Buu-Mɔɔ INTANƐT NƆ WOJIATOOHE
Buu-Mɔɔ
INTANƐT NƆ WOJIATOOHE
Ga
@
  • ɛ
  • ɔ
  • ɛ́
  • ɛ̃
  • ɔ̃
  • ã
  • ŋ
  • á
  • BIBLIA
  • WOJI
  • ASAFOŊ KPEEI
  • w91 6/1 bf. 15-20
  • Amɛ Abobaahe Lɛ—Amale Ni!

Vidio ko bɛ kɛhã nɔ ni ohala nɛɛ.

Ofainɛ waa, be ni wɔtaoɔ wɔjie vidio lɛ, wɔná naagba ko.

  • Amɛ Abobaahe Lɛ—Amale Ni!
  • Buu-Mɔɔ Eetswa Yehowa Maŋtsɛyeli He Adafi—1991
  • Saneyitsei Bibii
  • Saji Ni Tamɔ Enɛ
  • “Wɔkɛ Gbele Ekpaŋ”
  • “Tɛ ni Aka Akwɛ” lɛ Kpoomɔ
  • Toiŋjɔlɛ He Hiɛnɔkamɔi Foji
  • ‘Nyɔŋmɔ Ji Wɔbobaahe’
  • Kristendom lɛ, ‘Aaanaanaa Enɔ’
  • Yehowa Gbɛi lɛ “Mɔɔ ni Wa” Ni
  • Yesaia Gba Yehowa ‘Naakpɛɛ Nii’ lɛ Efɔ̃ Shi
    Yesaia Gbalɛ Lɛ—La Kɛha Adesai Fɛɛ I
  • “Amɛmiikɛɛ Akɛ Hejɔlɛ Yɛ”
    Buu-Mɔɔ Eetswa Yehowa Maŋtsɛyeli He Adafi—1980
  • Yaa Nɔ Obɔ Kɔkɔ Yɛ Yehowa Nitsumɔ Ni Ekaaa Lɛ
    Buu-Mɔɔ Eetswa Yehowa Maŋtsɛyeli He Adafi—1991
  • ‘Okɛ Yehowa Gbɛ́i Lɛ Afee Abobaahe’
    Buu-Mɔɔ Eetswa Yehowa Maŋtsɛyeli He Adafi—2011
Kwɛmɔ Ekrokomɛi Hu
Buu-Mɔɔ Eetswa Yehowa Maŋtsɛyeli He Adafi—1991
w91 6/1 bf. 15-20

Amɛ Abobaahe Lɛ​—Amale Ni!

“Wɔkɛ amale efee wɔbobaahe, ni wɔyatee wɔhe yɛ kutumpɔo shishi.”​—YESAIA 28:⁠15.

1, 2. (a) Mɛɛ gbɛjianɔtoo yɔɔ ŋmɛnɛ ni esa akɛ ekadi nɔ ni ba blema Yuda maŋtsɛyeli lɛ nɔ lɛ jogbaŋŋ lɛ? (b) Mɛɛ hiɛnɔkamɔ ni fee efolo Yuda na?

ANI nakai wiemɔi lɛ kɔɔ Kristendom he ŋmɛnɛ taakɛ ekɔ blema akutsei enyɔ maŋtsɛyeli ni ji Yuda lɛ he lɛ? Hɛɛ, ekɔɔ amɛhe pɛpɛɛpɛ! Ni nakai sane ni feɔ ehe mfoniri lɛ gbaa efɔŋ ni baaba ŋmɛnɛŋmɛnɛ beaŋ Kristendom nɔ lɛ efɔɔ shi. Etsɔɔ akɛ etsɛŋ ni amanehulu baati nakai jamɔ gbɛjianɔtoo hemɔkɛyeli kwalɔi lɛ ashi trukaa.

2 Israel akutsei nyɔŋma maŋtsɛyeli lɛ hi Yuda kooyigbɛ. Beni Israel fee ehe mɔ ni bɛ hemɔkɛyeli lɛ, Yehowa ŋmɛ gbɛ ni Ashurbii baye amɛnɔ kunim yɛ afi 740 D.Ŋ.B. Enyɛmi, ni ji Yuda maŋtsɛyeli lɛ ye nɛkɛ amanehulu ni ba enɔ nɛɛ he odase, shi enuɔ he jogbaŋŋ akɛ nɔ ko tamɔ nakai baŋ enɔ kɔkɔɔkɔ. Ehiɛnyiɛlɔi lɛ shwãa akɛ: ‘Mɛni, ani jeee Yerusalem Yehowa sɔlemɔwe lɛ yɔɔ? Ani jeee Nyɔŋmɔ webii ni eduro amɛ ji wɔ? Ani wɔ osɔfoi lɛ kɛ gbalɔi lɛ ewieee yɛ Yehowa gbɛi amli?’ (Okɛto Yeremia 7:​4, 8-11 he.) Nakai jamɔ mli hiɛnyiɛlɔi lɛ ahiɛ ka nɔ akɛ amɛyɛ shweshweeshwe. Shi amɛtɔ̃! Amɛ hu amɛbɛ hemɔkɛyeli tamɔ bɔ ni amɛwekumɛi ni yɔɔ kooyigbɛ lɛ ji lɛ nɔŋŋ. No hewɔ lɛ, nɔ ni ba Samaria nɔ lɛ baaba Yerusalem hu nɔ.

