Mars

Gbɛ yɔ̌yɔ́ ɔ ko wá din ǎ. Amɔ̌, ɖ’ayi nǔ e ko tíin din é ɖé lɛ́ wú: Sunví lɛ́, atín lɛ́, kanlin lɛ́ kpó nɔzo towe lɛ́ kpó. Mɛ ɖěbǔ sixú ɖɔ ɖɔ nǔ énɛ́ lɛ́ kún tíin ó ǎ, ényí é ná bo tlɛ nyí ɖɔ ɖo hweɖénu ɔ, nǔ énɛ́ lɛ́ ma tíin ǎ ɔ nɛ́. Yě wá tíin, ɖó Jexóva dá yě wútu. (Bǐb. 1:1, 26, 27) Mawu mǐtɔn lɛ́vɔ́ d’akpá gbɛ yɔ̌yɔ́ ɖé tɔn. É ná ɖe akpá énɛ́. Ðo gbɛ yɔ̌yɔ́ énɛ́ mɛ ɔ, gbɛtɔ́ lɛ́ ná ɖó lanmɛ syɛ́n hunsin ɖagbe, lobo ná ɖu gbɛ víví káká sɔ́yi. Mǐ sixú kú d’é jí ɖɔ gbɛ yɔ̌yɔ́ énɛ́ ná wá hwenu e Mawu ɖó dó é. (Eza. 65:17; Nǔɖe. 21:3, 4) Din hwɛ̌ ɔ, zǎn ali e hun nú we lɛ́ é bǐ dó ná hlɔ̌nhlɔ́n nǔɖiɖi towe. Gbɛxixɔ ɔ ní nɔ su nukún towe mɛ hwebǐnu. Nɔ lin tamɛ dó hlɔ̌nhlɔ́n Jexóva tɔn jí. Nɔ wa nǔ ɖěɖěe ná zɔ́n bɔ hwi kpó Jexóva kpó ná vɛ́ lɛ́ é. Ényí a ɖo mɔ̌ wa wɛ ɔ, hwi lɔ sixú nɔ mɛ e “ɖi nǔ bo ɖó sɔxwixwe, bo nɔ mɔ nǔ e sín akpá Mawu dó ɔ yí, ɖó énɛ́ wú lɛ́ é” mɛ.—Ebl. 6:11, 12. w23.04 31 akpá. 18-19

Jezu kpɔ́n jǐ, bo xo ɖɛ ɖo mɛ bǐ nukɔn. É ba ná sɔ́ susu nǔ e jɛ bɔ d’é wú é tɔn bǐ jó nú Jexóva. Ée Jezu xo ɖɛ fó gúdo é ɔ, é sú xó bo ɖɔ: “Lazáa, tɔ́n!” (Jaan 11:43) Bɔ è ná mɔ nǔɖé kpowun ɔ, Lazáa zɛ hwɛ sín yɔdo ɔ mɛ. Nǔ e mɛɖé lɛ́ lin ɖɔ è kún sixú wa ó é wɛ Jezu wa nɛ́. Tan énɛ́ ná hlɔ̌nhlɔ́n nǔ e mǐ ɖi ɖɔ fínfɔ́n sín kú ná tíin é. Gbɔn nɛ̌ é? Flín akpá élɔ́ e Jezu dó nú Mata é: “Nɔví súnnu towe ná fɔ́n.” (Jaan 11:23) Jezu ɖó jlǒ kpó hlɔ̌nhlɔ́n kpó Tɔ́ tɔn ɖɔhun bo ná ɖe akpá énɛ́. Avǐ e é ya é xlɛ́ ɖɔ é ɖo biba wɛ vɛ́návɛ́ná bo ná fɔ́n mɛ e kú lɛ́ é, lobo ɖe aluwɛ e mɛ kú nɔ dɔn mɛ dó é síin. Gɔ́ ná ɔ, ée Lazáa tɔ́n sín yɔdo ɔ mɛ é ɔ, Jezu ɖe xlɛ́ gbɔn mɔ̌ ɖɔ émí ɖó hlɔ̌nhlɔ́n bo ná fɔ́n mɛ sín kú. Lɛ̌ lin tamɛ dó nǔ e Jezu flín Mata b’ɛ́ tɔ́n ɖo tɛ́si égbé tɔn mɛ é jí. Mǐ ɖó hwɛjijɔ ɖagbe e wú mǐ ná ɖi nǔ ɖɔ akpá fínfɔ́n sín kú tɔn e Mawu dó é ná jɛnu é gěgé. w23.04 11-12 akpá. 15-16

Ényí jlǒ Jexóva tɔn wá za wě nú mǐ hú gǎn ɔ, é sixú byɔ́ ɖɔ mǐ ní húzú nǔ e takúnmɛ mǐ nɔ xo ɖɛ dó é. Mǐ ɖó ná nɔ flín ɖɔ Jexóva ɖó linlin ɖé, bo ka ná bló bɔ é ná jɛnu hwenu e é ba dó é. Tagba ɖěɖěe zɔ́n bɔ wǔvɛ́ sise dó syɛ́n sɔmɔ̌ ɖo égbé lɛ́ é ɖiɖeɖɛ bǐ mlɛ́mlɛ́ ɖo linlin énɛ́ mɛ; tagba énɛ́ lɛ́ ɖé lɛ́ wɛ nyí adla lɛ́, azɔn kpó kú kpó. Jexóva ná zán Axɔ́súɖuto tɔn dó bló bɔ linlin tɔn ná jɛnu. (Dan. 2:44; Nǔɖe. 21:3, 4) Amɔ̌, din hwɛ̌ ɔ, Jexóva jó Satáan dó bɔ é ɖo acɛ kpa dó gbɛ ɔ jí wɛ. (Jaan 12:31; Nǔɖe. 12:9) Ényí Jexóva ɖe ɖɛ tagba gbɛtɔ́ lɛ́ tɔn ɖo din ɔ, é sixú cí ɖɔ Satáan ɖo acɛ kpa dó gbɛ ɔ jí wɛ ganjí ɖɔhun. Hǔn, ényí é ná bo tlɛ byɔ́ ɖɔ mǐ ní nɔ te kpɔ́n Jexóva nú é ná ɖe akpá e é dó é ɖé lɛ́ ɔ, xlɛ́xlɛ́ wɛ énɛ́ ɖe ɖɔ é wɔn ya nú mǐ ǎ. Jexóva ná wá dó d’alɔ mǐ. w23.05 8-9 akpá. 4; 9-10 akpá. 7-8

Nɛ̌ mǐ ka sixú d’alɔ mɛ ɖěvo lɛ́ bɔ yě ná ɖu kú Klísu tɔn flínflín ɔ sín le gbɔn? É ɖo wɛn ɖɔ nǔ nukɔntɔn e mǐ ná wa é wɛ nyí ɖɔ mǐ ní ylɔ́ yě. Gbɔn vo nú mɛ ɖěɖěe mǐ nɔ xo go ɖo sinsɛnzɔ́ ɔ mɛ lɛ́ é yíylɔ́ ɔ, mǐ sixú lɛ́ lin tamɛ dó mɛ ɖěvo e mǐ sixú ba ná ylɔ́ lɛ́ é jí. Hɛ̌nnumɔ mǐtɔn lɛ́, azɔ̌gbɛ́ mǐtɔn lɛ́, wěmaxɔmɛvígbɛ́ mǐtɔn lɛ́ kpó mɛ ɖěvo lɛ́ kpó sixú ɖo mɛ énɛ́ lɛ́ mɛ. Ényí mǐ ma tlɛ ɖó mɛylɔ́wéma e è zín é nabí ɖé ǎ ɔ, mǐ sixú sɛ́ fí e è ná gbɔn bo ná mɔ kan jí tɔn ɔ é dó yě. Mɛ ɖě tuun mɛ nabí e ná wá é ǎ. (Nǔt. 11:6) Hɛn dó ayi mɛ ɖɔ mɛ ɖěɖěe mǐ nɔ ylɔ́ lɛ́ é sixú ɖó nǔkanbyɔ́ ɖé lɛ́; tají ɔ, ényí yě ma ko wá kplé mǐtɔn lɛ́ ɖě gbeɖé ǎ ɔ nɛ́. É ná nyɔ́ ɖɔ mǐ ní dó nukún nǔkanbyɔ́ yětɔn lɛ́ mɛ kpɔ́n jɛ nukɔn, lobo sɔ́ nǔ ɖ’ayǐ, bá ná xósin yě. Ényí kú Klísu tɔn flínflín ɔ fó gúdo ɔ, jlǒɖótɔ́ yɔ̌yɔ́ e wá lɛ́ é tlɛ sixú lɛ́ ɖó nǔkanbyɔ́ ɖěvo lɛ́. Mǐ ba ná wa nǔ ɖěbǔ e wú mǐ kpé é jɛ nukɔn nú kú Klísu tɔn flínflín ɔ, ɖo kú Klísu tɔn flínflín ɔ hwenu kpó kú Klísu tɔn flínflín ɔ gúdo kpó dó d’alɔ mɛ e ɖó “ninɔmɛ ayi mɛ tɔn e sɔgbe” lɛ́ é, bɔ yě ná ɖu le nǔwiwa énɛ́ tɔn.—Mɛ. 13:48. w24.01 12 akpá. 13, 15; 13 akpá. 16

