Wali na Veika e Vakalatilati e Panama

“O PANAMA, e sema vata na vuravura.” A rogoci na ivosavosa oqo ena 50 na yabaki sa oti ni a kacivaki ena retio ena dua na porokaramu a dau taleitaki vakalevu e Panama, mai Sauca Amerika. Nikua, na ivosavosa oqori e vakavotuya na nodra nanuma e lewe vuqa me baleta na matanitu oqo.

E rawa ni tukuni ni o Panama e semati Mereke kei Sauca Amerika. Bau tiko tale ga e Panama e dua na wavu vakaitamera e Sauca Amerika, e semata toka na ikelimusu rogo, na Panama Canal. E veivakadrukai na cakacaka vakaidinia e ta rawa kina na ikelimusu oqori me davo kosova na vanua o Panama, qai semati rau vata na Wasa Pasifika kei na wasawasa na Atalanitika. Rawa mera soko takosova kina na waqa mai na veiyasa i vuravura na wasawasa e rua oqo ena loma ni vica ga na aua, sa sega gona nira qai sokowasa tiko ena vica vata na siga se mani vakamacawa sara. Io, e dua na itavi levu e cakava toka o Panama ni sema vata e dua na iwase levu kei vuravura.

Era Vakaduavatataki na Duikaikai

Na vanua tale ga oqo o Panama era sa vakaitikotiko kina na duikaikai kei ira na veimatatamata. O ira oqo kei ira e vuqa tale na yavusa itaukei, era sa qai vakatubura ga na levu ni duikaikai era tawana tu na vanua totoka oqo. Me vaka ni duidui na ivakarau ni nodra bula, itovo vakavanua, lotu, kei na vosa era vakayagataka, ena rawa beka ni semati na nodra vakasama kei na nodra inaki me duavata kei na ka dina vakasakiti e kune ena Vosa ni Kalou?

Io, e rawa. E vakaraitaka na yapositolo o Paula ena Efeso 2:​17, 18, VV, nira a duavata tale ga ena vuku ni isoro i Karisito o ira na lotu Vakarisito ena imatai ni senitiuri, oya o ira na Jiu kei ira na kai Matanitu Tani. E vola o Paula: “A lako mai kina [o Jisu] me vunautaka na i Tukutuku Vinaka ni veivinakati [“veivakaduavatataki,” NW] vei kemuni ka a yawa tu, e liu mai vua na Kalou ki vei ira tale ga era voleka ko ya ko ira na Jiu. Ni sa i koya ga eda sa rawa ni toro ruarua kina na Jiu kei na kai matanitu tani vua na Tamada e na Yalo e duabau ga.”

Nikua tale ga era ogaoga tiko na iVakadinadina i Jiova e Panama mera tukuna yani na “i Tukutuku Vinaka ni veivakaduavatataki” vei ira yadua se vakailawalawa era cavutu mai vakayawa qai duidui tale ga na nodra vakabauta vakalotu. Ia vei ira era sa mai ‘torovi’ Jiova, e raici na duavata ena kedra maliwa. Sa tauyavu rawa kina e Panama e ono na ivavakoso e duidui vosa​​—vakasipeni, vaka Cantonese, vosa vagalu ni Panama, vosa vakavalagi, kei na rua na nodra vosa na itaukei, na Kuna kei na Ngobere (kilai tale ga me Guaymí). E veiuqeti dina na noda kila na sala era duavata kina na ilawalawa duivosavosa oqo mera sokaloutaki Jiova.

