iDusidusi ni iVola ni Soqoni ni Bula vaKarisito kei na Cakacaka Vakaitalatala

OKOTOVA 1-7

IYAU MAI NA VOSA NI KALOU | JONI 9-10

nwtsty iyaloyalo

Bainisipi

Qo na bai e maroroi kina na sipi me kua ni butakoci, me taqomaki tale ga vei ira na manumanu kila. Ena bogi, era maroroya na ivakatawa na nodra qelenisipi ena lomanibai. Ena gauna vakaivolatabu, e duidui na ibulibuli ni bai, e sega na dokana, duidui tale ga na kena levu, dau tuva wavoki na vatu qai dua na kena icurucuru. (Tvl 32:16; 1Sa 24:3; Sef 2:6) E vola o Joni ni tiko na kena “katuba,” e dau yadrava na “ivakatawa ni katuba.” (Jn 10:1, 3) Ia na bainisipi ena dua na itikotiko, ena vica vata na qelenisipi era na tiko e loma ena bogi, ena yadrava na ivakatawa ni katuba mera taqomaki na sipi. Ena mataka, ena dolava na katuba na kena ivakatawa vei ira na ivakatawanisipi. Era na dui kaciva na nodra qelenisipi me kumuni ira, na sipi ena kila vinaka na domo ni kedra ivakatawa, ena muri koya. (Jn 10:3-5) E cavuta o Jisu na ivakarau qori me dusia na nona dau karoni ira na nona tisaipeli.—Jn 10:7-14.

nwtsty ivakamacala ni vosa ena Jn 10:16

kauti ira . . . mai: Se “liu.” Na vosa vaKirisi e vakayagataki eke aʹgo e kena ibalebale “me kauta (i loma)” se “me liu,” ni vakatau ena ka e vakamacalataki. E dua na ivolavivigi vaKirisi ena rauta na 200 G.V., e volai kina na kena vosa veiwekani vaKirisi (sy·naʹgo), e dau vakadewataki “me kumuna.” Ni iVakatawa Vinaka o Jisu, e kumuna, tubera, taqomaka qai vakania na sipi ena bai qo (e kilai tale ga me “qelenisipi lailai” ena Lu 12:32) kei na so tale na sipi. Era na qai dua ga na qelenisipi, dua ga na kena ivakatawa. Na vosa vakatautauvata qo e vakabibitaka na nodra duavata na imuri i Jisu.

Vakekeli ena Vosa ni Kalou

nwtsty ivakamacala ni vosa ena Jn 9:38

cuva sara vua: Se “tekicuva vua; davo vakatoboicu; vakarokoroko.” Ni vakayagataki na vosa vaKirisi pro·sky·neʹo me dusia na kena sokaloutaki e dua na kalou, e dau vakadewataki me “sokalou.” (Mac 4:10; Lu 4:8) Ia ena tikinivolatabu qo, e kila na tagane sucu mataboko e vakabulai ni o Jisu e italai ni Kalou, mani cuva vua. E kila tale ga ni o Jisu e “Luve ni tamata” a parofisaitaki tu, na Mesaia, e tu vua na lewa vakalou, e sega ni okata me Kalou se kalou tani. (Jn 9:35) Ni cuva vei Jisu, e kena irairai ni tautauvata ga kei na ka era cakava eso e volai ena iVolatabu vakaIperiu. Era cuva nira sota kei ira na parofita, tui, se italai ni Kalou. (1Sa 25:23, 24; 2Sa 14:4-7; 1Tu 1:16; 2Tu 4:36, 37) Levu na gauna, na nona vakarokorokotaki o Jisu e ivakaraitaki ni nodra vakavinavinakataka na veidusimaki vakalou se vakaraitaka ni vakadonui koya na Kalou.—Raica na ivakamacala ni vosa ena Mac 2:2; 8:2; 14:33; 15:25.

