban a lôt é vino » a ve n’nem mbeng, ye naa, a simane bifiè bité é mbe ñe mbeng a lôt « mboan énum ba sui » nlô (Bya 23:5 ; 104:15). É ne édedèè éban naa ngèè ya n’nôm be leran édzing éyong asise. Éyong ngèè nge ki n’nôm a siman bifiè bi édzing éñi mboo a nga dzô ñe, ya é mbemba be biôm a nga ve ñe, dzam té é ne ve naa édzing ba wôran é vem, ye naa alukh deba é bem.
Mimbeng mi-mam mi ya nsisim
Ye édzing é ne tobe mbèmbèè ?
10 Aval avé mi ne ve naa minlang mi alukh mienan mi ve Jehôva n’nem mbeng ? Nté édzing denan da ye ke da vem, mia ye kômô tobe nsama éyong ésese. Dzé é ne mia vole naa mi taa bo é dzam da ve Jehôva n’nem abé ? (1 Becor. 6:18) A ne éyong mia saalé minlang mi ne mvîn, a tobe étam, ye bira ñu meyok (Beéph. 5:3). Aval mam meté ma ve ôzang ye taghe nkômane wônan ye a bo é dzam é ne sôsôe. Da ye bo fakh naa mi bo mban a tsiè é mam me ne mina vole naa mi kanghan mboo ye éñi mboo, ye kang metsin metsing Jehôva (a lang Minkana 22:3). Daghan é dzam é nga vole Dawit ba Almaz ye Ethiopia. Ba dzô naa : « Bi nga lôr tam nsama mevôm me mbe abuiñ bôt, nge ki ya memvuiñ mèè. Bii dzi ki tobe étam môs ézing, metua nge ki a nda été. Aval té bi nga saalé bitéñ bi mbe ve naa bi ku meboblan été. »
11 Bi ne ki dzô yè nfa a leran édzing ? Mi ne bo boan bemam mézing nté élar denan da ke da vem. Ve dèè, nge ôzang ya ke binong wônan ô boo ngu’u, da ye mia bo ndzukh naa mi ñong nkighan ô ne fakh (Za Sal. 1:2 ; 2:6). Ya fe naa, éyong mia bo boan bemam mézing nfa ya lere é môr mboo édzing, da ye bo ébubu naa mi dzimle ndjiène n’nem ye bo é dzam da ve Jehôva n’nem abé (Mink. 6:27). Ya dzam té, éyong mia sum-sum élar denan, tareghane kikh benié ébe é mam mia ye bo nge ki a bo kaa bo naa mi leran édzing, ma wulu nsama ye metsin metsing Jehôva (1 Beth. 4:3-7). Mia é bôr mia lèè minlang mi alukh, silighane mia bebién naa : ‘Aval avé bôr be ye é vôm bi too ba yen nleran édzing wèè ? Ye mam meté me ne véé ôzang ébe môr mboo ye ébe bia ?’
10-16 NGOAN AWÔM-A-MBOO
AKUM YA KALARE NZAME ZA SALOMON 3-5
Mefulu éme ma dang éban
w15 15/1 30 párr. 8
Ye édzing é ne tobe mbembèè ?
8 Ve, bi taa tem naa é mam sulamita ba nkale mintôma wèñ be mbe bé dzô a mbe fave mam me ye ô ñuu. Éfônan, éfus ézing ya Biblia, été nkale mintôma a kobe adzô aval sulamita a mbe é kobe ya é bôt bevoo ya mbemba bifiè (a lang Za Salomon 4:7, 11). A nga dzô naa : « A édzing dam, biyè buè bia dzôlô ane wiñ ya afan, wiñ ya meñang ébi bi ne ôdem wiè asi. » Wiñ ya afan ô ne édedèè azakh a lôt é wiñ ba bui a nseng. Éde, ébe nkale mintôma, bifiè sulamita bi mbe édedèè mbeng ya mvèñ ane wiñ, ye ane meñang. Bebela a ne naa, éyong a nga dzô ñe naa, « ô ne mbeng, [. . .] ya naa, wèè bele ki ékop ézing », a nga tiè adzô mefulu mèñ.
w00 1/11 11 párr. 17
Yenghan metsing Jehôva nfa nkaane binong aval Jehôva a yen mo
17 É môt lal a nga tobe sôsô a mbe sulamita. Étong mominga té a mbe nkuèñ. Se fave nkale mintôma wèñ éñe a nga dzing ñe, Salomón, nkukum kéza ye Israel, wô a nga dzing fe ñe. Abakh Za Solomon da tiè nlang ngoan sulamita té, wa lere naa a nga tobe nfuban nfa mam me ye binong. Abo-dulu té é nga ve naa é bôt be ne ñe minfeg be kang ñe. Amben a nga tep kéza Salomón, kéza a nga tsili nlang wèñ ngalane nsisim Nzame. Nkale mintôma wèñ a mbe é dzing ñe, a nga ve fe naa a tsini naa a tobe nfuban nfa mam me ye binong. Tam ézing, a nga vaghane ñe ane « afup mesam é bele ôngôô » (Za Salomon 4:12). Israel ye metam ô mvus a mbe bele mefup bidzi ya mefup mesam. Mefup meté éte, be mbe bé kuane biloa, mesam me mbe mé num mbeng, ya bilé meval mesise. Mefup meté me mbe me bele ôngôô ô mbe bele mbèñ mboo, mbèñ té be mbe bé fere wô ya édzibgha (Esaïe 5:5). Amu sulamita a mbe nfuban nfa mam me ye binong, a too fe édedèè mbeng, éde é nga ve naa nkale mintôma wèñ a yen ñe ane afup mesam é ne édedèè mbeng. A mbe faa nfuban nfa mam me ye binong. Fave nkale mintôma étam a mbe buane édzing dèñ éyong ba ye lughan.