Veika e Vakalatilati ena Comarca

E walu taucoko na yavusa itaukei e Panama, qai yavusa levu duadua na Ngobe. Era tiko ena yavusa oqori e rauta ni 170,000, qai levu era tiko ena vanua vakaitamera e se qai wasei oti tiko ga oqo me comarca, se qele e nodra itikotiko vakatabakidua na itaukei. Dua na iwase levu ni vanua oqo e veidelana sukusukura e rawa wale ga ni yacovi ke taubaletaki, ia e bau okati tale ga kina na veibaravi e rawa ga ni sokoti. E levu na itikotiko era tauyavutaki me voleka toka ga e uciwai se ena baravi, me vakarawarawataka na yacovi ira na itikotiko vaka oqo. Levu na tiko ena comarca era bula ga ena nodra itei ena veidelana me vaka na kofi se nodra tei kakana, e so era dauqoli tale ga. E levu era lewena e dua vei ira na lotu ni Veivanua Vakarisito. Ia, e so era lewena ga na nodra lotu na itaukei e vakatokai na Mama Tata. So tale era golevi ira na sukias se daukilakila mera vakabulai kina nira tauvimate se ni vakasagai ira na yalo velavela. Dina ni levu ena itikotiko oqo era vosa vakasipeni, ia era vakayagataka ga vakalevu na vosa vaka Ngobere.

Vocetaki Velovelo ena Kena Sagai me Tarai na Lomadra na Tamata

Era kila na iVakadinadina i Jiova ni bibi mera vukei na tamata mera vulica na ka dina me tara sara ga na lomadra, mera kua ni vakasamataka wale tu ga. Ni tara na lomadra na ka dina, ena uqeti ira mera veisautaka nodra bula me salavata kei na ivakavuvuli ni iVolatabu. O koya gona, o ira na iVakadinadina i Jiova era vosa vaka Ngobere, era vakavulici ira na painia lavotaki era lesi ina walu na iwasewase ni comarca se nodra itikotiko na itaukei.

E dikevi ni rawa ni tubu sara vakalevu na 14 na ivavakoso sa tauyavu oti ena yasayasa oqo. Kena ivakaraitaki, ena vica na yabaki yani e liu, rau a lesi e dua na veiwatini painia lavotaki, o Dimas kei Gisela, ina dua na ivavakoso lailai e lewena e 40 na dautukutuku e tiko e Tobobe, e dua na yasayasa e baravi. E ka ni bolebole toka vei rau me rau vakamatauna na lele ina velovelo ni rau lai vunau vei ira na tamata yalomalumalumu era tiko ena baravi ni wasawasa na Atalanitika. Vakauasivi ni rau dikeva o Dimas kei Gisela ni gauna erau voce tiko kina e rawa ni vuki na wai malumu me voravora vakasauri. Dau wawale tale ga na tabadrau kei na dakudrau ena nodrau dau voce mai na dua na koro ina dua tale. Dua tale ga na ka ni bolebole vei rau na vulici ni vosa ena yasayasa oya. Ia, e vakalougatataki na nodrau sasaga kei na vosota ena yabaki 2001 ni rauta ni lewe 552 era a tiko ena iVakananumi ni mate i Karisito.

Ena tai kadua ni toba kei Tobobe e tiko kina na koro o Punta Escondida. Dua na gauna oya, era dau voce takoso, ke draki vinaka, na ilawalawa lailai era dautukutuku mai Punta Escondida mera lai soqoni e Tobobe, ia mai na ka e macala, e rawa sara ga ni tauyavu e kea e dua na ivavakoso. Oya na vuna erau kerei kina o Dimas kei Gisela me rau toki i Punta Escondida. Ni bera ni oti e rua na yabaki, sa dua na ivavakoso na iwasewase lailai oqo e Punta Escondida era lewena e 28 na dautukutuku. Ni vakatautauvatataki na kedra iwiliwili na dau tiko ena vunau soqovi levu ena veimacawa, e rauta ni 114. Ena yabaki 2004, e ka ni marau ena ivavakoso vou oqo nira lewe 458 era tiko ena iVakananumi ni mate i Karisito.

Ra Vakavulici na Sega ni Kila na Wilivola kei na Volavola

E vukei ira sara ga e levu na tamata lomadina na nodra vulica mera kila na wilivola, nira bucina rawa kina mera volekati Jiova. Dua wale ga na kena ivakaraitaki o Fermina, e dua na yalewa gone ia sa vakawati, e tiko ena lomanivanua ni comarca. Ra raica na iVakadinadina daukaulotu ni dau vakarorogo vinaka o koya nira vunautaka na itukutuku ni Matanitu ni Kalou ena vanua ribayawa oya. Na gauna e sureti kina me vulica na iVolatabu, e kaya ni via kila e levu tale na ka. Ia, e dua ga na leqa. E sega ni kila na wilivola, e rawa ga ni vosa vakasipeni kei na vosa vaka Ngobere. Mani lomasoli e dua na daukaulotu me vakavulici koya ena wilivola ni vakayagataka na ivola, Apply Yourself to Reading and Writing.a

