Teokrase Sɔɔmɔ Skul Niŋmaa kaa
Wolo naa ŋamɔ kaa yɛ nii ni atsu yɛ Teokrase Sɔɔmɔ Skul nifeemɔi amli kɛjɛ September 6, kɛyashi December 20, 1999. Okɛ wolo kroko atsu nii okɛŋmala hetooi abɔ ni ooonyɛ lɛ yɛ be ni ato lɛ mli.
[KADIMƆ: Abaanyɛ akɛ Biblia lɛ pɛ atsu nii ni akɛha sanebimɔi ahetoo yɛ be mli ni afeɔ kaa lɛ. Hei ni atsɔɔ ni sanebimɔi lɛ jɛ yɛ sanebimɔi lɛ anaagbee lɛ yɛ kɛha mɔ diɛŋtsɛ nii amli taomɔ. Aŋmalaŋ Buu-Mɔɔ lɛ baafai kɛ kukuji lɛ fɛɛ eko yɛ sanebimɔi lɛ fɛɛ naa.]
Ha sanebimɔi ni nyiɛ sɛɛ nɛɛ ahetoo akɛ Anɔkwale aloo Amale:
1. Yehowa ŋmɛ adesai ni bɛ enɔyeli shishi lɛ gbɛ koni amɛye nɔ, bɔni afee ni ana akɛ, gbɛ ni E-tsɔɔ nɔ eyeɔ nɔ lɛ ja yɛ be fɛɛ mli. (5 Mose 32:4; Hiob 34:10-12; Yer. 10:23) [w97-GA 2/15 bf. 5 kk. 3]
2. Biblia lɛ tsɔɔ akɛ Nyɔŋmɔ teɔ shi ewoɔ huhuuhu wiemɔi fɛɛ. [w97-GA 12/1 bf. 30 kk. 3-4]
3. Fɔlɔi haa wekukpaa ni bakãa amɛ kɛ amɛbii ni ebote gbalashihilɛ mli lɛ ateŋ lɛ hiɔ amɛgbɛhei ni sa mli, kɛji akɛ amɛkpɛlɛ yitsoyeli kɛ gbɛjianɔtoo kpakpa ni tsɔɔ Nyɔŋmɔ gbeyeishemɔ lɛ nɔ. (1 Mose 2:24; 1 Kor. 11:3; 14:33, 40) [fy-GA bf. 164 kk. 6]
4. Marko 6:31-34 tsɔɔ akɛ, Yesu musuŋ tsɔ lɛ yɛ asafo lɛ hewɔ yɛ helai ni yeɔ amɛ kɛ ohia ni amɛyeɔ lɛ hewɔ. [w97-GA 12/15 bf. 29 kk. 1]
5. Yɛ shishitoo mla ni ajaje yɛ 4 Mose 9:10, 11 lɛ naa lɛ, kɛ́ Kristofonyo ni ji tooi krokomɛi akuu lɛ mlinyo ko nyɛɛɛ aya Yesu gbele lɛ Kaimɔ lɛ yeli shishi lɛ, esa akɛ eye eko yɛ nyɔŋ kome sɛɛ. (Yoh. 10:16) [Daa otsi Biblia kanemɔ; kwɛmɔ w93 2/1 bf. 31 kk. 9.]
