‘Keirau sa Kunea na Mesaia’

‘KEIRAU sa kunea na Mesaia.’ ‘Keirau sa kunei koya sa volavola kina o Mosese ena vunau, kei ira tale ga na parofita.’ Oqo na itukutuku veivakurabuitaki erau tukuna e rua na turaga Jiu yalodina ena imatai ni senitiuri. Io, sa qai basika na Mesaia era a namaka tu. A sega tale ni rau lomalomaruataka!​​—Joni 1:​35-​45.

Nida vakasamataka na draki ni bula kei na lotu a vakacagau tu ena gauna oya, e talei ni rau sega tale ni qai lomalomarua na turaga e rua oqori. Vakauasivi nira sa basika oti e lewe vica era vakacavutaka ni rawa nira veisereki, ra vakalevulevui ira, qai lako vata kei na veika era yalataka. Tini ga ina vakanuinuikara nira sega ni sereki ira rawa na Jiu mai na nodra veivakalolomataki na kai Roma.​​—Cakacaka 5:​34-​37.

Ia, o rau na turaga Jiu​​—o Adriu kei Filipi​​—erau sega vakadua ni lomalomaruataka ni rau sa kunea na Mesaia dina. Sa qai dei vinaka ga na lomadrau ena veiyabaki e muri, ni rau raica na cakacaka veivakurabuitaki e cakava na turaga oqo, me ivakayaco ni veika sa yalataki tu ni na vakayacora na Mesaia.

Na cava erau vakabauti koya kina o Adriu, o Filipi, kei ira e lewe vuqa tale, ra qai vakadeitaka ni turaga oqo e sega ni dua ga na Mesaia vakailasu e vakavurea na vakanuinuikara? Na cava soti na ivakadinadina matata e vakaduiduitaka ni o koya dina ga na Mesaia?

E kaya na ivolatukutuku ni o Adriu kei Filipi erau vakatakilai Jisu na kai Nasareci, a dau cakacaka vakamatai tu e liu, me Mesaia yalataki era se namaka vakabalavu tu mai na Jiu. (Joni 1:​45) Dua na daunitukutuku maqosa ni gauna oya o Luke, e kaya ni na basika na Mesaia “e nai katinikalima ni yabaki sa tui kina ko Tiperiu Sisa.” (Luke 3:​1-3) Na ika15 ni yabaki ni nona tui o Tiperiu a tekivu ena Sepiteba 28 S.K., qai cava ena Sepiteba 29 S.K. Tomana o Luke ena nona vola nira sa “wawa” sara tu ga na Jiu ena gauna oya me yaco mai na Mesaia. (Luke 3:​15) Na cava era wawa kina ena tikinigauna oya? Eda na dikeva mada.

Na iVakadinadina Matata e Vakatakila na Mesaia

Ni vakasamataki na bibi ni itavi ena colata na Mesaia, e macala ni na vakarautaka o Jiova, na Dauveibuli, na ivakadinadina matata me vakatakilai koya na Mesaia yalataki vei ira na tamata yalodina era na yadrava na nona basika. Na cava na yaga ni ivakadinadina oqori? Era na sega kina ni vakacalai na yadrayadravaki vei ira na Mesaia vakailasu, vakauasivi ni lewe levu sara era sa vakacalai oti.

Ni dua na mata ni matanitu e gole me lai vakatakilai koya ina matanitu e lesi kina, e macala ga ni na tiko na ivolavakamacala me vakadinadinataka na nona ilesilesi. E via tautauvata oqo kei na ka e cakava o Jiova, oya na nona uqeta me volai ena gauna makawa sara na ivakatagedegede me vakatakila na Mesaia. O koya gona, na gauna ena basika kina “na iTini Levu,” sa na tu na ivolavakamacala me vakadinadinataki koya.​​—Iperiu 12:​2, NW.

Na ivakatagedegede me yacova o koya e vakadinadinataki ni Mesaia, e se volai ena vica vata na senitiuri e liu ena levu na parofisai ena iVolatabu. E serelaki kina vakamatailalai na sala ena basika kina na Mesaia, iwalewale ni nona cakacaka vakavunau, na nona vakararawataki, kei na veika ena sotava ena nona mate. De o na taleitaka mo kila ni parofisai nuitaki oqori e tukuna tale tu ga nona na vakaturi na Mesaia, nona na vakacerecerei ina liga imatau ni Kalou, vaka kina na veivakalougatataki ena kauta mai na nona veiliutaki ena Matanitu ni Kalou. Ena sala oqo e vakatakila kina na veiparofisai ena iVolatabu na ivakadinadina matata ena sega ni rawa ni kilasevati, e dusia ga e duabulu na tamata.