nwtsty ivakamacala ni vosa ena Jn 10:22

na Soqo ni Vakatabui ni Valenisoro: Na yaca vakaIperiu ni soqo qo na Hanukkah (chanuk·kahʹ), kena ibalebale “Vakatabui.” E dau walu na siga, tekivu ena ika25 ni siga ni vula o Kisiliu, volekata na icavacava ni Tiseba, (raica na ivakamacala ni vosa vulaililiwa ena tikinivolatabu qo kei na iKuri B15) me vakananumi kina na kena vakatabui tale na valenisoro e Jerusalemi ena 165 B.G.V. A beci Jiova na nodra Kalou na Jiu o Antiochus Epiphanes na iKava, na tui Siria, ena nona vakadukadukalitaka na valenisoro. Kena ivakaraitaki, e tara e dua na icabocabonisoro ena dela ni icabocabonisoro levu e dau cabori kina e veisiga na isoro kama. E cabora na vuaka o Antiochus me vakadukadukalitaka taucoko na valenisoro ena Kisiliu 25, 168 B.G.V., ena icabocabonisoro qai vakamiraka wavoki na kena wai ena valenisoro. E vakama na matamata ni valenisoro, basuka na nodra rumu na bete qai kauta na icabocabonisoro koula, na teveli ni madrai dauraici, kei na itutu ni cina koula. Oti e vakatabuya tale na valenisoro i Jiova vua na kalou butobuto o Seusi ni Olympus. Oti e rua na yabaki, e taura lesu o Judas Maccabaeus na koro kei na valenisoro. Ni vakasavasavataki oti na valenisoro, e vakatabui tale ena Kisiliu 25, 165 B.G.V., ya ni oti vinaka e tolu na yabaki nona cabora kina o Antiochus na nona isoro vakasisila ena icabocabonisoro vei Seusi. E tekivu cabori tale vei Jiova na isoro kama e veisiga. E sega ni tukuni ena iVolatabu ni vakavuna o Jiova me qaqa o Judas Maccabaeus se dusimaki koya me vakasavasavataka na valenisoro. Ia o Jiova e vakayagataki ira na tagane mai na veimatanitu, me vakataki Sairusi e Perisia me vakayacora na nona inaki me baleta na sokalou dina. (Ais 45:1) E macala gona ni rawa ni vakayagataki ira na nona tamata mera vakayacora na lomana. E volai ena iVolatabu ni dodonu me tiko na valenisoro, me vakayagataki tiko me vakayacori kina na parofisai me baleta na Mesaia, nona cakacaka vakaitalatala, kei na nona cabora nona bula. Kena ikuri, mera vakacaboisoro tiko na Livai me yacova na gauna ena cabora kina na Mesaia na isoro e uasivi, ya na nona bula ena vukuda na kawatamata. (Tan 9:27; Jn 2:17; Ipe 9:11-14) Era sega ni vakaroti na imuri i Karisito mera marautaka na Soqo ni Vakatabui ni Valenisoro. (Kol 2:16, 17) Ia e sega ni volatukutukutaki ni a cata o Jisu se o ira na nona tisaipeli na kena soqovi.

OKOTOVA 8-14

IYAU MAI NA VOSA NI KALOU | JONI 11-12

nwtsty ivakamacala ni vosa ena Jn 11:24, 25

Au kila ni na tucake tale: E nanuma o Marica ni tukuna tiko o Jisu na veivakaturi ena iotioti ni siga. (Raica na ivakamacala ni vosa ena Jn 6:39.) E vakasakiti ni vakabauta na ivakavuvuli qori. Eso na iliuliu ni lotu ena gauna ya, o ira na Setoki, era sega ni vakabauta na veivakaturi, na ivakavuvuli e vakamatatataki tu ena iVolatabu. (Tan 12:13; Mar 12:18) Era vakabauta na Farisi ni sega ni mate na yalo ni dua e mate. Ia e kila o Marica ni vakavulica o Jisu na inuinui ni veivakaturi, e vakatura tale ga eso mai na mate, me vakataki Lasarusa ni sa dede toka na nona mate.

O yau na vu ni veivakaturi kei na bula: Nona mate kei na nona vakaturi o Jisu e rawa kina nira vakaturi tale na mate. Ni vakaturi o Jisu, e solia vua o Jiova na kaukaua me vakaturi ira na mate, me solia tale ga na bula tawamudu. (Raica na ivakamacala ni vosa ena Jn 5:26.) Ena Vta 1:18, e vakatokai koya o Jisu me o koya e “bula tiko,” e tiko vua na “ki ni mate kei na iBulubulu.” Koya gona, o Jisu e nodra inuinui na bula kei na mate. E yalataka ni na dolava na ibulubulu qai vakabulai ira na mate e nodra inuinui na bula i lomalagi mera veiliutaki vata kei koya, se vuravura mera vakarurugi ena matanitu vakalomalagi.—Jn 5:28, 29; 2Pi 3:13.

nwtsty ivakamacala ni vosa ena Jn 11:33-35

tagi: Na vosa vaKirisi ni “tagi” e dusia me rogo na tagi. Na vosa vata qori e vakayagataki vei Jisu ena gauna e parofisaitaka kina ni sa voleka ni vakarusai o Jerusalemi.—Lu 19:41.

