Buu-Mɔɔ INTANƐT NƆ WOJIATOOHE
Buu-Mɔɔ
INTANƐT NƆ WOJIATOOHE
Ga
@
  • ɛ
  • ɔ
  • ɛ́
  • ɛ̃
  • ɔ̃
  • ã
  • ŋ
  • á
  • BIBLIA
  • WOJI
  • ASAFOŊ KPEEI
  • w90 1/15 bf. 3-8
  • Ajie Teemɔŋ Sane Krɔŋkrɔŋ Ko Kpo

Vidio ko bɛ kɛhã nɔ ni ohala nɛɛ.

Ofainɛ waa, be ni wɔtaoɔ wɔjie vidio lɛ, wɔná naagba ko.

  • Ajie Teemɔŋ Sane Krɔŋkrɔŋ Ko Kpo
  • Buu-Mɔɔ Eetswa Yehowa Maŋtsɛyeli He Adafi—1990
  • Saneyitsei Bibii
  • Saji Ni Tamɔ Enɛ
  • Teemɔŋ Sane lɛ Ni Aaana Naa
  • Esui Loo Ehewɔ Nibii Ekpaa
  • “Jie Ehe Shi Faŋŋ yɛ Heloo Mli”
  • Esui Loo Ehewɔ Nibii Krokomɛi Lɛ
  • Nii Ni Aaakase Kɛaajɛ Nyɔŋmɔ Jamɔ Hetuu-Kɛhamɔ Teemɔŋ Sane Krɔŋkrɔŋ Lɛ Mli
    Buu-Mɔɔ Eetswa Yehowa Maŋtsɛyeli He Adafi—1990
  • Wɔmiihere Nyɛ Atuu Kɛmiiba “Nyɔmɔ Jamɔ Hetuu-Kɛ-Hamɔ” Kpokpaa Wulu Nɔ Kpeei Ashishi
    Buu-Mɔɔ Eetswa Yehowa Maŋtsɛyeli He Adafi—1989
  • Nyiɛmɔ Yesu Nyɔŋmɔ Jamɔ Hetuu-Kɛhamɔ He Nɔkwɛmɔ Nɔ Lɛ Sɛɛ
    Buu-Mɔɔ Eetswa Yehowa Maŋtsɛyeli He Adafi—1990
  • Teemɔŋ Sane ni Esaaa akɛ Kristofoi Kɛtoɔ!
    Buu-Mɔɔ Eetswa Yehowa Maŋtsɛyeli He Adafi—1997
Kwɛmɔ Ekrokomɛi Hu
Buu-Mɔɔ Eetswa Yehowa Maŋtsɛyeli He Adafi—1990
w90 1/15 bf. 3-8

Ajie Teemɔŋ Sane Krɔŋkrɔŋ Ko Kpo

“Nɔ ko ni agba mli faŋŋ akɛ eda kpeteŋkpele ji Nyɔŋmɔ jamɔ teemɔŋ sane lɛ.”​—1 Timoteo 3:⁠16.

1. Mɛɛ teemɔŋ sane atsɔɔ mli yɛ 1 Timoteo 3:16 lɛ?

ANI onyaa teemɔŋ saji ahe? Ani osumɔɔ ni ogbu shi kɛbote teemɔŋ saji amli? Wɔteŋ mɛi pii feɔ nakai! Belɛ baafata wɔhe mɔ, yɛ be mli ni wɔpɛiɔ teemɔŋ saji ni da fe fɛɛ lɛ ateŋ ekome​—teemɔŋ sane ni atsi naa awo Nyɔŋmɔ Wiemɔ lɛ mli afii akpei abɔ lɛ mli lɛ. Nɛkɛ teemɔŋ sane krɔŋkrɔŋ nɛɛ saa wɔshihilɛi ahe yɛ gbɛi ni he hiaa nɔ, yɛ ŋmɛnɛŋmɛnɛ beaŋ kɛ wɔsɛɛ be fɛɛ. No ji ‘Nyɔŋmɔ jamɔ hetuu-kɛhamɔ teemɔŋ sane krɔŋkrɔŋ,’ ni atsɔɔ mli aha wɔ yɛ 1 Timoteo 3:16 lɛ. Kwɛ bɔ ni esa akɛ wɔda Yehowa, “Mɔ ni jieɔ teemɔŋ saji ashi” lɛ shi babaoo, akɛni ekɛ mlihilɛ ejie nɛkɛ teemɔŋ sane ni sa woo nɛɛ kɛ eshishitsɔɔmɔ kpo etsɔɔ wɔ lɛ!​—Daniel 2:​28, 29.