3. Mɛni hewɔ ni Kristendom yɔɔ hiɛnɔkamɔ waa kɛha wɔsɛɛ lɛ, shi ani yiŋtoo kpakpa ko yɛ hiɛnɔkamɔ ni eyɔɔ nɛɛ he?

3 Yɛ nakai gbɛ nɔ nɔŋŋ lɛ, Kristendom kɛɔ akɛ ekɛ Nyɔŋmɔ yɛ wekukpaa krɛdɛɛ ko. Eshwãa akɛ: ‘Mɛni, bɛ wɔyɛ sɔlemɔ tsui kɛ osɔfoi ni tsuɔ nii akpei nyɔŋmai abɔ, kɛ mɛi akpekpei ohai abɔ hu ni kɛ amɛhe ekpɛtɛ wɔhe. Wɔ hu wɔhiɛ Biblia lɛ, ni wɔkɛ Yesu gbɛi lɛ tsuɔ nii yɛ wɔjamɔ mli. Eka shi faŋŋ akɛ, Nyɔŋmɔ eduro wɔ!’ Shi nɔ ni ba blema Yerusalem nɔ lɛ damɔ shi akɛ kɔkɔbɔɔ ni mli wa. Yɛ maŋkwramɔŋ tsakemɔi ni yɔɔ sɔrɔto ni ba nyɛsɛɛ nɛɛ fɛɛ sɛɛ lɛ, wɔle akɛ etsɛŋ ni Yehowa baatsu bɔ ni ekpɛ eyiŋ lɛ he nii eshi Kristendom kɛ apasa jamɔi krokomɛi fɛɛ.

“Wɔkɛ Gbele Ekpaŋ”

4. Mɛɛ kpaŋmɔ ko Yuda susu akɛ ekɛ mɔ ko efee?

4 Yɛ blema bei amli lɛ, Yerusalem ni yeee anɔkwa lɛ nine shɛ kɔkɔbɔi babaoo nɔ kɛtsɔ Nyɔŋmɔ anɔkwa gbalɔi lɛ anɔ, shi eheee amɛ eyeee. Yɛ no najiaŋ moŋ lɛ, epupuu ehe waa akɛ gbele kɛ lɛ kpelekeŋ shi kɛyaŋ Sheol, ni ji gbonyobu lɛ mli kɔkɔɔkɔ, tamɔ bɔ ni ebaŋɔ kooyigbɛ maŋtsɛyeli ni ji Israel kɛkpeleke shi kɛtee lɛ. Akɛ mumɔ tsirɛ gbalɔ Yesaia koni ekɛɛ Yuda akɛ: “No hewɔ lɛ nyɛboa Yehowa wiemɔ lɛ toi, nyɛ hefɛoyelɔi ni yeɔ emaŋ nɛɛ ni yɔɔ Yerusalem lɛ nɔ lɛ! Ejaakɛ nyɛkɛɔ akɛ: ‘Wɔkɛ gbele ekpaŋ, ni wɔkɛ gbohiiaje eye afua! Kɛ kplebi ni eyi kɛteke nɔ lɛ miiho lɛ, esheŋ wɔnɔ kwraa! Ejaakɛ wɔkɛ amale efee wɔbobaahe, ni wɔyatee wɔhe yɛ kutumpɔo shishi!’”​—Yesaia 28:​14, 15.

5. (a) Mɛni ji kpaŋmɔ ni Yuda kɛɛ ekɛ gbele efee lɛ? (b) Mɛɛ kɔkɔbɔɔ ko ni akɛha Maŋtsɛ Asa Yuda hiɛ ekpa nɔ lɛ?

5 Hɛɛ, Yerusalem hiɛnyiɛlɔi lɛ susu akɛ, kɛji wɔɔkɛɛ lɛ, amɛkɛ gbele kɛ Sheol loo gbohiiaje eba gbeekpamɔ ni no hewɔ lɛ abaabaa amɛmaŋ lɛ yi. Shi ani nakai kpaŋmɔ ni Yerusalem kɛɛ ekɛ gbele efee lɛ tsɔɔ akɛ etsake etsui yɛ ehe eshai lɛ ahe ni agbɛnɛ ekɛ ehiɛ fɔɔ Yehowa nɔ kɛha eyiwalaheremɔ? (Yeremia 8:​6, 7) Dabida kwraa! Yɛ no najiaŋ lɛ, etsɔ ehiɛ eha adesai maŋkwramɔŋ nɔyelɔi kɛha yelikɛbuamɔ. Shi ehe ni ekɛfɔ ekpaŋmɔ mli hemɛi ni ji jeŋbii nɛɛ anɔ lɛ ji lakamɔ nɔ, amale. Jeŋbii ni ekɛ ehe fɔ amɛnɔ lɛ nyɛɛɛ eyiwala amɛhere. Ni akɛni eshi Yehowa sɛɛ kwraa hewɔ lɛ, Yehowa hu shi Yerusalem sɛɛ. Eba mli tamɔ bɔ ni gbalɔ Azaria bɔ Maŋtsɛ Asa kɔkɔ lɛ pɛpɛɛpɛ: “Yehowa kɛ nyɛ yɛ gbii abɔ ni nyɛkɛ lɛ yɔɔ lɛ; ni kɛji nyɛtao esɛɛ gbɛ lɛ, eeeha nyɛna lɛ, shi kɛ nyɛkwa lɛ lɛ, lɛ hu eeekwa nyɛ!”​—2 Kronika 15:⁠2.

6, 7. Mɛɛ nifeemɔ gbɛ ko Yuda kɔ ni ekɛma eshweshweeshwe feemɔ lɛ nɔ mi, shi mɛni jɛ mli ba yɛ naagbee?