E vusolo . . . [e vutugu tale ga]: Ni biu vata na rua na kena vosa taumada qo, e dusia ni rarawa sara vakalevu o Jisu ena gauna qo. Na vosa vaKirisi e vakadewataki me “vusolo” (em·bri·maʹo·mai) e kena ibalebale, rarawa; ia ena tikinivolatabu qo e vakaibalebaletaka ni rarawa vakalevu o Jisu, se vusolo sara ga na lomana. Na vosa vaKirisi ni “vutugu” (ta·rasʹso) e dusia ni yavavala. E kaya e dua na daunivakadidike, ni ibalebale ni tikinivolatabu qo “me yavala na lomana; vutu se rarawa.” E vakayagataki tale ga na vosa qori ena Jn 13:21, me dusia na ka e cakava o Jisu ena nona soli koya o Jutasa.—Raica na ivakamacala ni vosa ena Jn 11:35.

na loma[na] : Kena vaKirisi “yalona.” Kena irairai ni vosa vaKirisi na pneuʹma e vakayagataki ena tikinivolatabu qo e dusia na igu e tiko ena loma ni tamata me tukuna se vakayacora kina na ka.—Raica na iVakamacala ni Vosa ena iVolatabu, “Yalo.”

E tagi: Na vosa vaKirisi (da·kryʹo) e vakayagataki eke, e dusia na vu (verb), sega ni nauni se “wainimata” e laurai ena Lu 7:38; Cak 20:19, 31; Ipe 5:7; Vta 7:17; 21:4 ni vakabibitaki kina na wainimata, sega ni domo ni tagi. Ena iVolatabu vaKirisi vaKarisito, na vu vaKirisi qo e laurai duadua ga ena tikinivolatabu qo, e duidui mai na kena e laurai ena Jn 11:33 (raica na ivakamacala ni vosa) me dusia nona tagi tiko o Meri kei ira na Jiu. E kila o Jisu ni sa vakarau vakaturi Lasarusa, ia e mositi koya vakalevu ni raica nodrau rarawa vakalevu na nona itokani dredre. Ena levu ni nona lomani rau, e sega kina ni madua me tagi. E macala ni o Jisu e kauaitaki ira e takali na wekadra lomani ena vuku ni ivalavala ca i Atama.

Vakekeli ena Vosa ni Kalou

nwtsty ivakamacala ni vosa ena Jn 11:49

bete levu: Ni tu vakataki koya na matanitu o Isireli, ena qarava tiko na bete levu na nona itavi me yacova ni mate. (Tvl 35:25) Ia ni sa lewai Isireli o Roma, e tiko na lewa vei ira na iliuliu e lesia o Roma mera lesia se vakasivoya na bete levu. (Raica na iVakamacala ni Vosa ena iVolatabu, “Bete levu.”) Era lesi Kaiafa na kai Roma me mata ni kenadau ena veivosaki, sa dede tale ga nona veiqaravi vei ira na liu vua. A lesi rauta na 18 G.V., e veiqaravi tiko me yacova na 36 G.V. Ni tukuna o Joni ni bete levu tiko o Kaiafa ena yabaki ya, ena 33 G.V., kena irairai ni nona veiqaravi vakabete levu o Kaiafa donuya na yabaki guiguilecavi dredre a vakamatei kina o Jisu.—Raica na iKuri B12 ena vanua e nanumi ni tiko kina na vale i Kaiafa.

nwtsty ivakamacala ni vosa ena Jn 12:42

na nodra iliuliu: Na vosa vaKirisi ni “iliuliu” e rairai dusi ira na lewe ni Sanadrini, na nodra mataveilewai levu na Jiu. E vakayagataki na vosa qo ena Jn 3:1 ni dusi Nikotimo, e lewe ni mataveilewai qori.—Raica na ivakamacala ni vosa ena Jn 3:1.

vakatalai mai na nodra valenilotu: Se “vakasivoi; vakacegui mai valenilotu.” Na kilanauni (adjective) vaKirisi a·po·sy·naʹgo·gos e vakayagataki ga ena Jn 12:42 kei na 16:2. Ena sega ni dua e veimaliwai kei koya e vakatalai, ena beci tale ga me vaka na kaitani. Ni sa na sega ni veimaliwai kei ira na Jiu, ena vakaleqa na nodratou bula vakailavo na nona vuvale. E dau vakayacori na veivakavulici ena nodra valenilotu na Jiu, ena so na gauna e dau vakayagataki me vale ni veilewai e tau kina na lewa ni kuita se veivakasivoi.—Raica na ivakamacala ni vosa ena Mac 10:17.

