Vakadamurimuria Nodra Vakabauta

“Ni’u na Lako ki na Vanua ko sa Lako Kina”

ERAU taubale tiko o Neomai kei Ruci ena gaunisala e takosova na vanua tautauvata ena delana o Moapi. Sa o rau duadua ga ena vanua lala vakaitamera qo. Raitayaloyalotaka na nona kauaitaka o Ruci ni sa voleka ni dromu na matanisiga, e raici vugona qai veinanuyaka ke sa gauna vinaka me rau vaqara na vanua me rau vakacegu kina ena bogi ya. Dua na ka nona lomani Neomai vakalevu o Ruci, ena cakava na ka e rawata me qaravi koya kina.

Dua na ka nodrau rarawa na marama qori. A yada tu o Neomai me vica vata na yabaki, ia a lolositaka sara vakalevu na nodrau se qai takali ga na luvena tagane o Kilioni kei Maloni. E lolositaka tale ga o Ruci na nona takali o Maloni. Erau gole tiko ena taoni o Peceliema e Isireli o Neomai kei Ruci. Dina ni rau gole tiko ena dua ga na vanua, ia e dua na ka e duatani kina na ilakolako qo. E lesu tale ena nona vanua o Neomai. Ia o Ruci a doudou me gole ena vanua e sega ni kila, vakanadakui ira na wekana, nona vanua kei na kena itovo, wili kina na kalou kece era qarava.—Ruci 1:3-6.

Na cava e uqeti Ruci me vakayacora na veisau levu qori? Ena rawata vakacava na kaukaua me qaravi koya ni veisau nona ivakarau ni bula kei na nona qaravi Neomai? Nida kila na kena isau, eda na raica ni levu na ka eda rawa ni vakatotomuria mai na vakabauta i Ruci na yalewa ni Moapi. Meda raica mada na vuna rau mai taubale tu kina ena gaunisala balavu i Peceliema o rau na marama qo.

iTuvaki Vakaloloma e Rarawa Kina na Vuvale

A susu o Ruci e Moapi, e dua na vanua lailai e toka ena tokalau ni Waitui Mate. Na yasayasa qo e levu kina na delana raraba, e cere, sega ni levu kina na veikauloa, qai takosova na veidelana qori na qakilo. Na “vanua ko Moapi” e levu kina na qele bulabula ni teitei, ena gauna mada ga e vakilai kina na dausiga e Isireli. Qori tale ga na vanua rau mai sota kina o Ruci kei Maloni kei na nona vuvale.—Ruci 1:1.

Na dausiga a yaco e Isireli e vakatulewataka kina o Elimeleki na wati Neomai me sa na biuta na nona vanua me toki kei na watina kei rau na luvena tagane i Moapi me ratou lai tiko vulagi kina. De dua na toki qori e vakatovolei kina nodratou vakabauta na lewe ni vuvale yadua, me vaka ni dodonu vei ira na Isireli mera sokalou wasoma ena vanua tabu e digia o Jiova. (Vakarua 16:16, 17) A dei tu ga na vakabauta i Neomai. Ia a rarawa vakalevu ena gauna a mate kina na watina.—Ruci 1:2, 3.

Kena irairai ni rarawataka tale ga ena dua na gauna na nodrau vakawatitaka na yalewa ni Moapi o rau na luvena tagane. (Ruci 1:4) E kila vinaka o Neomai ni a sasaga vagumatua o Eparama na nodra qase me dua ga vei ira na nona tamata e qaravi Jiova me wati Aisake na luvena. (Vakatekivu 24:3, 4) Era vakaroti tale ga e muri na Isireli ena Lawa a soli vei Mosese mera kua ni vakawatitaki ira na kai tani o ira na luvedra tagane se yalewa, ni rawa nira vakamuai na tamata ni Kalou ena qaravi matakau.—Vakarua 7:3, 4.a

Ia erau vakawatitaka o Maloni kei Kilioni na yalewa ni Moapi. Ke leqataka se rarawataka o Neomai na ka erau cakava qori na luvena, ena saga ga me vakaraitaka vei rau na vugona o Ruci kei Oripa na veikauaitaki dina kei na loloma. De dua e nuitaka tale ga me rau tomani koya ena sokalou vei Jiova. Se mani cava e yaco, erau na dau lomani Neomai na vugona. Na nodratou veimaliwai vinaka e vukei ratou ni basika na ituvaki rarawataki. Erau sa yada na vugoi Neomai ni se bera mada ga ni rau vakaluveni.—Ruci 1:5.