6 Akɛni Yerusalem hiɛnyiɛlɔi lɛ ahiɛ ka amɛ maŋkwramɔŋ kpaŋmɔ mli hemɛi lɛ anɔ hewɔ lɛ, amɛyɛ nɔmimaa waa akɛ asraafoi ni baaba akɛ amɛbatutua amɛ tamɔ “kplebi ni eyi kɛteke nɔ” lɛ nyɛŋ amɛbɛŋkɛ amɛ kwraa ni amɛbakpata amɛ toiŋjɔlɛ kɛ shweshweeshwe shihilɛ lɛ hiɛ. Beni Israel kɛ Siria kpaŋmɔ ni efee amɛ ekome lɛ wo Yuda he gbeyei lɛ, etsɔ ehe kɛtee Ashur kɛha yelikɛbuamɔ. (2 Maŋtsɛmɛi 16:​5-9) Yɛ sɛɛ mli, beni Babilon asraafoi atai lɛ bawo amɛhe gbeyei lɛ, eyakpa Mizraim fai ni ebafi esɛɛ, ni Farao here lɛ nɔ, ni etsu asraafoi kɛba ni amɛbaye amɛbua lɛ.​—Yeremia 37:5-8; Ezekiel 17:​11-15.

7 Shi Babilon asraafoi lɛ ahe wa tsɔ, ni no ha Mizraim asraafoi lɛ gbala amɛhe shi. Yerusalem hiɛ ni ka Mizraim nɔ lɛ baafee tɔmɔ yɛ faŋŋ mli, ni yɛ afi 607 D.Ŋ.B. lɛ, Yehowa ŋmɛɛ ehe eha hiɛkpatamɔ ni etsɔ hiɛ egba efɔ shi momo lɛ. No hewɔ lɛ Yerusalem nɔyelɔi lɛ kɛ esɔfoi lɛ ejaaa! Amɛhiɛ ni amɛkɛfɔ ekpaŋmɔ mli hemɛi jeŋbii anɔ kɛha toiŋjɔlɛ kɛ shweshweeshwe shihilɛ lɛ bafee “amale” ni Babilon asraafoi lɛ akplebi ni eyi kɛteke nɔ lɛ babɛɛ fɛɛ kɛtee.

“Tɛ ni Aka Akwɛ” lɛ Kpoomɔ

8. Mɛɛ gbɛ nɔ Kristendom ekɔ shidaamɔ ko ni tamɔ blema Yuda nɔ lɛ nɔŋŋ yɛ?

8 Ani shihilɛ ni tamɔ nakai nɔŋŋ yɛ ŋmɛnɛ? Hɛɛ, eko yɛ nakai. Kristendom osɔfoi lɛ hu nuɔ he akɛ amanehulu ko ebatiŋ amɛ shi trukaa. No hewɔ lɛ, amɛkɛɔ taakɛ Yesaia gba efɔ shi lɛ pɛpɛɛpɛ: “Wɔkɛ gbele ekpaŋ, ni wɔkɛ gbohiiaje eye afua! Kɛ kplebi ni eyi kɛteke nɔ lɛ miiho lɛ, eshɛŋ wɔnɔ kwraa! Ejaakɛ wɔkɛ amale efee wɔbobaahe, ni wɔyatee wɔhe yɛ kutumpɔo shishi!” (Yesaia 28:15) Taakɛ blema Yerusalem fee lɛ, Kristendom kɛ ehiɛ fɔɔ je lɛŋ kpaŋmɔi ni amɛfee lɛ anɔ kɛha shweshweeshwe shihilɛ, ni esɔfoi lɛ kpooɔ akɛ amɛaaba abo yɛ Yehowa ŋɔɔ. Ni kɛfata he lɛ, amɛkɛ egbɛi po tsuuu nii, ni amɛyeɔ mɛi ni woɔ nakai gbɛi lɛ hiɛ nyam lɛ ahe fɛo ni amɛwaa amɛ yi. Kristendom osɔfoi lɛ efee tamɔ bɔ ni Yudafoi osɔfo nukpai ni hi shi yɛ klɛŋklɛŋ afii oha lɛ mli lɛ fee beni amɛkwa Kristo lɛ pɛpɛɛpɛ. No hewɔ lɛ, etamɔ nɔ ni amɛmiikɛɛ akɛ, “Wɔbɛ maŋtsɛ ko akɛ ja Kaisare.”​—Yohane 19:​15.

9. (a) Namɔ bɔɔ Kristendom kɔkɔ ŋmɛnɛ yɛ gbɛ ni Yesaia bɔ Yuda kɔkɔ lɛ nɔ nɔŋŋ? (b) Namɔ esa akɛ Kristendom atsɔ ehiɛ eha?

9 Ŋmɛnɛ hu, Yehowa Odasefoi bɔɔ kɔkɔ akɛ etsɛŋ ni hiɛkpatamɔ asraafoi ni tamɔ nu afua baabɛɛ Kristendom kɛya kwraa. Kɛfata he lɛ, amɛtsɔɔ he ni ji anɔkwa abobaahe ni akɛaaje nakai nu afua lɛ mli. Amɛtsɛɔ Yesaia 28:16 sɛɛ, he ni kɛɔ nɛkɛ lɛ: “No hewɔ lɛ bɔ ni Nuŋtsɔ Yehowa kɛɛ nɛ: ‘Naa, mikɛ shishitoo tɛ ko ema shi yɛ Zion, tɛ ni aka akwɛ, koŋtɛ ni jara wa ni ma shi shiŋŋ. Mɔ ni heɔ yeɔ lɛ, ejooo foi.’” Namɔ ji nɛkɛ ‘koŋtɛ ni jara wa’ nɛɛ? Bɔfo Petro tsɛ nakai wiemɔi lɛ asɛɛ ni ekɛto Yesu Kristo he. (1 Petro 2:⁠6) Eji Kristendom tao toiŋjɔlɛ ni aaahi ekɛ Yehowa Maŋtsɛ, Yesu Kristo teŋ lɛ kulɛ, be nɛ etsi ehe kɛjɛ kplebi ni eyi kɛteke nɔ tamɔ nu afua ni baa lɛ he.​—Okɛto Luka 19:​42-44 he.

