Ha Yoshua Aye Abua Bo Ni Osɔmɔ Yehowa Ekaa Naa!
“JE LƐŊ LƐ, hejaramɔ nyɛnaa, shi kɛlɛ nyɛtsui anyɔa nyɛmli: miye je lɛ nɔ kunim.” Obaayoo akɛ nuu ko ni atsɛɔ lɛ Yesu ji mɔ ni wie nakai wiemɔi lɛ. Shi kɛ owieɔ Hebri lɛ, gbɛi Yoshua baaba ojwɛŋmɔ mli, ejaakɛ Yesu ji Hela wiemɔ kɛha Hebri wiemɔ ni ji Yoshua.—Yohane 16:33.
Nɔ ni kɛ enɛ kpaa gbee lɛ, ekãa ni aaafee lɛ hu ji jwɛŋmɔ titri ni yɔɔ Biblia mli wolo ni mɔ ko ni tsɔ Yesu hiɛ, Yoshua ni ji Nun bi lɛ ŋma. Shi obaabi akɛ, te aaafee tɛŋŋ ni Yoshua wolo nɛɛ he aaaba sɛɛnamɔ aha wɔ lɛ? Ojogbaŋŋ, nyɛhaa wɔjea shishi kɛ jwɛŋmɔ ni kɔɔ ekaa ni wɔɔfee nɛɛ he lɛ.
Nuu Ni Yɔɔ Ekaa
Beni Mose wala ba naagbee lɛ, Yehowa hala Yoshua akɛ esɛɛyelɔ, ni ejeee mɔ hee ko aloo obalanyo ni akako lɛ akwɛko. Afɔ Yoshua akɛ nyɔŋ yɛ Mizraim, shi yɛ amɛgbɛfaa kɛmiijɛ Mizraim lɛ sɛɛ lɛ, ejie ehe kpo akɛ hiɛnyiɛlɔ ni sheee gbeyei ni eye Amalekbii ni amɛfeko amɛ nɔ ko ni batutua amɛ lɛ nɔ kunim. (2 Mose 17:8-16) Yoshua ma nɔ mi akɛ eji ekaalɔ kɛ mɔ ni yɔɔ hemɔkɛyeli yɛ be mli ni yɛ hii 12 ni atsu amɛ koni amɛyakwɛ bɔ ni Kanaan shikpɔŋ lɛ yɔɔ lɛ, amɛteŋ mɛi enyɔ pɛ, lɛ kɛ Kaleb kɛ ekãa babɔ amaniɛ akɛ Yehowa yelikɛbuamɔ naa lɛ amɛbaanyɛ amɛye Kanaanbii ni bɛ jeŋba lɛ anɔ kunim ni ahe Shiwoo Shikpɔŋ lɛ.—4 Mose 13:1–14:9.
Akɛni aŋmɛɛɛ Mose gbɛ ni ebote Shiwoo Shikpɔŋ lɛ nɔ hewɔ lɛ, akɛɛ Yoshua akɛ: “Ohe awa ni ofee ekaa; ejaakɛ bo okɛ nɛkɛ maŋ nɛɛ baaya shikpɔŋ ni Yehowa ka amɛtsɛmɛi lɛ akita akɛ ekɛbaaha amɛ lɛ nɔ, ni bo nɔŋŋ oooja mli oha amɛ.”—5 Mose 31:7, 23.
Belɛ obaanyɛ ona nɔ hewɔ ni wɔbaanyɛ wɔkase bɔ ni Yoshua fee ekaa yɛ Yoshua wolo lɛ mli lɛ kɛ bɔ ni wɔ hu wɔbaanyɛ wɔfee nakai nɔŋŋ. Yɛ anɔkwale mli lɛ, shiiabɔ ni wiemɔi “ekãa” kɛ “ohe awa” lɛ jeɔ kpo yɛ Biblia lɛ mli lɛ, efa kpotoo yɛ Yoshua wolo lɛ mli aloo nɔ ni awie ni kɔɔ ehe lɛ mli. Akɛ nɔkwɛmɔ lɛ, yɛ be mli ni wɔjeɔ wolo nɛɛ kanemɔ shishi lɛ wɔna Yehowa ŋaawoo ni ekɛha Yoshua lɛ: “Wajemɔ ohe ni ofee ekãa jogbaŋŋ kɛkɛ, ni ojwɛŋ nɔ ni oye mla lɛ ni mitsulɔ Mose wo bo lɛ fɛɛ nɔ; kaaje he kɛmiiya ninejurɔ nɔ aloo abɛku, bɔni afee ni ohiɛ aka shi yɛ nɔ fɛɛ nɔ ni ofeɔ lɛ mli.” (Yoshua 1:7) Nyɛhaa wɔkadia bei komɛi ni Yoshua tsɔɔ akɛ eyɛ ekaa kɛ hemɔkɛyeli yɛ emligbɛ kɛ agbɛnɛ ekãa yɛ nifeemɔ mli yɛ kponɔgbɛ hu lɛ. Kɛkɛ lɛ wɔbaanyɛ wɔna nɔ ni wɔbaakase kɛjɛ enɛ mli lɛ.
