Wase Va

‘O Kemudou na Noqu iVakadinadina’!

Aisea 43:1-28

1. Na cava na inaki ni nona dau parofisai o Jiova, ia na cava mera cakava na nona tamata ena parofisai e vakayacori?

NA TUKUNI vakadodonu ni ka e se bera ni yaco e dua na ka e kilaitani ga kina na Kalou dina vei ira kece na vo ni kalou lasu. Ia, ni parofisai o Jiova, e sega ni nona inaki wale ga me vakadinadinataka nona itutu vakalou. Me vaka e vakaraitaki ena Aisea wase 43, e parofisai o Jiova me ivakadinadina ni nona itutu vakalou kei na nona lomani ira na nona tamata e veiyalayalati kei ira. Ia, mera kua ni galu tiko na nona tamata era sa raica na vakavatukanataki ni nona parofisai; e nodra itavi mera tukuna se vakadinadinataka na ka era raica. Io, e dodonu mera ivakadinadina i Jiova!

2. (a) E vakacava tu na ituvaki vakayalo kei Isireli ena gauna i Aisea? (b) E dolava vakacava na matadra na nona tamata o Jiova?

² E ka ni rarawa ni qai yacova mai na gauna i Aisea sa tu o Isireli ena dua na ivakatagedegede ca sara, vei Jiova, era sa tauvimate vakayalo. “Dou kauti ira mai na tamata mataboko, era sa vakamatana; kei ira na didivara, era sa vakadaligana.” (Aisea 43:8) Era na qaravi Jiova vakacava mera nona ivakadinadina bula o ira era mataboko ra qai didivara tu vakayalo? Dua ga na ka e rawa ni caka. Me dua na cakamana me dolavi kina na matadra kei na daligadra. Ia, oqori sara ga na ka e qai cakava o Jiova! Ena sala cava? Kena imatai, ena nona vakavulici ira sara ga vakaukaua​—o ira na lewe ni matanitu o Isireli ena vualiku era kau vakavesu ena 740 B.S.K., kei ira e Juta ena 607 B.S.K. Oti, sa qai vakaraitaka o Jiova vei ira na nona tamata na nona kaukaua ena nona sereki ira na vo ni Isireli era sa vakaukauataki tale vakayalo, qai vakasukai ira ina nodra vanua ena 537 B.S.K. Dua na ka nona nuidei o Jiova ni na yaco ga na nona inaki, ni se vo tu mada ga e 200 na yabaki sa tukuna rawa tu na nodra na sereki na Isireli me vaka sara ga e sa yaco oti.

3. E vakayaloqaqataki ira vakacava na Isireli era na tu vakavesu o Jiova?

³ “Ia oqo sa qai vaka ko Jiova, ko koya ka cakavi iko, Jekope, ka buli iko, Isireli: Kakua ni ko rere; ni’u a voli iko, au a kacivi iko e na yacamu: ko sa noqu. Ni ko sa lako e loma ni wai, ka’u na tiko kei iko; kei na loma ni veiuciwai, ena sega ni luvuci iko: ni ko sa lako e loma ni bukawaqa, ena sega ni kani iko; ena sega talega ni kati iko na yameyame ni buka. Ni sai au ko Jiova, na nomu Kalou, na Yalosavasava ni Isireli, na nomui Vakabula.”​—Aisea 43:1-3a.

4. Ena sala cava e tukuni kina ni o Jiova e buli Isireli, ia na cava a vakadeitaka vei ira na nona tamata me baleta nodra na suka ina nodra vanua?

⁴ E duatani nona kauaitaki Isireli o Jiova baleta ni nona matanitu. E bulia sara ga o koya na matanitu oqo, me vaka ga na ka a yalataka vei Eparama. (Vakatekivu 12:1-3) E kaya kina na Same 100:3: “Dou kilai Jiova ni sa Kalou ko koya; sai koya ga sa buli keda, ka segai koi keda: eda sa nona tamata, kei na sipi ni nona vanua.” Ni a buli Isireli, e voli Isireli tale ga, ena raica kina o Jiova mera suka vakavinaka na nona tamata ina nodra vanua. Na ka dredre ena tu mai matadra me vaka na wai, na uciwai e waluvu, kei na vanua dravuisiga e vaka na bukawaqa na kena katakata, ena sega ni tarovi ira se vakaleqai ira me vaka ga na kena a sega ni vakaberai ira na tukadra ena nodra ilakolako ina Vanua Yalataki ena vica na udolu na yabaki yani i muri.