Biblu ɖɔ xó dó mɛ e è fɔ́n sín kú dó ayǐkúngban jí é tántɔn wú. Xwe sɔ bo gbéjé tan énɛ́ lɛ́ ɖokpó ɖokpó kpɔ́n. Ée a ná ɖo mɔ̌ wa wɛ é ɔ, sɔ́ kɛ́n nǔ ɖěɖěe yě sixú kplɔ́n mǐ lɛ́ é tɔn. Lin tamɛ dó lěe kpɔ́ndéwú énɛ́ lɛ́ ɖokpó ɖokpó ɖe jlǒ kpó hlɔ̌nhlɔ́n kpó e Mawu ɖó bo ná fɔ́n mɛ lɛ́ sín kú é xlɛ́ gbɔn é jí. Tají hú gǎn ɔ, lin tamɛ dó fínfɔ́n sín kú e xɔ akwɛ́ hú gǎn é jí; énɛ́ wɛ nyí Jezu tɔn. Flín ɖɔ mɛ kanweko mɔ̌kpán wɛ ɖe kúnnu ɖɔ è fɔ́n ɛ sín kú bɔ énɛ́ nyí hwɛjijɔ ɖagbe hú gǎn e wú mǐ sixú ɖeji dó fínfɔ́n sín kú wú é. (1 Kɔ. 15:3-6, 20-22) Mǐ dó kú nú Jexóva tawun ɖó akpá fínfɔ́n sín kú tɔn e é dó é wú. Mǐ sixú kú d’é jí ɖɔ akpá énɛ́ ná jɛnu, ɖó Jexóva ɖó jlǒ kpó hlɔ̌nhlɔ́n kpó bo ná bló bɔ akpá énɛ́ ná jɛnu. Mi nú mǐ ní kán ɖ’é jí bá kpo ɖo hlɔ̌nhlɔ́n ná nǔ e mǐ ɖi nú nukúnɖíɖó xɔ akwɛ́ énɛ́ é wɛ. Ényí mǐ nɔ wa mɔ̌ ɔ, mǐ kpó Mawu e dó akpá nú mǐ ɖɔ ‘mɛ vívɛ́ná mǐtɔn lɛ́ ná fɔ́n’ é kpó ná vɛ́ d’é jí.—Jaan 11:23. w23.04 8 akpá. 2; 12 akpá. 17; 13 akpá. 20

Jlɛ̌jíninɔ kpó mɛɖéesɔ́hwe kpó ɖi yěɖée tawun. Mǐ nɔ xlɛ́ ɖɔ mǐ ɖo jlɛ̌ jí gbɔn linlin e sɔgbe é ɖíɖó dó mǐɖée wú kpó dogbó mǐtɔn lɛ́ tuuntuun kpó gblamɛ. Mǐ nɔ xlɛ́ ɖɔ mǐ sɔ́ mǐɖée hwe gbɔn sísí ɖíɖó nú mɛ ɖěvo lɛ́ kpó mimɔ ɖɔ yě hú gǎn mǐ kpó gblamɛ. (Filí. 2:3) Ðo kpaa mɛ ɔ, mɛ e nɔ nɔ jlɛ̌ jí é nɔ lɛ́ sɔ́ éɖée hwe. Jedenyɔ́ɔ nɔ nɔ jlɛ̌ jí, bo nɔ lɛ́ sɔ́ éɖée hwe. Hwenu e wɛnsagun Jexóva tɔn ɖɔ nú Jedenyɔ́ɔ ɖɔ è sɔ́ ɛ bɔ é ná hwlɛ́n Izlayɛ́li ví lɛ́ ɖo ahwankpá hlɔ̌nhlɔ́nnɔ Madiáani ví lɛ́ tɔn sí é ɔ, nya mɛɖéesɔ́hwetɔ́ énɛ́ ɖɔ: “Hɛ̌nnu ce wɛ nyí hɛ̌nnu e ɖo gǔdo bǐ ɖo akɔta Manasée tɔn ɔ mɛ é; nyɛ wɛ ka nyí yɔkpɔ́vú bǐ ɖo xwédo ce mɛ.” (Hwɛ. 6:15) É mɔ ɖɔ émí kún jɛxá bo ná w’azɔ̌ ɔ ó, amɔ̌, Jexóva tuun ɖɔ é sixú kpé wú. Kpó alɔdó Jexóva tɔn kpó ɔ, Jedenyɔ́ɔ wa azɔ̌ e è sɔ́ d’alɔ mɛ n’i é bǐ mlɛ́mlɛ́ bɔ é kpa ɛ. Mɛxó agun tɔn lɛ́ nɔ wa nǔ e wú yě kpé é bǐ bo nɔ nɔ jlɛ̌ jí, lobo nɔ lɛ́ sɔ́ yěɖée hwe ɖo nǔ bǐ mɛ. (Mɛ. 20:18, 19) Yě nɔ yí nu go ɖó nǔwúkpíkpé e yě ɖó lɛ́ é, alǒ nǔ ɖěɖěe yě ko wa lɛ́ é wú ǎ; mɔ̌ jɛ́n yě ma ka nɔ lɛ́ mɔ ɖɔ émí kún nyí nǔɖéwanú ó ɖó gǎnmaɖó yětɔn lɛ́, alǒ nǔ e yě wa nyi do lɛ́ é wútu ǎ é nɛ́. w23.06 3 akpá. 4-5

“Kúnkan ɔ” ná só Satáan sín ta, xwe 1000 jɛjí wɛ ka lɛ́ kpo cóbɔ nǔ ná nyí mɔ̌. (Nǔɖe. 20:7-10) Cóbónú nǔ mɔ̌hun ná jɛ ɔ, Biblu ɖɔ ɖ’ayǐ ɖɔ nǔ ɖé lɛ́ ná jɛ bo ná kpácá gbɛ ɔ bǐ. Nukɔntɔn, akɔta lɛ́ ná jlá ɖɔ “fífá tíin, bɔ ayi j’ayǐ!” (1 Tɛ. 5:2, 3) “Ajijimɛ” kpowun ɔ, wǔvɛ́ ɖaxó ɔ ná bɛ́ hwenu e akɔta lɛ́ ná tɔ́n ahwan sinsɛn nǔvú lɛ́ bǐ é. (Nǔɖe. 17:16) Énɛ́ gúdo ɔ, Jezu ná ɖɔ hwɛ xá gbɛtɔ́ lɛ́, bo ɖe lɛ̌ngbɔ́ lɛ́ ɖó vo nú gbɔ̌ lɛ́. (Mat. 25:31-33, 46) Hwenɛ́nu ɔ, Satáan ná blá alɔ dó wǔ ǎ. Ðó é gbɛ́ wǎn ɖaxó nú togun Mawu tɔn wútu ɔ, é ná sísɛ́ kplékplé akɔta lɛ́ tɔn e Biblu ylɔ́ ɖɔ ‘Gɔ̌gu e ɖo Magɔ́gi tomɛ é,’ b’ɛ ná tɔ́n ahwan togun Jexóva tɔn. (Ezek. 38:2, 10, 11) Hweɖénu ná wá su bɔ è ná kplé mɛ ɖěɖěe gbigbɔ ɔ sɔ́ bɔ yě kpo ɖo ayǐkúngban jí lɛ́ é dó jǐxwé, bɔ yě ná gɔ́ nú Klísu kpódó ahwankpá jǐxwé tɔn ɔ kpó, lobɔ yě ná fun ahwan e è nɔ ylɔ́ ɖɔ Aamagedɔ́ni é; ahwan énɛ́ wɛ ná nyí akpáxwé gǔdo tɔn wǔvɛ́ ɖaxó ɔ tɔn. (Mat. 24:31; Nǔɖe. 16:14, 16) Énɛ́ gúdo ɔ, Axɔ́súɖuɖu xwe afatɔ́n tɔn Klísu tɔn ná bɛ́.—Nǔɖe. 20:6. w23.10 20-21 akpá. 9-10

Égbé ɔ, mɛsɛntɔ́ Jexóva tɔn gěgé nɔ nɔ fí ɖěɖěe è gbɛ́ azɔ̌ mǐtɔn ɖe lɛ́ é. Nɔví súnnu kpó nɔví nyɔ̌nu kpó vívɛ́ énɛ́ lɛ́ nɔ ɖó sísí e jɛxá é nú acɛkpikpa lɛ́, amɔ̌, Ovadiahu ɖɔhun ɔ, yě nɔ sɔ́ nǔ e nyí Jexóva tɔn é jó n’i, énɛ́ wɛ nyí gbejíninɔ bǐ mlɛ́mlɛ́. (Mat. 22:21) Yě nɔ ɖe xlɛ́ ɖɔ émí nɔ ɖó sísí nú Mawu gbɔn tónúsise n’i hú gbɛtɔ́ gblamɛ. (Mɛ. 5:29) Yě nɔ wa mɔ̌ gbɔn wɛn ɖagbe ɔ jíjlá kpó kplé lɛ́ blóbló kpó ɖo nǔglɔ́ gblamɛ. (Mat. 10:16, 28) Nɔví súnnu kpó nɔví nyɔ̌nu kpó yětɔn lɛ́ ɖó nǔɖuɖu gbigbɔ tɔn sín hudó tawun, bɔ lěe yě ná mɔ gbɔn é nɔ ɖu ayi mɛ nǔ yě. Mǐ ní kpɔ́n kpɔ́ndéwú Henri tɔn. É nɔ nɔ to Aflíka tɔn e mɛ è gbɛ́ azɔ̌ mǐtɔn ɖe nú hwenu ɖé é ɖé mɛ. Hwenu e è gbɛ́ azɔ̌ mǐtɔn é ɔ, Henri sɔ́ éɖée jó bo nɔ má nǔɖuɖu gbigbɔ tɔn nú Kúnnuɖetɔ́ hǎtɔ́ tɔn lɛ́. É wlán ɖɔ: “Un nyí mɛɖé bɔ winnyá nɔ hu mì. . . . Jexóva . . . ná mì akɔ́nkpinkpan e sín hudó un ɖó é.” A ka sixú ɖó akɔ́nkpinkpan Henri ɖɔhun a? A sixú ɖó, ényí a tɛ́n kpɔ́n bo ɖó sísí ɖaxó nú Mawu ɔ nɛ́. w23.06 16-12 akpá. 9, 11