6. Eyɛ mli akɛ Kristofoi niimɛi kɛ naamɛi heŋ tsɛ lɛ kɛ nyɛ lɛ gbɛnaa nii akɛ amɛdũ Biblia mli anɔkwale lɛ amɛwo amɛbii lɛ amli lɛ kɛjɛŋ amɛdɛŋ moŋ, shi niimɛi kɛ naamɛi baanyɛ afata he koni aha gbekɛ lɛ aya hiɛ yɛ mumɔŋ. (5 Mose 6:7; 2 Tim. 1:5; 3:14, 15) [fy-GA bf. 168 kk. 15]
7. Abɛi 6:30 tsɔɔ akɛ abaanyɛ aku hiɛ afɔ̃ juu nɔ aloo abu lɛ akɛ jalɛ nifeemɔ yɛ shihilɛi komɛi ahewɔ. [g97 11/8 bf. 19 kk. 2]
8. Yɛ afi 1530 mli lɛ, William Tyndale bafee klɛŋklɛŋ mɔ ni kɛ Nyɔŋmɔ gbɛi Yehowa lɛ tsu nii yɛ Blɔfo shishitsɔɔmɔ ko ni akwɛ Hebri Ŋmalɛi lɛ amli atsɔɔ shishi lɛ mli. [w97-GA 9/15 bf. 28 kk. 3]
9. Ŋmɛnɛ abobaa maŋ lɛ ji Nyɔŋmɔ gbɛjianɔtoo ni ekɛbaabu wɔhe kɛjɛ gbele mli yɛ ekita ni kɔɔ krɔŋkrɔŋ ni lá ji lɛ he lɛ ni wɔku mli lɛ hewɔ. (4 Mose 35:11) [Daa otsi Biblia kanemɔ; kwɛmɔ w95-GA 11/15 bf. 17 kk. 8.]
10. Gbɛi Mose Wolo ni Ji Enumɔ lɛ ni eshishi ji “Mla ni Ji Enyɔ” lɛ sa jogbaŋŋ ejaakɛ nɛkɛ Biblia wolo nɛɛ ji Mla lɛ mlitii kɛkɛ. [Daa otsi Biblia kanemɔ; kwɛmɔ si bf. 36 kk. 4.]
Ha sanebimɔi ni nyiɛ sɛɛ nɛɛ ahetoo:
11. Mɛni mãsha abolooi enyɔ ni osɔfo nukpa lɛ kɛhaa yɛ Pentekoste Gbijurɔyeli lɛ mli lɛ damɔ shi kɛha? (3 Mose 23:15-17) [Daa otsi Biblia kanemɔ; kwɛmɔ w98-GA 3/1 bf. 13 kk. 21.]
12. Mɛɛ be Kristofoi a-Nyamɔ Afi lɛ je shishi, ni mɛɛ heyeli ekɛba yɛ nakai beaŋ? (3 Mose 25:10) [Daa otsi Biblia kanemɔ; kwɛmɔ w95-GA 5/15 bf. 24 kk. 14.]
13. Taakɛ bɔ ni aŋma yɛ Mose Wolo ni Ji Ejwɛ lɛ mli lɛ tsɔɔ lɛ, yiwalaheremɔ damɔ mɛɛ nibii etɛ nɔ? [si bf. 30 kk. 1]
14. Mɛɛ nɔkwɛmɔnɔ kpakpa Mose fee efɔ̃ shi ni tsɔɔ akɛ, eyeee awuŋa? (4 Mose 11:29) [Daa otsi Biblia kanemɔ; kwɛmɔ w95-GA 9/15 bf. 18 kk. 11.]
15. Mɛɛ gbɛ nɔ Kora, Datan, kɛ Abiram tsɔɔ yɛ akɛ, hemɔkɛyeli damɔɔɔ nii ni anaa lɛ nɔ yɛ be fɛɛ mli? [w97-GA 3/15 bf. 4 kk. 2]
16. Mɛɛ nibii enyɔ ama nɔ mi yɛ Mateo 15:3-6 kɛ 1 Timoteo 5:4 ni tsɔɔ akɛ esa akɛ akɛ bulɛ haa fɔlɔi ni edara? [fy-GA bf. 173-175 kk. 2-5]
17. Mɛɛ nii ni he hiaa wɔkaseɔ kɛjɛɔ 4 Mose 26:64, 65 lɛ mli? [Daa otsi Biblia kanemɔ; kwɛmɔ g95 8/8 bf. 10-11 kk. 5-8.]
18. Pinehas nɔkwɛmɔnɔ lɛ yeɔ ebuaa ni wɔnuɔ nɔ ni henɔjɔɔmɔ kɛha Yehowa lɛ shishi ji yɛ mɛɛ gbɛ nɔ? (4 Mose 25:11) [Daa otsi Biblia kanemɔ; kwɛmɔ w95-GA 3/1 bf. 16 kk. 12-13.]