O Jisu a basika ena 29 S.K., ia e sega ni vakayacori kece ena gauna oya na parofisai e baleta na Mesaia. Me kena ivakaraitaki, e se bera na nona gauna ni mate se na nona vakaturi. Ia, erau vakabauti Jisu ga o Adriu, o Filipi, kei na lewe vuqa tale ena vuku ni veika e vakatavulica, e cakava tale ga. Levu na ivakadinadina era raica e vakadeitaka ni o Jisu dina ga na Mesaia. Da kaya mada ke o bula ena gauna oya, qai rabailevu na nomu rai mo dikeva kina vakataki iko na veivakadinadina sa tu, e sega ni vakabekataki ni o na vakadeitaka ni sa i Jisu dina ga na Mesaia.

E Levu na Basoga ni iVakadinadina

Na cava ena vukei iko mo vakadeitaka ni o Jisu dina ga na Mesaia? Ena veisenitiuri sa sivi era sa vakatakila yarayara voli mai na parofita ena iVolatabu na veivakatagedegede e dodonu me laurai vua e vakacavutaka ni Mesaia, ena sega gona ni rawa ni kilasevati. Nira vakuria tiko na parofita na kena ivakamacala matailalai ena loma ni vica vata na senitiuri, sa qai makare vinaka ga kina na iyaloyalo e votu me baleta na Mesaia. Tukuna o Henry H. Halley: “Kaya mada ke ratou curu ina loma ni dua na rumu e so na tagane eratou lako mai na vica na matanitu, ratou qai yadua yani na tiki ni vatu mapolo. Ratou sega vakadua ni se veirai se ratou bau veitaratara, ia ni ratou cokocokoti ira vata na tiki kece ni mapolo oqori, e rawa kina e dua na ivakatakarakara totoka. E yaco vakacava oqori? Macala ga ni dua e sa vakarautaka oti na tikitiki ni mapolo qai vakauta na tikina yadua vei ratou na tagane oqori.” Ena vakasama vata oqo, e taroga tale kina o Halley: “E rawa vakacava me veisotari vinaka na ivakamacala matailalai ni bula kei na cakacaka i Jisu era vola e lewe vica vata na dauvolavola e duidui na itabagauna era bula kina, ra qai volavola tiko ni se vo e dua na gauna balavu me basika kina o Jisu? Matata ni oya, e nona cakacaka e dua e cecere sara vua na tamata na ka e kila, e lewa o koya na veika me volai.” Tinia o Halley ena nona kaya ni oqo e “Ka Veivakurabuitaki Duadua se Qai Bau Yaco!”

Na “ka veivakurabuitaki” oqo e se tekivu sara ena imatai ni ivola ena iVolatabu. E vakavotui ena imatai ni parofisai ena iVolatabu na itavi ni Mesaia, qai kuria tale na dauvolavola ni Vakatekivu ni na basika na Mesaia ena iyatukawa i Eparama. (Vakatekivu 3:​15; 22:​15-​18) Dua tale na ivakatakilakila, oya na Mesaia ena cadra ena yavusa i Juta. (Vakatekivu 49:10) A vakayagataki Mosese tale ga na Kalou me tukuna vei ira na Isireli ni o koya na Mesaia ena matanivanua levu, qai uasivi cake vei Mosese na nona veivakabulai.​​—Vakarua 18:18.

Ena gauna i Tui Tevita a vakatakilai ena parofisai ni na dabeca na Mesaia na itikotiko vakatui i Tevita, ena ‘vakataudeitaki tale ga na itikotiko ni nona matanitu, ka tawamudu.’ (2 Samuela 7:​13-​16) Na ivola i Maika e vakatakila ni na sucu na Mesaia ena koro i Tevita, o Peceliema. (Maika 5:2) O Aisea e yalataka ni Mesaia ena sucu mai vua e dua na goneyalewa e se bera ni taratagane. (Aisea 7:​14) Na parofita tale ga o Malakai a tukuna ni dua e vakataki Ilaija ena kacivaka na nona lako mai na Mesaia.​​—Malakai 4:​5, 6.