g04 12/22 9 párrs. 2-5
Mefulu éme ma dang éban
Ye bôt ba dzing ba tèè mefulu ? Georgina, é kèè dzèè é ne nlughan a ntoo awôm mimbu a dzô naa : « Mimbu misise bi tobeyang nsama, é dzam é va likh naa me yiri n’nôm wôm bebèñ é naa, a ne kaa medukh ya sôsô ya ma. Amu é dzam é ne ñe édedèè éban a ne a ve Nzame n’nem mbeng, éde a ve mengu’u naa a bo n’nôm a ne édzing, ya bis é mam ma dzô ñe. Éyong a ñong minkighan, a wokh é dzam ma dzô, ya ve naa me wôrane naa me ne éban. Ma yem naa a dzing ma. »
Daniel, ña a nga lughan mimbu 1987 a dzô naa : « Ébe ma, ngèè wôm a ne édedèè mbeng. Ve, maa dzing ñe fave amu a ne mbeng, mefulu mèñ éme ma dang ve naa me dzing ñe. A siman é bôt bevoo éyong ase, ya ve naa be wôrane n’nem mbeng. É mbemba mefulu mèñ ma ve naa me dzing ma tobe ya ñe. »
Émo di, bôt ba bembe ébe aval ba yene ô mis. Ve, bia yiane bembe ébe a bele mbemba mefulu, amu naa éde da dang éban, da so fe mevakh. É bôt ba bembe ébe mbeng ye ô ñuu béé se ki mevakh tam ézing, amu naa ba wôrane naa béé se ki mane bo mbeng aval ba kômô, da ve fe naa môt a wôrane naa a ne éban fave ébe ôyôm tam. Biblia a dzô naa : « Mbeng ye ô ñuu ô ne medukh, ye naa, wa mane fe ; ve, é minenga a ko Jehôva wong ba ye ñe ve ôlughu. » Biblia a ve fe mbam wi : « Ane énvongha é ne é dzuiñ nguïñ, éñe fe é minenga a ne mbeng a ne nèè, ve, kaa mbemba mefulu » (Minkana 11:22 ; 31:30).
Kalare Nzame a vole bia naa bi dang bembe ébe « aval bôt bi ne a n’nem été, aval môt té é bele mbeng waa man ki, wa so a fulu mvoa ya évuvuèñ, mbeng té ô ne édedèè éban é mis Nzame » (1 Pierre 3:4). É ne été, aval môt bi ne a n’nem été, é ne édedèè éban a lôt aval bia yene ô mis. Bia besise bia yiane dzeng naa bi bele mbemba mefulu.
Mimbeng mi-mam mi ya nsisim
w06 15/11 18 párr. 4
É mam ma dang éban é kalare Za Salomon été
2:7 ; 3:5 : Amu dzé sulamita a nga kobe adzô « ôpông ya ngèè sô », éyong a nga dzô bengoan be ye Jerusalén naa be bo ñe ngiagh ? Ôpông ya ngèè sô ba bira be yem ya mbeng ô ne bo ô ñuu. Éde, sulamita a nga dzaa bengoan be ye Jerusalén naa be bo ñe ngiagh akal é mam mesise me ne mbeng, naa be taa ñe ve naa a sum naa a dzing é môt aa dzing ki.
17-23 NGOAN AWÔM-A-MBOO
AKUM YA KALARE NZAME ZA SALOMON 6-8
Boghe ane ôngôô, se ki ane mbèñ
it « Za Salomon » párr. 11
Za Salomon
A fônane naa, asughlan Salomón a nga likh naa ngoan sulamita a dughan é nda dzèñ. Éyong bendôm bèñ be nga yen naa a zu ôyap, ane be nga sili naa : « Za a ne é mominga a zu éyang é yaghbe ébe édzing dèñ ? » (Za Sal. 8:5a). Sulamita bendôm béé nga yem ki nté mbé a mbe é dzing nkale mintôma wèñ. Mimbu ô mvus, mboo ye été a nga dzô nfa sulamita naa : « Bi bele kal dzèè é ne avitsang, éé bele ki tuiñ. Bia ye bo yè é môs bia ye ñe kee alukh ? » (8:8). É ndôm foo a nga yalane naa : « Nge a ne ôngoo, bia ye long almenaje miang, ve, nge a ne mbèñ bia ye ñe fet ya abam cedro » (8:9). Amu Sulamita éé dzi ki yebe é biôm be mbe bé ve ñe, nge ki é mam be mbe bé dzô ñe, ndaane do, a nga tobe mevakh ya nfin vino wèñ, ya tobe sôsô ya é môt a mbe é dzing (8:6, 7, 11, 12), éde émièn a nga dzô naa : « Me ne ôngôô, é tuiñ dzam é ne ane môra nda é yeme. Éde, é mis mèñ me ne ane é môt a kuaneyang mvoa » (8:10).
yp 188 párr. 2
Nkaane binong kaa naa alukh é boban
Vedèè, a tobe nfuban nfa mam me ye binong da vole étong naa a taa tubane mindzukh mia so ayat. Biblia a kobe adzô étong mominga a mbe nfuban nfa mam binong, amben a mbe é bira dzing é môt ba ñe be nga lèè minlang mi alukh. Éde, émièn a nga dzô ya meviokh naa : « Me ne ôngôô, é tuiñ dzam é ne ane môra nda é yeme. » Éé mbe ki ane ‘mbèñ ô ne ébubu a ñii’ nfa mam binong. A mbe ane é môra nda é yeme déé se ki ébubu a ñii ! É nga yiane naa be luè ñe naa « nfufup ». Éde a nga dzô nfa n’nôm naa : « É mis mèñ me ne ane é môt a kuaneyang mvoa. » É mvoa Sulamita a mbe é wôran é nga ve naa bebèñ be tobe mevakh (Za Salomon 6:9, 10 ; 8:9, 10).
yp2 33
Mbemba bifônan : Sulamita
Étong mominga Sulamita a yem naa, nfa mam m’édzing a yiane yem é dzam a yiane bo. Éde, a nga dzô bengoan be ye Jeusalén naa : « Me nga ve mina naa mi bo ngiagh, […] naa mi taa me likh naa me wôrane édzing kaa naa ma kômô do. » A yem naa n’nem ô ne ñe dukh, ye naa, é ne ébubu naa a yebe é dzam é bôt beevoo ba tsini ñe naa a bo, ye sughlane a sum minlang mi alukh ya é môt aa yiane ki. A yem fe naa, n’nem ô ne ñe ve naa a taa yem yen mam. Éde, a nga ñong nkighane naa a tobe ane « ôngôô » (Za Salomon 8:4, 10).
Nfa mam m’édzing, ye wa lere fe naa ô ne éwôlô ane ngoan sulamita ? Ye ô ne nkoghan naa wa tem ya nlô se ki ya n’nem ? (Minkana 2:10, 11). Biyong bizing é bôt bevoo be ne wô tsini naa ô sum minlang mi alukh kaa naa ô ntoo nkoghan. Nge ki faa naa wamièn wa ke wa bele mesiman meté. Éfônan, éyong wa yen moan fam ya moninga ba ke ba wulu bé biane ô mo, ye wa wôrane naa wa kômô fe bele é môt mia ñe mia lèè minlang mi alukh ? Ye dzam té é ne wô likh naa ô sum minlang mi alukh ya é môt mia ñe mii bele ki meyaghle me ya Biblia mevoo ? Sulamita a nga lere naa a ne éwôlô nfa mam m’édzing. Wa, ô ne fe de bo !
Mimbeng mi-mam mi ya nsisim
w15 15/1 29 párr. 3
Ye édzing é ne tobe mbèmbèè ?