10. Mɛɛ he ni akɛwoɔ nifeemɔi amli su ko Kristendom ekɔ?

10 Shi kɛlɛ, efeko nakai. Yɛ no najiaŋ moŋ lɛ, ekɛ ehe haa jeŋmaji lɛ amli maŋkwramɔŋ hiɛnyiɛlɔi lɛ bɔni afee ni ena amɛhiɛ duromɔ, yɛ toiŋjɔlɛ kɛ shweshweeshwe shihilɛ ni etaoɔ lɛ mli​—ni efeɔ enɛɛmɛi fɛɛ yɛ kɔkɔbɔɔ ni Biblia lɛ kɛhaa akɛ je nɛɛŋ hedɔɔ lɛ, Nyɔŋmɔ nyɛɛ ni lɛ fɛɛ sɛɛ. (Yakobo 4:⁠4) Kɛfata he lɛ, yɛ 1919 lɛ, ejie Jeŋmaji Akpaŋmɔ lɛ yi waa etsɔɔ akɛ adesai ahiɛnɔkamɔ ni hi fe fɛɛ kɛha toiŋjɔlɛ. Kɛjɛ 1945 kɛbaa nɛɛ, ekɛ ehiɛnɔkamɔ fɛɛ ewo Jeŋmaji Ekomefeemɔ lɛ mli. (Okɛto Kpojiemɔ 17:​3, 11 he.) Nɛgbɛ ekɛ ehe ebɔ nɛkɛ gbɛjianɔtoo nɛɛ he kɛyashɛ?

11. Mɛɛ najiaŋdamɔlɔi Nyɔŋmɔ jamɔ yɔɔ yɛ Jeŋmaji Ekomefeemɔ lɛ mli?

11 Wolo ko ni aŋma nyɛsɛɛ nɛɛ haa wɔleɔ he ni eshɛ beni ekɛɔ nɛkɛ lɛ: “Kɛ hoo kwraa lɛ Katolek gbɛjianɔtoi ni fa fe nyɔŋmai enyɔ kɛ ejwɛ yɛ najiaŋdamɔlɔi yɛ Jeŋmaji Ekomefeemɔ lɛ mli. Je lɛŋ jamɔ mli hiɛnyiɛlɔi lɛ ateŋ mɛi pii etee amɛyasara jeŋmaji ateŋ gbɛjianɔtoo lɛ. Nɔ ni akaiɔ fe fɛɛ ji be mli ni Mɔ Krɔŋkrɔŋ Paapa Paul VI yasara jɛmɛ beni Maji Anajiaŋdamɔlɔi lɛ feɔ kpee yɛ 1965 lɛ kɛ Paapa John Paul II hu saramɔ lɛ yɛ 1979 lɛ. Jamɔi babaoo eto gbɛjianɔ krɛdɛɛ kɛha faikpamɔi, sɔlemɔi, lalai kɛ sɔlemɔ nifeemɔi kɛha Jeŋmaji Ekomefeemɔ lɛ. Nɔkwɛmɔ nii ni he hiaa fe fɛɛ ji nɔ ni Katolekbii, Unitarian-Universalistbii, Baptistbii kɛ Bahai hemɔkɛyelii lɛ feɔ lɛ.”

Toiŋjɔlɛ He Hiɛnɔkamɔi Foji

12, 13. Yɛ hiɛnɔkamɔ ni egbɛ eshwa babaoo akɛ etsɛŋ ni toiŋjɔlɛ baaba lɛ fɛɛ sɛɛ lɛ, mɛni hewɔ ni Yehowa Odasefoi yɔɔ nɔmimaa akɛ amɛkɔkɔbɔɔ lɛ ji anɔkwale lɛ?

12 Je lɛŋ maŋkwramɔŋ hiɛnyiɛlɔi ni yɔɔ hewalɛ babaoo lɛ ateŋ mɔ kome ti hiɛnɔkamɔ ni mɛi babaoo yɔɔ lɛ mli beni ekɛɛ nɛkɛ lɛ: “Gbɔmɛi ayinɔ ni yɔɔ shikpɔŋ nɔ bianɛ lɛ baanyɛ ana hiŋmɛigbelemɔ he yinɔsane mli toiŋjɔlɛ be ni baapue ni anyɛŋ afite lɛ.” Ani nɔ ni ewie nɛɛ ja? Ani nibii ni yaa nɔ bianɛ lɛ tsɔɔ akɛ kɔkɔbɔɔ ni Yehowa Odasefoi kɛha yɛ kojomɔ ni Yehowa baatsu he nii yɛ jeŋmaji lɛ anɔ lɛ he lɛ baŋ mli anɔkwale? Ani Yehowa Odasefoi lɛ etɔ̃?