Vakacava na lotu a susugi kina o Ruci, e vakavulici koya me vosota na ituvaki rarawataki va qori? De dua e sega. E levu na kalou era qarava na kai Moapi, e kena iliuliu o Kimosi. (Tiko Voli Mai na Lekutu 21:29) Kena irairai ni dau vakaitavi na nodra lotu na kai Moapi ena ivalavala voravora kei na veivakasaurarataki e takalevu ena gauna ya, wili kina na nodra cabori na gone me isoro. Na ka a vulica o Ruci vei Maloni se vei Neomai me baleti Jiova na nodra Kalou dauloloma qai yalovinaka na Isireli, e vakaduiduitaki koya sara ga vei ira na kena vo. E sega ni voravora nona veiliutaki o Jiova, e yavutaki ga ena loloma! (Vakarua 6:5) Ni yaco na ituvaki vakaloloma, de dua sa qai volekati Neomai ga vakalevu o Ruci, e vakarorogo matua tale ga vua ni vakamacalataka na ka e baleti Jiova na Kalou Kaukaua, na talei ni nona cakacaka, nona loloma kei na nona dau vosovoso ena gauna e dau vakavulici ira kina na nona tamata.

Ia o Neomai e vinakata sara ga me rogoca na itukutuku me baleta na nona vanua. A qai rogoca ena dua na siga ni sa oti na dausiga e Isireli, kena irairai ni a rogoca qori vua e dua na dauveivoli. Sa tekivu vukei ira na nona tamata o Jiova. Sa vakilai tale e Peceliema na veika e kilai kina na yacana, e kena ibalebale “Vanua ni Kakana.” E mani vakatulewataka o Neomai me lesu ena nona vanua.—Ruci 1:6.

Na cava rau na qai cakava o Ruci kei Oripa? (Ruci 1:7) Eratou veivolekati sara ena vuku ni ituvaki rarawataki eratou sotava. Kena irairai ni kauaitaka o Ruci na nona yalololoma o Neomai kei na dei ni nona vakabauti Jiova. Eratou mani biubiu na yada qori meratou gole i Juta.

Na italanoa me baleti Ruci e vakaraitaka nira na vakila tale ga na tamata vinaka qai yalodina na veika vakaloloma kei na mate me vaka ga era vakila na tamata ca. (Dauvunau 9:2, 11) E vakaraitaka tale ga ni gauna eda sega ni vosota rawa kina na nona takali e dua, e ka vakayalomatua meda qara na nodra veivakacegui kei na nodra veivuke eso tale, vakabibi o ira era vakararavi vei Jiova, na Kalou a qarava tale ga o Neomai.—Vosa Vakaibalebale 17:17.

Dei Nona Loloma o Ruci

Ni sa balavu na vanua eratou taubaletaka mai na yada qo, e dua tale na ka e leqataka o Neomai. E nanumi rau vakalevu na vugona ena vuku ni loloma rau vakaraitaka vua kei na rua na luvena tagane. E sega ni via vakuria na nodrau rarawa. Ke rau sa biubiu mai na nodrau vanua qai tomani koya, ena qaravi rau vakacava e Peceliema?

Sa qai tukuna o Neomai: “Drau lako, drau dui lesu yadua ki na vale nei tinamudrau: ka me caka vinaka vei kemudrau ko Jiova, me vaka drau a cakava vei rau sa mate, vei au talega.” E tukuna tale ga me rau nuitaka ni o Jiova ena solia na watidrau, erau na marautaka tale ga e dua na ivakarau ni bula vinaka. E tukuna na iVolatabu: “A sa reguci rau ko koya; a ratou sa tagi vakadomoilevu cake.” Eda raica rawa ekeri na vuna erau volekati koya kina na marama yalololoma qai dau lomasoli qo o Ruci kei Oripa. Rau cikevi koya tiko ga: “E segai, keirau na lesu vata vakaidina kei iko kivei ira na kai nomu.”—Ruci 1:8-10.

Ia a sega ni lomavakacegu o Neomai ena ka rau tukuna. E vakamacalataka ga vakadodonu ni na sega ni levu na ka e rawa ni cakava vei rau e Isireli, ni sa sega na watina me vakarautaka na ka me bula kina, sega na luvena tagane me rau lai vakawatitaka, e sega tale ga ni dua na ka erau na vakanuinui kina. E tukuna vei rau ni vakararawataki koya dina na nona sega ni rawa ni veiqaravi.—Ruci 1:11-13.