E gumatua ena vuli wilivola o Fermina, dau vakavakarau vinaka, e cakava kece nona lesoni, dau qai gu na vakatovotovotaka na icavucavuti ni matanivola. Sa kila sara na wilivola, qai loma ni dua ga na yabaki sa rawa ni tekivu vuli iVolatabu ni vakayagataki na ivola, E Rawa Mo iTokani ni Kalou!b Ni tuvanaki oti ga na gauna ni soqoni sa tekivu tiko tale ga kina o Fermina. Ia, ni dravudravua tu, e dau sega na nona ivodovodo ina soqoni kei ratou na luvena. Raica rawa na leqa oqori e dua na painia, mani vakatututaka vei Fermina me cula ivinivo era dau tokara na itaukei e Ngobe qai volitaka. E cakava sara o Fermina, dau qai raica me vakayagataki ga na ilavo e rawata ina nodratou ilakolako ina soqoni vakarisito, dina ni tu tale e so na ka e gadrevi me voli e vale. Ena gauna oqo, eratou sa toki vakavuvale ina dua tale na yasa ni vanua e kea, ia e se toso tiko ga vakayalo. O ira vaka oqo era marautaka nodra sa mai kila na wilivola, ia era marau sara vakalevu nira sa mai kilai Jiova.

Wali na Nodra Leqa na Didivara

Era dau madua e levu na vuvale e Panama ke dua vei ira e didivara. So na gauna era sega sara ga ni vuli o ira na didivara. Levu gona na didivara era vakila nira sega ni kauaitaki, ra dau qai vakatikitikitaki tu ga baleta ni dredre na veivosaki kei ira.

E laurai gona ni sa gadrevi me caka e dua na ka mera vukei kina na didivara mera kila na itukutuku vinaka. Ena nona veiuqeti e dua na ivakatawa dauveilakoyaki, e dua na ilala painia gugumatua kei ira tale na so, era saga mera vulica na vosa vagalu ni Panama. A qai vakalougatataki na nodra sasaga.

Ni vakarau cava na yabaki 2001, sa tauyavutaki kina e dua na iwasewase lailai ni vosa vagalu ena korolevu o Panama. Ra dau tiko rawa ena soqoni e rauta ni lewe 20. Nira sa kila vinaka na mataveitacini na vosa vagalu, era tekivu vunau sara vei ira e levu na didivara era se bera vakadua ni kila na ka dina ena iVolatabu. Era sa lako ina soqoni oqori e levu na iVakadinadina e didivara tu na luvedra, ena nodra raica nira toboka totolo na ivakavuvuli vakaivolatabu na luvedra ra qai taleitaka tale ga na vulica na ka dina. Levu na gauna era sa lai tini vulica na itubutubu na vosa vagalu mera veikilai vosa kina kei ira na luvedra. Era vukei ira kina vakayalo na luvedra, qai vakaukauataki tale ga na nodra bula vakavuvale. E vakadinadinataki oqo ena ivakaraitaki i Elsa kei Iraida, na luvena yalewa.

A rogoca e dua na iVakadinadina a veivuke tiko vei ira na iwasewase lailai ni vosa vagalu na leqa e tiko vei Iraida, mani sikovi koya sara qai solia vua na ivola, Ena Tawamudu na Bula Marau e Vuravura!c Taleitaka o Iraida na ka e sarava ena iyaloyalo me baleta na vuravura vou. Tekivutaki sara nona vuli iVolatabu ena ivola oqori. Ni oti ga na ivola oya sa dewa sara na vuli ina dua tale na ivola, Na Cava e Loma ni Kalou Vei Keda?d Oya na gauna sa qai kerei tinana kina o Iraida me vukei koya me vakarautaka na ka ena dau vulica, me vakamacalataka tale ga vua na lewenivola.