13 Dabi, amɛtɔ̃ko. Amɛle akɛ anɔkwale amɛwieɔ lɛ ejaakɛ amɛkɛ amɛhiɛ fɔɔ Yehowa nɔ kɛ agbɛnɛ hu Biblia lɛ, ni ji Nyɔŋmɔ diɛŋtsɛ anɔkwale Wiemɔ lɛ nɔ. Tito 1:2 kɛɔ akɛ: “Nyɔŋmɔ . . . maleee.” No hewɔ lɛ amɛyɛ hiɛnɔkamɔ ni yeɔ emuu kwraa akɛ kɛji Biblia mli gbalɛ ko kɛɛ akɛ nɔ pɔtɛɛ ko baaba mli lɛ, ekaŋ kɔkɔɔkɔ, shi moŋ ebaaba mli anɔkwale. Yehowa diɛŋtsɛ jajeɔ akɛ: “Nakai miwiemɔi ni jɛɔ midaaŋ lɛ hu aaafee. Ekuŋ esɛɛ kɛbaŋ miŋɔɔ efolo, shi moŋ eeefee nɔ ni sa mihiɛ.”​—Yesaia 55:⁠11.

14, 15. (a) Mɛni Yuda hiɛnyiɛlɔi lɛ bɔi jajemɔ etsɛɛɛ ni akpata Yerusalem hiɛ yɛ afi 607 D.Ŋ.B. lɛ? (b) Mɛni Paulo gba efɔ shi akɛ ebaajaje dani hiɛkpatamɔ aaaba nɛkɛ jeŋ nɛɛ nɔ trukaa lɛ? (d) Mɛni wɔbaanyɛ wɔkpa gbɛ yɛ sanejajemɔ ni agba afɔ shi yɛ 1 Tesalonikabii 5:3 lɛ naagbee?

14 Yɛ afi ni tsɔ Yerusalem hiɛkpatamɔ yɛ afi 607 D.Ŋ.B. hiɛ lɛ mli lɛ, Yeremia bɔ amaniɛ akɛ hiɛnyiɛlɔi lɛ bolɔ akɛ, “Omanye, omanye!” (Yeremia 8:11) Shi, amale ni. Akpata Yerusalem hiɛ yɛ mumɔ naa kɔkɔbɔɔ ni Yehowa anɔkwa gbalɔi lɛ kɛha lɛ mlibaa mli. Bɔfo Paulo bɔɔ kɔkɔ akɛ nɔ ko tamɔ nakai nɔŋŋ baaba mli yɛ wɔgbii nɛɛ hu mli. Ekɛɛ akɛ gbɔmɛi baabolɔ akɛ “Hejɔlɛ yɛ ni wɔyɛ shweshweeshwe!” Shi, ekɛɛ kɛfata he akɛ, nakai beaŋ nɔŋŋ ni “hiɛkpatamɔ aaabatutua amɛ trukaa.”​—1 Tesalonikabii 5:⁠3.

15 Beni wɔboteɔ 1990 afii lɛ amli lɛ, adafitswaa woji kɛ woji tɛtrɛbii ni yɔɔ je lɛŋ hei fɛɛ lɛ bɔi kɛɛmɔ akɛ Ta Ŋanii loo ta ni awuɔ yɛ dujiaŋ lɛ eba naagbee, ni akɛ jeŋ toiŋjɔlɛ epue ni abɔi namɔ agbɛnɛ. Shi etsɛɛɛ kɛkɛ ni ta fɛ ni abɔi tu tswiamɔ yɛ Boka Teŋgbɛ. Shi kɛlɛ, etsɛŋ ni je lɛ shikamɔ baaya hiɛ kɛyashɛ he ni abaabɔi “Hejɔlɛ yɛ ni wɔyɛ shweshweeshwe!” bolɔmɔ ni agba afɔ shi yɛ 1 Tesalonikabii 5:​2, 3 lɛ numɔ akɛ enaa ewa fe bei fɛɛ. Akɛni wɔ hiɛnɔkamɔ lɛ yɛ shiŋŋ yɛ Nyɔŋmɔ Wiemɔ lɛ mli hewɔ lɛ, wɔle akɛ, yɛ be mli ni amɛshɛɔ nakai bolɔmɔ lɛ naawalɛ lɛ he lɛ, abaatsu Nyɔŋmɔ kojomɔ he nii oya yɛ gbɛ ni tɔmɔ ko baŋ he nɔ. Esaaa akɛ wɔhaa toiŋjɔlɛ kɛ shweshweeshwe shihilɛ he sane jajemɔ ko ni abɛje lɛ lɛ haa wɔsusuɔ akɛ hiɛkpatamɔ ni Nyɔŋmɔ egba efɔ shi lɛ baŋ. Aŋmala Yehowa kojomɔi lɛ ahe saji ashwie shi yɛ gbɛ ni tsakeee nɔ yɛ e-Wiemɔ ni ji Biblia lɛ mli. Abaakpata Kristendom kɛ apasa jamɔi krokomɛi fɛɛ ni eshwɛ lɛ ahiɛ. Ni abaatsu Yehowa kojomɔi ni baakpata amɛhiɛ lɛ hu he nii ashi Satan je lɛ fa ni eshwɛ lɛ hu fɛɛ. (2 Tesalonikabii 1:​6-8; 2:8; Kpojiemɔ 18:​21; 19:​19-21) Akɛni Yehowa Odasefoi yɛ hiɛnɔkamɔ akɛ Yehowa baaha ewiemɔ lɛ aba mli anɔkwale hewɔ lɛ, amɛyaa nɔ amɛshiɔ̃ kpe yɛ tsulɔ anɔkwafo kɛ nilelɔ kuu lɛ gbɛtsɔɔmɔ shishi ni amɛkwɛɔ bɔ ni je lɛŋ saji baa haa lɛ jogbaŋŋ. (Mateo 24:​45-47) Eka shi faŋŋ akɛ, esaaa akɛ wɔhaa adesai amɔdɛŋbɔɔ kɛha toiŋjɔlɛ lɛ haa wɔsusuɔ akɛ Yehowa eŋmɛɛ eyiŋtoo akɛ ekɛ hiɛkpatamɔ ni tamɔ nu afua ni eteke nɔ baaba Kristendom ni esha ewula lɛ lɛ nɔ lɛ he.