3 (A lang Za Salomon 8:6). Amu dzé Salomón a nga dzô naa ña édzing é ne « nkaban nduan Yah » ? Éfiè « nkaban nduan Yah » ba belane do naa ba kobe adzô ña édzing. Bi ne dzô naa ña édzing é ne « nkaban nduan Yah » amu naa, Nzame éñe a ne tsin édzing té. Jehôva a nga vele bia ya éfônane dèñ, éñe a nga likh naa bi wôran ña édzing (Atar. 1:26, 27). Éyong ôsua Adán a nga tare yen Eva, a nga likh anu yôô, éde a nga té poesía. Eva, ña a nga wôrane fe naa a nga bira dzing Adán, amu naa Nzame a nga vele ñe ngalane Adán (Atar. 2:21-23). Amu Jehôva a nga vele bia naa bi ne lere édzing, éde bi ne dzô naa fam ya minenga be ne dzinghan mbèmbèè.
24-30 NGOAN AWÔM-A-MBOO
AKUM YA KALARE NZAME ESAÏE 1-2
Ôyan akal é bôt « ba dzukh a n’nem akal minsem be nga bo melu ô mvus »
ip-1 14 párr. 8
Ésaa ézing, ya é boan bèñ be ne melo
8 Isaías a tsini é fuèñ dèñ é belane bifiè bi ne ngu’u naa a kobe ayong Judá, a dzô naa : « Nguaa ya ayong da bo minsem, ayong é ne ndzalan ya bikop, mbia mvong, mbia be boan ! Be nga lame Jehôva, be va bian nfufup ye Israel, be nga lum ñe mvus » (Esaïe 1:4). Mimbia mimboan mi ne mane dzèñ ya ke kuiñ ane mia vanghane mbaghe ô ne adzit. Metam Abrahán, Jehôva a nga dzô naa mbia be-mam be mbe bé bo a Sodoma ya Gomorra me mbe « bora minsem » (Atar. 18:20). Dzam té fe évoo éde da lôrane ayong Judá, amu Isaías a dzô naa é ne « ndzalan ya bikop ». A luè fe be naa « mbia mvong, é boan be mana wiñ éning deba ntukh ». Bôt be ya Judá be ne ane é boan ba bo é mam me ne abé. « Be nga dughan ô mvus », nge ki naa « be nga lum » Ésaa wôba mvus, aval ane la versión de La Casa de la Biblia (1992) nge ki la Bible du Semeur, a dzô do.
« Jehôva a kômô naa bia besese, bi dzôbane minsem mia »
6 Éyong ayong dèñ é mbe dé bo ñe melo, Jehôva a mbe é lôm bekule medzô bèñ naa be bame ye ve de akira. Éfônan, Jehôva a nga dzô ngalane nkule medzô Jeremías naa : « Bulughan, a Israel a ne melo [. . .] Maa ye ki buru asu dam ôsi ye ôlun akal duè, amu me ne sôsôe [. . .] Maa ye ki wô baghle zing mbèmbèè. Yebeghe fave naa wa ku, amu ô va bo Jehôva, é Nzame wiè melo » (Jér. 3:12, 13). Ngalane nkule medzô Joel, Jehôva a nga dzô naa : « Bulughan ébe ma, ye min’nem misese mienan » (Joël 2:12, 13). Ngalan Esaïe a nga dzô naa : « Fubeghane mina bebièn ; vèèghane mbimbia mimboane mienan asu dam ; simghane naa mia bo é dzam é ne abé » (Esaïe 1:16-19). Ye naa, ngalan Ézéchiel, Jehôva a nga sili be naa : « Ye awu mbia môr da ve ma mevakh ? [. . .] Ye maa bame kômô naa a tsen mbia abo-dulu dèñ, ye tsini naa a ning ? Awu môr ézing daa vaghle ki me ve mevakh, [. . .] éde, tseneghan abo-dulu denan ye ning » (Ézéch. 18:23, 32). Jehôva a ne édedèè mvom éyong a yen naa bôr ba dzôbane minsem mieba, amu a kômô naa be ning mbèmbèè ! Éde, Jehôva aa sum ki vole bôr fave éyong be dzôbaneyang. Ntamane yen bifônan bife bia lere de.
Mimbeng mi-mam mi ya nsisim
ip-1 39 párr. 9
Ba bere é nda Jehôva ôyô
9 Ému, ayong Nzame daa kôane ki a templo é ne nkôô ayôp. Bizima be romanos nge ki beromain, be nga mane tsam é templo Jehôva é mbe a Jerusalén, mbu 70 ye melu mèè. Ya fe naa, ntôô Pablo a nga tugha lere naa templo ya tabernáculo bi mbe éfônan. Bi mbe éfônan ye ébem ya nsisim, « ébem é ne bebela, édi Jehôva a nga long, se ki moan môt » (Behébreu 8:2). Ébem ya nsisim té, a ne é mam mesese Jehôva a ve naa bi yit ñe bebèñ, nfa ya ve ñe ékang. Ébem té é bele tsin ébe ntang Yésu Krist (Behébreu 9:2-10, 23). Ya dzam té, « nkôô é nda Jehôva » ba tu nten Esaïe 2:2, a ne éfônan ye nfufup ékang Jehôva a bere ôyôp metam mèè. É bôt ba ve Jehôva ékang té baa kôane ki ngura vôm ézing ya si va, é dzam da ve naa be tobe élat a ne ékang ba ve Nzame.
1-7 NGOAN AWÔM-A-BÈÈ
AKUM YA KALARE NZAME ESAÏE 3-5
É nga yiène naa ayong Jehôva é bo ñe mewokh
ip-1 73-74 párrs. 3-5
Nguaa ya nfin tom wèè se ki sôsô !
3 A bo naa Isaías a nga yiè dzia té nge ki kaa, é dzam é ne bebela é ne naa bôt be nga tugha yem wokh é dzam a nga dzô. A ne bo naa abuiñ bôt é mbe dé yem ane ba bèñ nfin tom, ya naa, é mam Isaías a nga dzô, a mbe é mam bôt be mbe bé bo. Aval ane é bôt ba bèñ minfin mi tom metam mèè, é môt a bèñ nfin tom aa bèñ mefes metom, a bèñ biloma bitom bi nga tare fèè nfin mboo, « nfin tom ô ne évele ». É ne édedèè éban naa é môt a bèñ nfin tom, a bèñ nfin tom « é vôm si é ne édedèè ntaghan », é vôm tom da ye yem vem.
4 A bo nfin tom da dzaa abuiñ ésèñ. Isaías a dzô naa é môt a ne nfin ‘a faa si ya man de vèè mekoa’. Ésèñ té é ne ôdzughle, da taghe fe ñuu ! A ne fe bo naa, é môt a ne nfin a belane mekoa me ne men’nen a kuane wèñ naa a long « môra nda è yeme ». Metam ô mvus be mbe bé tuè é bôt ba kale nfin tom wèñ, nfa ye naa minwuwup ya betsit be taa zu dzi tom. Ya fe naa, é môt a mbe nfin tom a mbe é long ôngôô mekoa a nseng, nfa ye naa nfin tom ô taa wu ntukh (Esaïe 5:5). Dzam té é mbe dé ve fe naa mendzim me taa ñii é vôm nfin ô ne.