A liaca o Oripa ni dina na ka e tukuna o Neomai. E tu mai Moapi nona vuvale, o tinana, kei na nona itikotiko. E rairai nanuma ni vinaka me sa na tiko ga e Moapi. Dua na ka nona rarawa ena gauna e reguci Neomai kina, vakamoce vua mani gole yani.—Ruci 1:14.

Ia vakacava o Ruci? Na veivakasalataki i Neomai e tau tale ga vua. Ia eda wilika: “A sa kabiti koya ko Ruci.” De dua ni sa tomana nona ilakolako o Neomai, e qai siqema ni muri koya tiko o Ruci. Mani vosa yani tukuna vua: “Raica, sa lesu tale na [karuamu] vei ira na kai nona, kei na nona kalou; mo lesu talega mo muria na wekamu yalewa.” (Ruci 1:15) Na vosa i Neomai e vakaraitaka e dua na vakasama bibi vei ira na wiliwili. E sega wale ga ni lesu o Oripa vei ira na wekana, e lesu tale ga vei ira na nona “kalou.” Sa rauti koya tiko ga me sokaloutaki Kimosi kei na so tale na nodra kalou lasu. E va tale ga qori nona rai o Ruci?

Ena gauna e vosa kina o Ruci vei Neomai ena gaunisala lala qori, e sa vakadeitaka tu e lomana ni donu nona vakatulewa ena vuku ni nona lomani Neomai kei na Kalou e qarava. E kaya kina: “Mo kakua ni cikevi au me’u laivi iko, ka me’u lesu me’u kua ni muri iko; ni’u na lako ki na vanua ko sa lako kina; ia na vanua ko tiko kina ka’u na tiko talega kina: ia na kai nomu era na kai noqu, na nomu Kalou talega ena noqu Kalou: e na vanua ko mate kina, ka’u na mate kina, ka’u na bulu talega kina: me cakacaka vakaoqo vei au ko Jiova, ka vakaikuritaka talega, kevaka sa tawasei kedaru e dua na ka tani, na mate duaduaga.”—Ruci 1:16, 17.

E talei dina na veika e tukuna o Ruci—e sa sivia qo e 3,000 na yabaki nona mate, ia era se nanuma tiko ga na tamata na ka e tukuna. Erau vakaraitaka e dua na itovo talei, na loloma e dei. Na levu ni nona lomani Neomai o Ruci e sega vakadua ni veisau, e kabiti koya tiko ga ena vanua e gole kina. Ena tawasei rau ga o mate. Na wekai Neomai era sa na wekana, ni sa tu vakarau o Ruci me vakanadakuya na veika kece e Moapi—okati kina na nodra kalou. O Ruci e sega ni vakataki Oripa baleta ni kaya mai vu ni lomana ni via qaravi Jiova tale ga, na Kalou i Neomai.b

Erau tomana na ilakolako balavu i Peceliema o Ruci kei Neomai. E tukuni ni nodrau ilakolako ena rairai taura tiko e dua na macawa na kena dede. Ia na nodrau veitokani e veivakacegui ena gauna rau sotava kina na ituvaki rarawataki.

E levu na tamata era vakila tiko na ituvaki rarawataki nikua. Na gauna eda bula tiko kina qo, e tukuna na iVolatabu ni na “vakilai kina e levu na ka dredre.” E levu na ka eda na vakayalia, e levu tale ga na veika rarawa eda na vakila. (2 Timoci 3:1) Na itovo gona eda raica vei Ruci, sa qai bibi ga ena gauna qo. Na loloma e dei—na mataqali loloma e qumia e dua na ka qai sega ni via solia vakarawarawa—qo e dua dina na ivukevuke kaukaua ena vuravura butobuto qo. E gadrevi na itovo qori ena bula vakawati, veimaliwai ena vuvale, noda veitokani, ena loma tale ga ni ivavakoso vaKarisito. Nida bucina na mataqali loloma va qori, eda sa vakadamurimuria sara tiko ga na ivakaraitaki vakasakiti i Ruci.

Nodrau Tiko e Peceliema o Ruci kei Neomai

Na noda tukuna nida dau loloma dina, e duidui mai na noda vakaraitaka sara ga ena ka eda cakava. E tu vei Ruci na galala me vakaraitaka ni dei nona loloma vei Neomai kei Jiova, na Kalou e sa digitaka me qarava.

