O Bau Kila?
Mei kuri ni ka e tukuna na iVolatabu, cava eso tale na ivakadinadina ni turaga rogo dina o Jisu?
▪ Era cavuti Jisu sara ga eso na dauvolaivola era a bula donuya nona gauna. E dua vei ira o Cornelius Tacitus, a vola na itukutuku me baleti Roma ena nodra veiliutaki na empara. A vola o Tacitus ni a nanumi ni vakavuna o Empara Nero na kama a vaqeavutaki Roma ena 64 S.K. Ia o Nero, a via beitaka e dua na ilawalawa lotu vaKarisito. E tomana o Tacitus: “O Karisito na yaca era vakatoka kina, a vakamatei ena ligai Ponitio Pailato na kovana ena gauna ni veiliutaki i Tiperiu.”—Annals, XV, 44.
A vakamacalataki Jisu tale ga e dua na daunitukutuku makawa e Jiu, o Flavius Josephus. Ni vakamacalataka na veika a yaco ni mate na kovana ni Roma e Jutia o Festus ena rauta na 62 S.K., kei na nona tekivu veiliutaki o Albinus na kena isosomi, e kaya o Josephus ni o Ananaiasa na Bete Levu “a kaciva na nodra bose na lewe ni Sanadrini, qai kau mai e matadra o Jemesa na taci Jisu, e vakatokai tale ga na Karisito, kei na so tale.”—Jewish Antiquities, XX, 200 (ix, 1).
Na cava e vakatokai kina o Jisu me Karisito?
▪ E vakamacalataki ena Kosipeli ni gauna e tukuna kina na agilosi o Keperieli vei Meri ni na bukete, e tukuna tale ga me na vakayacani koya o Jisu. (Maciu 1:21) Qo na yaca e takalevu vei ira na Jiu ena gauna vakaivolatabu. A vola na daunitukutuku makawa o Josephus e le 12 na tamata era sega ni cavuti ena iVolatabu, era vakatokai ena yaca ya. Ia na luvei Meri e vakatokai “na kai Nasareci,” e kilai me o Jisu a cavutu mai Nasareci. (Marika 10:47) E kilai tale ga me o “Karisito,” se Jisu Karisito. (Maciu 16:16) Na cava na kena ibalebale?
Na vosa vakavalagi “Karisito” e taka mai na vosa vaKirisi Khri·stosʹ, e tautauvata kei na vosa vakaIperiu Ma·shiʹach (Mesaia). Na vosa ruarua qo e kena ibalebale “na Lumuti.” E sega ni baleti Jisu ga na vosa qo, ia e cavuti tale ga vei ira eso. E tukuni ni ratou lumuti kece o Mosese, Eroni, kei Tui Tevita, kena ibalebale ni a lesia vei ratou na Kalou na itavi kei na lewa. (Vunau ni Soro 4:3; 8:12; 2 Samuela 22:51; Iperiu 11:24-26) O Jisu, na Mesaia yalataki e italai uasivi i Jiova. Qori na vuna e vakatokai kina me o “Karisito, na Luve ni Kalou bula.”—Maciu 16:16; Taniela 9:25.
[iYaloyalo ena tabana 15]
Nona droini e dua me baleti Flavius Josephus