‘Nyɔŋmɔ Ji Wɔbobaahe’

16, 17. Kɛ mɛi komɛi amli fu yɛ bɔ ni Yehowa Odasefoi wieɔ faŋŋ lɛ hewɔ lɛ, te amɛfeɔ amɛnii yɛ he amɛhaa tɛŋŋ?

16 Mɛi komɛi yɛ ni amɛmli fuɔ yɛ bɔ ni Yehowa Odasefoi jajeɔ enɛ yɛ faŋŋ mli lɛ hewɔ. Shi, kɛji amɛkɛɛ akɛ Kristendom jamɔ mli nɔyelɔi lɛ eyaba abo yɛ amale gbɛjianɔtoo ko mli lɛ, nɔ ni Biblia lɛ kɛɔ lɛ kɛkɛ amɛgbaa lɛ. Kɛ amɛkɛɛ akɛ Kristendom sa toigbalamɔ ejaakɛ ebatsɔ je lɛ fa lɛ, nɔ ni Nyɔŋmɔ diɛŋtsɛ ewie yɛ Biblia lɛ mli amɛbɔɔ he amaniɛ lɛ. (Filipibii 3:​18, 19) Ni kɛfata he lɛ, akɛni Kristendom kɛ ehiɛnɔkamɔ woɔ gbɛjianɔ ni je nɛɛ toɔ lɛ mli hewɔ lɛ, yɛ anɔkwalɛ mli lɛ efiɔ je lɛ nyɔŋmɔ, Satan Abonsam, mɔ ni Yesu wie yɛ ehe akɛ eji malemɔ tsɛ lɛ sɛɛ​—Yohane 8:​44; 2 Korintobii 4:⁠4.

17 No hewɔ lɛ, Yehowa Odasefoi jajeɔ akɛ: Wɔ lɛ, wɔwooo jeŋ toiŋjɔlɛ he amale hiɛnɔkamɔ ni ana yɛ maŋkwramɔŋ tsakemɔi ni baa lɛ ahewɔ lɛ he hewalɛ. Shi moŋ, wɔtĩɔ lalatsɛ lɛ wiemɔi nɛɛ amli: “Nyɔŋmɔ ji wɔbobaahe! . . . Adesai abii lɛ, kɔɔyɔɔ sɔŋŋ ji amɛ, ni amale ji gbɔmɛi abii; kɛ akɛ amɛ wo ŋsɛnii mli lɛ, amɛyaa ŋwɛi, amɛ fɛɛ amɛtsiimɔ shɛɛɛ kɔɔyɔɔ tete.” (Lala 62:​9, 10) Gbɛjianɔ ni adesai toɔ akɛ amɛkɛmiiha Kristendom kɛ nibii agbɛjianɔtoo lɛ fa ni eshwɛ lɛ aya hiɛ ni amɛbaa yi lɛ ji amale, amale diɛŋtsɛ! Kɛ abua amɛ fɛɛ amɛnaa lɛ, amɛbɛ hewalɛ ko ni amɛkɛaatsi Yehowa yiŋtoi anaa tamɔ bɔ ni kɔɔyɔɔ fioo ni afiliɔ kɛjɛɔ daaŋ lɛ nyɛɛɛ nɔ ko efee lɛ!

18. Mɛɛ kɔkɔbɔɔ ko ni lalatsɛ lɛ kɛha sa jogbaŋŋ ŋmɛnɛ?

18 Yehowa Odasefoi lɛ tsɛɔ Lala 33, kukuji 17 kɛyashi 19, he ni jajeɔ nɛkɛ lɛ hu sɛɛ: “Kɛ oŋɔ ohiɛ ofɔ [Mizraim] okpɔŋɔ [ni feɔ tawuu he mfoniri lɛ] nɔ akɛ eeehereo lɛ, yakatswaa ni, asaŋ ehewalɛ pii lɛ enyɛŋ ekɛhere mɔ ko. Naa, Yehowa hiɛ yɛ eshelɔi kɛ mɛi ni kwɛɔ emɔbɔnalɛ gbɛ lɛ anɔ, akɛ eeejie amɛsusuma yɛ gbele mli, ni eeeha amɛyi ana wala yɛ hɔmɔ mli.” Ŋmɛnɛ, anɔkwa Kristofoi kɛ amɛhiɛ fɔɔ Yehowa kɛ eŋwɛi Maŋtsɛyeli, ni ji gbɛjianɔtoo kome pɛ ni baanyɛ ekɛ naanɔ toiŋjɔlɛ aba lɛ nɔ.