Erau sa yaco yani o Neomai kei Ruci e Peceliema, e dua na koro e rauta e 10 na kilomita mai na ceva kei Jerusalemi. Kena irairai ni dua toka na vuvale rogo ena taoni lailai qori na vuvale i Neomai, baleta nira veitalanoataka vakalevu na tiko ekea na nona lesu yani. Era vakaraici koya na marama ra qai kaya, “Oqo ko Neomai, se segai?” E macala ga ni veisau na kena irairai ena gauna e tiko kina e Moapi; na rairai ni matana kei na nona ilakolako e dusia na balavu ni yabaki e vakila kina na ituvaki dredre kei na rarawa.—Ruci 1:19.

E tukuna o Neomai vei ira na marama era wekana kei ira era tiko veitikivi ena dua na gauna sa oti, na rarawa e sotava ena nona bula. E vinakata mada ga me veisau na yacana Neomai, e kena ibalebale “Marau,” me Mara kena ibalebale “Rarawa.” Sa vakaloloma dina o Neomai! E vakataki Jope ga, e vakabauta ni vakavuna na Kalou o Jiova na nona rarawa.—Ruci 1:20, 21; Jope 2:10; 13:24-26.

Nirau tiko e Peceliema, e vakasamataka sara o Ruci na sala me na qaravi koya vinaka kina kei Neomai. E kila mai na Lawa e vakarautaka o Jiova vei ira na nona tamata na Isireli, ni tiko na ka e vakarautaki vakayalololoma vei ira na dravudravua. Era vakatarai mera lako ena were ena gauna ni tatamusuki, era muri ira na dautatamusuki, tomika na ka e vo kei na kena e tubu ena tutu ni were kei na ibili ni were.c—Vunau ni Soro 19:9, 10; Vakarua 24:19-21.

Sa yaco na gauna me tamusuki kina na parile, de dua qori e donuya na Epereli ena noda ivolanivula nikua. A lako o Ruci ena were me lai raica se o cei ena solia vua na cakacaka ni dau tomitomi. A sega ni kidava ni sa tu ena were i Poasa. O Poasa e dua na itaukeiniqele vutuniyau, e wekai Elimeleki na wati Neomai. E tu vei Ruci na dodonu me lai tomitomi me vaka ga e vakaroti ena Lawa, ia a kerei koya ga na cauravou e liutaka tiko na cakacaka ni tatamusuki ke rawa ni cakacaka. A vakadonuya na cauravou, a tekivu cakacaka sara o Ruci.—Ruci 1:22–2:3, 7.

Raitayaloyalotaki Ruci mada ni vakamuri ira tiko na dautatamusuki. Nira musuka tiko na parile ena nodra isele takelo, e tu vakadua o Ruci me tomika na ka e lutu se na ka era vakavoca tu mai, e vesuvesuka vata me dua na ivau, qai kauta ena dua na vanua me na lai samuta kina me lutu na sorena. A toso malua qai veivakaocai na cakacaka qori, sa na qai dredre ga ni oti na vakasigalevu. Ia e vosota toka ga o Ruci, ena cegu ga ni qusia na buno ni yadrena se ena gauna me vakasigalevu kina ena dua na “vale”—de dua ena vale e vakarautaki mera dau vakacegu kina na tamata cakacaka.

A nanuma o Ruci ni na sega ni laurai se dua e kilai koya. Ia a raici koya o Poasa qai taroga na cauravou a liutaka tiko na cakacaka se o cei o koya. O Poasa e dua na turaga vakabauta, e dau kidavaki ira na nona tamata cakacaka—kena irairai ni dau kidavaki ira era dau lai cakacaka yani ekea me dua ga na siga se o ira na vulagi—e tukuna vei ira: “Me tiko vata kei kemudou ko Jiova.” Era sauma nona veikidavaki ena yalovinaka. Sa qase sara o Poasa qai lomani Jiova vakalevu, ia e dau raici Ruci me vaka ga na luvena.—Ruci 2:4-7.

E dau kacivi koya o Poasa “luvequ,” e vakasalataki koya me tomitomi tiko ga ena nona were, me volekati ira tale ga na nona goneyalewa mera kua ni vakasagai koya na cauravou era cakacaka vata tiko. E raica sara ga o Poasa me tiko na ka me kania o Ruci ena gauna ni vakasigalevu. Koya e bibi sara ni dau vakavinavinakataki koya qai vakauqeti koya. Ena sala cava?—Ruci 2:8, 9, 14.