E rua na leqa i Elsa. Dua, oya ni sega ni iVakadinadina, e sega gona ni kila na ka dina vakaivolatabu. Kena ikarua, e sega ni kila na vosa vagalu. So era tukuna vua me kua ni dau vosa vagalu vei luvena, baleta ni dodonu me vulica ga o Iraida na vosa. Lailai sara gona na nodrau rawa ni dau veivosaki vakaveitinani. Ia, e kauai vakalevu ena kerekere i Iraida, mani kerea o Elsa me sa vuli iVolatabu mada kei na dua na iVakadinadina ena ivavakoso. E kaya: “Au cakava ga ena vuku i luvequ, niu se qai raica vakadua me bau taleitaka e dua na ka o Iraida.” Mani tomani luvena o Elsa ena vuli iVolatabu, e vulica sara tale ga na vosa vagalu. Na levu ga ni nona solia o Elsa na nona gauna vei luvena, sa vinaka tale ga kina na ivakarau ni nodrau veivosaki e vale. Sa tekivu digia vinaka o Iraida na nona ilala, qai levu ga na gauna e vakasosoqoni voli kei ira ena ivavakoso. Ena gauna oqo rau sa dau tiko wasoma vakaveitinani ena soqoni vakarisito. Se qai papitaiso wale ga oqo o Elsa, ia o Iraida sa saga tale tiko ga me yacova na isausau oya. Vakamacalataka o Elsa ni sa qai bau kilai luvena vinaka, rau sa rawa ni veivosakitaka ena gauna oqo e levu na ka bibi erau dau taleitaka.

Ena Epereli 2003, sa okati me dua na ivavakoso na iwasewase lailai ni vosa vagalu. Ena gauna oqo sa tubu sara ina 50 na dautukutuku ni Matanitu ni Kalou era lewena na ivavakoso oya, ia e levu cake sara na iwiliwili era dau tiko ena soqoni. E sivia e duanaikatolu era didivara. So tale na iwasewase lalai ni vosa vagalu era sa tauyavutaki ena tolu na koro ena taudaku ni korolevu o Panama. Dina ni se gadrevi vakalevu na nodra vukei na didivara, ia e sega ni vakabekataki ni dua mada ga na ikalawa levu sa vakayacori rawa. Oya na kena wali na nodra leqa na didivara era lomadina me rawa nira semata e dua na veiwekani kei na Dauveibuli yalololoma, na Kalou o Jiova.

Na veika sa rawati oqo e dusia na ka sa yaco tiko ena veiyasa i Panama. Dina nira lako mai na veivanua e duidui na kena ivakarau ni bula, na nodra vosa kei na nodra isususu, ia e levu era sa mai duavata ni sokaloutaka na Kalou dina duadua ga. Na dina ni Vosa i Jiova e sa mai vakaduavatataki ira na matatamata era duivosavosa ena vanua oqo, e levu era vakatoka me vanua “e sema vata na vuravura.”​​—Efeso 4:4.

[iVakamacala e ra]

[Mape ena tabana e 8]

(Raica tale na ivola)

WASAWASA NA CARIBBEAN

PANAMA

Tobobe

WASA PASIFIKA

iKelimusu na Panama

[iYaloyalo ena tabana e 8]

Rau taura toka na marama ni Kuna na isulu duirokaroka e taliwataki

[iYaloyalo ena tabana e 9]

Vunau tiko e dua na daukaulotu vua e dua na marama ni yavusa o Ngobe

[iYaloyalo ena tabana e 10]

Era lele tiko ena dua na velovelo na iVakadinadina mai Ngobe ena nodra ilakolako ina siga ni soqo lavotaki

[iYaloyalo ena tabana e 11]

E vakasavui rawa ga e Panama na ka dina ena iVolatabu, e veitalia na duikaikai kei na duidui ni vosa

[iYaloyalo ena tabana e 12]

Vulici ni “Vale ni Vakatawa” ena vosa vagalu

[iYaloyalo ena tabana e 12]

Rau marautaka o Elsa kei na luvena yalewa ni sa qai vinaka na ivakarau ni nodrau veikilai vosa

[iTaba ni Credit Line ena tabana e 8]

Waqa kei ira na marama ni Kuna: © William Floyd Holdman/Index Stock Imagery; koro: © Timothy O’Keefe/Index Stock Imagery