Ée Adámu kpó Ɛvu kpó fɔ́n gǔ dó Mawu jí gúdo é ɔ, é cí ɖɔ Satáan d’avaja linlin e Mawu ɖó ɖɔ gbɛtɔ́ maɖóblɔ̌ e nyí tónúsetɔ́ lɛ́ é ná gɔ́ ayǐkúngban ɔ jí é mɛ wɛ ɖɔhun. Satáan sixú ko lin ɖɔ Jexóva kún sixú ɖe akpá tɔn ó. É sixú ko lin ɖɔ Jexóva ná hu Adámu kpó Ɛvu kpó lobo dá asú kpó asi kpó yɔ̌yɔ́ ɖěvo, bo ná bló bɔ linlin e É ɖó nú gbɛtɔ́ lɛ́ é ná jɛnu. Amɔ̌, ényí Mawu ko wa mɔ̌ wɛ ɔ, Awǒvi ná dó hwɛ ɛ ɖɔ é nyí adingbannɔ. Aniwú? Ðó sɔgbe xá Bǐbɛ́mɛ 1:28 ɔ, Jexóva ɖɔ nú Adámu kpó Ɛvu kpó ɖɔ kúnkan yětɔn wɛ ná gɔ́ ayǐkúngban ɔ bǐ jí. Alǒ, vlafo Satáan lin ɖɔ Jexóva ná ná tɛn Adámu kpó Ɛvu kpó bɔ yě ná ji vǐ hwɛhutɔ́ lɛ́ lobɔ yě kún ná kpé wú gbeɖé bo húzú mɛ maɖóblɔ̌ ó. (Nǔt. 7:20; Hlɔ̌. 3:23) Ényí mɔ̌ wɛ ɔ, é ɖo wɛn ɖɔ Awǒvi ná dó hwɛ Jexóva ɖɔ é hwedó nǔ wú. Aniwú? Ðó nǔ sixú nyí mɔ̌ bónú linlin e Mawu ɖó ɖɔ kúnkan Adámu kpó Ɛvu kpó tɔn e nyí mɛ maɖóblɔ̌ lobo nɔ lɛ́ se tónú nú Mawu lɛ́ é ní gɔ́ palaɖísi mɛ ɖo ayǐkúngban jí é jɛnu ǎ. w23.11 6 akpá. 15-16

Jexóva ɖe wě ɖagbe lɛ́ xá mǐ ɖo Xó tɔn mɛ, bo nɔ lɛ́ wa mɔ̌ gbɔn tutoblónúnǔ tɔn jí. Mǐ ɖó hwɛjijɔ ɖěbǔ, bo ná gɔ́ nǔ ɖěvo lɛ́ nú wě e é nɔ ɖe xá mǐ lɛ́ é ǎ. (Nǔx. 3:5-7) Nǔgbó ɔ, mǐ nɔ wa nǔ zɛ nǔ e è wlán dó Biblu mɛ lɛ́ é wú, alǒ nɔ dó sɛ́n lɛ́ nú nǔɖitɔ́ hǎtɔ́ mǐtɔn lɛ́ dó nǔ e wú Biblu ma ɖɔ xó dó ǎ lɛ́ é wú ǎ. Satáan nɔ zán “mɛblɛ́blɛ́xó vɔ̌tɔ́ lɛ́” kpó “nǔ dodónú tɔn gbɛ ɔ tɔn lɛ́” kpó dó blɛ́ mɛ lɛ́, lobo nɔ lɛ́ dɔn kínklán byɔ́ yě mɛ. (Koló. 2:8) Ðo xwe kanweko nukɔntɔn ɔ mɛ ɔ, tamɛ núkplɔ́nmɛ e jínjɔ́n linlin gbɛtɔ́ lɛ́ tɔn jí lɛ́ é, nǔkplɔ́nmɛ Jwifu lɛ́ tɔn e ma jínjɔ́n Nǔwlánwlán mímɛ́ lɛ́ jí ǎ lɛ́ é kpó kplɔ́n e è nɔ kplɔ́n mɛ ɖɔ klisánwun lɛ́ ɖó ná se tónú nú Mɔyízisɛ́n ɔ é kpó ɖo nǔ énɛ́ lɛ́ mɛ. Mɛblɛ́blɛ́xó wɛ nǔ énɛ́ lɛ́ nyí, ɖó yě nɔ ɖe ayi mɛ lɛ́ tɔn sín Jɔtɛn nǔnywɛ́ nǔgbó ɔ tɔn e nyí Jexóva é jí. Égbé ɔ, Satáan nɔ zán ɖɔnúesegɔnu lɛ́ kpó tɛn Ɛntɛnɛ́ti tɔn e jí è nɔ zun xɔ́ntɔn ɖe lɛ́ é kpó dó fúnfún toxó lɛ́ kpó xó ɖěɖěe ma ɖó bɛ̌nu ǎ bɔ toxóɖɔtɔ́gán lɛ́ nɔ fúnfún kpé lɛ́ é kpó kpé. w23.07 16-17 akpá. 11-12

Jexóva ɖe ɖɛ gǔ e Satáan, gɔ́ nú asú kpó asi kpó nukɔntɔn ɔ fɔ́n dó jǐ tɔn é ɖo ali ɖé nu bɔ é bú vo dó Satáan ɖésú. Jexóva wa nǔ e wú é kpé é bǐ bá dó xlɛ́ ɖɔ émí kún nyí adingbannɔ ó ǎ, é nyɔ́ wa ɔ, é ná tɛn Adámu kpó Ɛvu kpó bɔ yě ji vǐ lɛ́ dó xlɛ́ ɖɔ nǔgbóɖɔtɔ́ wɛ émí nyí. Gɔ́ ná ɔ, Jexóva xlɛ́ ɖɔ, ényí émí ɖɔ ɖɔ émí ná wa nǔɖé ɔ, émí nɔ wa bɔ nǔ ɖěbǔ kún nɔ sixú ɖó émí te ó. É bló bɔ “kúnkan” ɖé ná hwlɛ́n kúnkan Adámu kpó Ɛvu kpó tɔn tónúsetɔ́ lɛ́, dó kú d’é jí bǐ mlɛ́mlɛ́ ɖɔ linlin émítɔn ná jɛnu. (Bǐb. 3:15, nwt; 22:18) Tuto gbɛxixɔ ɔ tɔn e Jexóva bló é zɔ́n bɔ Satáan sixú xo nǔ ɖo wǔ ǎ! Aniwú? Ðó wǎnyíyí e ma ɖó cejɛ́nnábí ǎ é jí wɛ tuto énɛ́ júnjɔ́n. (Mat. 20:28; Jaan 3:16) Satáan ka ɖó jijɔ énɛ́ ǎ. Cejɛ́nnábínɔ wɛ n’i. Énɛ́ wú ɔ, étɛ́ mǐ ka sixú ɖó nukún ɖó tito gbɛxixɔ ɔ tɔn e Mawu sɔ́ ɖ’ayǐ é wú? Ðo xwe afatɔ́n lɛ́ sín vivɔnu ɔ, Adámu kpó Ɛvu kpó sín vǐ e nyí mɛ maɖóblɔ̌ bo lɛ́ nyí tónúsetɔ́ lɛ́ é ná ɖu ayǐkúngban e ná húzú palaɖísi é sín gǔ lěe Jexóva ko lin gbɔn sín do é. w23.11 6 akpá. 17

