Rua na Ki me Dei Kina na Vakawati

1, 2. (a) A nakiti me vakacava na dede ni vakawati? (b) Ena rawati vakacava oqo?

ENA gauna e vakawatitaki rau kina na imatai ni tagane kei na yalewa na Kalou, e sega ni tukuni me rau tiko vata ga vakalekaleka. A nakiti me rau tiko vata o Atama kei Ivi ena gauna kece ni nodrau bula. (Vakatekivu 2:24) Na ivakatagedegede ni Kalou me baleta na vakawati e rakorako oya nodrau vau vata e dua na tagane kei na dua na yalewa. Qai yavu ga vakaivolatabu ni veisere ke veibutakoci e dua vei rau se o rau ruarua. Ena qai rawa kina ni rau vakawati tale.​—Maciu 5:32.

² E rawa beka ni rau tiko vata vakadede ena marau e le rua? Io, qai vakatakila na iVolatabu e rua na ka bibi, se ki, me rawati kina. Ke rau taurivaka na ki ruarua oqo o tagane vakawati kei watina, erau na dolava rawa kina na katuba ina bula marau kei na kalougata. Na cava na rua na ki oqo?

NA IMATAI NI KI

3. Na cava na tolu na mataqali loloma me rau bucina na veiwatini?

³ Na imatai ni ki na loloma. E vakavure vakasama ni tukuni e vica na mataqali loloma ena iVolatabu. E dua na veikilai, se veitokani, na nodra veilomani na veitau dredre. (Joni 11:3) E dua tale na veilomani vakadra. (Roma 12:10) Na kena ikatolu na veidomoni, nomu domona e dua na yalewa ke o tagane, se dua na tagane ke o yalewa. (Vosa Vakaibalebale 5:15-20) Me rau na bucina na loloma kece vaka oqo o tagane vakawati kei watina. Ia na ikava ni loloma e bibi duadua.

4. Na cava na ikava ni loloma?

⁴ Ena vosa taumada a volai kina na iVolatabu Vakirisi Vakarisito, na ikava ni loloma na a·gaʹpe. E taurivaki na vosa oqo ena 1 Joni 4:8, e kainaki kina: “Sa loloma na Kalou.” E dina sara, “eda sa dau loloma ni sa lomani keda taumada na Kalou.” (1 Joni 4:19, VV) E bucina na lotu Vakarisito na loloma vaka oqo ena nona lomana taumada na Kalou o Jiova, oti me qai lomani ira na tamata. (Marika 12:29-31) E taurivaki tale ga na vosa na a·gaʹpe ena Efeso 5:2 ni kaya: “Dou ia tikoga nai valavala ni loloma, me vaka sa loloma talega na Karisito vei kemudou, a sa soli koya e na vukuda.” E tukuna o Jisu ni na vakatakilai ira na nona imuri dina na loloma vaka oqo: “A ka oqo era na kila kina na tamata kecega ni dou sa noqu tisaipeli, kevaka dou sa veilomani [a·gaʹpe].” (Joni 13:35) Dikeva tale ga na taurivaki ni a·gaʹpe ena 1 Korinica 13:13: “Sa tu na vakabauta, nai nuinui, na loloma, a ka tolutolu oqo; a sa uasivi cake vei iratou na loloma [a·gaʹpe].”

5, 6. (a) Na cava e uasivi kina na loloma mai na vakabauta kei na inuinui? (b) Na cava e so na vuna e rawa ni ivakadei kina ni vakawati na loloma?

⁵ Na cava e uasivi kina na loloma na a·gaʹpe mai na vakabauta kei na inuinui? Ni yavutaki ena ivakavuvuli​—ivakavuvuli dodonu​—e kunei ena Vosa ni Kalou. (Same 119:105) Oqo noda sega ni nanumi keda ga, ia noda cakava vua na tani na ka e dodonu qai vinaka ena mata ni Kalou, veitalia ke ganiti koya na veika vinaka oqori se sega. Oqo na loloma ena rawa kina ni rau muria na veiwatini na ivakasala ena iVolatabu: “Dou veivosoti vakai kemudou, ka kakua ni veicudruvi, kevaka sa dua na ka sa rarawa kina e dua: me vaka sa sega ni cudruvi kemudou [“o Jiova,” NW], mo dou vaka talega kina.” (Kolosa 3:13) Ni rau veilomani na veiwatini, erau na bucina me rau “dauveilomani [a·gaʹpe] vakalevu; ni na ubia nai valavala ca e vuqa na loloma.” (1 Pita 4:8) Dikeva ni loloma e dau ubia na cala. E sega ni vakaotia, ni dau cala kece na tamata ivalavala ca.​—Same 130:3, 4; Jemesa 3:2.