5. (a) Ena sala cava e vakacegui ira kina na Isireli vakayalo na vosa i Jiova? (b) O cei na nodra itokani na Isireli vakayalo, era vakataki cei o ira oqo?

⁵ Na vosa i Jiova e vakacegui ira tale ga na kena vo ni Isireli vakayalo ena gauna oqo, o ira era “buli vou” ena nodra lumuti ena yalo tabu. (2 Korinica 5:17) Nira lako yani ena doudou vei ira na tamata era vaka na “wai,” e taqomaki ira kina o Jiova mai na veika dredre era vaka na waluvu. Na veivakatovolei, se na bukawaqa era vakavuna tiko mai na meca e sega ni kani ira, e vakasavasavataki ira ga. (Sakaraia 13:9; Vakatakila 12:15-17) Na veimaroroi i Jiova e sa tarai ira tale ga yani “nai soqosoqo levu” ni ‘so tani tale na sipi,’ na ilawalawa e sa mai duavata tale tiko ga kei na matanitu vakayalo ni Kalou. (Vakatakila 7:9; Joni 10:16) O ira oqo era vakataki ira sara ga “nai vavakoso levu era dui kaikai” era a biuti Ijipita mai vata kei ira na Isireli, vaka tale ga kina o ira na sega ni Jiu era a lesu vata kei ira na Jiu ena nodra sereki mai Papiloni.​—Lako Yani 12:38; Esera 2:1, 43, 55, 58.

6. E vakaraitaki koya vakacava o Jiova ni Kalou lewadodonu ena nona voli ira na (a) Isireli vakayago? (b) Isireli vakayalo?

⁶ Sa tukuna makawa tu o Jiova ni na vakabulai ira na nona tamata mai Papiloni, ena nona na vakayagataka na mataivalu nei Mitia kei Perisia. (Aisea 13:17-19; 21:2, 9; 44:28; Taniela 5:28) Ni Kalou lewadodonu o Jiova, ena sauma vua na nona “italai” mai Mitia kei Perisia e dua na ivoli veiganiti kei Isireli. “Ka’u a soli Ijipita me kemui voli, kei Iciopea talega kei Sepa e na vukumu. Ni ko sa qai talei e mataqu, ko sa dokai kina, ia ka’u a lomani iko: ia ka’u na soli ira na tamata me kemui sere, kei na veimatanitu mei voli ni nomu bula.” (Aisea 43:3b, 4) E vakamatatataki tu ena ivolatukutuku ni veigauna ni a vakavuai Ijipita dina na matanitu qaqa o Perisia, a vakavuai Iciopea tale ga kei na matanitu voleka o Sepa, me vaka ga a tukuna tu mai na Kalou. (Vosa Vakaibalebale 21:18) Ena 1919, e sereki ira vaka kina na kena vo ni Isireli vakayalo o Jiova mai na nodra tu vakavesu, ena nona vakayagataki Jisu Karisito. Ia, e sega ni saumi na cakacaka i Jisu. E sega ni iliuliu dau qaravi kalou lasu o koya. E sega tale ga ni sereki ira na lewe ni matanitu tani, e sereki ira tiko ga na tacina vakayalo. Kena ikuri ni yabaki 1914 e sa solia oti kina vua o Jiova na ‘veimatanitu me nona ivotavota, kei na iyalayala kei vuravura me taukena.’​—Same 2:8.

7. E raici ira vakacava na nona tamata o Jiova ena gauna sa oti kei na gauna oqo?

⁷ Dikeva nona vakaraitaka votu o Jiova nona mareqeti ira na nona tamata e sa voli ira lesu mai na nodra tu vakavesu. E tukuna vei ira nira “talei” ra qai “dokai” e matana, e “lomani” ira. (Jeremaia 31:3) E vaka tale ga oqo na nona mositi ira na nona italatala yalodina ena gauna oqo. O ira na lotu Vakarisito lumuti era sega ni sucu mai ena dua na matanitu e sa veiyalayalati tu kei na Kalou, sega, na cakacaka ga ni yalo tabu ni Kalou era mai veiyalayalati kina kei koya, ni oti nodra sa yalataka yadua sara ga na nodra bula vua na Dauveibuli. O Jiova e vakayarayarataki ira oqo vei koya kei na Luvena, qai vola na nona lawa kei na nona ivakavuvuli ena lomadra.​—Jeremaia 31:31-34; Joni 6:44.