Ekaa Yɛ Hemɔkɛyeli Kɛ Nifeemɔi Amli
Yɛ be mli ni Yehowa ewo Yoshua ŋaa “wajemɔ ohe ni ofee ekaa jogbaŋŋ” lɛ sɛɛ pɛ kɛkɛ ni eje shishi akɛ eeenyiɛ Israel hiɛ kɛfo Yordan kɛya Kanaan shikpɔŋ lɛ nɔ. Yoshua fa akɛ: “Nyɛtaoa gbɛ nɔ niyenii nyɛtoa; ejaakɛ biɛ gbii etɛ lɛ, nyɛbaafo Yordan nɛɛ, ni nyɛya ni nyɛyaŋɔ shikpɔŋ ni Yehowa, nyɛ-Nyɔŋmɔ lɛ, ŋɔhaa nyɛ akɛ nyɛnɔ̃ lɛ.” (Yoshua 1:11) No hewɔ lɛ ekaa yɛ hemɔkɛyeli mli haaa Yoshua anu he akɛ esa akɛ eta shi ni emɛ ni Yehowa afee nɔ fɛɛ nɔ. Mɔ diɛŋtsɛ mɔdɛŋbɔɔ he miihia. Nakai nɔŋŋ hu wɔ hu hemɔkɛyeli kɛ ekaa he miihia wɔ koni wɔnyiɛ Yesu ŋaawoo akɛ wɔkɛ wɔhiɛ afɔ Nyɔŋmɔ nɔ akɛ ebaaye abua wɔ ni wɔna niyenii kɛ hehaanɔ bɔ ni sa lɛ sɛɛ. Shi kɛlɛ, shiwoo akɛ aaaye abua wɔ nɛkɛ lɛ etsɔɔɔ akɛ wɔbaatara shi ni wɔfeee nɔ ko ni wɔkɛye wɔbua wɔhe.—Mateo 6:25-33.
Naagba ni ka Yoshua hiɛ nɔŋŋ ji Yordan Faa lɛ ni akɛ nane aaafo yɛ agbiɛnaa be yɛ be mli ni nu lɛ eyi ni efoo efee nɔ ni oshara yɔɔ mli lɛ. Yoshua susuuu akɛ, ‘Ebaahi moŋ akɛ wɔɔmɛ kɛyashi latsaa be teŋ gbɛ beni nu lɛ eba shi.’ Nyɔŋmɔ kɛɛ efo, ni Yoshua fee nakai yɛ ekaa naa. Ani okaseɔ nɔ ko kɛjɛɔ enɛ mli yɛ biɛ? Kɛ be eshɛ ni esa akɛ ofee nɔ ko ni kɔɔ anɔkwale jamɔ he lɛ, esa akɛ wɔfee yɛ ekaa naa, moŋ fe ni eeeba akɛ wɔɔshashao shi kɛyashi be mli ni nibii aaahi aloo hegbɛ aaaba aha wɔ. Hɛɛ, feemɔ he nɔ ko taakɛ Yoshua fee lɛ.—Jajelɔ 11:4; Yakobo 4:13, 14.
