O Galileo

NI BERA nona gauna o Galileo, levu era vakabauta ni wavokita na noda vuravura na siga, kalokalo kei na so tale na vuravura. Yavutaki qori ena dua nodra ivakavuvuli na Lotu Katolika.

E vakayagataka o Galileo na nona ivakadodorairai e kaukaua na kena iloilo me raica kina na ivakadinadina e vakalasuya na ivakavuvuli vakasaenisi sa ciqomi raraba tu. Me kena ivakaraitaki e raica ni so na ka tavukadiridiri era toso tiko ena matanisiga, e kila kina ni sowiri tiko vakalakala na noda matanisiga. Kena vakadigovi na veika bula va qori e vakarabailevutaka na kilai ni noda vuravura kei na lomalagi, ia e saqata tale ga kina o Galileo na Lotu Katolika.

SAENISI KEI NA LOTU

Ni se bera sara qori ena vicasagavulu na yabaki yani e liu, e kaya e dua na turaga ni Poladi e dau dikeva na maliwalala o Nicolaus Copernicus, ni wavokita na matanisiga na vuravura. E vulica na cakacaka i Copernicus o Galileo me baleta na veitosoyaki ni ibulibuli vakalomalagi, vakadinadinataka sara na ka e tukuni qori. Sega ga ni via tabaka o Galileo na veika sa kunea de vakalialiai qai vakacacani. Ia e sega ni kinoca rawa tale tiko na veika e raica ena nona ivakadodorairai, mani vakatakila vei ira na lewenivanua. E vakavuveiba qai vakacudrui ira eso na saenitisi na nona ile, sega ni dede ra sa vosavakacacataki koya na italatala mai na tepale.

“E dua na daunicioloji rogo ena gauna oya” o Kadinala Bellarmine. E vakamacalataka ena 1616 vei Galileo e dua na lawa vou ni lotu Katolika e saqati kina na ivakavuvuli nei Copernicus. Uqeti Galileo vakaukaua me muria na lawa qori, qai dua na gauna balavu e sega ni bau veiletitaka e matanalevu o Galileo ni wavokita na matanisiga na vuravura.

Ena 1623, e veiliutaki kina na itokani i Galileo, o Tui Tabu Urban VIII. Mani kerea gona ena 1624 o Galileo me bokoci na lawa ni 1616. Ia e uqeti koya o Urban me vakamacalataka na nodrau ile o Copernicus kei Aristotle, me kua ga ni veitovaki.

Vola sara o Galileo na ivola Dialogue on the Great World Systems. A uqeti Galileo na tui tabu me kua ni veitovaki, ia e laurai ena ka e vola ni duavata kei Copernicus. Totolo ga nodra tukuna na meca i Galileo ni nona ivola e vakalialiai kina na tui tabu. E beitaki ni vukitani o Galileo, vakarerei tale ga ni na vakararawataki, qai vakasaurarataki me kua ni tokona na ivakavuvuli nei Copernicus. Ena 1633 gona e vakatabui koya kina na Mataveivaqaqai ni lotu e Roma me biuta nona vale, vakatabui tale ga me wiliki na nona ivola. E takali ga o Galileo ena nona vale e Arcetri, volekati Florence, ena ika8 ni Janueri, 1642.

E vica vata na drau na yabaki na kena tu ga ena nodra ivola dusidusi na Katolika eso na cakacaka i Galileo, ia era sega ni vakatarai mera wilika. Yaco e dua na veisau ena 1979 ni vaqaqa tale na Lotu Katolika na veika a cakava na Mataveivaqaqai ni lotu e Roma ena 300 na yabaki yani e liu. Sa qai mai vakamatatataka ena 1992 na Tui tabu o John Paul II ni cala na ka e beitaki Galileo kina na Lotu Katolika.