Kristendom lɛ, ‘Aaanaanaa Enɔ’

19. Mɛni hewɔ he ni akɛfɔɔ maŋkwramɔŋ gbɛjianɔtoi anɔ akɛ amɛkɛ jeŋ toiŋjɔlɛ aaaba lɛ ji he lakamɔ lɛ?

19 Ni akɛ hiɛ aaafɔ nɔ ko ni adesai efee kɛmiiye Nyɔŋmɔ Maŋtsɛyeli lɛ najiaŋ lɛ nɔ lɛ haa nakai najiaŋtoo nii lɛ baatsɔɔ amaga, nɔ ko ni ajaa. (Kpojiemɔ 13:​14, 16) No hewɔ lɛ, ni aaawo hewalɛ ni akɛ he afɔ maŋkwramɔŋ gbɛjianɔtoi, tamɔ Jeŋmaji Ekomefeemɔ lɛ nɔ kɛha toiŋjɔlɛ kɛ shweshweeshwe shihilɛ lɛ ji he lakamɔ, amale. Yeremia wieɔ yɛ nɛkɛ nibii ni haa amale hiɛnɔkamɔ nɛɛ ahe akɛ: “Amaga ni eshwie lɛ, apasa ni, ni mumɔ ni amuɔ bɛ amɛmli. Yakayaka nii ni, hefɛoyeli nitsumɔ ni; amɛsaramɔ be lɛŋ lɛ, amɛhiɛ aaakpata.” (Yeremia 10:​14, 15) No hewɔ lɛ, mfoniri-feemɔŋ Mizraim okpɔŋɔi, ni ji, jeŋmaji ni yɔɔ ŋmɛnɛ lɛ asraafoi kɛ maŋkwramɔŋ hewalɛ kpele lɛ nyɛŋ abu Kristendom jamɔ mli maŋtsɛyeli he lɛ he yɛ ehejaramɔ gbi lɛ nɔ. Ni eka shi faŋŋ akɛ gbeekpamɔ ni Kristendom jamɔi lɛ kɛ je nɛɛ efee lɛ nyɛŋ abu amɛhe kɔkɔɔkɔ.

20, 21. (a) Mɛni ba Jeŋmaji Akpaŋmɔ lɛ nɔ, ni mɛni hewɔ ni nɔ kpakpa ko baŋ Jeŋmaji Ekomefeemɔ lɛ nɔ fe enɛ nɔŋŋ lɛ? (b) Mɛɛ gbɛ nɔ Yesaia tsɔɔ yɛ akɛ Kristendom kpaŋmɔi ni ekɛ je lɛ efee lɛ hereŋ eyiwala?

20 Kristendom kɛ ehiɛnɔkamɔ fɛɛ wo Jeŋmaji Akpaŋmɔ lɛ mli, shi abutu lɛ kwraa ni Harmagedon be po shɛko. Amrɔ nɛɛ etsake esɛɛfimɔ lɛ kɛtee Jeŋmaji Ekomefeemɔ lɛ nɔ. Shi etsɛŋ ni ekɛ “Nyɔŋmɔ Ofe lɛ gbi wulu lɛ nɔ ta lɛ” baakpe hiɛ kɛ hiɛ, ni eyi naŋ wala yɛ mli. (Kpojiemɔ 16:14) Jeŋmaji Ekomefeemɔ ni asaa awo mli hewalɛ ekoŋŋ lɛ nyɛŋ ekɛ toiŋjɔlɛ kɛ shweshweeshwe shihilɛ aba. Nyɔŋmɔ gbalɛ Wiemɔ lɛ tsɔɔ akɛ Jeŋmaji Ekomefeemɔ gbɛjianɔtoo lɛ kɛ jeŋmaji ni yɔɔ mli lɛ fɛɛ “kɛ Toobi [Kristo ni yɔɔ Maŋtsɛyeli hewalɛ mli] lɛ baawuu, ni Toobi lɛ baaye amɛnɔ kunim, ejaakɛ lɛ ji nuŋtsɔmɛi a-Nuŋtsɔ kɛ maŋtsɛmɛi a-Maŋtsɛ.”​—Kpojiemɔ 17:⁠14.

21 Yehowa Odasefoi kɛ nɔmimaa kɛɔ akɛ yiwalaheremɔ ko bɛ kɛha Kristendom yɛ kpaŋmɔ ni ekɛ Satan je lɛ efee lɛ mli. Ni kɛ amɛkɛɛ enɛ lɛ, amɛmiigbala jwɛŋmɔ kɛmiiya nɔ ni Biblia lɛ kɛɔ lɛ nɔ kɛkɛ. Yesaia 28:​17, 18 tsɛɔ Yehowa wiemɔi asɛɛ akɛ ekɛɛ: “Ni maŋɔ kojomɔ mafee susumɔ kpaa, ni mikɛ jalɛ aaafee kulomulo; ni nyɔŋmɔŋ-tɛ aaaloo amale abobaahe lɛ, ni nu aaaŋɔ teemɔ he lɛ kɛaatee. Ni nyɛkɛ gbele kpaŋmɔ lɛ sɛɛ aaafo, ni bɔ ni nyɛkɛ gbohiiaje eye afua lɛ damɔŋ shi; ni kɛji kplebi ni eyi kɛteke nɔ lɛ miiho lɛ, eeenaanaa nyɛnɔ.”

22. Kɛ atsu jalɛsaneyeli ni yeɔ emuu he nii yɛ Kristendom nɔ lɛ, mɛni baajɛ mli aba?

22 Kɛ aatsu Yehowa kojomɔ yiŋkpɛi lɛ ahe nii lɛ, abaatsu he nii yɛ jalɛsaneyeli ni eye emuu naa. Ni Kristendom nɔdaamɔ nɔ kɛha hiɛnɔkamɔ, ni ji “[e]kɛ gbele kpaŋmɔ lɛ,” abaabɛɛ fɛɛ kɛya tamɔ bɔ ni nu afua looɔ nibii kɛyaa lɛ. Yesaia yaa nɔ ekɛɔ akɛ: “Shii abɔ ni eeebaho lɛ, eeeloo nyɛ kɛaatee, ejaakɛ ebaaho daa leebi kɛ shwane kɛ nyɔɔŋ; ni sane lɛ shishinumɔ lɛ, gbeyei sɔŋŋ ebaafee.” (Yesaia 28:19) Kwɛ bɔ ni ebaaha gbeyei amɔmɔ mɛi ni kwɛɔ nibii ni yaa nɔ lɛ akɛ amɛaaye Yehowa kojomɔ hewalɛ kpele lɛ he odase! Kwɛ bɔ ni Kristendom osɔfoi lɛ kɛ amɛsɛɛnyiɛlɔi lɛ anaa aaakpɛ amɛhe amɛha akɛ amɛaana amɛle, yɛ be mli ni ekpe sɛɛ kwraa fe nine, akɛ amale nɔ amɛkɛ amɛhiɛ yafɔ lɛ!