Yɛ be mli ni etsɔɔ akɛ E-kɛ Yoshua yɔɔ lɛ, Nyɔŋmɔ fa lɛ ni eha osɔfoi lɛ atere kpaŋmɔ adeka lɛ kɛya faa ni eyi lɛ, naa. Beni amɛnaji bote faa lɛ mli pɛ kɛkɛ ni emli gba enyɔ. Maŋ lɛ baanyɛ atsɔ mli tamɔ yɛ shikpɔŋ gbiŋ nɔ. Ni eeeha ajie eyi yɛ enɛ he lɛ, Yoshua nyiɛ Yehowa gbɛtsɔɔmɔ sɛɛ ni ebua tɛi ni jɛ faa lɛ mli lɛ ekomɛi anaa ni ekɛfee kaimɔ tɛ yɛ Gilgal (beni amɛfo kɛtee anaigbɛ shweshweeshwe lɛ) kɛha Yehowa. Ebama nɔ mi akɛ ‘Yehowa nine wa, koni ashe lɛ gbeyei yɛ be fɛɛ.’ (Yoshua 3:5–4:24) Eyɛ mli akɛ wɔnyɛŋ wɔna nakai kaimɔ tɛ lɛ moŋ, shi esa akɛ nɔ ni Yehowa fee kɛtsɔ Yoshua nɔ lɛ atswa hekɛnɔfɔɔ ni wɔyɔɔ yɛ Yehowa nyɛmɔ ni ekɛaatsu nii yɛ ewebii ahe lɛ ewo wɔmli. Nɔ ni nakai kaimɔ tɛ lɛ tsɔɔ lɛ baatsɔɔ nɔ ko diɛŋtsɛ aha Israelbii lɛ ni kɛ Kanaanbii amaŋ ni ji Yeriko ni atswa gbogboi awo he lɛ yaakpe lɛ.
Ani Yoshua, tatsɛ ni sheee gbeyei lɛ baanyiɛ Israelbii lɛ ahiɛ ni amɛyatutua maŋ ni atswa gbogboi awo he lɛ? Obaanyɛ ole akɛ ni eeefee nakai lɛ, enyiɛ Yehowa Nyɔŋmɔ gbɛtsɔɔmɔi asɛɛ. Koni efee mɛni? Koni eha etabilɔi lɛ anyiɛ kɛbɔle maŋ lɛ he diŋŋ daa gbi ni osɔfoi lɛ nyiɛ sɛɛ, ni amɛteŋ mɛi komɛi miikpa tɛtrɛmantrɛi ni mɛi krokomɛi hu tere Kpaŋmɔ Adeka lɛ. Yɛ gbi ni ji kpawo lɛ nɔ lɛ, amɛbɔle maŋ lɛ he shii kpawo, yɛ no sɛɛ pɛ kɛkɛ ni maŋ lɛ “bɔ oshe ni amɛkpa tɛtrɛmantrɛi lɛ. . . . Ni [Yeriko] maŋ lɛ gbogbo lɛ gbee shi shwɛtɛɛ.” Enɛ ha Yoshua tabilɔi lɛ tutua maŋ lɛ ni amɛkpata maŋ lɛ hiɛ. Hɛɛ, kunimyeli kwraa!—Yoshua 6:20.
Shiŋŋ Kɛ Ekaa, Shi Kɛlɛ Hiɛshikamɔ
Wɔbaanyɛ wɔyoo nɔ kroko ni yɔɔ Yoshua ekaafeemɔ lɛ mli kɛjɛ saji enyɔ ni nyiɛ sɛɛ ba lɛ mli. Klɛŋklɛŋ nɔ lɛ kɔɔ maŋ ni ji Ai ni bɛŋkɛ jɛmɛ lɛ he. Beni Israelbii lɛ batutua maŋ nɛɛ lɛ, aye amɛ nɔ kunim. Mɛni hewɔ? Ejaakɛ Akan eju nɔ ko kɛjɛ Yeriko, nii ni teɔ shi woɔ Nyɔŋmɔ mla. Mɛi komɛi baajie amɛnaa amɛkɛɛ akɛ nibii ni ekɔlɔ lɛ he yɛ sɛɛnamɔ ni eyeee mɔ ko awui yɛ nakai feemɔ mli. Ekolɛ onu nakai nɔŋŋ yɛ juu bibii ni yaa nɔ yɛ nitsumɔ mli aloo efɔŋfeemɔi “bibii” ahe. Te Yoshua fee enii eha tɛŋŋ?
