XOTA E ÐÒ AKPÀ Ɔ JÍ É | ETƐWU JEZU KA JIYA BO KÚ?
Nǔ Ka Nyí Mɔ̌ Dóó À?
Ðò Xwèjísun kpo Lidosun xwè 33 H.M. tɔn kpo vlamɛ ɔ, è hu Jezu Nazalɛtinu ɔ. È ɖó hwɛ agɔ n’i ɖɔ é dɔn tò fún lɛ̌n, bo xò è dó daka mɛ, lobo xwè è nyì atín wu. É sè wuvɛ̌ ɖesu bo kú wubla kú. Amɔ̌, Mawu fɔ́n Jezu sín kú, bɔ azǎn 40 gudo ɔ, é yì jixwé.
Tan nǔ baɖabaɖa enɛ e jɛ é tɔn ɖò Wɛnɖagbe-Wema ɛnɛ Akpáxwé Biblu Tɔn E È Wlan Dó Glɛkigbe Mɛ, bɔ è nɔ ylɔ ɖɔ Alɛnuwema Yɔyɔ̌ ɔ é tɔn lɛ mɛ. Nǔ enɛ lɛ ka jɛ nugbǒ à? Nùkanbyɔ enɛ sɔgbe bo lɛ́ ɖò taji tawun. Enyi nǔ enɛ lɛ ma jɛ ǎ hǔn, Klisanwun lɛ sín nùɖiɖi nyí nǔ yayǎ nɛ, lobɔ nukúnɖiɖo gbɛ̀ mavɔmavɔ tɔn ɖò Palaɖisi mɛ sɔ́ nyí nùɖé zɛ dlɔ̌ e ma na ɖi gbeɖé ǎ é ɖé wu ǎ. (1 Kɔlɛntinu lɛ 15:14) Ðò alɔ ɖevo mɛ ɔ, enyi nǔ enɛ lɛ jɛ nugbǒ nugbǒ hǔn, sɔgudo ɖagbeɖagbe ɖé tíìn nú gbɛtɔ́ lɛ nɛ, bɔ hwi lɔ sixu ɖu lè tɔn. Enɛ wu ɔ, nugbǒ wɛ tan e ɖò Wɛnɖagbe-Wema lɛ mɛ é nyí à alǒ xɛxó kpowun wɛ?
NǓ E KÚNNUÐENÚ LƐ XLƐ́ É
Nǔ e è wlan dó Wɛnɖagbe-Wema lɛ mɛ é sɔgbe céɖécéɖé bo gbajɛ̌mɛ nú nǔ e jɛ lɛ é hlɛ́nhlɛ́n. Xɛxó lɛ ka nɔ cí mɔ̌ ǎ. Ði kpɔ́ndéwú ɔ, fí e tíìn nugbǒ nugbǒ lɛ é sín nyikɔ wɛ gɔ́ Wɛnɖagbe-Wema lɛ mɛ, bɔ fí enɛ lɛ gègě ɖè bɔ è sixu yì égbé. Ye ɖɔ mɛ e nɔ gbɛ̀ kpɔ́n nugbǒ lɛ é xó, bɔ hwenuxó-wlantɔ́ égbé tɔn lɛ dó zǒgbe jí.—Luki 3:1, 2, 23.
Nǔwlantɔ́ gbɛ̀ ɔ tɔn xwè kanweko nukɔntɔn ɔ kpo wegɔ ɔ kpo tɔn lɛ lɔ ɖɔ Jezu xó.a Lee è hu i gbɔn bɔ Wɛnɖagbe-Wema lɛ ɖɔ é sɔgbe xá lee Hlɔmanu lɛ nɔ hu mɛ gbɔn hwe ɔ nu é. Hú mɔ̌ ɔ, tan lɛ sɔgbe bo lɛ́ nyí tan jɔ tan lɛ, bo tlɛ lɛ́ ɖɔ nùwanyido ahwanvu Jezu tɔn ɖé lɛ tɔn. (Matie 26:56; Luki 22:24-26; Jaan 18:10, 11) Kúnnuɖenú enɛ lɛ xlɛ́ tawun ɖɔ nǔ e mɛ e wlan Wɛnɖagbe-Wema lɛ é wlan dó Jezu wu lɛ é nyí nugbǒ bo sɔgbe.