2. (a) Mɛɛ be ji klɛŋklɛŋ be mli ni Yehowa wie teemɔŋ sane krɔŋkrɔŋ he, ni ewo shi yɛ mɛni he? (b) Mɛɛ sanebimɔi esa akɛ aha hetoo?

2 Klɛŋklɛŋ lɛ Yehowa wie teemɔŋ sane krɔŋkrɔŋ ko he yɛ be mli ni Onufu lɛ laka Hawa, ni Adam nyiɛ etuatsemɔ lɛ sɛɛ lɛ. Kɛkɛ ni Nyɔŋmɔ wo shi yɛ jɛmɛ akɛ “seshi” lɛ, aloo shwie ko baajwara Onufu lɛ yitso. (1 Mose 3:15) Namɔ ji nɛkɛ Seshi nɛɛ? Te eeefee tɛŋŋ eye Onufu lɛ nɔ kunim hu? Ani ebaabu Nyɔŋmɔ anɔkwayeli lɛ kɛ E-yiŋtoo kɛha shikpɔŋ lɛ bem?

3. Ŋwɛi gbalɛi kɛ mɛni ha ni tsɔɔ bɔ ni aaafee ni ayoo ni ale Seshi lɛ nitsumɔ?

3 Yɛ be ni sa mli lɛ, ŋwɛi gbalɛi jie nibii ni baaha ayoo Seshi lɛ wɔsɛɛ be mli nitsumɔ lɛ kpo. Ebaafee Abraham seshinyo, enine baashɛ David maŋtsɛyeli lɛ nɔ, ni abaatsɛ lɛ Toiŋjɔlɛ Lumɔ. ‘Elumɔyeli lɛ shweremɔ kɛ toiŋjɔlɛ lɛ sɛɛ efoŋ.’ (Yesaia 9:​6, 7; 1 Mose 22:​15-18; Lala 89:​35-37) Shi taakɛ Romabii 16:25 jaje lɛ, aŋɔ nakai teemɔŋ sane lɛ “atee kɛjɛ naanɔ beebe.”

Teemɔŋ Sane lɛ Ni Aaana Naa

4. Te fee tɛŋŋ ni aje shishi ajie nɛkɛ teemɔŋ sane krɔŋkrɔŋ nɛɛ kpo yɛ afi 29 Ŋ.B.?

4 Yɛ naagbee lɛ, yɛ afii akpei ejwɛ sɛɛ lɛ, shishinumɔ je kpo! Yɛ mɛɛ gbɛ nɔ? Yɛ afi 29 Ŋ.B. lɛ, Yohane baptisi Yesu ni jɛ Nazaret lɛ yɛ Yordan Faa lɛ mli, ni anu Nyɔŋmɔ gbee kɛjɛ ŋwɛi miijaje akɛ: “Mɔ nɛ ji misuɔmɔ Bi ni minaa ehe tsui lɛ.” (Mateo 3:17) Ah, yɛ naagbee lɛ naa Seshi ni awo shi yɛ ehe lɛ! Teemɔŋ sane krɔŋkrɔŋ lɛ kpojee eje shishi yɛ enunyam sui loo ehewɔ nibii sɔrɔtoi lɛ fɛɛ mli, ni Nyɔŋmɔ jamɔ hetuu-kɛhamɔ he sane lɛ fata he.