Yɛ ŋwɛi yelikɛbuamɔ hewɔ lɛ Yoshua nyɛ ena efɔŋfeelɔ lɛ ni ema nɔfɔŋfeemɔ lɛ nɔ mi kɛtsɔ nibii ni aju ni ana lɛ nɔ. Kwɛ bɔ ni nɛkɛ nibii nɛɛ baafee nɔ ni sɛɛnamɔ ko bɛ he ha! Shi Yoshua bote sane lɛ mli vii ni ekɛɛ Akan akɛ: “Mɛɛba ohao wɔ nɛkɛ? Haomɔ Yehowa aaahao bo ŋmɛnɛ!” (Yoshua 7:25) Yoshua, ni yɔɔ shiŋŋ yɛ jalɛsaneyeli mli lɛ ha agbe mɔfɔŋ lɛ, ni egbele gbɛ kɛha Ai nɔ kunimyeli. Akɛni gbɛ ni Yoshua tsɔ nɔ eye Akan sane lɛ yɔɔ wɔjwɛŋmɔ mli hewɔ lɛ, ekolɛ wɔbaasusu akɛ, ‘Ani mifeɔ shiŋŋ kɛ́ minanemɛi nitsulɔi aloo nanemɛi skulbii lɛ kɛ nibii ni ejaaa aloo jeŋba shara mli nifeemɔi bɔi fɛoyeli lɛ?
Agbɛnɛ susumɔ nɔ ni ji enyɔ ni ba ni kɔɔ Kanaanbii ni yɔɔ Gibeon lɛ ahe lɛ. Akɛni amɛnu bɔ ni Yoshua ye Yeriko kɛ Ai nɔ kunim hewɔ lɛ, amɛtsɔ ŋaa gbɛ nɔ amɛtsu hii ni fee amɛhe tamɔ gbɛfalɔi ni jɛ shɔŋŋ shikpɔŋ ko nɔ ni miisumɔ ni amɛkɛ Israelbii lɛ abote toiŋjɔlɛ kpaŋmɔ mli. Ni amɛfee nakai hu. Kɛkɛ ni abale akɛ gbɔmɛi lɛ jɛ Gibeon ni bɛŋkɛ jɛmɛ lɛ, ni Israelbii pii wie huhuuhu amɛshi gbɛ ni atsɔ nɔ atsu sane Iɛ he nii lɛ. Ani Yoshua mli baafu yɛ lakamɔ nɛɛ hewɔ ni efa ni akpata Gibeon hiɛ?
Áfee kpaŋmɔ, ni Yoshua kɛ bulɛ ha enɛ. Efa akɛ kɛjɛ nakai be lɛ nɔ kɛyaa lɛ, Gibeonbii lɛ atsɔmɔ faaŋyalɔi kɛ mɛi ni baatao lai aha Nyɔŋmɔ we lɛ. Gibeonbii lɛ kpɛlɛ akɛ amɛbaaye gbɛjianɔtoo nɛɛ nɔ. Ni etsɛɛɛ ni shihilɛ lɛ tsɔɔ akɛ Yoshua hu baaye nɔ. Yɛ mɛɛ gbɛ nɔ? Ojogbaŋŋ, Kanaan maŋtsɛmɛi enumɔ ni jɛ nɛkɛ he nɛɛ fee ekome ni amɛte shi amɛwo Gibeon. Yoshua fee enii oya ni enyiɛ nyɔɔŋnyɔɔŋ kɛyatutua maŋtsɛmɛi ni efee ekome nɛɛ. Yehowa ye bua lɛ ni eha nyɔŋmɔŋtɛi ni tsii nɛ shwie Kanaan asraafoi lɛ anɔ ni nakai be mli eha hulu lɛ wa damɔ shi yɛ naakpɛɛ gbɛ nɔ gbi kome koni Israelbii lɛ anyɛ aye amɛnɔ kunim kwraa. Kɛji akɛ wɔkai Gibeonbii lɛ, ni wɔkɛ mɔ ko bote kpaŋmɔ mli, ni wɔha wiemɔ ko yɛ nɔ ko he ni eteee shi ewooo Nyɔŋmɔ shishitoo mlai lɛ, ani wɔbaafee shiŋŋ kɛ ekãa tamɔ Yoshua fee lɛ? Ani wɔyeɔ wɔwiemɔ nɔ kɛji akɛ ewa aloo ekɛ naagbai po baa?—Lala 15:4.