19. Mɔ ko ni yɔɔ mfonirifeemɔŋ abobaa maŋ lɛ mli lɛ baanyɛ ‘aje husu’ lɛ mli yɛ mɛɛ gbɛ nɔ? (4 Mose 35:26) [Daa otsi Biblia kanemɔ; kwɛmɔ w95-GA 11/15 bf. 20 kk. 20.]
20. Yɛ mɛɛ gbɛ nɔ Codex Sinaiticus lɛ he ba sɛɛnamɔ kɛha Biblia shishitsɔɔmɔ? [w97-GA 10/15 bf. 11 kk.. 2]
Okɛ wiemɔ(i) loo wiemɔi kukuji ni sa ahɔlɔ gbɛhei ni kamɔ shi efoji nɛɛ amli:
21. Yehowa eŋmɛ efɔŋfeemɔ gbɛ koni ehi shi ni ekɛtsɔɔ anɔkwale ni eji akɛ lɛ pɛ ji ․․․․․․․․ ni ákɛ emlai lɛ pɛ ni aaafee ․․․․․․․․ aha lɛ ji nɔ ni kɛ toiŋjɔlɛ kɛ miishɛɛ ni hiɔ shi daa bahaa ebɔɔnii fɛɛ. (Lala 1:1-3; Abɛi 3:5, 6; Jaj. 8:9) [w97-GA 2/15 bf. 5 kk. 4]
22. Mose Wolo ni Ji Etɛ lɛ ji wolo ni maa ․․․․․․․․ ni lá ji lɛ nɔ mi babaoo, ni etsɔɔ akɛ ․․․․․․․․ mli he nii pɛ abaanyɛ akɛtsu. [si bf. 29 kk. 33]
23. Yɛ Lala 144:15b lɛ kɛ gbeekpãmɔ naa lɛ, anɔkwa miishɛɛ ji nɔ ni jɛ tsuiŋ ni damɔ anɔkwa ․․․․․․․․ kɛ ․․․․․․․․ ni kãa mɔ kɛ Yehowa teŋ lɛ nɔ. [w97-GA 3/15 bf. 23 kk. 7]
24. Atsɛɔ Biblia ni aná beni akwɛ Hebri Biblia lɛ nɔ atsɔɔ shishi kɛtee Hela wiemɔ mli ni agbe naa yɛ afi 150 D.Ŋ.B. lɛ akɛ, ․․․․․․․․ ni atsɛɔ Biblia ni Jerome tsɔɔ shishi kɛtee Latin mli lɛ akɛ ․․․․․․․․, ni agbe naa yɛ afi 400 Ŋ.B. [w97-GA 8/15 bf. 9 kk. 1; bf. 10 kk. 4]
25. Kɛ asusu Balaam kɛ Kora sane ni aŋma yɛ Mose Wolo ni Ji Ejwɛ lɛ mli lɛ he lɛ, Yuda bɔɔ Kristofoi kɔkɔ koni amɛkwɛ amɛhe nɔ jogbaŋŋ yɛ oshara ni ․․․․․․․․ kɛ ․․․․․․․․ kɛbaa lɛ he. [si bf. 35 kk. 35]
Halamɔ hetoo ni ja lɛ yɛ wiemɔi ni nyiɛ sɛɛ nɛɛ amli:
26. Shikome yɛ afi mli yɛ (Asesei Agbi Jurɔ; Kpatamɔ Gbi; Hehoo) lɛ yeli mli lɛ, esa akɛ Israel maŋ muu lɛ fɛɛ, ní gbɔi ni jáa Yehowa fata he lɛ, ( akpa nitsumɔi fɛɛ; kɛ mlijaa nyɔŋma aha; kɛ amɛnibii amli klɛŋklɛŋ nikeenii lɛ aha) ni amɛhi ŋmãa. [Daa otsi Biblia kanemɔ; kwɛmɔ w96-GA 7/1 bf. 10 kk. 12.]