⁶ Ni rau bucina na veiwatini me rau lomana vaka oqo na Kalou, rau veilomani tale ga, ena dei nodrau bula vakawati qai marautaki, ni “sega ni mudu na loloma.” (1 Korinica 13:8) Na loloma e “vauca vata na ka . . . me duavata vinaka sara.” (Kolosa 3:14, VV) Ke o vakawati, drau na bucina rawa vakacava na mataqali loloma vaka oqo? Drau vulica vata na Vosa ni Kalou, drau dau veivosakitaka. Drau vulica na ivakaraitaki ni loloma i Jisu, saga mo drau vakatotomuria, drau muria nona ivakarau ni vakasama, nona ivalavala. Kena ikuri, drau lakova na soqoni vakarisito, na vanua e vulici kina na Vosa ni Kalou. Drau masuta tale ga na Kalou mo drau bucina rawa kina na mataqali loloma uasivi vaka oya, ni oqo e dua na vua ni yalo tabu ni Kalou.​—Vosa Vakaibalebale 3:5, 6; Joni 17:3; Kalatia 5:22; Iperiu 10:24, 25.

NA IKARUA NI KI

7. Na cava na veidokai? O cei me veidokai ena bula vakawati?

⁷ Ke rau veilomani dina na veiwatini, erau na dau veidokai tale ga vakataki rau. Na veidokai e ikarua ni ki ni vuvale mamarau. E ibalebale ni veidokai “na nodra nanumi na tani, era rokovi.” Na Vosa ni Kalou e vakasalataki ira na lotu Vakarisito kece, bau kina o ira na tagane vakawati kei watidra: “Dou veiuasiviti e na veivakarokorokotaki.” (Roma 12:10) E vola na yapositolo o Pita: “Oi kemudou talega na tagane, dou tiko vata kei na watimudou me vaka na tiko vakavuku, mo dou doka na yalewa, me vaka sa ka malumalumu.” (1 Pita 3:7) E vakasalataki o yalewa vakawati “me vakarokorokotaka na watina.” (Efeso 5:33) Ke o via rokova e dua, o na yalovinaka vua, o sega ni beci koya se beca nona nanuma, o qai makutu ni cakava na ka vinaka e kerea vei iko.

8-10. Ena sala cava soti e dei qai mamarau kina na vakawati ni rau veidokai na veiwatini?

⁸ O ira na vinakata me marau nodra vuvale era na dokai kedra isa ena nodra “kakua ni dui nanuma ga na . . . ka e baleti ira, ia me ra dau nanuma tale ga na ka e baleti ira na [kedra isa].” (Filipai 2:4, VV) Era sega ni nanuma na ka ga e vinaka vei ira​—ni tawaloloma oqo. Ia, era vakasamataka na ka ena vinaka vei ira na kedra isa. Oqo na ka era na vakaliuca.

⁹ Ni rau veidokai na veiwatini, ena rawa ni rau veirogorogoci ke duidui nodrau vakasama. Me kua ni namaki ni na tautauvata nodrau nanuma na veiwatini ena ka kece ga. Na ka beka e bibi vei tagane vakawati e sega sara ni bibi vei watina, kei na ka e taleitaka o yalewa vakawati e sega sara beka ni taleitaka o watina. Ia e dodonu me rau doka na nanuma se digidigi i kedrau isa, ke salavata na nanuma kei na digidigi oqo kei na lawa i Jiova kei na nona ivakavuvuli. (1 Pita 2:16; vakatauvatana Filimoni 14.) Me rau dau veidokai tale ga vakataki rau, me rau kua ni dau vosabeci kedrau isa se veiwalitaki koya nira tiko na tani se ni rau tiko taurua ga.