Nɔ ni sa kadimɔ jogbaŋŋ lɛ, yɛ be mli ni nɛkɛ ta ni atsi ta nɛɛ eba naagbee ni abaakpata maŋtsɛmɛi enumɔ nɛɛ ahiɛ lɛ, Yoshua wo ewebii lɛ hewalɛ akɛ: “Nyɛkashea gbeyei, ni nyɛtsui hu akafaa! Nyɛhe awaa ni nyɛfea ekãa; ejaakɛ nɛkɛ Yehowa baafee nyɛhenyɛlɔi lɛ fɛɛ ni nyɛkɛwuɔ lɛ.” (Yoshua 10:25) Israelbii lɛ ni amɛhe aaawa ni amɛfee ekaa lɛ baaha amɛna shidaamɔ kpakpa yɛ be mli ni amɛyaa amɛhiɛ yɛ kunimyeli ni Nyɔŋmɔ efa, klɛŋklɛŋ lɛ yɛ wuoyigbɛ kɛ agbɛnɛ yɛ kooyigbɛ yɛ he ni Hazor maŋtsɛ lɛ hu kɛ mɛi krokomɛi fee ekome kɛte shi wo Israelbii yaka lɛ; Eyɛ mli akɛ Israelbii lɛ ahe esako yɛ tsɔnei ahe nitsumɔ mli tamɔ Kanaanbii lɛ ni yɔɔ maji ni atswa gbogboi awo he kɛ asraafoi ni tara ta-shwiilii amli lɛ moŋ, shi Israelbii lɛ kɛ ekaa tsu Yehowa suɔmɔnaa nii ahe nii.
Nikasemɔi Krokomɛi Ni Jɛ Yoshua Ŋɔɔ
Wɔyoo nibii komɛi ni wɔkase yɛ Yoshua wolo lɛ mli ni kɔɔ ekaa ni efee lɛ he. Shi yɛ be mli ni okaneɔ wolo lɛ, obaana nibii krokomɛi ni abaanyɛ akase.
Akɛ nɔkwɛmɔ nɔ lɛ, mɛi pii ahiɛ esɔ su ni ni Rahab, ni fã Israel sralɔi enyɔ ni ba eŋɔɔ lɛ ahe lɛ jie lɛ kpo lɛ. Kanaanbii lɛ ateŋ mɛi pii ni nu nibii wuji ni Yehowa efee kɛha Israel lɛ bɔi amɛhe famɔ, ni amɛkɛ gbeyeishemɔ te shi wo Israel. Shi Rahab efeee nakai. Eeesumɔ ni ekɛ ewala tete afɔ oshara mli koni enine ashɛ Yehowa duromɔ nɔ. Efee bɔ ni eeenyɛ hu ni ekɛye ebua ewekumɛi ni amɛfee nɔ ni he hiaa ni amɛfee koni abaa amɛwala yi. Wɔbaanyɛ wɔkɛ nakai sane lɛ hu atsu nii ni wɔkɛye wɔbua yei ŋmɛnɛ, ni amɛna bɔ ni anɔkwale jamɔ he hiaa fe amɛnanemɛi ateŋ wekukpaa loo maŋ ni amɛyɔɔ mli lɛ.—Yoshua 2:8-14.
Obaanyɛ ona nikasemɔ kroko ni hi yɛ Yoshua ni kɔɔ mɛi krokomɛi anifeemɔ he jwɛŋmɔ fɔŋ ni onaŋ lɛ he. Ekɔɔ be mli ni aye Kanaan shikpɔŋ lɛ fa ni da nɔ kunim lɛ he, beni Yoshua eja shikpɔŋ lɛ eha weku yitsei lɛ. Hii ni jɛ wekui enyɔ kɛ fa mli miiku amɛsɛɛ kɛmiiya amɛshikpɔŋ nɔ yɛ Yordan bokagbɛ, ni be mli ni amɛyaa lɛ, amɛma afɔlesha latɛ ko amɛma shi. Akutsei krokomɛi lɛ mu sane naa mra tsɔ—nɔ ni ejaaa hu—yɛ nɔ ni afɔleshaa latɛlɛ tsɔɔ hewɔ. Tawuu miihe aba akutsei lɛ ateŋ. Kɛ okane sane nɛɛ yɛ Yoshua yitso 22 lɛ, kadimɔ nikasemɔ ni tsɔɔ akɛ esa akɛ wɔkwɛ jogbaŋŋ koni wɔkakojo mɛi aloo wɔkabu mɛi krokomɛi anifeemɔ fɔ. Ni kadimɔ nɔ ni hi ni esa akɛ ofee kɛ onuɔ he loo osusuɔ akɛ mɔ ko efee bo nɔ ko ni ejaaa lɛ.