Mǐ nɔ se tónú nú sɛ́n Jexóva tɔn e ɖɔ nǔ dó nǔ mímɛ́ e gbɛ kpó hun kpó nyí é wú é. Aniwú? Ðó Jexóva ɖɔ ɖɔ hun ɔ gbɛ wɛ é nɔ te ná, bɔ é ka lɛ́ nyí nǔníná xɔ akwɛ́ ɖé bɔ émí ná mǐ. (Lev. 17:14) Azɔn nukɔntɔn e Jexóva ɖe gbe nú gbɛtɔ́ lɛ́ ɖɔ yě ní ɖu kanlin lɛ́ é ɔ, é ɖɔ nú yě ɖɔ yě ní ma ɖu kpó hun tɔn kpó ó. (Bǐb. 9:4) É lɛ́ wá dó zǒgbe sɛ́n énɛ́ jí hwenu e é ɖo Mɔyízisɛ́n ɔ ná Izlayɛ́li ví lɛ́ wɛ é. (Lev. 17:10) Gɔ́ ná ɔ, é xlɛ́ ali hǎgbɛ́ alixlɛ́mɛtɔ́ xwe kanweko nukɔntɔn ɔ tɔn, bɔ é ɖɔ nú klisánwun lɛ́ bǐ ɖɔ yě ní “nɔ zɔ nú . . . hun.” (Mɛ. 15:28, 29) Mǐ nɔ se tónú nú sɛ́n énɛ́ kpó akɔ́nkpinkpan kpó hwenu e mǐ ɖo gbeta nukún e è ná kpé dó mǐ wú ɖo dotóoxwé linu é tɔn kɔn wá wɛ é. Mǐ nɔ lɛ́ xwedó nǔgbódodó walɔ ɖagbe tɔn Jexóva tɔn lɛ́ tlélé. Mɛsɛ́dó Pɔ́lu zán nǔjlɛ́dónǔwú e ɖo wɛn é ɖé dó gb’akpá nú mǐ ɖɔ mǐ ní “sú” wǔjɔnú agbaza mǐtɔn tɔn lɛ́ “sín kún dó,” énɛ́ wɛ nyí ɖɔ mǐ ná wa nǔ e wú mǐ kpé é bǐ, bo ná sú jlǒ nyanya agbaza mǐtɔn tɔn lɛ́ sín kún dó. Mǐ nɔ nyi alɔ nú nǔ ɖěbǔ e sixú zɔ́n bɔ mǐ ná lɛ aga é kpínkpɔ́n, alǒ wiwa.—Koló. 3:5; Jɔb. 31:1. w23.07 15 akpá. 5-6

Wǎnyíyí e Sanmusɔ́ɔn ɖó nú Dalíla é wɛ syɛ́n sɔmɔ̌ bɔ, é ma ka kpé wú bo ɖ’ayi nǔ e wa gbé Dalíla ja é wú ǎ a? Ðěbǔ wɛ é ná bo nyí gbɔn ɔ, Dalíla dó cɔcɔ nú Sanmusɔ́ɔn ɖɔ é ní ɖɔ fí e é nɔ mɔ hlɔ̌nhlɔ́n tɔn ɖe é nú émí, bɔ wǎgbɔ tɔn ɔ, Sanmusɔ́ɔn ɖɔ xomɛ n’i. É blá wǔ ɖɔ, afɔ énɛ́ e Sanmusɔ́ɔn ɖe nyi do é zɔ́n bɔ é ba hlɔ̌nhlɔ́n tɔn kpo, bɔ nǔ tɔn sɔ́ nyɔ́ Jexóva nukúnmɛ ǎ nú hwenu ɖé. (Hwɛ. 16:16-20) Sanmusɔ́ɔn se xɔxɔ jiɖe e é ɖó dó Dalíla wú, bɔ é ma nyí dó Jexóva wú ǎ é tɔn tawun. Filisitɛ́ɛn lɛ́ wlí i, bo tɔ́n nukún i. È sɔ́ ɛ sú dó Gaza, bɔ é nɔ ɖo nǔ li nú yě wɛ. Énɛ́ gúdo ɔ, Filisitɛ́ɛn lɛ́ kplá ɛ yi xwe yětɔn lɛ́ ɖě domɛ bo kɔ́n wi tɔn. Yě sá vɔ̌ gɛnnyigɛnnyi ɖé nú vodún yětɔn Dagɔ́ni, cí nǔ ɖɔ é wɛ jó Sanmusɔ́ɔn nú yě ɖɔhun. Yě kplá Sanmusɔ́ɔn sín gankpá mɛ “bónú é ná dó nǔkiko” nú yě.—Hwɛ. 16:21-25. w23.09 5-6 akpá. 13-14

Vlafo azɔ̌gbɛ́ ɖé, kabǐ wěmaxɔmɛvígbɛ́ ɖé sixú kan nǔ byɔ́ mǐ dó nǔ e wú mǐ nɔ se tónú nú nǔgbódodó Biblu tɔn lɛ́ é wú. Mǐ nɔ wa nǔ e wú mǐ kpé é bǐ bo nɔ jɛ hun dó nǔ e mǐ ɖi nǔ ná lɛ́ é jí, lobo ka nɔ ɖó sísí nú linlin yětɔn. (1 Pi. 3:15) Énɛ́ wú ɔ, ma lin ɖɔ xó mɔ ɖɔ dó mǐ wú wɛ é ɖe wɛ zɔ́n bɔ é kan nǔ ɔ byɔ́ ó; lin tamɛ dó lěe nǔkanbyɔ́ tɔn sixú d’alɔ we bɔ a ná tuun nǔ e ɖo tají n’i é gbɔn é jí. É ná bo nyí ɖɔ hwɛjijɔ ɖěbǔ wú wɛ mɛɖé kan nǔɖé byɔ́ ɔ, é ná nyɔ́ ɖɔ mǐ ní ná xósin kpó gbe fífá kpó, kpódó yɛ̌yi kpán. Xósin mǐtɔn sixú zɔ́n bɔ é ná vɔ́ linlin e é ɖó é gbéjé kpɔ́n. Ði kpɔ́ndéwú ɔ, ényí azɔ̌gbɛ́ ɖé kan nǔ e wú mǐ ma nɔ ɖu jijizánxwe ǎ é byɔ́ we hǔn, lin tamɛ dó nǔ élɔ́ lɛ́ jí: Kinkanbyɔ́ éɖée wɛ é ka ná ko ɖe ɖɔ è ka ná gbe mǐ bónú mǐ ná nɔ j’awǎ a jí a? Mǐ hɛn ɔ, mǐ ná to dó kú nú azɔ̌gbɛ́ mǐtɔn ɔ ɖó nǔ mɛ ɖěvo lɛ́ tɔn e nɔ ɖu ayi mɛ n’i é wú hwɛ̌. Énɛ́ sixú hun ali ɔ nú mǐ bɔ mǐ ná ɖɔ xó xá ɛ ɖo nyanɛ́nyanɛ́ mɛ, dó nǔ e Biblu ɖɔ dó jijizánxwe ɖuɖu wú é wú. w23.09 17 akpá. 10-11

Wǔjɔmɛ ɖé wɛ é nyí ɖɔ mǐ ní zán hwenu e kpo é dó ɖe kúnnu nú mɛ e ɖo akɔta lɛ́ bǐ mɛ lɛ́ é. Mɛsɛ́dó Piyɛ́ɛ byɔ́ mǐ ɖɔ mǐ ní “hɛn” azǎn Jexóva tɔn “ayi mɛ ganjí.” (2 Pi. 3:11, 12) Nɛ̌ mǐ ka sixú wa énɛ́ gbɔn? É ná nyɔ́ ɖɔ ayǐhɔ́ngbe ayǐhɔ́ngbe ɔ, mǐ ní nɔ dó gǎn bo nɔ lin tamɛ dó nyɔ̌ná ɖěɖěe mǐ ná mɔ ɖo gbɛ yɔ̌yɔ́ ɔ mɛ lɛ́ é jí. Dǒ nukún mɛ kpɔ́n ɖɔ a ɖo jɔhɔn ɖagbe gbɔ́n d’awɔntín mɛ wɛ, ɖo nǔɖuɖu hunsin ɖagbe tɔn ɖu wɛ, ɖo doo dó nú mɛ vívɛ́ná towe e fɔ́n sín kú lɛ́ é wɛ, bo lɛ́ ɖo nǔ kplɔ́n mɛ ɖěɖěe ko kú sín xwe kanweko mɔ̌kpán ɖíe lobo fɔ́n sín kú lɛ́ é wɛ, dó nǔɖɔɖayǐ Biblu tɔn e ko jɛnu lɛ́ é wú. Tamɛ linlin mɔ̌hun ná d’alɔ we bɔ a ná kpo ɖo nukún ɖó nǔ wɛ, bo lɛ́ kú d’é jí ɖɔ azǎn gǔdo gúdo tɔn lɛ́ mɛ nɔ gbɛ ɖe wɛ mǐ ɖe. Ðó “[mǐ] ko tuun nǔ énɛ́ lɛ́ dó nukɔn wútu ɔ,” mǐ ná “zɛ gbě” ɖó adingban-núkplɔ́nmɛ lɛ́ wú ǎ. w23.09 27 akpá. 5-6

Mɛ wínnyáwínnyá ɖěɖěe nɔ “tlí tó nú mɛjitɔ́ yětɔn lɛ́” é tɛ́ntin wɛ mɛ wínnyáwínnyá mǐtɔn lɛ́ ɖe. (2 Tim. 3:1, 2) Étɛ́wú yě mɛ gěgé ka nɔ tlí tó? Yě mɛ ɖé lɛ́ nɔ mɔ ɖɔ mɛjitɔ́ émítɔn lɛ́ nɔ wa yɛmɛnú. Mɛjitɔ́ lɛ́ nɔ ɖó nukún ɖo vǐ yětɔn lɛ́ sí ɖɔ yě ní wa nǔ e émíɖésúnɔ ma kpé wú bo wa ǎ lɛ́ é. Vǐ ɖěvo lɛ́ nɔ mɔ ɖɔ wěɖexámɛ mɛjitɔ́ émítɔn lɛ́ tɔn ko cá, kún sɔ́ nɔ nyɔ́ zán ó, alǒ nɔ syɛ́n dín. Ényí mɛ wínnyáwínnyá wɛ nú we ɔ, nǔ ka ko cí mɔ̌ nú we kpɔ́n a? É nɔ vɛ́ wǔ nú mɛ gěgé ɖɔ yě ní wa nǔ sɔgbe xá gbeɖiɖe Jexóva tɔn. Étɛ́ ka sixú d’alɔ mi bɔ mi ná kpé wú? Kpɔ́ndéwú téwúngbéjú e Jezu sɔ́ ɖ’ayǐ ɖo tónúsise linu é sixú d’alɔ mi. (1 Pi. 2:21-24) Mɛ maɖóblɔ̌ wɛ Jezu nyí, amɔ̌ mɛjitɔ́ tɔn lɛ́ ɔ, hwɛhutɔ́ wɛ nú yě. É ɖo mɔ̌ có, Jezu nɔ wlí yɛ̌yi nú yě, é ná bo tlɛ nyí hwenu e yě wa nǔ nyi do, alǒ ma mɔ nǔ jɛ ninɔmɛ tɔn mɛ hweɖélɛ́nu ǎ é ɔ nɛ́.—Tín. 20:12. w23.10 7 akpá. 4-5