8. Na cava e kaya o Jiova me vakadeitaki ira kina na kau tu vakavesu, era na raica vakacava na nodra sereki?

⁸ E tomana o Jiova ena nona vakadeitaki ira na kau tu vakavesu: “Kakua ni ko rere, ni’u sa tiko vata kei iko: au na kauti ira na nomu kawa mai na tu-i-cake, ka’u na vakasoqoni ira na kai nomu mai ra talega: ka’u na kaya ki na mata ni tokalau, Mo soli ira mai; ki na mata ni ceva talega, Kakua ni ko bureitaki ira, kauti ira mai na luvequ tagane mai na vanua yawa, kei ira na luvequ yalewa mai nai yalayala kei vuravura; ko ira yadua era sa vakayacani e na yacaqu; ia ka’u a cakavi koya me’u vakarokorokotaki kina; ka’u a buli koya; io, ka’u a cakavi koya.” (Aisea 43:5-7) Se mani vakacava na yawa ni vanua e vuravura, ni sa kena gauna vei Jiova me sereki ira na luvena tagane kei na luvena yalewa me kauti ira lesu ina nodra vanua lomani, ena sega ni dua e tarova. (Jeremaia 30:10, 11) Mai na nodra rai, sega ni vakabekataki ni veisereki oqo ena lagilagi cake mai na nodra sereki na lewe ni matanitu mai Ijipita.​—Jeremaia 16:14, 15.

9. Na cava e rua na sala e okati tiko kina na yaca i Jiova ena nona vosa ni yalayala ni veisereki?

⁹ Ena nona vakadreta mera kila tiko na nona tamata nira vakayacani vua, e vakadeitaka kina o Jiova na nona vosa ni yalayala ni na sereki ira na Isireli. (Aisea 54:5, 6) Kena ikarua ni okati sara tiko ga na yacana ena nona vosa ni yalayala ni veisereki. Ena nona vakayacora oqo, e vakadeitaka kina ni na vakalagilagi o koya ni sa na vakayacori na nona vosa ni parofisai. O koya mada ga e vakarusai Papiloni ena sega ni caka vua na veidokai ena caka duadua ga vua na Kalou bula.

Ra Veilewai na Veikalou

10. Na veivosa cava e bolei ira kina na veimatanitu kei ira na nodra kalou o Jiova?

¹⁰ Sa qai kacivi ira na kalou ni veimatanitu o Jiova ina dua na veilewai raraba. E vakayagataka o koya na nona vosa ni yalayala me sereki ira na Isireli me yavu ni nona kisi. Eda wilika: “Me ra soqoni vata na veimatanitu kecega, ia me ra vakasoqoni mai na veimataqali: ko cei vei ira [na nodra kalou] me na tukuna rawa na ka oqo, ka tukuna mai vei keda na ka ni gauna eliu? me ra kauti ira mai na nodra dauvakadinadina, me ra vakadonui kina: se me ra rogoca, ka vakadinadina kina.” (Aisea 43:9) Na vosa ni bolebole oqo i Jiova era na sautaninini sara ga kina na veimatanitu kei vuravura. E vaka me kaya tiko o koya: ‘Laivi ira na nomudou kalou mera parofisaitaka mada vakadodonu na ka e se bera ni yaco mera vakadinadinataki ira kina nira kalou.’ Ni Kalou dina duadua ga e rawa ni parofisaitaka vakadodonu na ka e se bera ni yaco, na veilewai oqo ena vakavotui ira kece na kalou lasu. (Aisea 48:5) Ia, e qai tomana na Kalou Cecere e dua tale na itukutuku vakalawa: Mera dui kauta mai na nodra ivakadinadina o ira era kaya tiko nira kalou dina, na ivakadinadina ni nodra yalayala, kei na nodra ivakadinadina ni kena vakayacori na nodra yalayala. Ia, na ka e gadrevi vakalawa oqo e okati koya tale ga kina o Jiova.