¹⁰ Io, nodrau lomana na Kalou, nodrau veilomani kei na nodrau veidokai vakataki rau e rua na ki bibi me vinaka kina na vakawati. Ena sala cava e rawa ni mana kina oqo ena so na basoga ni bula vakawati?

VEILIUTAKI VAKATAKI KARISITO

11. Ena rai ni iVolatabu, o cei na ulunivuvale?

¹¹ E tukuna vei keda na iVolatabu ni buli na tagane ena itovo me dua kina na ulunivuvale vinaka. Oya na vuna ena tarogi tagane kina o Jiova ena nodratou bula vakayalo kei na nodratou bula vakayago o watina kei iratou na luvena. Sa dodonu me lewa vakayalomatua o tagane, me salavata nona lewa kei na loma i Jiova me qai ivakaraitaki vinaka ena nona itovo vakalou. “Oi kemudou na yalewa vakawati, mo dou dui vakamalumalumutaki kemudou vua na watimudou, me vaka vei koya na Turaga. Ni sa ulu ni watina na tagane, me vaka sa ulu ni soqosoqo lewe ni lotu na Karisito.” (Efeso 5:22, 23) Ia, e tukuna na iVolatabu ni tiko tale ga na ulu i tagane vakawati, e Dua e lewai koya. E vola na yapositolo o Paula: “Ka’u sa vinakata mo dou kila ni sa ulu ni tamata yadua na Karisito; ia na ulu ni yalewa na tagane; kei na ulu i Karisito na Kalou.” (1 Korinica 11:3) Ena veiliutaki na tagane vakawati yalomatua ena nona vakatotomuri koya e uluna, o Karisito Jisu.

12. E ivakaraitaki vinaka vakacava o Jisu ni dua e dau vakarorogo, e dau veiliutaki tale ga?

¹² E tiko tale ga na ulu i Jisu, o Jiova, e vakarorogo vua o koya. E kaya o Jisu: “Ni’u sa sega ni muria na lomaqu, a loma i Tamaqu ga ko koya sa talai au mai.” (Joni 5:30) E dua dina na ivakaraitaki totoka! O Jisu na “ulumatua . . . sa ulu ni veika buli kece ga.” (Kolosa 1:15, VV) E yaco me Mesaia. E qai Ulu ni ivavakoso lotu Vakarisito lumuti o koya qai lesi me Tui ni Matanitu ni Kalou, e uasivi ira kina na agilosi. (Filipai 2:9-11; Iperiu 1:4) E dina ni lagilagi na nona itutu qai waraki koya e so tale na itutu lagilagi, ia a sega ga ni tagane voravora o Jisu, me yalodredre, se tawaveinanumi. E sega ni iliuliu ca, me dau vakaroti iratou nona tisaipeli me ratou talairawarawa vua. A dauloloma ga o Jisu qai dau veinanumi, vakabibi vei ira na vakaloloma. E kaya: “Dou lako mai vei au, koi kemudou vakaaduaga sa oca ka colata nai colacola bibi, ia ka’u na vakacegui kemudou. Vakataqara vei kemudou na noqui vua, ka vuli vei au, ni’u sa yalomalua ka yalomalumalumu: dou na kunea kina na vakacegu ni yalomudou. Ni sa rawarawa na noqui vua, ka mamada na noqui colacola.” (Maciu 11:28-30) E taleitaki dina na tiko vata kei koya.

13, 14. Me veiliutaki vakacava na tagane vakawati dauloloma me vakatotomuri Jisu kina?

¹³ Me na vakasamataka na itovo vinaka i Jisu na tagane e vinakata me bula marau nona vuvale. Na tagane vakawati vinaka e sega ni voravora se veivakasaurarataki, me vakayagataka nona itutu vakaulunivuvale me vakarerei watina kina. Ena lomani watina ga, ena dokai koya. Ke “sa yalomalua” o Jisu, sa qai bibi sara me yalomalua o tagane vakawati ni daucala o koya, o Jisu e sega. Ni gauna e cala kina, ena vinakata o tagane me vosoti koya o watina. Na tagane yalomalua gona ena vakadinadinataka nona cala, dina ga ni dau dredre na tukuna, “Vosoti au; o dina ga o iko.” E rawarawa vua na yalewa me doka na veiliutaki i watina ke lokomi qai yalomalua o tagane, sega ni dokadoka qai viavialevu. Ena yasana adua, na yalewa dau veidokai ena kere veivosoti ena gauna e cala kina.