OKOTOVA 15-21

IYAU MAI NA VOSA NI KALOU | JONI 13-14

nwtsty ivakamacala ni vosa ena Jn 13:5

e vuya . . . na yavadratou na tisaipeli: E Isireli makawa era dau dara na ivava vakabeleti. Oya me vesu na kena wa ena qeteqeteniyavada kei na noda qurulasawa, e macala ni o koya e dau taubale ena takava na yavana na kuvu se soso e gaunisala kei na veikau. E dau kena ivakarau me luva na ivava nira curu i vale, ena raica na itaukeinivale me sava se vui na yavana na vulagi. E vica na tikinivolatabu e vakamacalataki kina na ivakarau qo. (Vte 18:4, 5; 24:32; 1Sa 25:41; Lu 7:37, 38, 44) Ni vuya o Jisu na yavadratou na nona tisaipeli, e via vakavulica ni bibi me ratou yalomalumalumu, me ratou dauveiqaravi tale ga.

nwtsty ivakamacala ni vosa ena Jn 13:12-14

e dodonu: Se “nomudou itavi.” Na vosa vaKirisi e laurai eke e dau vakayagataki ga ena ka vakailavo, e dusia nona “dinau tu e dua vua e dua tale.” (Mac 18:28, 30, 34; Lu 16:5, 7) Ia ena tikinivolatabu qo kei na vica tale, e rabailevu na kena ibalebale oya ni noda itavi sara ga, se dodonu meda cakava.—1Jn 3:16; 4:11; 3Jn 8.

Vakekeli ena Vosa ni Kalou

nwtsty ivakamacala ni vosa ena Jn 14:6

O yau na sala, na dina, kei na bula: O Jisu na sala, e rawa nida torova na Kalou ena masu ena vukuna. E “sala” tale ga me veiyaloni kina kei na Kalou na kawatamata. (Jn 16:23; Rom 5:8) E dina ni dau tukuna na ka dina, e bulataka sara ga. E vakayacora tale ga e levu na parofisai e dusia na nona itavi bibi ena kena vakayacori na inaki ni Kalou. (Jn 1:14; Vta 19:10) Era “‘io’ [se vakayacori] kece ena vuku[na].” (2Ko 1:20) E bula o Jisu ena vuku ni ivoli, e rawa nida rawata kina “na bula dina,” ya na “bula tawamudu.” (1Tm 6:12, 19; Efe 1:7; 1Jn 1:7) Ena vakaraitaka tale ga o Jisu ni vu ni nodra “bula” e vica vata na milioni era na vakaturi mera bula tawamudu ena Parataisi.—Jn 5:28, 29.

nwtsty ivakamacala ni vosa ena Jn 14:12

Na cakacaka tale ga e cakava ena levu sara: E sega ni tukuna o Jisu ni na levu sara na nodratou cakamana na nona tisaipeli ni vakatauvatani kei na nona. E vakaraitaka ga ena yalomalumalumu ni na levu na vanua eratou na vunau se veivakavulici kina ni vakatauvatani kei koya. Levu na yalava eratou na cakacaka kina, levu na lewenivanua, ena balavu tale ga na gauna eratou na vunau tiko kina. E matata ena vosa i Jisu ni vinakata mera tomana na nona imuri na nona cakacaka.