5 Niane é môt a ne nfin tom a mane sèñ ngu’u naa a kale nfin wèñ, a yane naa nfin tom té ô fèè bibuma. Ane a sum naa a kôman é vôm ba ye tsa vino. Ve, ye nfin vino té wa wum bibuma bi ne mvèñ ? Kaa, wa wum bibuma bi ne abé.
ip-1 76 párrs. 8-9
Nguaa ya nfin tom wèè se ki sôsô !
8 Isaías a luè Jehôva, é môt a na nfin tom, naa « é môt ma dzing » (Esaïe 5:1). É mbemba élat Isaías a mbe bele ya Nzame é nga likh naa a luè ñe ya édzing (a vaghane Job 29:4 ; Bya 25:14). Vedèè, édzing nkulu medzô a bele ya Nzame, daa vaghane ki ya édi Nzame a bele ya « nfin tom wèñ », ayong émièn ‘a nga bèñ’ (a vaghane ya Akôre 15:17 ; Bya 80:8, 9).
9 Jehôva « a nga bèñ » ayong dèñ é si Canaán ya kee bo metsing ya melepgha, éma me mbe bo ane ôngôô. Metsing meté me mbe mé kame bo, nfa ye naa be taa vu mbia mimboan meyong mevoo (Akôre 19:5, 6 ; Bya 147:19, 20 ; Beéphésien 2:14). A nga kee fe bo bekikh minsang, befara, ya bekulu medzô naa be yeghle ayong (2 Bedjié 17:13 ; Malachie 2:7 ; Bisè mintôl 13:20). Éyong meyong mefe me mbe mé kômô lumane ayong Israel, Jehôva a mbe é top é bôt ba kôre bo. (Behébreu 11:32, 33). Jehôva a mbe kale éyong a nga sili naa : « A nfin tom wôm, za dzam afe me ne bera bo naa maa be wô tare bo ? »
w06 15/6 18 párr. 1
« Kaleghe nfin tom té » !
Isaías a nga vaghan « é nda Israel » ya nfin tom wa ke wa wum « bibuma bi ne abé » avitsang-avitsang (Esaïe 5:2, 7). É tom é ne abé é ne édedèè avitsang a lôt éñi é ne mvèñ. É bele avitsang mvut amu naa nken ô ne été wa mane dzi abim é ne été. Amu béé se de dzi nge ki a belane do naa ba bo vino, a ne mbemba éfônan ye ayong é kaa Nzame é ngam ayat, éñi bibuma bi mbe abé. Se ki é môt a nga bèñ nfin vino éñe a mbe bidzô nge bibuma bi mbe abé. Jehôva a mane bo dzam asese nfa ye naa ayong é wum mbemba bibuma. Éde émièn a nga sili naa : « A nfin tom wôm, za dzam afe me ne bera bo naa maa be wô tare bo ? » (Esaïe 5:4).
w06 15/6 18 párr. 2
« Kaleghe nfin tom té » !
Amu nfin tom ye Israel wéé dzi ki wum bibuma bi ne mvèñ, éde Jehôva a nga ve bo mbam naa a ye mane tsam ôngôô ô mbe wé kame bo minfeng. Aa ye fe kôm nfin tom wèñ nge ki a fubu si ya éba. Aa ye ki fe bera likh naa menveng ma likh naa bidzi bi fèè, me bera nong. Biyo ya mbia biloa bia ye man dzèñ nfin tom été (Esaïe 5:5, 6).
Mimbeng mi-mam mi ya nsisim
ip-1 80 párrs. 18-19
Nguaa ya nfin tom wèè se ki sôsô !
18 Metam Israel, si se ngura é mbe éñi Jehôva. Kada nda-bôt é mbe bele éfus si ane élikh Nzame a nga kee ñe. Éfus si té be mbe de kee ôlen nge ki akôô, ve, béé nga yiane ki de kuane « mbèmbèè » (Lévitique 25:23). Atsing té é nga ve naa mingura mi-bôt mi taa man ñong bifus bi si bisese. É nga ve fe naa menda me-bôt be taa tobe ajèñ. Vedèè, bôt bézing be ya Judá, be mbe bé bian atsing é mbe dé dzô naa môt ézing a taa ñamlé éfus si é môt mboo. Miqueas a nga tsili naa : « Mia ñamlé bifus bi si ya ñong bio ; ya fe menda, ya lighe ya mo ; mia wup môt mi vèè ñe é nda dzèñ, mi vèè ñe élikh dèñ » (Michée 2:2). Ve, nten Minkana 20:21 wa ve mbam naa : « Élikh môt a ñong amu a va ñamlé do, asughlan, daa ye ki so biboran. »
19 Jehôva a kiagh naa, é bôt ba bo mam meté a ye be mane vèè akum be va ñong ya medukh. Menda be nga wup ma ye tobe « ékukuèñ kaa môt ». Mefôô me si be nga ñamlé ma ye wum bidzi édedèè avitsang. Biblia aa dzô ki aval ya ôden bifiè bité bia ye dzalban. A ne bo naa, da tiè adzô é mam me nga ye boban ya bo, éyong ba ye ke minkôm a Babilonia (Esaïe 27:10).
8-14 NGOAN AWÔM-A-BÈÈ
AKUM YA KALARE NZAME ESAÏE 6-8
« Ma ñi ! Lômghe ma ! »
ip-1 93-94 párrs. 13-14
Jehôva Nzame, a ne nfufup templo wèñ été
13 N’woghan é dzam Isaías a nga wokh. « Éde me nga wokh éking Jehôva dé dzô naa : ‘Za ma ye lôm, za a ye ke évang dèè ?’ Éde me nga dzô naa : ‘Ma ñi ! Lômghe ma’ » (Esaïe 6:8). Amu nkulu medzô nfe éé se melere meté été, éde bi ne dzô naa Jehôva a nga yane naa Isaías a yalane ñe. Kaa bisô, a ne nluèn ye naa Isaías a zu bo é môt a ye kelane é fuèñ dzèñ. Ve, amu dzé Jehôva a bo nsili é dzô naa : « Za a ye ke évang dèè ? » Éyong Jehôva a belane éfiè « dèè », a lere naa môt nfe a ne vèè ya ñe. Môt té a ne za ? Ye a ne ntôô Moan wèñ, éñi a nga so asi ane moan môt, a too éyôla naa Yésu Krist ? Moan té fe mboo éñe Nzame a nga dzô naa : « Mboghane moan môt ya éfônan dèè » (Atarga 1:26 ; Minkana 8:30, 31). Ôwé, bi ne dzô naa Jehôva a ne éto ndjié dèñ ayôp été ya ntôô Môan wèñ (Jean 1:14).