Yoshua wolo lɛ mlitii akaha wɔmiiku wɔhiɛ wɔshwie bɔ ni amaa anɔkwale jamɔ ni damɔ Nyɔŋmɔ Wiemɔ lɛ ni aaakase ni akɛ he akpɛtɛ he lɛ nɔ mi lɛ nɔ. Nyɔŋmɔ wo Yoshua ŋaa akɛ ekane E-wiemɔ lɛ daa ni ekatsi ehe kɛmiijɛ he. (Yoshua 1:8) Yɛ be mli ni Yoshua eye Ai nɔ kunim sɛɛ lɛ, enyiɛ maŋ muu lɛ fɛɛ hiɛ kɛtee kooyigbɛ kɛtee he ni Shekem yɔɔ lɛ gbɛ, yɛ Ebal Gɔŋ lɛ kɛ Gerizim Gɔŋ lɛ teŋ. Jɛmɛ ema afɔleshaa latɛ yɛ, kɛkɛ ni “ekwɛ Mose mla lɛ ni eŋma yɛ Israelbii lɛ ahiɛ lɛ nɔ eŋma ewo tɛi lɛ anɔ yɛ jɛmɛ.” (Yoshua 8:32) Agbɛnɛ ekane mla lɛ etsɔɔ gbɔmɛi lɛ, “Wiemɔ ko bɛ yɛ nii ni Mose wo he kita lɛ fɛɛ mli, ni Yoshua kaneee yɛ Israel asafo lɛ kɛ yei kɛ gbekɛbii kɛ gbɔi ni yɔɔ amɛteŋ lɛ ahiɛ.”—Yoshua 8:35.
Yɛ sɛɛ mli lɛ, beni Yoshua ehi maŋ ni ekɛ heshibaa bi akɛ efee egboshinii lɛ mli lɛ, eku sɛɛ ebua gbɔmɛi lɛ anaa, ni ekɛɛ akɛ: “Migbɔ, ni miye gbii pii; ni nyɛna nii fɛɛ ni Yehowa, nyɛ Nyɔŋmɔ lɛ, efee nɛkɛ jeŋmaji nɛɛ fɛɛ yɛ nyɛhewɔ; ejaakɛ Yehowa, nyɛ Nyɔŋmɔ lɛ, lɛ ewuu ehanyɛ.” No hewɔ lɛ ewo amɛ hewalɛ akɛ: “Nyɛfia shi jogbaŋŋ, ni nyɛye nii fɛɛ ni aŋma yɛ Mose mla wolo lɛ mli lɛ nɔ, ni nyɛfee, nyɛkagba kɛmiijɛ he kɛmiiya ninejurɔ loo abɛku . . . shi moŋ nyɛkpɛtɛa Yehowa, Nyɛ Nyɔŋmɔ lɛ he.” Bɔni afee ni ewo amɛ hewalɛ yɛ enɛ feemɔ mli lɛ, ekɛɛ akɛ: “Nyɛle yɛ nyɛtsui mli fɛɛ kɛ nyɛsusuma mli fɛɛ akɛ nibii kpakpai fɛɛ ni Yehowa, Nyɛ Nyɔŋmɔ lɛ wie yɛ nyɛhewɔ lɛ, emli ekome folo ekaaa shi, fɛɛ eba mli ehanyɛ, emli ekome folo ekaaa shi.”—Yoshua 23:2-8, 14.
Yɛ naagbee lɛ, ebua gbɔmɛi lɛ fɛɛ anaa ni ekɛ amɛ ye shɛɛ kɛ ŋaawoi ni ekpa amɛ fai akɛ: “Ŋmɛnɛ gbi nɛɛ, nyɛkɔa mɔ ni nyɛaasɔmɔ, . . . shi mi lɛ, mikɛ miwe lɛ, wɔɔsɔmɔ Yehowa!” Beni amɛma nɔ mi amɛha lɛ akɛ amɛ hu amɛbaafee nakai lɛ, ekɛ amɛ bote kpaŋmɔ mli. Nɔ ni aŋma ni jɛ mumɔ mli lɛ kɛɔ akɛ: “Ni nɛkɛ saji nɛɛ asɛɛ lɛ eba mli akɛ Yehowa tsulɔ Yoshua, Nun bi lɛ, gbo, beni eye afii oha kɛ nyɔŋma.” Eka shi faŋŋ akɛ nɛkɛ Yehowa jalɔ anɔkwafo nɛɛ kɛ hewalɛwoo haa wɔ koni wɔ hu wɔfee ekaa ni wɔhe awa yɛ be mli ni “wɔsheɔ Yehowa gbeyei ni wɔsɔmɔɔ lɛ yɛ anɔkwale mli” lɛ.—Yoshua 24:14, 15, 29.