Mɛsɛ́dó Pɔ́lu tínmɛ ɖɔ vɔ̌sísá e Sɛ́n ɔ byɔ́ lɛ́ é kún sixú súnsún hwɛ bǐ mlɛ́mlɛ́ ó. Ðó hwɛjijɔ énɛ́ wú ɔ, è “dɔn nǔ gbɔn” Sɛ́n ɔ jí. Énɛ́ wú ɔ, Pɔ́lu flín yě nǔgbó e gɔ́ngɔ́n é ɖé lɛ́. É flín klisánwun hǎtɔ́ tɔn lɛ́ ɖɔ “nukúnɖíɖó e nyɔ́ hú gǎn,” bo jínjɔ́n vɔ̌sísá Jezu tɔn jí é sixú d’alɔ yě nǔgbó nǔgbó, bɔ yě ná ‘sɛkpɔ́ Mawu.’ (Ebl. 7:19). Pɔ́lu tínmɛ nú nɔví tɔn Eblée lɛ́ ɖɔ, lěe yě nɔ sɛn Jexóva gbɔn din é kpɔ́n te tawun hú lěe yě nɔ sɛn ɛ gbɔn ɖ’ayǐ é. Ali e nu Jwifu lɛ́ nɔ sɛn Mawu ɖe sɔgbe xá Sɛ́n ɔ é ɔ, “yɛ nǔ e jawě lɛ́ é tɔn” kpowun wɛ, amɔ̌, “Klísu wɛ nyí nǔjɔnǔ ɔ.” (Koló. 2:17) Yɛ ɔ, xlɛ́ nǔɖé tɔn kpowun wɛ, é nyí nǔ ɔ ɖésú ǎ. Énɛ́ wú ɔ, lěe Jwifu lɛ́ nɔ sɛn Mawu gbɔn ɖ’ayǐ é lɔ ɔ, yɛ nǔjɔnǔ e jawě lɛ́ é tɔn kpowun wɛ é nyí. É byɔ́ ɖɔ mǐ ní mɔ nukúnnú jɛ tuto e Jexóva bló nú mǐ, bónú mǐ ná dó sixú mɔ hwɛsɔ́kɛ, bɔ mɔ̌ mɛ ɔ, é ná yí gbe nú mawusinsɛn mǐtɔn é mɛ. w23.10 25 akpá. 4-5

Daniyɛ́li wěmata 11​gɔ́ ɔ ɖɔ xó dó axɔ́sú we, alǒ acɛkpikpa we wú; yě mɛ we lɛ́ ɖo gǎ dó gɔ mɛ xá yěɖée wɛ. Ényí è sɔ́ nǔɖɔɖayǐ énɛ́ jlɛ́ dó nǔɖɔɖayǐ Biblu tɔn ɖěvo lɛ́ wú ɔ, mǐ sixú ɖɔ ɖɔ “axɔ́sú totaligbé tɔn ɔ” wɛ nyí Russie kpó ahwan tɔn lɛ́ kpó, bɔ “axɔ́sú tofɔligbé tɔn ɔ” nyí Anglo-Amérique. “Axɔ́sú totaligbé tɔn ɔ” ɖo ya dó nú mɛ ɖěɖěe ɖo togun Mawu tɔn mɛ, bo nɔ nɔ fí ɖěɖěe kp’acɛ gbɔn wɛ é ɖe lɛ́ é wɛ. È xo Kúnnuɖetɔ́ ɖé lɛ́, bo bɛ́ yě dó gankpá mɛ ɖó nǔɖiɖi yětɔn wútu. Lěe “axɔ́sú totaligbé tɔn ɔ” nɔ wa nǔ gbɔn é dó xɛsi nɔví mǐtɔn lɛ́ ǎ, é nyɔ́ wa ɔ, hlɔ̌nhlɔ́n wɛ é lɛ́ ná nǔɖiɖi yětɔn. Aniwú? Ðó nɔví mǐtɔn lɛ́ tuun ɖɔ ya e dó nú togun Mawu tɔn wɛ è ɖe é ɔ, xó e Daniyɛ́li ɖɔ ɖ’ayǐ lɛ́ é ɖokpó wɛ ɖo jijɛnu wɛ gbɔn mɔ̌. (Dan. 11:41) Énɛ́ tuuntuun sixú lɛ́ d’alɔ mǐ bɔ nukúnɖíɖó mǐtɔn ná lí dǒ, lobɔ mǐ ná lɛ́ tɛ́ dó gbejíninɔ mǐtɔn wú. w23.08 11 akpá. 15-16

Ðó Jexóva yí wǎn nú mǐ wútu ɔ, é nɔ yá wǔ ɖ’ayi lěe nǔ nɔ cí nú mǐ é wú, bo nɔ lɛ́ ba vɛ́návɛ́ná bá cyɔ́n alɔ mǐ jí. Ényí mǐ ɖo aluwɛ mɛ ɔ, é lɔ nɔ nɔ aluwɛ mɛ. Énɛ́ wú ɔ, mǐ sixú ɖeji ɖɔ ényí mǐ xo ɖɛ élɔ́ ɔ, é ná se: “Nya xɛ ɖo jǐ ce nukúnzin ɖɔhun.” (Ðɛh. 17:8) Nukún ɔ, wǔjɔnú agbaza tɔn e jí è ɖó ná nya xɛ ɖe hú gǎn, b’ɛ lɛ́ xɔ akwɛ́ tawun é wɛ. Énɛ́ wú ɔ, hwenu e Jexóva jlɛ́ mǐ dó nukúnzin wú é ɔ, é cí ɖɔ nǔ lěhun ɖɔ wɛ é ɖe ɖɔhun: ‘Mɛ ɖěbǔ e ɖ’alɔ mi mɛ e ɖo togun ce mɛ lɛ́ é wú é ɔ, nǔ xɔ akwɛ́ ce wú wɛ é ɖ’alɔ.’ Jexóva ba ɖɔ mǐ ní kú d’é jí ɖɔ émí yí wǎn nú mǐ mɛ ɖokpó ɖokpó. Amɔ̌, é tuun ɖɔ nǔ e jɛ dó mǐ wú wá yi lɛ́ é sixú zɔ́n bɔ mǐ nɔ kanbyɔ́ mǐɖée ɖɔ é ka sixú yí wǎn nú mǐ a jí. Alǒ, mǐ sixú ɖo tagba ɖěɖěe nɔ tɛ́n jiɖe e mǐ ɖó dó wǎn e Jexóva yí nú mǐ é wú lɛ́ é mɛ gbɔn wɛ alɔnu din. Étɛ́ ka sixú ná hlɔ̌nhlɔ́n jiɖe e mǐ ɖó dó wǎnyíyí Jexóva tɔn wú é? Kplɔ́n nǔ dó lěe Jexóva ɖe wǎnyíyí e é ɖó nú Jezu, mɛ e gbigbɔ mímɛ́ sɔ́ lɛ́ é kpó mǐ mɛ bǐ kpó xlɛ́ gbɔn é wú. w24.01 27 akpá. 6-7

Ɛsidlási mɔ lěe Jexóva nɔ gǔdo nú togun tɔn gbɔn ɖo mɛtɛ́nkpɔ́n hwenu é. Xwe ɖé lɛ́ jɛ nukɔn, ɖo 484 J.H.M. tɔn ɔ, é cí ɖɔ Ɛsidlási ɖo Babilɔ́nu, hwenu e axɔ́sú Zɛɛzɛ́si ɖe gbeta ɔ tɔn ɖɔ è ní hu Jwifu e gbɔn fí e acɛkpikpa Pɛ́si tɔn nɔ kp’acɛ gbɔn lɛ́ é bǐ é ɖɔhun. (Ɛst. 3:7, 13-15) Ɛsidlási sín gbɛ ɖ’axɔ́ nu! Ée Jwifu e “ɖo tokpɔn ɖokpó ɖokpó mɛ” lɛ́ é se xó énɛ́ é ɔ, yě blá nu, bo nɔ aluwɛ mɛ; é ɖo wɛn ɖɔ, yě xo ɖɛ sɛ́dó Jexóva, bo byɔ́ alɔdó. (Ɛst. 4:3) Ée è hu mɛ e ɖo gbě blá wɛ bo ná hu Jwifu lɛ́, bɔ Jwifu lɛ́ ka gán ɖ’é mɛ wǔ ɖíɖí aji ɖɔhun é ɔ, dǒ nukún lěe nǔ ná ko cí nú Ɛsidlási kpó Jwifu gbɛ̌ tɔn lɛ́ kpó é mɛ kpɔ́n! (Ɛst. 9:1, 2) Ninɔmɛ vɛ́ wǔ énɛ́ lɛ́ e mɛ Ɛsidlási gbɔn é sixú ko sɔ́ nǔ n’i nú mɛtɛ́nkpɔ́n e é ná wá mɔ ɖo nukɔnmɛ lɛ́ é, bo tlɛ sixú ko ná hlɔ̌nhlɔ́n jiɖe e é ɖó dó nǔwúkpíkpé e Jexóva ɖó, bo ná nya xɛ ɖo togun Tɔn jí é wú é. w23.11 17 akpá. 12-13