11. Na itavi cava e vakacolata o Jiova vei ira na nona tamata, ia na cava e vakaraitaka o Jiova me baleta na nona itutu vakalou?

¹¹ Nira tawayaga tu na kalou lasu, era na sega ni vakarautaka rawa e dua na nodra ivakadinadina. E ka vakamadua gona ni lala tu ga na vanua e dodonu mera mai tawana na ivakadinadina. Ia, sa qai yaco na gauna me vakadeitaka kina o Jiova na nona itutu vakalou. E rai yani vei ira na nona tamata qai kaya: “Sai kemudou na noqu dauvakadinadina [se, “ivakadinadina,” NW], kei na noqu tamata ka’u sa digitaka: mo dou sa kunea ka vakadinati au, ka kila ni sai au ko Koya: sa sega na kalou ka buli eliu ka muri koi au, ka na sega e dua me na taravi au. Koi au, io koi au ga ko Jiova ka sa sega tale nai Vakabula, koi au ga. Koi au ka’u a tukuna, ka ia na veivakabulai, ka vakatakila, ni sa sega vei kemudou na kalou tani: ia sai kemudou ga dou na tukuni au ni’u sa Kalou, sa kaya ko Jiova. Io, mai na gauna oqo, sai au ga; ka sa sega e dua me vakabula rawa mai na ligaqu; au na cakacaka tiko, ia ko cei me na vakadaroya?”​—Aisea 43:10-13.

12, 13. (a) Na itukutuku cava soti era mai vakaraitaka na tamata i Jiova? (b) E sa mai kilailevu vakacava na yaca i Jiova ena noda itabagauna oqo?

¹² Sega ni bera ga nira sa tawana na vanua mera dau toka kina na ivakadinadina e dua na ilala ivakadinadina levu mamarau. E matata na nodra itukutuku, qai sega ni dua e veibataka rawa. Me vakataki Josua, era vakaraitaka ni ‘sega ni cala e dua na ka e vosataka o Jiova, era yaco kece ga.’ (Josua 23:14) Se ra nanuma vinaka tu na tamata i Jiova na veivosa i Aisea, Jeremaia, Isikeli, kei na so tale na parofita era a domovata ena nodra parofisaitaka nira na kau vakavesu na Juta, kei na nodra na qai lai sereki tale mai vakacakamana. (Jeremaia 25:11, 12) O koya mada ga me na sereki ira na Juta, o Sairusi, e sa cavuti makawa tu na yacana ni bera ni sucu!​—Aisea 44:26–45:1.

¹³ O cei ena vakabekataka rawa ni Kalou dina duadua ga o Jiova ena vuku ni ivakadinadina vakaitamera sa kumuni oqo? E duatani o Jiova vei ira na kalou ni lotu butobuto, ni o koya duadua ga e sega ni buli; o koya duadua ga na Kalou dina.a O koya gona era kalougata na tamata era vakatokai ena yaca i Jiova ena gauna oya, ni nodra itavi mera tukuna yani na nona ivalavala veivakurabuitaki vei ira na luvedra kei na makubudra era na muri mai, kei na so tale era via kila na ka e baleti Jiova. (Same 78:5-7) Era kalougata tale ga na iVakadinadina i Jiova ena itabagauna oqo ni nodra itavi marautaki mera kacivaka yani na yaca i Jiova me yacova sara na iyalayala kei vuravura. Ena veiyabaki ni 1920, sa qai matata cake ga vei ira na Gonevuli ni iVolatabu na bibi ni yaca ni Kalou o Jiova. Ena soqo ni tikina mai Columbus, Ohio, ena ika26 ni Julai, 1931, e vakasavuya kina na peresitedi ni iSoqosoqo ena gauna oya o Joseph F.  Rutherford, e dua na inakinaki e vakatokai “Na Yaca Vou.” Era marau na tiko ena soqo oqo, e vadugu na nodra kailavaka na “Io!” ni sa kacivaki: “Eda sa vinakata meda kilai, meda kacivi tale ga ena yaca, iVakadinadina i Jiova.” Me yacova mai oqo, sa qai kilailevu ga e vuravura na yaca i Jiova.​—Same 83:18.