¹⁴ Na Kalou a bulia na yalewa ena itovo e vinaka me marau kina nodrau bula vakawati. Ena kila oqo na tagane vakawati e vuku, ena sega ni saga kina me vorata na veitovo vinaka nei watina. E levu na yalewa era dau yalololoma qai dau kauai, na itovo e gadrevi me qaravi kina na vuvale, mera taleitaki ira tale ga kina na tani. Dau maqosa sara na yalewa ena ukutaki ni vale me rairai vinaka kina. E levu nona itovo vakasakiti kei na nona taledi na “yalewa sa vinaka sara” e tukuni ena Vosa Vakaibalebale wase e 31, eratou vakila nona vuvale nona yaga. Baleta? Ni “sa vakararavi sara vua” na loma i watina tagane.​—Vosa Vakaibalebale 31:10, 11.

15. E rawa vakacava ni vakaraitaka vei watina o tagane vakawati na loloma kei na veidokai a vakaraitaka o Karisito?

¹⁵ Ena so na vanua, e dau vakabibitaki vakasivia tale nodra itutu na tagane vakawati, e tukuni ni veibeci ke tarogi mada ga ena dua na ka. E vaka sara ga me bobula nei tagane o watina. Na veiliutaki cala vaka oqo e sega wale ga ni vakacaraka nodrau veiwekani vakaveiwatini ia e vakacaraka tale ga nodrau veiwekani o tagane kei na Kalou. (Vakatauvatana 1 Joni 4:20, 21.) Ena yasana adua, era vakawalena nodra veiliutaki e so na tagane ra qai vakalaivi watidra me vosayaco ena nodra vuvale. Na tagane e vakarorogo dina vei Karisito ena sega ni vakalolomataki watina se me beci koya. Ena vakatotomuria ga na nona dauloloma o Jisu, qai cakava na ka e vakasalataka o Paula: “Oi kemudou na tagane vakawati, lomani ira na watimudou, me vaka sa lomana nai soqosoqo lewe ni lotu na Karisito, a sa soli koya e na vukuna.” (Efeso 5:25) Ena levu ni nona lomani ira nona imuri o Karisito Jisu, a mate sara ga ena vukudra. Ena via muria na tagane vinaka na ivakaraitaki yalololoma oya, me dau nanumi watina, kua ga ni lavaka vakalevu vua na ka. Ni vakarorogo vei Karisito o tagane vakawati qai tiko vua na loloma kei na veidokai a tiko vei Karisito, ena uqeti o watina me vakarorogo vua.​—Efeso 5:28, 29, 33.

RA VAKAROROGO NA YALEWA VAKAWATI

16. Na itovo cava soti me vakaraitaka o yalewa vakawati ena nodrau veimaliwai vakaveiwatini?

¹⁶ Ni oti toka nona buli o Atama, “A sa kaya na Kalou ko Jiova, Sa sega ni vinaka me tiko duadua na tamata: au na bulia e dua na dauveivuke e yaga vua.” (Vakatekivu 2:18) Na Kalou e buli Ivi me “dauveivuke,” sega ni dauveiqati. Na vakawati e sega ni vaka na waqa me rua na kena kavetani dauveiqati. E dodonu me veiliutaki vakayalololoma o tagane, ia me qai dauloloma o watina, me dau veidokai, dau qai vakarorogo.

17, 18. Na sala cava soti e rawa ni dua kina na dauveivuke dina vei watina o yalewa?

¹⁷ Na yalewa vakawati vinaka ena sega ni vakarorogo wale ga. Ena saga sara ga me dauveivuke, me tokona na lewa nei watina. Ena rawarawa oqo ke duavata o koya kei na lewa e tau. Ia ke sega mada ga ni duavata kina, ena rawa vinaka na lewa oya ke veitokoni.