27. Oti ni ma New World Bible Translation Committee lɛ hiɛ ji, ni amɛkɛ Biblia shishitsɔɔmɔ ni (tamɔ bɔ ni aŋmala kɛjɛ shishijee lɛ pɛpɛɛpɛ; akɛtsake shishijee wiemɔ lɛ mli; kɛ tsɔɔmɔ pɔtɛɛ ko kpãa gbee) aha bɔni afee ni kanelɔ lɛ ana bɔ ni wiemɔ lɛ ji ha yɛ shishijee wiemɔi lɛ amli, kɛ jwɛŋmɔi ni nyiɛ sɛɛ. [w97-GA 10/15 bf. 11 kk. 5]
28. Taakɛ Hebribii 13:19 tsɔɔ lɛ, nanemɛi heyelilɔi asɔlemɔi baanyɛ atsɔɔ (nɔ ni Nyɔŋmɔ ŋmɛɔ gbɛ ni afee; be ni Nyɔŋmɔ feɔ enii; bɔ ni Nyɔŋmɔ baafee enii eha). [w97-GA 4/15 bf. 6 kk. 1]
29. ‘Kpãa bluu ni akɛfimɔ amanyai lɛ anɔ’ ni abiɔ ni Israelbii lɛ afee lɛ he miihia ejaakɛ etsɔɔ (hesaamɔ ni yɔɔ krɔŋkrɔŋ; mlihilɛ okadi; nɔ ko ni kaiɔ amɛ koni amɛtsi amɛhe kɛjɛ je lɛ he akɛ Yehowa webii). (4 Mose 15:38, 39) [Daa otsi Biblia kanemɔ; kwɛmɔ w83 10/15 bf. 20 kk. 16.]
30. Akɛ (nyɔji enyɔ; afi; afii enyɔ) ŋma Mose Wolo ni Ji Enumɔ lɛ, ni agbe naa yɛ afi (1513; 1473; 1467) D.Ŋ.B. shishijee mli. [si bf. 36 kk. 6]
Halamɔ ŋmalɛi ni nyiɛ sɛɛ nɛɛ amli nɔ ni kɛ wiemɔi ni nyiɛ sɛɛ lɛ kpaa gbee:
4 Mose 16:41, 49; Mat. 19:9; Luka 2:36-38; Kol. 2:8; 3:14
31. Jeee he kwamɔ haa mɔ ko feɔ krɔŋkrɔŋ yɛ gbɛ ni yɔɔ srɔto mli aloo ni eeeha mɔ ko ale nii. [g97 10/8 bf. 21 kk. 3]
32. Ajwamaŋbɔɔ pɛ nɔ abaanyɛ adamɔ atse gbala mli yɛ Ŋmalɛ lɛ naa koni anyɛ abote gbalashihilɛ mli ekoŋŋ. [fy-GA bf. 158-159 kk. 15]
33. Kɛ mɔ ko fee ehe mɔ ni bɛ dekã kwraa yɛ teokrase nitsumɔi amli lɛ, yɛ afii komɛi asɛɛ po lɛ ebaanyɛ eye ebua lɛ koni enyɛ edamɔ eŋa ni egbo lɛ naa. [fy-GA bf. 170-171 kk. 21]
34. Tɔmɔi ni aaatao yɛ gbɛ ni Yehowa tsɔ etsu jalɛsaneyeli he nii kɛtsɔ etsuji ni ehala lɛ anɔ lɛ baanyɛ ekɛ hiɛkpamɔ aba. [Daa otsi Biblia kanemɔ; kwɛmɔ w96-GA 6/15 bf. 21 kk. 13.]
35. Suɔmɔ ni pɛsɛmkunya bɛ mli feɔ gbalashihilɛ mli hefatalɔi ekome, ni ehaa amɛfeɔ nibii kɛha amɛbii kɛ mɛi krokomɛi ahilɛ-kɛ-hamɔ. [fy-GA bf. 187 kk.11]