14. Na cava e vakaraitaka tale o Jiova vei ira na Isireli, na cava e veiganiti kina na veika e vakaraitaka tale oqo o Jiova?

¹⁴ O Jiova e mareqeti ira era vakayacani vua, e raici ira mera vaka na “loa ni matana.” E vakaraitaka tale na tikina oqo vei ira na Isireli mera kua ni guilecava, ni kauta cake mai na nona a vakabulai ira mai Ijipita kei na nona taqomaki ira voli ena vanualiwa. (Vakarua 32:10, 12) E sega na nodra kalou tani ena gauna oya, ni votu sara ga e matadra na nodra vakamadualaki na veikalou kei Ijipita. E sega sara ga ni dua na kalou ni Ijipita e rawa ni taqomaki Ijipita se tarovi ira na Isireli nira sa biubiu. (Lako Yani 12:12) Na matanitu qaqa tale ga o Papiloni, na kena koroturaga e laurai levu kina e rauta ni 50 na valenisoro ni kalou lasu, ena sega ni tarova rawa na liga ni Kalou kaukaua ni sa na sereki ira na nona tamata. E matata vakasigalevu ni “sega tale nai Vakabula,” o Jiova ga.

Ra Bale na Ose ni iValu, Dola na Valeniveivesu

15. Na cava e parofisaitaka o Jiova me baleti Papiloni?

¹⁵ “Sa kaya vakaoqo ko Jiova, na nomudoui Vakabula, na Yalosavasava ni Isireli; E na vukumudou ka’u a talaki ki Papiloni, ka vakauti ira kece sara ga era sa dro [se, “vakabalea na bai ni valeniveivesu,” NW]; io kei ira na kai Kalitia, era daukaila e na waqa. Koi au ko Jiova, na nomudou Kalou Yalosavasava, o koya ka Buli ira na Isireli, ka’u sa nomudou Tui. Sa kaya vakaoqo ko Jiova, ko koya sa cakava na sala e na wasawasa, kei na salatu e na wasa titobu; ko koya sa kauta mai na qiqi-ni-valu kei na ose, nai valu kei na qaqa; era na koto sobu vata, era na sega ni tu cake tale; era sa suibokoci, era sa bokoci me vaka na wa ni cina.”​—Aisea 43:14-17.

16. Na cava ena yacovi Papiloni, o ira na dauveivoli ni Kalitia, kei ira era via taqomaki Papiloni?

¹⁶ E vaka tu na valeniveivesu o Papiloni vei ira na tu vakavesu, baleta ni sega ni sereki ira mera suka i Jerusalemi. Ia na veivesuki nei Papiloni e sega sara ga ni dua na ka vua na Turaga Sau, ni a vakavuna mada ga o Koya ena dua na gauna “na sala e na wasawasa [Damudamu], kei na salatu e na wasa titobu”​—na uciwai beka o Joritani. (Lako Yani 14:16; Josua 3:13) Na mata tale ga i Jiova, o Sairusi, ena vakadiva na uciwai levu na Uferetisi, mera curuma kina na koro na nona qaqa. Era na kaila ena rarawa na dauveivoli ni Kalitia ni sa na bale na nodra koroturaga vakaitamera​—ni kena uciwai e dau nodra sala ni veivoli e udolu na waqa lelevu, ra dau muria tale ga na waqa ni vakalele era dau vakaleleci kina na veikalou kei Papiloni. Era na tawayaga na kareti wararasa ni Papiloni, era na ucui ira ga na kareti ni Ijipita era luvu kece ena Wasa Damudamu. Era na sega ni vakabula rawa na nodra koro. O koya ena kaba yani na koro ena sega ni dredre vua me tinia na nona bula e dua ena via taqomaki Papiloni, na rawarawa ni nona cakava oqo ena via vaka ga na nona bokoca e dua na wa ni cina.