Mɔyízisɛ́n e è ná Izlayɛ́li ví lɛ́ ɖo Sinayíi só ɔ jí é xó ɖɔ wɛ mɛsɛ́dó Pɔ́lu ɖe tawun bo ɖɔ è ní nɔ “nyi Sɛ́n ɔ.” (Hlɔ̌. 3:21, 28) É cí ɖɔ ɖo Pɔ́lu hwenu ɔ, Jwifu e nyí klisánwun é ɖé lɛ́ mɔ ɖɔ émí ɖó ná kpo ɖo Mɔyízisɛ́n ɔ xwedó wɛ. Énɛ́ wú ɔ, Pɔ́lu zán kpɔ́ndéwú Ablaxámu tɔn dó xlɛ́ ɖɔ é kún byɔ́ ɖɔ mɛɖé ní nɔ “nyi Sɛ́n ɔ” cóbá nyí nǔjlɔ́jlɔ́watɔ́ ɖo Mawu nukɔn ó. Nǔɖiɖi wɛ nɔ zɔ́n bɔ mɛɖé nɔ nyí nǔjlɔ́jlɔ́watɔ́ ɖo Mawu nukɔn. Énɛ́ dó wǔsyɛ́n lanmɛ nú mɛ, ɖó é kplɔ́n mǐ ɖɔ ényí mǐ ɖi nǔ nú Mawu kpó Klísu kpó ɔ, nǔ mǐtɔn ná nyɔ́ Mawu nukúnmɛ. Ðo alɔ ɖěvo mɛ ɔ, “nǔwiwa” e xó è ɖɔ ɖo Jaki wěmata 2​gɔ́ ɔ mɛ lɛ́ é nyí nǔ ɖěɖěe Mɔyízisɛ́n ɔ byɔ́ bɔ Pɔ́lu ɖɔ lɛ́ é ǎ. Nǔ ɖěɖěe klisánwun lɛ́ nɔ wa gbe bǐ gbe lɛ́ é dó gesí wɛ nǔwiwa e xó ɖɔ wɛ Jaki ɖe lɛ́ é ɖe. (Ja. 2:24) Nǔwiwa énɛ́ lɛ́ wɛ nɔ xlɛ́ ɖɔ klisánwun ɖé ɖó nǔɖiɖi adodwé nú Mawu, alǒ gbɔ. w23.12 3 akpá. 8; 4-5 akpá. 10-11

Nɔví nyɔ̌nu e ɖo linlin wɛ bo ná wlí alɔ lɛ́ é ɖó ná sɔ́ mɛ e yě ná da é kpó nǔnywɛ́ kpó. Flín ɖɔ émí ná nɔ acɛkpikpa súnnu e émí ná da é tɔn glɔ́. (Hlɔ̌. 7:2; Efɛ́. 5:33) Énɛ́ wú ɔ, kan nǔ élɔ́ lɛ́ byɔ́ hwiɖée: ‘É ka nyí klisánwun e zin é ɖé a? É ka ɖo nǔ gbigbɔ tɔn lɛ́ sɔ́ ɖó tɛn nukɔntɔn ɔ mɛ wɛ ɖo gbɛzán tɔn mɛ a? É ka nɔ wá gbeta e nǔnywɛ́ kpé lɛ́ é kɔn a? É ka nɔ yí gbe nú nǔ e é wa nyi do lɛ́ é a? É ka nɔ sí nyɔ̌nu lɛ́ a? É ka ná kpé wú bo d’alɔ mì ɖo gbigbɔ, agbaza kpó lěe nǔ nɔ cí nú mɛ é kpó linu a? É ɖo wɛn ɖɔ, ényí a ba ná mɔ asú ɖagbe ɔ, é ná byɔ́ ɖɔ hwiɖésúnɔ ní jɛ nǔ sɔ́ jí bá nyí asi ɖagbe. Asi ɖagbe ɖé nyí “alɔgɔ́númɛtɔ́” ɖé nú asú tɔn bo lɛ́ nyí mɛ e “jɛxá” ɛ é. (Bǐb. 2:18) Gɔ́ ná ɔ, ɖó é yí wǎn nú Jexóva wútu ɔ, é nɔ w’azɔ̌ dó sɔ́ nyǐkɔ ɖagbe e asú tɔn ɖó ɔ su. (Nǔx. 31:11, 12; 1 Tim. 3:11) A sixú jɛ nǔ sɔ́ jí din, bo ná dó kɔ azɔ̌ énɛ́ mɛ, gbɔn blǒbló bónú wǎn e a yí nú Jexóva é ná gɔ́ngɔ́n d’é jí gblamɛ, gɔ́ nú alɔgɔ́tɔ́ ɖé nyínyí nú mɛ ɖěvo lɛ́ ɖo xwégbe kpódó agun ɔ mɛ kpán gblamɛ. w23.12 22-23 akpá. 18-19

Jexóva d’akpá ɖɔ émí ná ná mǐ nǔnywɛ́ e sín hudó mǐ ɖó bá wá gbeta ɖagbe lɛ́ kɔn é. Mǐ ɖó hudó nǔnywɛ́ Mawu tɔn tɔn, ɖo tají ɔ, hwenu e mǐ ɖo gbeta e sixú wa nǔ dó gbɛhwenu mǐtɔn e kpo é bǐ wú lɛ́ é kɔn wá wɛ é. É nɔ ná mǐ hlɔ̌nhlɔ́n bɔ mǐ nɔ dɛ. Lěe é nyí gbɔn nú mɛsɛ́dó Pɔ́lu é ɔ, Jexóva ná ná mǐ hlɔ̌nhlɔ́n e sín hudó mǐ ɖó bá dɛ ɖo mɛtɛ́nkpɔ́n lɛ́ nu é. (Filí. 4:13) Lěe é nɔ wa mɔ̌ gbɔn é ɖókpó wɛ nyí ɖɔ é nɔ zán xwédo gbigbɔ tɔn mǐtɔn. Ðo zǎn e jɛ nukɔn nú gbe e gbe Jezu ná sɔ́ gbɛ tɔn dó sá vɔ̌ ná é mɛ ɔ, é xo ɖɛ kpó ayi bǐ kpó. É sa vo nú Jexóva ɖɔ é ní bló bónú mɛ ɖěvo lɛ́ ní ma lin ɖɔ nunyládómawuwútɔ́ wɛ émí nyí wú wɛ è ɖó kúhwɛ nú émí ó. Jexóva ka wa mɔ̌ ǎ, é nyɔ́ wa ɔ, é sɛ́ nɔví tɔn wɛnsagun ɖokpó dó è bɔ é dó wǔsyɛ́n lanmɛ n’i. (Luk. 22:42, 43) Jexóva sixú d’alɔ mǐ lɔmɔ̌ gbɔn nɔví mǐtɔn ɖé zínzán gblamɛ, bɔ é ná ylɔ́ mǐ, alǒ wá ba mǐ kpɔ́n dó dó wǔsyɛ́n lanmɛ nú mǐ. Mǐ mɛ bǐ wɛ sixú ba ali e nu mǐ ná nɔ ɖɔ “xó ɖagbe” lɛ́ nú nǔɖitɔ́ hǎtɔ́ mǐtɔn lɛ́ ɖe lɛ́ é.—Nǔx. 12:25. w23.05 10-11 akpá. 9-11