ETƐ MǏ KA SIXU ÐƆ DÓ FÍNFƆ́N SÍN KÚ JEZU TƆN WU?
Mɛ gègě nɔ yí gbè ɖɔ Jezu nɔ gbɛ̀ bo kú nugbǒ, amɔ̌, mɛɖé lɛ nɔ xò nǔ kpɔ́n dó fínfɔ́n sín kú tɔn wu. Mɛsɛ́dó tɔn lɛ lɔ ɖi nǔ hwenu e è ɖɔ nú ye azɔn nukɔntɔn ɔ ɖɔ é fɔ́n sín kú é ǎ. (Luki 24:11) Amɔ̌, ye wá ɖó nǔxokpɔ́n ɔ te hwenu e ye kpo ahwanvu ɖevo lɛ kpo wá mɔ Jezu ɖò ninɔmɛ ɖevo lɛ mɛ b’ɛ ɖò gbɛ̀ é. Nugbǒ ɔ, gbɛtɔ́ hugǎn 500 wɛ mɔ ɛ ɖò ninɔmɛ lɛ ɖokpo mɛ.—1 Kɔlɛntinu lɛ 15:6.
È sixu wlí ahwanvu Jezu tɔn lɛ lobo hu ye có, ye kpankɔ́n bo jla fínfɔ́n sín kú Jezu tɔn ɔ mɛ bǐ, kaka jɛ ye mɛ e hu i lɛ é jí. (Mɛsɛ́dó 4:1-3, 10, 19, 20; 5:27-32) Enyi ahwanvu tobutobu enɛ lɛ ma ka kudeji bǐ mlɛ́mlɛ́ ɖɔ Jezu fɔ́n sín kú nugbǒ ǎ ɔ, ye ka na kpankɔ́n sɔmɔ̌ à? Fɔ́n e Jezu fɔ́n sín kú nugbǒ é wɛ zɔ́n bɔ è tuùn Klisanwun lɛ ɖò gbɛ̀ ɔ mɛ hwenɛnu kpo égbé kpo.
Kú Jezu tɔn kpo fínfɔ́n sín kú tɔn kpo sín tan e ɖò Wɛnɖagbe-Wema lɛ mɛ é ɖó wuntun e hwenuxó jɔ hwenuxó lɛ nɔ ɖó é. Enyi a xwè sɔ bo xà tan enɛ lɛ ganji ɔ, a na ɖó ganjɛwu ɖɔ nǔ enɛ lɛ jɛ nugbǒ. Ganjɛwu enɛ e a na ɖó é na lɛ́ syɛn d’eji hwenu e a na mɔ nukúnnú jɛ nǔ e wu nǔ enɛ lɛ jɛ é mɛ é. Xota e na bɔ d’ewu é na tinmɛ.
a Tacitus e è jì ɖò 55 H.M. mɔ̌ é ɖò ye mɛ, é wlan ɖɔ “Pɔnsu Pilatu e nyí ɖokpo ɖò tokpɔngán mǐtɔn lɛ mɛ é ɖó kúhwɛ́ nú Klisu, ee mɛ nyikɔ [Klisanwun lɛ] ɔ gosin é, ɖò hwenu e Tibɛ́ɛ ɖò axɔsu ɖu wɛ é.” Mɛ elɔ lɛ lɔ ɖɔ xó dó Jezu wu: Suetonius (xwè kanweko nukɔntɔn ɔ); hwenuxó-wlantɔ́ Jwifu e nɔ nyí Josèphe é (xwè kanweko nukɔntɔn ɔ); kpo Pline Kpɛví tokpɔngán Bitiníi tɔn ɔ kpo (bǐbɛ̌mɛ xwè kanweko wegɔ ɔ tɔn).