14 Isaías éé dzi kaa tem abuiñ ! Amben éé nga yem ki é fuèñ a ye kat, étéñ té ébièn a nga dzô naa : « Ma ñi ! Lômghe ma. » Éé dzi ki kaa fas abuan a ye ñong nge a yebe ayem té. É mbemba étèñ ya nsisim dèñ é ne mbemba éfônan akal be-bo bisèñ Nzame ému, amu naa ba be bele fe ayem ya kanghle ‘mbemba fuèñ si se ngura’ (Matthieu 24:14). Aval ane Isaías, ba dzale meyem meba « ya kanghle meyong mesese », amben bôt baa kômô be bèè. Ba tsini ôsu ya aval mebun nkulu medzô Isaías a mbe bele, amu ba yem naa Jehôva éñe a sukh ésèñ deba asi.
ip-1 95 párrs. 15-16
Jehôva Nzame, a ne nfufup templo wèñ été
15 Jehôva a dzô Isaías é fuèñ a ye ke kat ya aval bôt ba ye ñong fuèñ té. A dzô ñe naa : « Kii, ya dzô ayong naa : ‘Amben mia bèè, miaa ye ki wokh dzam ézing, amben mia yen miaa ye ki bele n’yeman ézing’. Vaa naa n’nem ye ayong di ô bo alet. Dzibghe bo melo ya dzib bo mis, nfa ye naa be taa yen ya mis ya kaa ki wokh ya melo, nfa ye naa n’nem wôba ô taa wokh ya naa be taa dughan ébe Nzame, naa be tobe nleran » (Esaïe 6:9, 10). Ye bifiè bité bia yili naa Isaías a nga yiane kobe ya bo ya nget, naa bejudíos be bera ke Jehôva ôyap ? Kaa dzôm ! A ne ayong dèñ, é bôt ba bebo be bele élat. Vedèè, bifiè Jehôva bia lere aval ba ye ñong é fuèñ dèñ, amben Isaías a ye ve mengu’u naa a dzale nkôman Jehôva a va lôm ñe.
16 Ayong éde é na bidzô. Isaías a ye kobe bo « abuiñ biyong », ve, baa ye ki yebe fuèñ té nge ki a wokh do. Abuiñ ye été da ye bo melo kaa ki bis, ba ye bo ane é bôt be ne ndzim ya ndoa. É dzam Isaías a bo naa a ke kobe ya bo abuiñ biyong, da ye likh naa « ayong té » é lere naa daa kômô ki wokh. Ba ye lere naa ba dzip ôtemgha wôba ya n’nem wôba ébe é fuèñ a kanghle bo, é fuèñ Nzame. Bia ning fe aval metam meté ému ! Abuiñ bôt da tep é fuèñ Bengaa Jehôva ba kanghle bo nfa Édjié Nzame da zu.
ip-1 99 párr. 23
Jehôva Nzame, a ne nfufup templo wèñ été
23 Éyong Yésu a nga kobe é mam Isaías a nga tsili, a nga lere naa nkulane adzô té wa dzalban metam mèñ. Bôt be ye metam mèñ be nga lere fe aval mefulu bejudíos be ye metam Isaías. Bébièn be nga bo ndzim ya ndoa ébe é fuèñ a nga kanghle, ye naa, ba fe be nga tubane bindaghle (Matthieu 23:35-38 ; 24:1, 2). Mbu 70 ye melu mèè, nsama bizima beromanos, éwi Tito a nga wulu ya wo, be nga zu lumane Jerusalén, ye mane tsam kisoan ya templo. Vedèè, bôt bézing be nga bèè Yésu ya bo beyeghe bèñ. Yésu a nga dzô be naa be ne « mevakh » (Matthieu 13:16-23, 51). A nga dzô be naa « éyong ba ye yen nsama bizima ô tele ôngôô Jerusalén ayat, ba yiane tup mimbii mikôô été » (Luc 21:20-22). Aval té éde « é mvong é ne nfufup », éñi é nga bele mebun, éñi é ne ayong ye nsisim, « Israel Nzame », é nga tobe nkôran (Begalates 6:16).
Mimbeng mi-mam mi ya nsisim
w06 1/12 9 párr. 4
É mam ma dang éban é kalare Isaías été
7:3, 4. Amu dzé Jehôva a nga kôre mbia kéza ba luè naa Acaz ? Kéza ye Asiria ya éñi ye Israel be nga dzeng naa ba mane ya édjié kéza Acaz, éñi ya Judá, ya kee édjié té é môt be nga ye belane ñi aval ba kômô, é moan Tabeel. Môt té éé mbe ki môt mboo ye nsame bekéza wa so ébe David. Mbia ôtemgha Satan té, ô nga ke é ngam ayat é ngiagh ye édjié Jehôva a nga bo ya David. Dzam té éde é nga ve naa Jehôva a kôre Acaz, nfa ye naa a kame é zen é nga ye so « é Kéza mvoa » be nga kiagh (Esaïe 9:6).
15-21 NGOAN AWÔM-A-BÈÈ
AKUM YA KALARE NZAME ESAÏE 9-10
Nkulane adzô nfa « môra éyèè ézing »
ip-1 125-126 párrs. 16-17
Ngiagh nfa é Kéza mvoa
16 Isaías a nga belane bifiè « niane tam da ye lôt » nkulan adzô wèñ. Tam té é nga dzalban é tam Yésu a nga bo minkanghle asi va. A nga lôt abuiñ tam ye éning dèñ ane moan môt a Galilea. Abeng si té, éde Yésu a nga sum ésèñ minkanghle, ya sum naa a dzô naa : « Édjié ye minkut mi dzôp é ntoo bebèñ » (Matthieu 4:17). A Galilea éñe a nga bo ntun ya nkôô ôyôp, ô wèñ éñe fe a nga top mintôô mièñ, ya bo akengha ôsua dèñ. Ô wèñ fe éñe beyeghe 500 be nga yen ñe éyong a nga wômô (Matthieu 5:1–7:27 ; 28:16-20 ; Marc 3:13, 14 ; Jean 2:8-11 ; 1 Becorinthien 15:6). Aval té, Yésu a nga dzala nkulan adzô Isaías ô mbe wé dzô naa a ye bere ôyôp « é si Zabulón ya é si Neftalí ». Ve, éé dzi ki sughu fave naa a kanghle begalileos. A nga kanghle fe mbemba fuèñ si se ngura, aval té éde a nga bo naa ‘be bere ôyôp’ ayong Israel ngum, été Juda.