Yehowa Gbɛi lɛ “Mɔɔ ni Wa” Ni

23, 24. Ni amɛaatao shweshweeshwe shihilɛ yɛ je nɛɛ mli lɛ, mɛni Yehowa Odasefoi baafee?

23 Shi Yehowa Odasefoi lɛ hu? Yɛ nyɛɛ kɛ yiwaa ni amɛkɛkpeɔ yɛ jeŋmaji fɛɛ amli lɛ fɛɛ sɛɛ lɛ, amɛyaa nɔ amɛtsiɔ amɛhe kwraa kɛjɛɔ je lɛ he. Amɛhiɛ kpaaa nɔ kɔkɔɔkɔ akɛ Yesu wie yɛ esɛɛnyiɛlɔi lɛ ahe akɛ: “Amɛjɛɛɛ je lɛ mli, taakɛ bɔ ni mi hu mijɛɛɛ je lɛ mli lɛ.” (Yohane 17:16) Yɛ nɛkɛ naagbee gbii nɛɛ amli fɛɛ lɛ, amɛkɛ amɛhiɛnɔkamɔ ewo Yehowa Maŋtsɛyeli lɛ mli, ni jeee adesai agbɛjianɔtoi amli. No hewɔ lɛ, amanehulu ni baaba Kristendom nɔ lɛ woŋ Yehowa Odasefoi ahe gbeyei. Taakɛ Yesaia gba efɔ shi lɛ: “Mɔ ni heɔ yeɔ lɛ, ejooo foi.”​—Yesaia 28:⁠16.

24 Abɛi 18:10 kɛɔ akɛ: “Mɔɔ ni wa ji Yehowa gbɛi lɛ; no mli jalɔ shaa foi kɛyaa, ni ehiɔ shi shweshweeshwe.” No hewɔ lɛ wɔmiifɔ nine wɔmiitsɛ mɛi fɛɛ ni tamɔ gwantɛŋi lɛ ni amɛbaba abo yɛ Yehowa kɛ e-Maŋtsɛyeli ni Kristo yeɔ nɔ lɛ mli. Akɛ teemɔ he lɛ, Yehowa jeee amalelɔ! E-Maŋtsɛyeli ni Kristo yeɔ nɔ lɛ jeee amale! Kristendom abobaahe lɛ ji amale, shi anɔkwa Kristofoi abobaahe lɛ anɔkwale ni.

Ani Obaanyɛ Otsɔɔ Mli?

◻ Blema Yuda yaba abo yɛ amale mli yɛ mɛɛ gbɛ nɔ?

◻ Mɛɛ gbɛ nɔ Kristendom ebɔ mɔdɛŋ akɛ eeetee ehe yɛ amale mli yɛ?

◻ Mɛɛ gbɛ nɔ Yesaia bɔ Yuda kɔkɔ yɛ, ni mɛɛ gbɛ nɔ Yehowa Odasefoi hu jajeɔ kɔkɔbɔɔ ni tamɔ nakai nɔŋŋ yɛ ŋmɛnɛ?

◻ Mɛɛ gbɛ nɔ Kristendom baatsɔ ena akɛ ehiɛnɔkamɔ Iɛ ji hiɛnɔkamɔ folo yɛ?

◻ Akɛ mɛi ni tamɔɔɔ Kristendom Iɛ, mɛɛ shidaamɔ Yehowa Odasefoi yaa nɔ amɛhiɛɔ mli?

[Akrabatsa ni yɔɔ baafa 17]

AWIE HIƐNƆKAMƆ KPELE Nl AYƆƆ KƐHA JEŊMAJI EKOMEFEEMƆ HE

“Enɛ ji klɛŋklɛŋ kwraa ni jeŋmaji lɛ fɛɛ feɔ ekome kɛjɛ beni awuu Jeŋ Ta ll kɛbaa nɛɛ mli. Jeŋmaji Ekomefeemɔ lɛ hiɛnyiɛmɔ, ni tsutsu ko lɛ kpa kɛkɛ wɔkpaa gbɛ lɛ miima eshishitolɔi lɛ aninaa lɛ nɔ mi agbɛnɛ. . . . No hewɔ lɛ je lɛ baanyɛ aŋɔ nɛkɛ hegbɛ nɛɛ ni amɛkɛwo jeŋ shihilɛ hee he shiwoo ni ahiɛ mli aahu lɛ obɔ.”​—United States maŋnɔkwɛlɔ Bush wiemɔ ni ewie yɛ State of the Union shɛɛ sane ni ekɛha nakai maŋ Iɛ mli, yɛ January 29, 1991

    Ga Woji (1980-2025)
    Shi Mli
    Botemɔ Mli
    • Ga
    • Kɛmaje
    • Bɔ Ni Misumɔɔ Lɛ Mihãa
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Mlai Ni Yɔɔ He
    • Ohe Saji
    • Ohe Saji Lɛ Ahe Gbɛjianɔtoo
    • JW.ORG
    • Botemɔ Mli
    Kɛmaje