OKOTOVA 22-28

IYAU MAI NA VOSA NI KALOU | JONI 15-17

nwtsty ivakamacala ni vosa ena Jn 15:19

vuravura: Na vosa vaKirisi koʹsmos ena tikinivolatabu qo e dusia na vuravura kawatamata tawayalododonu era yawaka na Kalou, era sega ni wili kina na tamata ni Kalou. Na dauvola kosipeli duadua ga o Joni e vola na nona tukuna o Jisu nira sega ni vakavuravura na nona imuri, se sega ni taukeni ira o vuravura. E basika tale ga vakarua na vakasama vata qori ena nona masu o Jisu kei ratou na nona yapositolo.—Jn 17:14, 16.

nwtsty ivakamacala ni vosa ena Jn 15:21

ena vuku ni yacaqu: Ena iVolatabu na vosa yaca, ena so na gauna ena dusi koya e vakatokai kina, kena irogorogo, kei na ka kece e baleti koya. (Raica na ivakamacala ni vosa ena Mac 6:9.) Ia na yaca i Jisu, e dusia tale ga na lewa kei na itutu e solia vua o Tamana. (Mac 28:18; Flp 2:9, 10; Ipe 1:3, 4) E vakamacalataka eke o Jisu na vuna era cakava kina eso na ka o ira e vuravura vei ira na nona imuri: nira sega ni kilai koya e talai koya mai. Nodra kila na Kalou ena uqeti ira mera doka se ra kila na ibalebale ni yaca i Jisu. (Cak 4:12) Qori e wili kina nona itutu, ni digitaki koya na Kalou me iLiuliu, me nodra Tui na tui, meda cuva kece vua meda rawata na bula.—Jn 17:3; Vta 19:11-16; vakatauvatana Sm 2:7-12.

Vakekeli ena Vosa ni Kalou

nwtsty ivakamacala ni vosa ena Jn 17:21-23

duavata: E masulaka o Jisu mera “duavata” na nona imuri dina, mera cakacaka vata ena dua ga na inaki me vaka ga nodrau “duavata” kei Tamana, oya mera veitokoni, me duavata tale ga na nodra rai. (Jn 17:22) Ena 1Ko 3:6-9, e vakamacalataka o Paula ni laurai na duavata qo ena nodra cakacaka vata na italatala lotu vaKarisito, era cakacaka vata tale ga kei na Kalou.—Raica 1Ko 3:8 kei na ivakamacala ni vosa ena Jn 10:30; 17:11.

mera duavata sara kina: Ena tikinivolatabu qo, e semata o Jisu na duavata kei na loloma nei Tamana. Qo e salavata kei na Kol 3:14: “Na loloma . . . na ivau vinaka duadua ni duavata.” E vakaiyalayala ga na duavata qo. Sega ni kena ibalebale qo ni sa na oti vakadua na duidui ni noda itovo me vaka na ka eda dui rawata, noda ivalavala, kei na noda lewaeloma. Ia e dusia tiko ga ni o ira na imuri i Jisu era na duavata ena ka era cakava, ka era vakabauta kei na ka era vakavulica.—Rom 15:5, 6; 1Ko 1:10; Efe 4:3; Flp 1:27.

nwtsty ivakamacala ni vosa ena Jn 17:24

ivakatekivu kei vuravura: Na vosa vaKirisi ni “ivakatekivu” e vakadewataki tiko me “kunekunetaka” ena Ipe 11:11, e vakayagataki vata kei na “kawa.” Ni vakayagataki eke na “ivakatekivu kei vuravura,” e rairai dusia na nodra sucu na luvei Atama kei Ivi. E semata o Jisu na “ivakatekivu kei vuravura” vei Epeli, e rairai kena imatai vei ira na voli, na yacana tale ga e kena imatai vei ira e “volai na yacadra ena ivola ni bula mai na ivakatekivu kei vuravura.” (Lu 11:50, 51; Vta 17:8) E vakadeitaka tale ga na qaqanimasu qo i Jisu vei Tamana, ni Kalou e dau lomani Luvena duabau mai na gauna makawa sara, ni bera ni rau vakawa o Atama kei Ivi.