17 É ñaang, amu dzé Mateo a nga tiè adzô é « môra éyèè » é nga ye yenban a Galilea ? Mateo a nga kobe adzô nkulan adzô fe Isaías. Nkulan adzô té ô mbe wé dzô naa : « Ayong é nga wulu ôdzibi si é yenang môra éyèè. Ébe é bôt be mbe be too é si ô ne dzibi, éyèè é nga ñabaneyag ébe bo » (Esaïe 9:2). Ntet mimbu ôsua, a ke kuè minèè mi ye bivus min’yebe mi mana dzip éyèè bebela. Betebe ôsu bejudíos be nga biran ntiè té, amu naa be nga yebe metum me ne minèè me ye min’yebe, éma « me nga likh éfiè Nzame ane kaa éban » (Matthieu 15:6). Betebe ôsu bejudíos « be mbe ndzim nfa ya nsisim », be nga tsible é bôt be mbe asili ñuu, ye ve naa be wôrane naa be ne a dzimlé été (Matthieu 23:2-4, 16). Niane Mesías a nga lereban, é mis abuiñ bôt be mbe asili ñuu me nga yuèban aval é ne édedèè mvèñ (Jean 1:9, 12). Éyong Isaís a nga kobe adzô « môra éyèè », a nga kobe nfa é môra éseñ Yésu a nga bo éyong a mbe asi va, ya biboran bi nga so amu atunegha a nga ve (Jean 8:12).
ip-1 126-128 párrs. 18-19
Ngiagh nfa é Kéza mvoa
18 É bôt be nga yem ñong éyèè, be mbe be bele abuiñ mekalgha naa be tobe mevakh. Isaías a nga dzô naa : « Ô va bo naa ayong é bo abuiñ ; ô va likh naa mevakh meba me bo n’nen. Be va tobe mevakh asu duè, ane éyong bôt be ne mevakh amu basap, ye ane éyong bôt be ne mevakh amu ba kaban é biôm be va so bio aluman » (Esaïe 9:3). Minkanghle Yésu ya beyeghe bèñ mi nga ve naa, é bôt be nga kômô yem bebela, be bele nkôman ya kômô kang Jehôva, ya nsisim ya bebela (Jean 4:24). Kaa naa mimbu minii mi kuiñ, abuiñ bôt é nga bo bekristen. A Pentecostés ye mbu 33 ye melu mèè, bôt 3 000 be nga duban. Niane tam é nga lôt, « abim befam be nga bo bekristen, be nga vem fe abuiñ, tang 5 000 » (Bisè mintôl 2:41; 4:4). Nté sese bekristen be nga ke ba lere éyèè, « abim bôt é mbe dé bo beyeghe, é mbe dé vem a Jerusalén ; abuiñ befara be nga sum naa ba yebe bebela » (Bisè mintôl 6:7).
19 Aval ane éyong bôt be ne mevakh amu basap nge ki éyong be ne mevakh amu ba kaban é biôm be va so bio aluman, beyeghe Yésu be mbe mevakh amu be nga yen ane bôt ba vem a bebela été (Bisè mintôl 2:46, 47). Ya tam, Jehôva a nga ve naa éyèè é ñaban ézizang meyong (Bisè mintôl 14:27). Aval té, bôt be ye meyong mesese be nga tobe mevakh, amu naa be nga kuu bo zen nfa ye naa be yir Jehôva bebèñ (Bisè mintôl 13:48).
ip-1 128-129 párrs. 20-21
Ngiagh nfa é Kéza mvoa
20 É mam Mesías a ye zu bo ma ye tobe mbèmbèè, ane bia lang do nten Isaías, naa : « Amu naa adzit be mba be bagha, ô va man de tsam, élé be mba be baghe meban, ntum é môt a mbe é kale minkom, aval ane ô nga bo do é môs Madián » (Esaïe 9:4). Mintet mimbu ô mvus kaa naa é tam Isaías é boban, be madianitas ya be moabitas be nga fulane naa ba ve naa Israel a ku a nsem (Nlang 25:1-9, 14-18 ; 31:15, 16). Niane tam é nga lôt, be madianitas be nga ve naa bisraelitas bo ko wong, bé dure ayong biôm ya ngu’u, ya wup bo biôm mefup tang a mimbu zangbwa (Bekôre 6:1-6). Ve, Jehôva, ngalane mbo-ésèñ wèñ Gedeón, a nga mana wiñ nsama bizima be madianitas. Ve, niane « é môs Madián » té ô nga man, dzam ézing daa lere ki naa ayong té é nga bera tsible ayong Jehôva (Bekôre 6:7-16 ; 8:28). É Gedeón a ne ñamôrô, Yésu Krist, a ye man wiñ minzizing mi ye ayong Jehôva mi ne éndagha (Melere 17:14 ; 19:11-21). Aval « ane é môs Madián », ba ye be mane wiñ mbèmbèè, se ki ya n’yeman moan môt, ve, ya é ngu’u Jehôva (Bekôre 7:2-22). Ayong Jehôva daa ye fe bera dzukh !
21 Abuiñ mevala Jehôva a lere é ngu’u dzèñ, daa lere ki naa aluman é ne é dzam é ne mbeng. Yésu, é môt a nga wômô, éñe a ne é kéza mvoa. A ye so é mvoa é ne mbèmbèè éyong a ye mane wiñ minzizing mièñ. Isaías a kobe adzô aval ba ye mana dzighi a nduan é biôm bizima ba belane bio aluman, a dzô naa : « mengop bizima bisise bia sukh si éyong ba wulu, ya bitop bisese bi ne éboo ya meki, bia ye sughlan é dzôm ba boa do nduan » (Esaïe 9:5). Môt aa ye ki bera ko wong édung bizima bia bo éyong ba wulu. Baa ye ki fe bera yen bitop bizima bi ne éboo ya meki akal é bôt be va wu aluman. Aluman daa ye ki fe bera boban ! (Bya 46:9).
Mimbeng mi-mam mi ya nsisim
ip-1 130 párrs. 23-24
Ngiagh nfa é Kéza mvoa
23 Mve melepgha a ne é môt a ve melepgha, nge ki é môt a vole é bôt ba yi melepgha. Yésu a nga ve mbemba melepgha éyong a mbe a si va. Bia lang a Biblia naa, « bôt be mbe bé vongbe ya aval a mbe é yeghle » (Matthieu 7:28). A ne mve melepha a ne n’yeman, a wokh bôt, a tugha fe yem é dzam da lôt ya boan be-bôt. Melepgha mèñ méé se faave naa a yèè bôt. Abuiñ biyong, éyong a lep bôt é ne naa a yeghle bo, ya dzô fe bo é dzam ba yiane bo ya édzing. Melepgha Yésu me ne mvèñ, amu naa ma lere éyong asese naa a ne n’yeman, a ne sôsô, ya naa, éé bele ki ékôp ézing. A bèè melepgha meté, da ye ve naa bi bele éning é ne mbèmbèè (Jean 6:68).