E kuria oqo na kena tukuni vakadodonu ena ivola i Taniela e dua na tikina bibi me baleta na nona basika na Mesaia. Oya ni cavuti sara ga ena parofisai oqo na yabaki ena basika kina: “Mo kila ka vakasama, mai na gauna sa tukuni yani kina me vakavoui ka tara tale ko Jerusalemi ka yacova na Mesaia na Turaga, ena vitu na wiki: kei na wiki e onosagavulu ka rua, ena qai vakavoui ka caka tale na salatu, kei nai keli ni koro, io, e na gauna ni ca.”​​—Taniela 9:​25.

A ‘tukuna yani’ o tui Perisia, o Atakisekise me vakavoui ka tara tale o Jerusalemi ena ika20 ni yabaki ni nona veiliutaki. Ni a tekivu na nona veiliutaki ena 474 B.S.K., e kena ibalebale ni ika20 ni yabaki ni nona veiliutaki e donuya na 455 B.S.K. (Niemaia 2:​1-8) O koya gona, ena taura e 69 (isoqoni ni 7 kei na 62) na wiki vakaparofisai mai na gauna ena tukuni yani kina me vakavoui ka tara tale o Jerusalemi me yacova ni basika na Mesaia. Na 69 na wiki e rauta ni 483 na siga, e sega mada ga ni yacova e rua na yabaki. Ia, ni vakayagataki e ke na ivakarau ni wili gauna vakaparofisai me “dua na bogi me kenai sosomi ni dua na yabaki,” e vakavotuya ni na basika na Mesaia ni oti e 483 na yabaki, oya ena 29 S.K.​​—Isikeli 4:6.a

E dina ni vuqa na gauna era a babasika kina e so era vakacavutaka nira Mesaia, ia o Jisu duadua ga na kai Nasareci a basika e vuravura ena 29 S.K. (Luke 3:​1, 2) Ena yabaki oya, a gole o Jisu vei Joni na Dauveipapitaisotaki me lai papitaiso ena wai. A lumuti o Jisu ena yalo tabu, e yaco kina me Mesaia. E muri, o Joni, sa yalataki oti tu ni na vakataki Ilaija na nona cakacaka, e veikilaitaki Jisu vei Adriu kei na dua tale na tisaipeli ena nona vakatakila “na Lami ni Kalou, ko koya sa kauta tani na nodrai valavala ca na kai vuravura!”​​—Joni 1:​29; Luke 1:​13-​17; 3:​21-​23.

Na iVolanikawabula e Vakatakilai Koya na Mesaia

Na parofisai uqeti vakalou e bukia na isema ni Mesaia ina so na vuvale vakajiu. Sa na veirauti vinaka kina vua na Dauveibuli, e kila na ka kece, me vakarautaka na nona basika na Mesaia ena gauna se tu taucoko kina na ivolanikawabula e rawa ni vakadinadinataka na nona iyatukawa.

E kaya kina na ivola na McClintock and Strong’s Cyclopedia: “Sega ni vakataratutu ni a se tu vinaka tu na nodra ivolanikawabula na vuvale kei na yavusa Jiu ni bera na kena rusa o Jerusalemi [ena 70 S.K.], a qai kawaboko ga ena veivakarusai oya.” E vakabauti ni rau a vola na nodrau Kosipeli o Maciu kei Luke ni bera na yabaki 70 S.K. Nanumi gona ni rau a tautauri mai na ivolanikawabula oqo ena nodrau tuva na iyatukawa i Jisu. (Maciu 1:​1-​16; Luke 3:​23-​38) Ni vakasamataki na bibi ni kena vakadeitaki na iyatukawa i Jisu, e sega ni vakataratutu ni levu tale ga era bula donuya na gauna oya, era na saga me kua nira rogoca vukavuka ga na iyatukawa i Jisu, ia mera vakadeitaka sara ga vakataki ira.

E Yaco Beka ga Vakacalaka?