OKOTOVA 29–NOVEBA 4

IYAU MAI NA VOSA NI KALOU | JONI 18-19

nwtsty ivakamacala ni vosa ena Jn 18:37

tukuna: Ni vakayagataki ena iVolatabu vaKirisi vaKarisito na vosa vaKirisi e vakadewataki me “tukuna” (mar·ty·reʹo) kei na “ivakadinadina” (mar·ty·riʹa; marʹtys), e rabailevu na kena ibalebale. Vakalevu ga me dusia na rua na vosa qori na nona vakaraitaka e dua na ka e raica se kila, e rawa ni tiko tale ga kina na vakasama ni “vakatakila; muria; tukuna na ka vinaka.” A sega wale ga ni tukuna se kacivaka o Jisu na ka dina e vakabauta, ia na ivakarau tale ga ni nona bula e tokona na dina ni parofisai kei na ka e yalataka o Tamana. (2Ko 1:20) E parofisaitaki vakamatailalai na inaki ni Kalou me baleta nona Matanitu kei na kena Tui vakaMesaia. Na ivakarau ni bula taucoko i Jisu me yacova nona mate vakaisoro, e vakayacori kina na parofisai kece me baleti koya, wili kina na ka e vakatayaloyalotaka e laurai ena veiyalayalati ni Lawa. (Kol 2:16, 17; Ipe 10:1) E rawa gona ni tukuni ni laurai ena vosa i Jisu kei na ka e cakava ni dau “tukuna na ka dina.”

na ka dina: A vakaibalebaletaka tiko o Jisu na ka dina me baleta na inaki ni Kalou, sega ni ka dina e kilai raraba tu. Dua na ivakavuvuli bibi me baleta na inaki ni Kalou, ya o Jisu na “luvei Tevita” e veiqaravi me Bete Levu, e Tui tale ga ni Matanitu ni Kalou. (Mac 1:1) E tukuna o Jisu ni inaki levu ni nona lako mai vua na kawatamata, nona bula e vuravura kei na nona cakacaka vakaitalatala, me tukuna na ka dina ni Matanitu ni Kalou. Era kacivaka na agilosi na itukutuku vata qori ni bera kei na gauna e sucu kina o Jisu e Peceliema e Jutia, na koro e sucu kina o Tevita.—Lu 1:32, 33; 2:10-14.

nwtsty ivakamacala ni vosa ena Jn 18:38a

Na cava na ka dina?: Na taro nei Pailato e rairai dusia na ka dina sa kilai raraba tu, e sega ni dusia na “ka dina” e vakamacalataka tiko o Jisu. (Jn 18:37) Ke a dina na nona taro, e macala ni na sauma o Jisu. Ia na taro nei Pailato e sega ni namaka me saumi ni vakatitiqa qai veibeci, e vaka ga me kaya, “Na ka dina? Na cava ya? Sega ni rawa!” A sega mada ga ni waraka o Pailato me dua na kena isau, e biubiu sara me curu i tuba vei ira na Jiu.

Vakekeli ena Vosa ni Kalou

nwtsty ivakamacala ni vosa ena Jn 19:30

mai cavuka yani na nona icegu: Se “mate; oti nona icegu.” E rairai vakayagataki eke na vosa vaKirisi (pneuʹma) me dusia na “icegu” se “igu ni bula.” E tokona qori na kena vakayagataki na vu vaKirisi ek·pneʹo (oya “me kaburaka mai tuba”) ena tikinivolatabu e via tautauvata, ena Mar 15:37 kei na Lu 23:46 (e vakadewataki kina “ciba” se, dua tale na kena ibiubiu ena ivakamacala ni vosa ena veitikinivolatabu qo, “solia na iotioti ni nona icegu”). Era kaya eso ni vakayagataki na vosa vaKirisi e vakadewataki me “cavuka yani” e kena ibalebale ni sa sega tale ni sasaga bula o Jisu, ni sa vakacavari na ka kece. E yalorawarawa ni “solia na nona bula me mate.”—Ais 53:12; Jn 10:11.

nwtsty ivakamacala ni vosa ena Jn 19:31

e Siga ni Vakacecegu levu ya: Qo na ika15 ni Naisani ni oti ga na Lakosivia, e dau siga ni vakacecegu se mani siga cava e donuya ena loma ni macawa. (Vns 23:5-7) Ke veidonui na Siga ni Vakacecegu qo kei na Siga ni Vakacecegu (ena ikavitu ni siga ena nodra macawa na Jiu, tekivu ni dromu na siga ena Vakaraubuka me yacova ni dromu na siga ena Vakarauwai), ena dau Siga ni Vakacecegu “levu.” Qo na siga ni vakacecegu ni mate oti ga o Jisu, ya ena Vakarabuka. Me tekivu ena 29 ina 35 G.V., na yabaki duadua ga e veidonui kei na Naisani 14 na kena Vakaraubuka, ya na yabaki 33 G.V. Qori na ivakadinadina e tokona na vakasama ni a rairai mate o Jisu ena Naisani 14, 33 G.V.