24 Melepgha Yésu méé se fave amu naa a ne n’yeman. Émièñ a dzô naa : « É mam ma yeghe méé se éé mam, me ne éma é môt a va lôm ma » (Jean 7:16). Aval ane Salomón, Jehôva Nzame éñe a ne tsin ébe n’yeman Yésu a bele (1 Bedjié 3:7-14 ; Matthieu 12:42). Éfônan Yésu da saghe beyeghle, ya be ve melepgha be ye ékoan naa, éyong ba ve melepgha, ba yiane lep é mam ma so a Kalara Nzame été (Minkana 21:30).
22-28 NGOAN AWÔM-A-BÈÈ
AKUM YA KALARE NZAME ESAÏE 11-13
Za dzam Biblia a dzô nfa Mesías ?
ip-1 159 párrs. 4-5
Édjié Mesías, tam akôre ya mevakh
4 Mintet mimbu kaa naa é tam Isaías é kuiñ, é bôt befe be nga tsili Biblia be too be hebreos, be nga kobe é tam Mesías a ye so, é môt Jehôva a mbe naa a lôm naa a zu kôre ayong Israel (Atarga 49:10 ; Deutéronome 18:18 ; Bya 118:22, 26). Ngalane Isaías, Jehôva a bera kobe mam mefe nfa Mesías. Isaías a dzô naa : « Ntem élé wa ye kuiñ ébe nkukh Jesé ; éloma da ye kuiñ mindzi mièñ, da ye wum bibuma » (Esaïe 11:1 ; a vaghan ya Bya 132:11). Bifiè « ntem élé » ya « éloma » bia lere naa, Mesías a ye bo môt ye mvong bôt Jesé ngalan ya é moan wèñ David, éñe be nga woa mboan naa a bo kéza ye Israel (1 Samuel 16:13 ; Jérémie 23:5 ; Melere 22:16). Éyong Mesías a ye so, « éloma » ye é nda David da ye wum mbemba bibuma.
5 É Mesías ba dzô ñe a ne Yésu. Mateo a nga belan nten Esaïe 11:1 éyong a nga dzô naa, nge be nga luè Yésu « Nazareno nge ki Nazaréen », é ne amu naa minkulan medzô bekul medzô be nga kobe mi nga dzalban. Amu Yésu a nga byale é kisoan ya Nazaret, éde be nga luè ñe naa Nazareno. A fônane naa éyôla té é bele élat ya bifiè nkobe hebreo ba belane bio nten Esaïe 11:1 naa « éloma » (Matthieu 2:23 ; Luc 2:39, 40).
ip-1 159 párr. 6
Édjié Mesías, tam akôre ya mevakh
6 Za aval ndjié Mesías a ye bo ? Ye a ye bo ane asirio a ne nget, éñi a nga man tsam Israel ye ôkuiñ ? Kaa dzôm. Isaías a dzô naa : « Nsisim Jehôva wé tobe ya ñe, nsisim fakh ya nwôghane mam, nsisim melepgha ya ngu’u, nsisim n’yeman ya ko Jehôva wong ; ya naa, a ye dzing a ko Jehôva wong » (Esaïe 11:2, 3a). Mesías baa top ñe bé woa ñe mboan, ba top ñe ya nfufup nsisim Nzame. Nfufup nsisim té é wô Juan ndu-bôt a nga yen ane wa sighi ane ôbeng ébe Yésu, éyong a nga duban (Luc 3:22). Amu nsisim Jehôva wa tobe ébe Yésu, éde a lere mefulu ane fakh, a yem wokh mam, a yem ve melepgha, ngu’u, ya n’yeman. Za mbemba mefulu akal é môt a djié !
ip-1 160 párr. 8
Édjié Mesías, tam akôrô ya mevakh
8 Dzé da yili naa Mesías a ye ko Jehôva wong ? É dzam é ne bebela é ne naa, Yésu aa yep a n’nem é ko wong naa Nzame a ye ñe ve akira. Ndaane do, a bele ñe é wong da so ya ngang, ya édzing. É môt a ko Nzame wong, éyong asese « a kômô bo é mam ma tobe ñe n’nem mbeng », aval ane Yésu (Jean 8:29). Yésu a lere bia ya bifiè ya mimboan naa, é dzam da dang bia ve bôra mevakh a ne a wulu ya é wong Jehôva ébe kada môs.
ip-1 160 párr. 9
Édjié Mesías, tam akôrô ya mevakh
9 Isaías a nga dzô mefulu mefe Mesías a ye bele, a nga dzô naa : « Aa ye ki kikh nsang ya aval mam ma yene ô mis, nge ki é mam a wokh melo » (Esaïe 11:3b). Nge ba yiane tiè adzô duè é vôm ba kikh minsang, ye wéé se dzing wa bele nkikh minsang a bele aval mefulu meté ? Éyong a ye kikh boan be-bôt minsang, Mesías aa ye likh naa é mam me ne minèè, bikoar-koat bi-mam, é mam bôt ba dzô, nge ki é mam ma yene ô mis, ane akum, me name nsang a yiane kikh. A yem éyong môt a dzô é dzam é ne minèè, aa bembe ki ébe é mam ma yene ô mis, a bembe ébe « é môt bi ne a n’nem été », « é môt a shuale » (1 Pierre 3:4). Yésu a ne mbemba éfônan akal é bôt ba tele ôsu ékoan été naa ba kikh minsang (1 Becorinthien 6:1-4).
ip-1 161 ¶11
Édjié Mesías, tam akôrô ya mevakh
11 Yésu a ve beyeghe bèñ akira ba yiène do, ya aval é ne so ba abuan. A ne mbemba éfônan akal bemvene. Ve, a ye ve mimbimbia be-bôt akira é ne ngu’u. Éyong Nzame a ye kikh émo di nsang, Mesías « a ye bim si » ya ntum ye anu dèñ. Ya kikh fe nsang naa be mana wiñ mbia be-bôt (Bya 2:9 ; a vaghan ya Melere 19:15). Asughlan, mbia be-bôt ba tsam mvoa, baa ye fe bera tobe asi va (Bya 37:10, 11). Yésu a bele mengu’u ya dzale dzam té, amu naa sôsô ya tetele bi tsini ñe angherge (Bya 45:3-7).
Mimbeng mi-mam mi ya nsisim
w22.09 20 párr. 2
Ba ka abuiñ bôt é zen é ne sôsô
2 É bôt besise ba ye wômô, ba ye bele abuiñ mam ba yiane yeghe (Esaïe 26:9 ; 61:11). Éde, da ye dzaa naa be kôman bôra meyaghle aval baa be de tare bo tam ézing (a lang Esaïe 11:9, 10). É bôt be nga bo é mam méé se ki sôsô, ba ye yeghe mam nfa Yésu Krist, Édjié Nzame, ntang ya fe adzô da dang éban é laran ya éyôla Jehôva ya Édjié dèñ. Besôsô be-bôt ba ye yeghe é mam ma laran mintsenan mi nga ke mia boban nfa nkôman Jehôva. Abuiñ ye été be nga wu kaa naa be man tsili Biblia. Bebela a ne naa, besôsô be-bôt ya é bôt be nga bo é mam méé se ki sôsô, ba ye bele abuiñ mam ya yeghe.