Ia, e rawa beka me ka vakacalaka ga na kena sotadonu kei Jisu na parofisai e dusia na Mesaia? Ni vakatarogi e dua na turaga vuku, oqo na ka e kaya: “Sega ni rawa vakadua. Vakauasivi ni laurai vata kei na iwiliwili ni parofisai sa tukuni oti tu mai, e dusia vakamatata ni sega ni ka vakacalaka. E dua e cakacakataka, ni kevaka mada ga e vakayacori vua e duabulu na tamata e walu na parofisai sa tukuni oti tu, oqo e rawa ni yaco vakadua ga ina duanadrau na milioni na bilioni.” Me vakarawarawataka na noda taura na iwiliwili oqo, e tomana na nona ivakamacala na turaga oqori: “Da kaya mada me ilavo siliva na iwiliwili e duanadrau na milioni na bilioni. Na levu ni ilavo oqo e rawa ni ubia na qele ni yasana kece o Texas [e rauta ni 690,000 na kilomita vakarivirivi] me 0.6 na mita na kena vavaku. Ke o taura e dua na ilavo siliva oqori mo toqa kina e dua na ivakatakilakila, o qai vakatala e dua e vesu tu na matana me yavolita na yasayasa taucoko sa sinai tu kina oqori na ilavo. Ni oti oya me qai tomika e dua na ilavo siliva. Macala ga ni sa bau wadrega me na qai donui koya na ilavo siliva o vakatakilakilataka oya, se vakaevei?” Sa qai tukuna na turaga vuku oqo, “ni vaka tale ga oqori na kena sa bau wadrega me yaco vakacalaka e walu na parofisai e dusia na [Mesaia] ina duabulu na tamata.”

Ia, e sega ni walu ga, e levu tale na parofisai ena iVolatabu a vakayacori vei Jisu ena tolu veimama na yabaki ni nona cakacaka vakaitalatala. Na levu gona ni ivakadinadina sa tu me baleti Jisu, e tinia vaka oqo na turaga vuku e cavuti tiko e ke: “Ena itukutuku ni kawatamata, o Jisu duadua ga e vakayacora e levu na parofisai ena iVolatabu.”

Na Nona “Lako Mai” na Mesaia

E matata ni a basika ena 29 S.K. na Mesaia, o Jisu na kai Nasareci. A basika me iVakabula e yalomalua, ia a sotava tale ga kina na rarawa. Sega gona ni a gole mai me vaka e dua na Tui qaqa ena veivakabulai mai na nodra veivakasaurarataki na kai Roma, me vaka era namaka e levu na Jiu. Kena irairai ni so tale ga na imuri i Jisu a vaka oya na ka era nuitaka. (Aisea, wase 53; Sakaraia 9:9; Cakacaka 1:​6-8) Ia, e yalataki ni nona na qai lako mai ena dua na gauna e muri, ena salavata mai kei na kaukaua levu kei na lewa.​​—Taniela 2:​44; 7:​13, 14.

Ena nodra dikeva na parofisai ena iVolatabu o ira na tamata yalomatua e vuravura raraba, era raica kina ni a basika na Mesaia ena imatai ni senitiuri, ia ena lesu mai. Sa tu gona na ivakadinadina e vakadeitaka ni nona lako mai​​—sa yalataki oti tu​​—a yaco ena 1914, na gauna a tekivu kina na nona “tiko tawarairai.”b (Maciu 24:​3-​14, NW) Na yabaki oya, a vakatikori tawarairai kina o Jisu mai lomalagi me Tui ni Matanitu ni Kalou. Sega ni dede, sa na vakasavasavataka na vuravura ena leqa kece e vakavuna na talaidredre mai Iteni. Ena yaco tarava oqori na nona veiliutaki ena loma ni duanaudolu na yabaki mera na qai vakalougatataki kina o ira era vakabauti koya ni Kawa yalataki. Io, na Mesaia ‘sa kauta tani na noda ivalavala ca na kai vuravura!’​​—Joni 1:​29; Vakatakila 21:​3, 4.

Era na marautaka na iVakadinadina i Jiova mo veitalanoataka kei ira na ivakadinadina ni nona sa tiko tawarairai o Jisu, ra dusia tale ga mai na iVolatabu na veika yaga ena kauta mai na veiliutaki ni Mesaia vei kemuni, kei ira na wekamuni.

[iVakamacala e ra]

[Droini/iYaloyalo ena tabana e 6, 7]