E Vakasukai Ira Bula na Nona Tamata o Jiova

17, 18. (a) “Na ka vou” cava e parofisaitaka o Jiova? (b) Na cava e vakaibalebaletaka o Jiova ena nona tukuna vei ira na nona tamata mera kakua ni nanuma na ka makawa, ena vuku ni cava?

¹⁷ E kaya o Jiova ni vakatauvatana tiko na veivakabulai sa cakava oti kei na kena e sa na vakarau cakava: “Dou kakua ni vakananuma na ka makawa, se vakasama na ka eliu: raica, ka’u na cakava na ka vou; ena tubu ga oqo dou na sega beka ni kila? Io, ka’u na cakava na sala e loma ni lekutu, kei na uciwai e na vanua talasiga: ena dokai au na manumanu kila, kei na gata lelevu kei na ositereji: ka ni’u sa solia na wai mai na lekutu, kei na uciwai mai na vanua talasiga,me’u vagunuvi ira na noqu tamata, ka’u a digitaka. Ko ira na tamata oqo ka’u sa bulia me noqu; era na tukuna na noqu vinaka sara.”​—Aisea 43:18-21.

¹⁸ Ena nona kaya o Jiova vei ira na nona tamata mera “kakua ni vakananuma na ka makawa, se vakasama[taka] na ka eliu,” e sega ni kaya tiko mera kauta laivi mai na nodra vakasama na veivakabulai sa vakayacora oti. E levu vei ira na veivakabulai oqo era tiki tu ni itukutuku kei Isireli, o Jiova sara mada ga e vakarota me dau vakananumi ena soqo ni Lakosivia e veiyabaki na nodra biuti Ijipita mai na Isireli. (Vunau ni Soro 23:5; Vakarua 16:1-4) Ia, sa vinakata oqo o Jiova mera vakalagilagi koya na nona tamata me yavutaki ena dua “na ka vou”​—e dua na ka era na raica sara ga o ira. Oqo ena sega ni yala wale ga ena nodra sereki mai Papiloni, ia ena okati tale ga kina na nodra ilesulesu veivakurabuitaki ina nodra vanua, kena irairai nira na muria sara ga yani na vanua talasiga. Ena vanua talasiga oya, ena qai vakarautaka vei ira o Jiova e dua “na sala,” ena cakamana tale ga me vaka ga na ka a cakava vei ira na Isireli ena gauna i Mosese​—io, ena vakani ira na lesu tiko oqo nira yacova na vanua talasiga, ena vakaotia tale ga na nodra karamaca ni na vakarautaka vei ira na medra wainigunu e vaka na levu ni uciwai. Na levu ni veivakalougatataki i Jiova vei ira nona tamata e lai tini sara mada ga vei ira na manumanu kila, nira na vakacaucautaka na Kalou, era na sega tale ga ni vakacacani ira na tamata.

19. Ena sala cava era lako tiko kina ena “sala tabu” o ira na kena vo ni Isireli vakayalo kei ira na nodra itokani?

¹⁹ Era sereki tale ga ena 1919 na vo ni Isireli vakayalo mai na nodra a vesuki tu, me vaka ga na nodra sereki na Isireli mai na nodra vesu tu mai Papiloni. Oti oya sa ra qai muria e dua na sala e sa vakarautaka vei ira o Jiova, “Na sala tabu.” (Aisea 35:8) E sega ni gadrevi vei ira mera lakova na vanua dravuisiga kata, e sega tale ga ni sa cava nodra ilakolako nira sa yacovi Jerusalemi yani ni oti ga e vica na vula, me vakataki ira na Isireli vakayago. Ia, “Na sala tabu” era na “muria” ena kauti ira na lotu Vakarisito lumuti ina dua na parataisi vakayalo. Vei ira, ena vinakati mera lako tiko ga ena “sala tabu” oya nira se bula tiko ena ivakarau ni veika ca ni gauna oqo. Na nodra tiko ga ena parataisi vakayalo ena vakatau ena nodra muria tiko ga na sala tabu, oya na nodra muria tiko ga na ivakatagedegede savasava e vinakata vei ira na Kalou. E vu ni marau levu tale ga vei ira na Isireli vakayalo na nodra mai tomani ira e dua na isoqosoqo levu era sega ni “Isireli”! Era veibasai sara kei ira era vakararavi voli ga ina ivakarau ni veika i Setani o ira na kena vo kei ira na nodra itokani, nira vakani tu ga ena kakana vakayalo vakaitamera mai na liga i Jiova. (Aisea 25:6; 65:13, 14) Nira raica e so na tamata e vaka tu na manumanu na nodra itovo na veivakalougatataki i Jiova vei ira na nona tamata, era veisautaka sara na nodra ivalavala, ra mai vakacaucautaka na Kalou dina.​—Aisea 11:6-9.