29 NGOAN AWOM-A-BÈÈ–4 NGOAN ÔSUA
AKUM YA KALARE NZAME ESAÏE 14-16
Jehôva a ye ve minzizing mi ye ayong dèñ akira
ip-1 180 párr. 16
Jehôva asili ôsi é kisoan é ne éngung
16 Ntsaman té wéé ndzi ki bo étéñ té ébién mbu 539 kaa naa Yésu a byale. Vedèè, ému, bi ne yen ane é mam Isaías a nga tsili akal Babilonia me nga dzalban. É môt ézing a tiè mam me ya Biblia a dzô naa : « A téé ye mintet mi mbu ô mvus ya ke kuiñ éndagha, môt ézing éé too ki a Babilonia, Babilonia a ne ntsaman ya môra angos mekoa. » A koghle naa : « Môt ézing éé se ki yen si té kaa naa a siman aval nkulan adzô Isaías ba Jeremías ô nga dzalban. » Bebela a ne naa, môt ézing ye metam Isaías éé mbe ki simane naa Babilonia a ye ku, ya aval a mbe naa a tobe ntsaman. Baalan ôsiman naa, be medos ya be persas ébe be nga ñong Babilonia mintet mimbu mibèñ ôsu niane Isaías a nga tsili abakh, ya naa, abuiñ mintet mimbu ôsu Babilonia a nga man tobe ntsaman ya lighi kaa bôt. Dzam té da wône mebun mèè naa Biblia a ne faa éfiè da so ébe Nzame (2 Timothée 3:16). A yen ane minkulan-medzô Jehôva mi nga dzalban metam ô mvus, da wône mebun mèè ébe minkulan-medzô mia dagha melu ma zu, naa mia ye fe dzalban é tam Nzame a nga likh.
ip-1 184 párr. 24
Jehôva asili ôsi é kisoan é ne éngung
24 A Biblia été, bekéza ba so é mvong bôt David, ba fônane bo ya atétéñ (Nlang 24:17). A téé ye ébe David ya ke ôsu, « atétéñ » té é nga djié be too nkôô Sión. Niane Salomón a nga mane long é templo Jehôva a Jerusalén, éyôla Sión é nga zu bo kisoan ngum. Atsing Moisés é mbe dé dzô naa, befam bisraelitas be nga yiane ke a Sión biyong bilal ébe kada mbu, ane Sión a nga venghan « nkôô bikôan ». Nabucodonosor a nga vèè bidjié bi ya Judá nkôô té ayôp, ya ve naa be zu sèhane ñe. Aval té éde a nga lere nkôman a mbe bele naa a kômô tebe « atétéñ » té ayôp. Ndaane naa a ve Jehôva ôlughu, amu éñe a nga likh naa a wun alumane té, a tele émièn évang Nzame ya éngung.
ip-1 189 párr. 1
Melepgha Jehôva a ve meyong
JEHÔVA a ne belane meyong mefe naa a ve ayong dèñ akira ya mebé ba bo, ve, aa yebe ki naa meyong meté me lere ayong dèñ nget, me lere bo éngung, nge ki naa be bian nfufup ékang. Ya dzam té, ébe abuiñ tam ô mvus, a nga bo naa Isaías a tsili « nkighan nsang Babilonia » (Esaïe 13:1). Éyong Isaías a nga dzô bifiè bité, a ke kuè Babilonia aa be bo ayong é ne ndaghle ayong Israel. Metam Isaías, ayong é mbe dé tsible ayong Nzame, a mbe Asiria. Ayong té é nga mane tsam ayong Israel ye ôkuiñ, ya môra nfa ye Judá. Ve, Asiria éé ndzi ki mane wun aluman té. Isaías a tsili naa : « Jehôva ye nsama bita, a kiagh naa : ‘Ane me nga bane do, éñe fe dé boban nèè, [. . .] ma ye koa asirio é si dzam, ma ye ñe tsibi ya mebo minkôô miam ; ma ye vèè mbagha wèñ ébe ayong dam, ma ye vèè mbagha wèñ meban meba’ » (Esaïe 14:24, 25). Ôyôm tam vèè, niane Isaías a nga tsili bifiè bité, bitsible Asiria a nga ve Judá bi nga man.
ip-1 194 párr. 12
Melepgha Jehôva a ve meyong
12 Nkulan-adzô té wa ye dzalban ô dèn ? É nkuna boban. « Bifiè Jehôva a nga tare kobe Moab ô mvus é bia lé. Éndagaha, Jehôva a dzô naa : ‘Niane mimbu milal mia kuiñ — mimbu mia fônan mimbu mbo ésèñ ba yaane ñe —, é duma Moab ba ye de sili ôsi ya abuiñ bindaghle meval mese, é bôt ba ye lighi ba ye bo avitsang ya kaa éban’ » (Esaïe 16:13, 14). É mam be arqueólogos ba kuane mo ma lere naa, ntet mimbu muom ye melu mèè, Moab a nga bele abuiñ bitsible, ya naa, abuiñ minfa mi ye wèñ mi nga lighi kaa bôt. Tiglat-piléser III a nga tu Salamanu ya Moab, ane môt mboo ye bedjié be nga yaane ñe nfông si. Senaquerib a nga ñong nfông si ébe Kammusunadbi, kéza ya Moab. Bekéza b’asirios Esar-hadón ya Asurbanipal, be nga dzô naa bekéza moabitas Musuri ya Kamashaltu be nga sèhane bo. É lôrang abuiñ mimbu, a ve be moabitas be man ane ayong. Amben be kôaneyang mintsaman bekisoan bézing ba fônan ayong be moabitas, ve, ya ke kuiñ ému be kôaneyang avitsang mam ma lere é vôm ayong té é mbe.
Mimbeng mi-mam mi ya nsisim
w06 1/12 10 párr. 11
É mam ma dang éban é kalara Esaïe été (ngap 1)
14:1, 2. Aval avé ayong Jehôva é nga bo « é masa é bôt be mbe be bele bo minkôm, ya djié é bôt be nga yemlé bo naa be sèñ » ? Dzam té é nga boban éyong be-bo bisèñ Nzame be nga bele bôra minkông mesi be mbe minkôm. Éfônan, Daniel, a nga bele môra nkông a Babilonia, étam édjié ya Medopersia. Ester a nga kuiñ kéza minenga ya Persia ; Mardoqueo ña too Primer Ministro ya Persia.