¹⁸ E levu tale na sala e rawa kina vua na yalewa vakawati me vukei watina me dua na ulunivuvale vinaka. E rawa ni vakavinavinakataka nona veiliutaki, me kua ga ni dau vakalewai koya me lai nanuma kina o tagane ni matewale kece ga na nona sasaga. Ni veimaliwai kei watina tagane, me nanuma tiko o yalewa ni “yalomalumalumu kei na yalomalua, . . . sa ka talei sara e na mata ni Kalou,” sega wale ga ena mata i watina. (1 Pita 3:3, 4; Kolosa 3:12) Vakacava ke sega ni vakabauta o tagane? Se vakabauta se sega, e uqeti ira na yalewa vakawati na iVolatabu “me ra lomani ira na watidra, me ra lomani ira na luvedra, me ra lomavuku, me ra lomasavasava, me ra dautiko mai nodratou, me ra yalovinaka, me ra dautalairawarawa vei ira na watidra, me kakua kina ni vosavakacacataki na vosa ni Kalou.” (Taito 2:4, 5) Ni votu na ituvaki e vakaleqa na lewaeloma nei yalewa ena rawarawa vei tagane e sega ni vakabauta me doka na nanuma nei watina ke vakamacalataka o yalewa ena “yalomalumalumu kei na yalomalua.” E levu na tagane sega ni vakabauta e “yaco me ra vakabauta e na vuku ni nomuni i vakarau ga na watidra, ka na sega ni yaga mo ni tauca e dua na vosa ni ra sa na raica tiko ga na nomu i vakarau vakarokoroko ka savasava.”​—1 Pita 3:1, 2, 15, VV; 1 Korinica 7:13-16.

19. Vakacava ke vinakata o tagane me beca na lawa ni Kalou o watina?

¹⁹ Vakacava ke vinakata o tagane me cakava o watina e dua na ka e vakatabuya na Kalou? Ke yaco oqo, me nanuma o yalewa ni nona iLiuliu levu na Kalou. Ena muria o koya na ka eratou cakava na yapositolo ena gauna era tukuna kina na dauveiliutaki me ratou beca na lawa ni Kalou. E kaya na Cakacaka 5:29: “Sa qai vosa ko Pita kei iratou nai apositolo, ka kaya, Sa kilikili kei keitou me keitou talairawarawa vua na Kalou, me kakua ga vei ira na tamata.”

VINAKA NA VEIVOSAKI

20. Na tikina cava tale ni bula vakawati e gadrevi kina na veilomani kei na veidokai?

²⁰ E gadrevi na veilomani kei na veidokai ena dua tale na tiki ni bula vakawati​—na veivosaki. Ena veivosakitaka kei watina na tagane vakawati dauloloma na ka e cakava o yalewa, nona leqa, kei na nona nanuma. E bibi oqo vei yalewa. Na tagane e saga me dau vosa vei watina, me rogoca na ka e kaya, e vakaraitaka ni lomani koya, e dokai koya tale ga. (Jemesa 1:19) Era rarawataka e so na yalewa ni lailai na gauna e dau vosa kina vei ira o watidra. Sa ca dina oqori. E dina ni gadrevi beka me cakacaka vakabalavu o tagane vakawati ena bula osooso eda donuya oqo, ena vinakati tale beka ga me cakacaka o yalewa. Ia, sa dodonu ga me tiko na gauna me rau dau tiko kina vakataki rau. Ke sega, erau na dui lewai rau ga. Ena rawa ni tubu na leqa levu ke sa goleva e dua tale na tagane me nona itokani o yalewa se goleva e dua na yalewa me nona itokani o tagane, rau sa sega ni veigolevi vakataki rau.

21. Ena vinaka cake vakacava na bula vakawati ke taurivaki na vosa e rakorako?

²¹ E bibi na itautau ni vosa ni rau veivosaki na veiwatini. “A vosa vinaka . . . sa ka kamikamica ki na yalo, ka sa bula kina na sui.” (Vosa Vakaibalebale 16:24) Se vakabauta o watimu se sega, e veiganiti ga na ivakasala ni iVolatabu: “Me ia tikoga na nomudou vosa e na yalovinaka, ka vakatuituinataki e na masima,” oya me rakorako. (Kolosa 4:6) Ke dredre na ka e sotava ena dua na siga e dua vei rau, ena yaga sara nona vosa ni loloma o kena isa. “A ka sa vosataki taudonu sa vaka na moli koula e na kato siliva.” (Vosa Vakaibalebale 25:11) Na irogorogo ni domomu kei na vosa o vakayagataka e bibi sara ga. Kaya mada, e rawa ni kaya ena cudru, ena viavialevu, e dua vei rau: “Sogota na katuba!” Ia e wacava na kena “vakatuituinataki e na masima” na vosa e rogo malumu qai veinanumi me vaka, “Kerekere rawa ni o sogota mada na katuba?”