Vakaraitaka o Jiova na Nona Rarawa

20. Ena sala cava era vakacudrui Jiova kina na Isireli ena gauna i Aisea?

²⁰ Era veisau sara ga vakadua na vo ni Isireli era a suka tale ina nodra vanua, era duatani sara mai vei ira na itabatamata ca ena gauna i Aisea. A kaya o Jiova vei ira na itabatamata ca: “Ko a sega ni masuti au, Jekope; ko sa oca ni qaravi au, Isireli. Ko sa sega ni kauta mai vei au na sipi me nomui soro kama; ko sa sega talega ni vakarokorokotaki au e na nomuni madrali. Au a sega ni lavaka vei iko mo ia na vakacaboi soro se’u vakaocataki iko e na cakai madrali boi vinaka. Ko sa sega ni volia na noqu kalamo e nai lavo, ko sa sega talega ni vakamamautaki au e na uro ni nomui soro: ia ko sa bitaki au ga e na nomui valavala ca, ka vakaocataki au e na nomu caka cala.”​—Aisea 43:22-24.

21, 22. (a) Na cava eda kaya kina ni sega ni icolacola bibi na veika e vinakata o Jiova? (b) Ena sala cava era vakavuna tale kina na tamata me qaravi ira o Jiova?

²¹ Ena nona kaya o Jiova, “Au a sega ni lavaka vei iko mo ia na vakacaboi soro se’u vakaocataki iko e na cakai madrali boi vinaka,” e sega ni kaya tiko ni sega ni vinakata na isoro se imadrali boi vinaka. Me sega ni vinakata vakacava? Ni oqo erau uto sara ga ni sokalou dina ena veiyalayalati ni Lawa. E vaka tale ga kina na “kalamo,” e vakaibalebaletaki ena dua na kau boi kamica na calamus, e dau isaluaki ni waiwai ni veilumuti tabu. Sa ra sega ni vakayagataka tiko na Isireli na veika kece oqo e dodonu mera vakayagataka ena veiqaravi ena valenisoro. Ia, era icolacola bibi beka na veika vaka oqo era vakacolati kina? Sega sara! E mamada sara na veika e vinakata vei ira o Jiova ni vakatauvatani kei na veika era vinakata na kalou lasu. Me kena ivakaraitaki, na kalou lasu o Moloke e vakarota mera cabori vua na gonelalai​—na ivakaro oqo e sega vakadua ni bau cavuta o Jiova!​—Vakarua 30:11; Maika 6:3, 4, 8.

²² Kevaka wale ga me a vakayalo tu na nodra rai na Isireli, ke ra a ‘sega ni oca ni qaravi Jiova.’ Nira rai ena nona Lawa, era na raica na titobu ni nona lomani ira, oqo ena vakavuna mera marautaka na nodra cabora yani vua “na uro,” na tikina vinaka duadua ni nodra isoro. Kena veibasai nira qai kocova ga na uro me kedra. (Vunau ni Soro 3:9-11, 16) E vakararawataki Jiova sara ga na matanitu ca oqo ena levu ni nodra ivalavala ca​—e lai vakavuna me sa qaravi ira tale o Jiova!​—Niemaia 9:28-30.

Yaga na Veivakavulici

23. (a) Na cava e sa rauta vinaka kina me vakavulici ira na Isireli o Jiova? (b) Na cava e okati ena nona vakavulici Isireli na Kalou?