Ena gauna a tarogi Poasa kina o Ruci na vuna e dau yalovinaka kina vua me vaka ni vulagi, e tukuna o Poasa ni a rogoca na ka kece a cakava vei Neomai. De dua e dau vakacaucautaki Ruci o Neomai vei ira na yalewa e Peceliema ena veika vinaka e dau cakava, mani rogoca o Poasa na kena itukutuku. E kila tale ga o Poasa ni sa qaravi Jiova o Ruci, e tukuna: “Me sauma na nomu cakacaka ko Jiova, ia me vakayacori sara na kemui sau maivei Jiova na Kalou ni Isireli, o koya ko sa mai vakararavi e ruku ni tabana.”—Ruci 2:12.

Sa na bau vakayaloqaqataki Ruci sara ga na vosa qori! E sa vakatulewataka o Ruci me vakaruru ena taba i Jiova na Kalou, me vaka e dua na manumanu vuka lalai e vakila na nodrau veitaqomaki na nona itubutubu ena sova. E vakavinavinakataki Poasa ni tauca vua na vosa ni veivakadeitaki qori. A cakacaka tiko ga o Ruci me yacova na yakavi.—Ruci 2:13, 17.

Na nona vakabauta o Ruci e ivakaraitaki vinaka dina vei keda kece na vakila tiko nikua na dredre ni leqa vakailavo. E sega ni namaka o Ruci me soli vua eso na ka, oya na vuna e dau vakavinavinakataka na ka kece e soli vua. E sega ni maduataka me cakava na cakacaka dredre qai balavu me qarava kina e dua e lomana, dina ga ni cakacaka beci. E ciqoma ena yalorawarawa na ivakasala vuku e soli vua me baleta na sala me qaqarauni kina ena gauna ni cakacaka kei na ilala vinaka me digia. Ia e bibi duadua vua me kua ni guilecava na vanua ena vakarurugi dina kina—vua na tamana dauveitaqomaki, na Kalou o Jiova.

Ke da vakatotomuria na loloma dei e vakaraitaka o Ruci, nona dau yalomalumalumu, cakacaka vakaukaua qai vakavinavinakataka na nona mai kilai Jiova, eda na raica ni na yaga tale ga vei ira eso tale na noda vakabauta. Ia sala cava a qaravi Ruci kina kei Neomai o Jiova? Qori ena saumi ena dua na ulutaga ena muri mai.

[iVakamacala e ra]

[Kato ena tabana 26]

iVola Lailai Vakatubuqoroqoro

Na ivola na Ruci e vakatokai me dua na vatutalei lailai, e vakatubuqoroqoro. E macala ga ni sega ni levu na ka e vakamacalataki kina me vaka na ivola na Dauveilewai. E liu na ivola na Dauveilewai qai tarava na Ruci, ia e vukei keda meda kila na gauna e yaco kina na itukutuku e vakamacalataki ena Ruci. (Ruci 1:1) Na parofita o Samuela a vola ruarua na ivola qori. Ia ena gauna o wilika kina na iVolatabu, o na vakadinata ni biu na ivola na Ruci ena dua na vanua veiganiti ena iVolatabu. Ni o wilika ena Dauveilewai na veivaluvaluti, nodra kabai vakasauri eso na matanitu kei na kena sagai me tarovi, o na raica ni tarava mai na ivola lailai na Ruci, e vakamacalataki kina ni o Jiova e sega ni dau guilecavi ira vakadua na tamata yalomalumalumu era vosota tiko na veika dredre era sotava e veisiga. Na itukutuku ni bula ni veisiga qori e vakaraitaka e dua na lesoni bibi me baleta na loloma, ni mate na wekada voleka, vakabauta, kei na yalodina. Qori ena yaga vakalevu sara vei keda kece.

[iYaloyalo ena tabana 24]

E yalomatua o Ruci me volekati Neomai ena gauna ni rarawa

[iYaloyalo ena tabana 25]

“Na kai nomu era na kai noqu, na nomu Kalou talega ena noqu Kalou”

[iYaloyalo ena tabana 27]

E yalorawarawa o Ruci me cakava na cakacaka beci qai kaukaua me qaravi koya kei Neomai