Mɛ ɖěɖěe awakanmɛ kú bɔ yě wá kú Klísu tɔn flínflín domɛ lɛ́ é sixú ɖi xɛsi ɖɔ è kún ná yí émí ganjí ó. Énɛ́ wú ɔ, ma kan nǔ e ná zɔ́n bɔ yě ma ná vo ǎ lɛ́ é byɔ́ yě, alǒ, ɖɔ xó ɖěɖěe ná gblé wǔ yě lɛ́ é nú yě ó. Nǔɖitɔ́ hǎtɔ́ mǐtɔn lɛ́ wɛ yě nyí. Xomɛ nɔ hun mǐ ɖɔ mǐ ní lɛ́ sɛn Jexóva ɖó kpɔ́ xá yě. (Ðɛh. 119:176; Mɛ. 20:35) É su nukún mǐtɔn mɛ ɖɔ Jezu ɖɔ nú mǐ ɖɔ mǐ ní nɔ flín kú émítɔn xwewú xwewú, bɔ mǐ mɔ nukúnnú jɛ nǔ e wú é ɖo tají sɔmɔ̌ é mɛ. Ényí mǐ ka wa mɔ̌ ɔ, mǐ kpó mɛ ɖěvo lɛ́ bǐ kpó wɛ nɔ ɖu le tɔn ɖo ali gěgé nu. (Eza. 48:17, 18) Wǎn e mǐ yí nú Jexóva kpó Jezu kpó é nɔ lɛ́ jɛjí. Mǐ nɔ ɖe lě do nǔ e yě wa nú mǐ é su nukún mǐtɔn mɛ sɔ é xlɛ́. Mǐ nɔ ná hlɔ̌nhlɔ́n vɛ̌ e mǐ vɛ́ xá nǔɖitɔ́ hǎtɔ́ mǐtɔn lɛ́ é. Gɔ́ ná ɔ, mǐ sixú d’alɔ mɛ ɖěvo lɛ́, bɔ yě ná kplɔ́n lěe yěɖésúnɔ mɛtún ɔ sixú ɖu nyɔ̌ná ɖěɖěe gbɛxixɔ ɔ hun ali tɔn lɛ́ é sín le gbɔn é. Hǔn, mi nú mǐ ní wa nǔ e wú mǐ kpé é bǐ, bá ɖo gbesisɔmɛ nú azǎn tají hú gǎn xwe ɔ tɔn, énɛ́ wɛ nyí kú Klísu tɔn flínflín sín azǎn ɔ. w24.01 14 akpá. 18-19

Nɛ̌ Jexóva ka nɔ xlɛ́ ali mǐ gbɔn? Nukɔntɔn, é nɔ zán Xó tɔn Biblu ɔ. Amɔ̌, é nɔ lɛ́ zán gbɛtɔ́ lɛ́. Ði kpɔ́ndéwú ɔ, é nɔ zán “mɛsɛntɔ́ gbejínɔtɔ́ ayiɖotenánɔ” ɔ dó ná mǐ nǔɖuɖu gbigbɔ tɔn e ná d’alɔ mǐ bɔ mǐ ná nɔ wá gbeta e nǔnywɛ́ kpé lɛ́ é kɔn é. (Mat. 24:45) Jexóva nɔ lɛ́ zán súnnu nǔwúkpétɔ́ ɖěvo lɛ́ dó xlɛ́ ali mǐ. Ði kpɔ́ndéwú ɔ, nukúnkpénǔwútɔ́ lɛ̌dó tɔn lɛ́ kpó mɛxó agun tɔn lɛ́ kpó nɔ dó wǔsyɛ́n lanmɛ nú mǐ, lobo nɔ lɛ́ ɖe wě ɖěɖěe ná d’alɔ mǐ ɖo hwenu vɛ́ wǔ lɛ́ mɛ lɛ́ é xá mǐ. Wěɖexámɛ ɖejidéwú énɛ́ lɛ́ e mǐ nɔ mɔ ɖo azǎn gǔdo gúdo tɔn vɛ́ wǔ élɔ́ lɛ́ mɛ é nɔ su nukún mǐtɔn mɛ tawun. Yě nɔ d’alɔ mǐ bɔ nǔ mǐtɔn nɔ kpo ɖo Jexóva nukúnmɛ nyɔ́ wɛ, bɔ mǐ nɔ kpo ɖo gbɛ li ɔ jí. Amɔ̌, hweɖélɛ́nu ɔ, é sixú vɛ́ wǔ nú mǐ bɔ mǐ ná xwedó wěɖexámɛ Jexóva tɔn, tají ɔ, ényí gbɛtɔ́ hwɛhutɔ́ lɛ́ wɛ ɖe wě ɔ xá mǐ ɔ nɛ́. Hwe énɛ́ lɛ́ nu ɔ, é byɔ́ tawun ɖɔ mǐ ní ɖeji ɖɔ Jexóva wɛ nyí mɛ e ɖo ali xlɛ́ togun tɔn wɛ é, bɔ wěɖexámɛ tɔn lɛ́ xwixwedó nɔ tɔ́n kɔ dó nyɔ̌ná gěgé mɛ. w24.02 20 akpá. 2-3

Ényí mǐ nɔ ɖó kan dó Xó Mawu tɔn kplɔ́nkplɔ́n wú ɔ, mǐ sixú bló bɔ wǎnyíyí e mǐ ɖó nú Mawu é ná jɛjí. Ényí a ɖo Biblu xa wɛ hǔn, nɔ tɛ́n kpɔ́n bo nɔ tuun nǔ e akpáxwé ɖokpó ɖokpó ɖe xlɛ́ dó Jexóva wú é. Nɔ kan nǔ élɔ́ lɛ́ byɔ́ hwiɖée: ‘Nɛ̌ tan élɔ́ ka xlɛ́ ɖɔ Jexóva yí wǎn nú mì gbɔn? Hwɛjijɔ tɛ́ lɛ́ un ka mɔ ɖ’é mɛ, bo sixú zɔn dó yě wú dó yí wǎn nú Jexóva?’ Ali ɖěvo e nu mǐ sixú bló bɔ wǎn e mǐ yí nú Jexóva é ná jɛjí ɖe é wɛ nyí ɖɔ mǐ ná nɔ ɖɔ nǔ e ɖo ayi mǐtɔn mɛ é n’i hwɛhwɛ ɖo ɖɛ mɛ. (Ðɛh. 25:4, 5) Ényí mǐ nɔ wa mɔ̌ ɔ, Jexóva ná nɔ se ɖɛ mǐtɔn lɛ́. (1 Jaan 3:21, 22) Mǐ ɖó ná lɛ́ bló bɔ wǎn e mǐ yí nú mɛ ɖěvo lɛ́ é ná jɛjí. Ée mɛsɛ́dó Pɔ́lu húzú nǔɖitɔ́ b’ɛ ɖó xwe yɔywɛ́ ɖé gúdo é ɔ, é xo go dɔ̌nkpɛvú ɖaaɖagbe e nɔ nyí Timɔtée é. Timɔtée yí wǎn nú Jexóva, bo lɛ́ yí wǎn nú gbɛtɔ́ lɛ́. Pɔ́lu ɖɔ sɛ́dó Filípunu lɛ́ ɖɔ: “Un sɔ́ ɖó mɛ ɖěvo ɖěbǔ bɔ é ɖó jijɔ [Timɔtée tɔn] lobɔ nǔ mitɔn ná ɖu ayi mɛ n’i nǔgbó nǔgbó ǎ.” (Filí. 2:20) É ɖo wɛn ɖɔ, wǎnyíyí e Timɔtée ɖó nú nɔví lɛ́ é wɛ jí wǔ n’i. Nǔxokpɔ́n ɖ’é mɛ ǎ, agun e Timɔtée nɔ ba kpɔ́n lɛ́ é nɔ ɖo nukún ɖó ba e Timɔtée ná wá ba yě kpɔ́n é wɛ kpó akpakpa sɔ́ mɛ kpó.—1 Kɔ. 4:17. w23.07 9-10 akpá. 7-10

Mɔyízi ko kú cóbɔ Izlayɛ́li ví lɛ́ yi Akpádídó yíkúngban ɔ jí. Jexóva ɖó alɔ dídó togun tɔn te ɖo kú nya gbejínɔtɔ́ énɛ́ tɔn gúdo wɛ a? Éǒ. Ée yě nɔ gbejí é ɔ, Jexóva kpé nukún dó yě wú. Cóbónú Mɔyízi ná kú ɔ, Jexóva ɖɔ n’i ɖɔ é ní sɔ́ azɔ̌ d’así nú Jozuwée bónú é ná nɔ nukɔn nú togun ɔ. Mɔyízi kplɔ́n azɔ̌ Jozuwée nú xwe mɔ̌kpán. (Tín. 33:11; Sɛ́n. 34:9) Gɔ́ ná ɔ, súnnu e kpé nǔ wú é gěgé ɖěvo lɛ́ nɔ nukɔn nú yě; yě wɛ nyí mɛ e ɖo gbɛtɔ́ afatɔ́n, kanweko, kanɖé wǒ kpó wǒ kpó nu lɛ́ é. (Sɛ́n. 1:15) È kpé nukún dó togun Mawu tɔn wú ganjí. Kpɔ́ndéwú énɛ́ ɖɔhun ɖěvo wɛ nyí Elíi tɔn. É nɔ nukɔn nú mawusinsɛn nǔgbó ɔ ɖo togun Izlayɛ́li tɔn mɛ nú xwe mɔ̌kpán. Amɔ̌, hwe ɔ nu wá su bɔ Jexóva sɛ́ ɛ dó azɔ̌ ɖěvo gbé mɛ ɖo tofɔligbé Judáa tɔn. (2 Axɔ́. 2:1; 2 Tan 21:12) È ɖe alɔ sín gbejínɔtɔ́ e ɖo axɔ́súɖuto wǒ Izlayɛ́li tɔn mɛ lɛ́ é kan mɛ wɛ a? Éǒ. Elíi ko kplɔ́n azɔ̌ Elizée nú xwe mɔ̌kpán. Jexóva kpo ɖo blǒbló wɛ bɔ linlin tɔn ɖo jijɛnu wɛ, bɔ é lɛ́ kpé nukún dó mɛsɛntɔ́ tɔn gbejínɔtɔ́ lɛ́ wú. w24.02 5 akpá. 12