²³ E kaukaua sara na veivakavulici i Jiova, e sa rauta tale ga me vaka kina, ia e yaga na nona veivakavulici baleta ni lai moici ira na Isireli, vosoti ira tale kina o Jiova. “Koi au, io koi au ga, ka’u sa bokoca na nomu talaidredre e na vukuqu, ka’u na sega ni nanuma tiko na nomui valavala ca. Mo vakananumi au: me daru ia na veilewai; mo tukuni iko mai, mo vakadonui kina. Sa caka cala na tamamu ka liu, ka ra sa talaidredre vei au ko ira tale ga na nomui vakavuvuli: o koya oqo ka’u sa vakacacani ira kina na turaga ni vale tabu, ka soli ira na Jekope me cudruvi, kei ira na Isireli me vakarogocataki.” (Aisea 43:25-28) O Isireli e vakataki ira ga na vo ni vanua e vuravura, nira kawa mai vua “ka liu,” o Atama. O koya gona, e sega ni rawa ni kaya e dua na Isireli ni ‘donu’ tiko. O ira sara mada ga na ‘nona ivakavuvuli’​—o ira na nona qasenivuli se o ira na dau vakavulica na Lawa​—era sa ivalavala ca vei Jiova, era sa vakavulica tale tiko ga na ka lasu. Ena vuku ni ka oqo, ena qai solia kina na matanitu taucoko o Jiova me “cudruvi,” me “vakarogocataki.” Ena vakacacani ira kece tale ga era veiqaravi tiko ena nona “vale tabu,” se valenisoro.

24. Na yavu levu cava ena vosoti ira kina nona tamata o Jiova​—ena gauna oya kei na gauna oqo​—ia, e raici ira vakacava o koya?

²⁴ Ia, na nona vosoti ira na Isireli o Jiova e sega ni vu vakatabakidua ena nodra veivutuni; e vu sara ga ena nona nanuma na yacana. Io, ena vakatau kina na kena irogorogo. Ke na biuti ira tu na Isireli mera vesuki me tawamudu, era na vakalialia na yacana na veimatanitu. (Same 79:9; Isikeli 20:8-10) E vaka kina nikua, e ka bibi duadua vei Jiova na vakarokorokotaki ni yacana kei na vakacerecerei ni nona veiliutaki, qai tarava yani na nodra vakabulai na nona tamata. Ia, o Jiova e taleitaki ira era ciqoma nona veivakavulici ra qai qaravi koya vakayalo, vakaidina tale ga. E vakaraitaka nona lomani ira oqo​—se ra lumuti se ra so tani tale na sipi​—ena nona bokoca laivi na nodra ivalavala ca ena yavu ni isoro i Jisu Karisito.​—Joni 3:16; 4:23, 24.

25. Na ka vakatubuqoroqoro cava ena vakarau cakava o Jiova? Na sala cava e rawa nida vakaraitaka kina noda vakavinavinakataki Jiova ena gauna oqo?

²⁵ Kuria oya na nona na vakaraitaka tale ga o Jiova na nona lomana na isoqosoqo levu era yalodina voli ena nodra qaravi koya ena nona vakayacora e dua na ka vou vei ira, oya na nona vakabulai ira mai na “veivakararawataki levu” qai kauti ira ina “vuravura vou” e sa savai oti. (Vakatakila 7:14; 2 Pita 3:13) Era na raica o ira oqo na nona vakaraitaka o Jiova nona kaukaua levu ena kena ivakatagedegede e se sega ni raici vakadua. Na nodra sega ni lomalomaruataka tale na yaco mai ni gauna oya na vo ni lumuti kei ira era na lewe ni isoqosoqo levu e vakavuna mera bulataka e veisiga na ilesilesi cecere oya: ‘O kemudou na noqu ivakadinadina’!​—Aisea 43:10.

[iVakamacala e ra]

[iYaloyalo ena tabana e 48, 49]

O Jiova ena tokoni ira na Jiu ena nodra ilakolako lesu i Jerusalemi

[iYaloyalo ena tabana e 52]

E bolei ira na veimatanitu o Jiova mera vakarautaka mai na ivakadinadina ni nodra kalou

1. Matakau parasa kei Peali 2. iVakatakarakara qele kei Asitoreci 3. Duatolu Tabu ni Ijipita, o Horus, Osiris, kei Isis 4. Kalou ni Kirisi o Athena (imawi) kei Aphrodite

[iYaloyalo ena tabana e 58]

‘O kemudou na noqu ivakadinadina.’​—Aisea 43:10