22. Me rawa ni vinaka tiko ga nodra dau veivosaki na veiwatini, na ituvaki ni rai cava soti e gadrevi?

²² Ena vinaka na veivosaki ke tau malumu na vosa, e tukuni ena matamamarau, yalovinaka, veikilai yalo, kei na yalomalua. Ke rau sasagataka me vinaka tiko ga nodrau dau veivosaki, ena rawarawa vei tagane kei watina me rau tukuna na lomadrau. Erau na dau veivakacegui, rau veivukei tale ga vakataki rau ni leqa se lomabibi e dua vei rau. “Vakacegui ira era sa yalolailai,” e uqeta na Vosa ni Kalou. (1 Cesalonaika 5:14) Ena lomabibi ena so na gauna o tagane, ena so tale na gauna o yalewa. E rawa ni rau ‘veivakacegui,’ rau veivakatataki cake.​—Roma 15:2, VV.

23, 24. E yaga vakacava na loloma kei na veidokai ke rau sega ni duavata na veiwatini? Tukuna e dua na kena ivakaraitaki.

²³ Ena gauna erau sega ni duavata kina, na veiwatini e veilomani qai veidokai e sega ni raica oqori me leqa levu. Erau na saga vakaukaua ga me kua na “yaloca.” (Kolosa 3:19) Me rau kua ni guilecava ni “vosa vakayalovinaka sai vakamalumu ni cudru.” (Vosa Vakaibalebale 15:1) Ni vakaraitaka na lomana o kemu isa, qarauna mo kua ni beca se vakalewa. Dikeva oqori me sala mo kila kina na nona rai. Drau saga me wali na duidui, mo drau yalovata tale.

²⁴ Nanuma na gauna a vakatura kina e dua na iwali ni leqa o Sera vei watina o Eparama, qai sega ni duavata kina o Eparama. Ia a tukuna vua na Kalou: “Na ka kecega sa kaya vei iko ko Sera, mo vakayacora.” (Vakatekivu 21:9-12) A vakayacora o Eparama, mani kalougata kina. Ke duidui gona kei na nanuma nei tagane na ka e vakatura o watina, me bau rogoca mada ga o tagane na ka e kaya tiko o watina. Ia me kua ni vosavosa tu ga o yalewa, me dau rogoca na ka e kaya o watina. (Vosa Vakaibalebale 25:24) Ke dau suguraka ga na ka e lomana o tagane se o watina, e tawaloloma oqo qai tawaveidokai.

25. E rawa ni vakavu marau vakacava na veivosaki vinaka ena ka e baleta nodrau veiyacovi na veiwatini?

²⁵ Na veivosaki vinaka e bibi tale ga ena ka e baleta nodrau veiyacovi na veiwatini. E rawa ni vakavuleqa ke sega ni rau lewai rau vakamatau se rau dui nanumi rau ga. E bibi e ke na veivosaki vakadodonu kei na yalovosota. Ena sega ni vakavuleqa na veiyacovi ke rau dau veinanumi vakaveiwatini. Me vaka na ka tale e so, e bibi “me kakua e dua me qara na ka sa yaga duaduaga vei koya, a ka talega sa yaga vei koya na tani.”​—1 Korinica 7:3-5; 10:24.

26. E dina ni na sega ni maravu tu ga na bula vakawati kece, ena yaga vakacava vei rau na veiwatini nodrau rogoca na Vosa ni Kalou?

²⁶ Sa dua na ka na vinaka ni ivakasala ena iVolatabu! Io, na bula vakawati kece ena sega ni maravu tu ga. Ia ni rau muria na veiwatini na itovo ni rai i Jiova e tukuni tiko ena iVolatabu, rau qai yavutaka nodrau veiwekani ena veilomani kei na veidokai, erau rawa ni nuitaka me dei qai vakavu marau nodrau bula vakawati. Erau na sega ni dokai rau ga kina vakataki rau, ena dokai tale ga kina o Koya e vu ni vakawati, na Kalou o Jiova.