Klisánwun e ɖo Efɛ́zi lɛ́ é zunfán nǔgbó Biblu tɔn e cí wěziza ɖɔhun é. (Ðɛh. 119:105) Efɛ́zinu énɛ́ lɛ́ jó nǔwalɔ sinsɛn nǔvú tɔn yětɔn lɛ́ kpó nǔblíblíwiwa kpó dó. Yě nɔ “xwedó kpɔ́ndéwú Mawu tɔn” bo ɖo nǔ e wú yě kpé é bǐ wa wɛ bo ná sɛn Jexóva lobo hɛn xomɛ tɔn hun. (Efɛ́. 5:1) Ðo ali ɖokpó ɔ nu ɔ, cóbónú mǐ ná kplɔ́n nǔ dó nǔgbó ɔ wú ɔ, mǐ ko nɔ zǐnflú mɛ ɖo sinsɛn kpó walɔ ɖagbe kpó linu. Mǐ mɛ ɖé lɛ́ ko nɔ ɖu xwe sinsɛn nǔvú tɔn lɛ́, bɔ mɛ ɖěvo lɛ́ nɔ zán gbɛ blíblí. Amɔ̌, ée mǐ kplɔ́n nǔ dó nǔgbódodó Jexóva tɔn e kunkplá nǔ ɖagbe kpó nǔ nyanya kpó lɛ́ é wú é ɔ, mǐ bló hǔzúhúzú lɛ́. Mǐ jɛ gbɛ zán sɔgbe xá nǔgbódodó jlɔ́jlɔ́ Mawu tɔn lɛ́ jí. Bɔ wǎgbɔ tɔn ɔ, é hɛn le gěgé wá nú mǐ. (Eza. 48:17) É ɖo mɔ̌ có, mǐ kpo ɖo tagba ɖé lɛ́ mɔ wɛ. Mǐ ɖó ná nɔ zɔ nú zǐnflú e mɛ mǐ gosín é, bo ná “ɖo gbɛ zán wɛ vǐ wěziza tɔn lɛ́ ɖɔhun.” w24.03 21 akpá. 6-7

A sixú lin ɖɔ émí kún ɖo gbesisɔmɛ bá zé émíɖée jó nú Jexóva bo bló batɛ́mu ó. Vlafo é sixú byɔ́ ɖɔ a ní bló hǔzúhúzú lɛ́ ɖo gbɛzán towe mɛ, bo ná dó wa nǔ sɔgbe xá nǔgbódodó Jexóva tɔn lɛ́, alǒ bóyá a ɖó hudó hwenu tɔn d’é jí bá ná hlɔ̌nhlɔ́n nǔɖiɖi towe. (Koló. 2:6, 7) Nǔkplɔ́ntɔ́ lɛ́ bǐ wɛ nɔ yi nukɔn ɖó bǎ ɖokpó ɔ mɛ ǎ, mɔ̌ jɛ́n mɛ wínnyáwínnyá lɛ́ bǐ ma ka nɔ lɛ́ ɖo gbesisɔmɛ bá bló batɛ́mu zɛ̌ɛ́n ǎ é nɛ́. Sɔ́ nǔ e wú a nɔ kpé bo nɔ wa lɛ́ é dó da nukɔn e yi wɛ a ɖe ɖo gbigbɔ lixo é kpɔ́n; ma sɔ́ hwiɖée jlɛ́ dó mɛ ɖěvo wú ó. (Ga. 6:4, 5) Ényí a na bo tlɛ mɔ ɖɔ a kún ko ɖo gbesisɔmɛ bo ná zé hwiɖée jó nú Jexóva ó hǔn, sɔ́ afɔ énɛ́ ɖiɖe dó ɖó nǔ e gbé a ná nya é. Byɔ̌ nyɔ̌ná Jexóva tɔn dó gǎn e dó wɛ a ɖe lɛ́ é jí, ɖɔ é ní d’alɔ we bónú a ná bló hǔzúhúzú ɖěbǔ e ɖo dandan lɛ́ é. (Filí. 2:13) A sixú ɖeji ɖɔ é ná se ɖɛ towe, bo ná d’alɔ we.—1 Jaan 5:14. w24.03 5 akpá. 9-10

Ðo ninɔmɛ ɖé mɛ ɔ, xomɛ sin Sala, bɔ é ɖɔ lěe nǔ cí n’i é nú Ablaxámu bo dó hwɛ ɛ ɖɔ é wú wɛ é sín. Ablaxámu tuun ɖɔ nyɔ̌nu mɛɖéesɔ́hwetɔ́ wɛ Sala nyí, bo nɔ lɛ́ nɔ gǔdo nú mɛ. É ɖótó è, bo tɛ́n kpɔ́n bo ɖe ɖɛ ninɔmɛ ɔ. (Bǐb. 16:5, 6) Étɛ́ énɛ́ ka sixú kplɔ́n mǐ? Asú lɛ́ mi, mi ɖó acɛ bo ná wá gbeta lɛ́ kɔn ɖo xwédo mitɔn mɛ. (1 Kɔ. 11:3) É ɖo mɔ̌ có, nǔ ɖagbe hú gǎn e mi ná wa é wɛ nyí ɖɔ mi ní ɖótó asi mitɔn kpó sɔxwixwe kpó bo nɔ se xó ɖo nu tɔn cóbó ná nɔ wá gbeta lɛ́ kɔn; gbeta tají lɛ́ tɔn zun kwínkwín má kwín. (1 Kɔ. 13:4, 5) Ðo ninɔmɛ ɖé mɛ ɔ, Ablaxámu wá gbeta ɔ kɔn bá yí jǒnɔ e é ma ɖó nukún tɔn ǎ é ɖé. É byɔ́ Sala ɖɔ é ní jó nǔ e wa wɛ é ɖe é dó, bo ɖa wɔ̌xúxú nú jǒnɔ lɛ́; wɔ̌xúxú e é ná ɖa é ka ná hwe xwɛ ɖěbǔ ǎ. (Bǐb. 18:6) Sala yá wǔ wa nǔ, bo nɔ gǔdo nú gbeta asú tɔn tɔn. Asi lɛ́ mi, mi sixú nɔ nɔ gǔdo nú gbeta e kɔn asú mitɔn lɛ́ nɔ wá lɛ́ é Sala ɖɔhun. Ényí mi nɔ wa mɔ̌ hǔn, blǒbló wɛ mi ɖe bónú alɔwlíwlí mitɔn ná lí dǒ nɛ́.—1 Pi. 3:5, 6. w23.05 24-25 akpá. 16-17

Ée è sɔ́ Jedenyɔ́ɔ hwɛɖɔtɔ́ gúdo é ɔ, tónúsise tɔn kpó akɔ́nkpinkpan tɔn kpó gbɔn tɛ́nkpɔ́n nu. È ɖe azɔ̌ e vɛ́ wǔ bo sixú sɔ́ gbɛ tɔn ɖó axɔ́ nu é ɖé n’i, énɛ́ wɛ nyí ɖɔ é ná gba vɔ̌sákpe e jí tɔ́ tɔn nɔ sɛn Baálu ɖe é. (Hwɛ. 6:25, 26) Nukɔnmɛ, hwenu e Jedenyɔ́ɔ xo ahwankpá ɖé kplé gúdo é ɔ, Jexóva byɔ́ ɛ azɔn we ɖɔ é ní ɖe mɛ kpo. (Hwɛ. 7:2-7) Gǔdo mɛ ɔ, è ɖɔ n’i ɖɔ é ní yi tɔ́n ahwan kɛntɔ́ tɔn lɛ́ zǎn xóxó mɛ. (Hwɛ. 7:9-11) Mɛxó agun tɔn lɛ́ ɖó ná ɖo “gbesisɔmɛ bo ná se tónú.” Mɛxó agun tɔn tónúsetɔ́ ɖé nɔ ɖo gbesisɔmɛ bo nɔ wa nǔ sɔgbe xá nǔ e Biblu ɖɔ lɛ́ é, lobo nɔ lɛ́ xwedó wěɖexámɛ tutoblónúnǔ Mawu tɔn tɔn lɛ́. Mɔ̌ mɛ ɔ, é nɔ sɔ́ kpɔ́ndéwú ɖagbe ɖ’ayǐ nú mɛ ɖěvo lɛ́. Nǔ ɖo mɔ̌ có, tónúsise tɔn sixú lɛ́ gbɔn tɛ́nkpɔ́n nu. Ði kpɔ́ndéwú ɔ, wě e è nɔ ɖe xá ɛ lɛ́ é xwixwedó sixú nɔ vɛ́ wǔ n’i hweɖélɛ́nu. Ðo ninɔmɛ ɖé lɛ́ mɛ ɔ, é sixú nɔ kanbyɔ́ éɖée ɖɔ wěɖexámɛ ɖé lɛ́ ka ná nyɔ́ zán dóó, alǒ nyí nǔnywɛ́nú a jí. Alǒ è sixú byɔ́ ɛ ɖɔ é ní wa azɔ̌ e ná sɔ́ mɛɖésúsíninɔ tɔn ɖó axɔ́ nu é ɖé. Nɛ̌ mɛxó agun tɔn lɛ́ ka sixú xwedó kpɔ́ndéwú tónúsise tɔn Jedenyɔ́ɔ tɔn ɖo ninɔmɛ énɛ́ lɛ́ mɛ gbɔn? Nɔ ɖótó wě e è nɔ ɖe xá we é kpó sɔxwixwe kpó, bo nɔ lɛ́ zán. w23.06 4-5 akpá. 9-11