5. Mɛni ji “Nyɔŋmɔ jamɔ hetuu-kɛhamɔ,” ni esaa mɛi ni tsuɔ enɛ he nii lɛ ahe yɛ mɛɛ gbɛ nɔ?

5 Te wɔnuɔ wiemɔ “Nyɔŋmɔ jamɔ hetuu-kɛhamɔ” lɛ shishi wɔhaa tɛŋŋ? Yɛ Kristofoi a-Hela Ŋmalɛi lɛ amli lɛ, wiemɔ lɛ jeɔ kpo shii 20 pɛ, ni nɔ ni fe fa ji nɔ ni jeɔ kpo yɛ Paulo woji enyɔ ni eŋma eyaha Timoteo lɛ mli. Wolo ni ji Insight on the Scriptures lɛ tsɔɔ “Nyɔŋmɔ jamɔ hetuu-kɛhamɔ” mli akɛ “woo loo bulɛ, jamɔ, kɛ sɔɔmɔ kɛha Nyɔŋmɔ kɛ anɔkwayeli kɛha ejeŋ muu fɛɛ maŋtsɛyeli.” Woo loo bulɛ baa kɛjɛɔ tsui ni bɛŋkɛɔ Nyɔŋmɔ he kpaakpa lɛ mli, ni esheɔ maŋtsɛ ni eji, bɔ ni ehiɔ shi kɛyaa naanɔ kɛ bɔ ni enibɔɔ nii wuji lɛ fa babaoo lɛ gbeyei, kɛ shidaa kɛha mumɔŋ kɛ heloo naa nikeenii ni efɔseɔ eshwieɔ adesai ni hiɛ sɔɔ nii lɛ anɔ lɛ. Yɛ anɔkwale mli lɛ, wɔteŋ mɔ fɛɛ mɔ ni diɔ Nyɔŋmɔ jamɔ hetuu-kɛhamɔ sɛɛ lɛ baanyɛ akɛɛ, taakɛ Lalatsɛ lɛ kɛɛ yɛ Lala 104:1 lɛ akɛ: “Jiemɔ Yehowa yi, misusuma. Yehowa, mi-Nyɔŋmɔ, oda naakpa; owo woo kɛ agbojee.”

6. (a) Yehowa jalɔi lɛ yɛ sɔrɔto yɛ mɛi ni taraa shi yɛ Kristendom sɔlemɔ tsui lɛ amli lɛ ahe yɛ mɛɛ gbɛ nɔ? (b) Mɛni Paulo kɛɛ yɛ Romabii 11:​33, 34, ni mɛɛ sanebimɔi ateɔ amɛ shi?

6 Esa akɛ wɔhe ni wɔtuu wɔha Nyɔŋmɔ lɛ aje kpo yɛ wiemɔi amli, ni efeɔ enɛ kɛtsɔɔ nifeemɔi amli. Yɛ enɛ mli lɛ, anɔkwa Nyɔŋmɔ Yehowa jalɔi lɛ yɛ sɔrɔto kwraa yɛ mɛi ni taraa shi yɛ Kristendom sɔlemɔi ni laajeɔ lɛ amli lɛ ahe. Kɛha mɛi pii ni yɔɔ shikpɔŋ nɔ lɛ, jamɔ​—kɛ amɛyɛ eko po lɛ​—eji nɔ ko kɛkɛ ni afeɔ. Ehaa nɔ ko ni akɛhaa he koni ajie he kpo akɛ krɔŋkrɔŋ yɛ be mli ni amɛshihilɛ gbɛ lɛ tamɔ jeŋ ni ekpɔtɔ ni ebɔle amɛ lɛ nɔŋŋ. Amɛleee mɔ ni Nyɔŋmɔ ji po. Yɛ anɔkwale mli lɛ, ehe miihia ni gbɔmɛi ni tamɔ nɛkɛ abo Paulo wiemɔi ni yɔɔ Bɔfoi lɛ Asaji 17:23 lɛ toi, yɛ be mli ni ekɛɛ Ateenebii ni jaa “Nyɔŋmɔ ni Aleko Lɛ” lɛ nɛkɛ lɛ: “No hewɔ lɛ mɔ ni nyɛleee lɛ ni nyɛjaa lɛ kɛ̃ lɛ, lɛ nɔŋŋ ehe sane mijajeɔ mitsɔɔ nyɛ nɛɛ.” Paulo wie yɛ Romabii 11:​33, 34 yɛ nakai Nyɔŋmɔ ni je agbo lɛ he akɛ: “Oh, bɔ ni Nyɔŋmɔ nifalɛ kɛ ŋaa kɛ nilee mli kwɔ ha nɛ! Ekojomɔ lɛ anyɛɛɛ shishi ana, ni egbɛi lɛ hu anyɛɛɛ sɛɛ mo aja! Ejaakɛ namɔ le Nuŋtsɔ [Yehowa] lɛ jwɛŋmɔ lɛ, aloo namɔ ewo lɛ ŋaa pɛŋ?” Belɛ te wɔfeɔ tɛŋŋ wɔleɔ Nyɔŋmɔ gbɛi lɛ? Wɔleɔ kɛtsɔɔ ‘Nyɔŋmɔ jamɔŋ teemɔŋ sane krɔŋkrɔŋ’ lɛ kasemɔ nɔ. Shi mɛɛ gbɛ nɔ wɔtsɔɔ wɔfeɔ enɛ yɛ?

7. Mɛni hewɔ abaanyɛ akɛɛ akɛ “Nyɔŋmɔ jamɔ hetuu-kɛhamɔ teemɔŋ sane lɛ da kpeteŋkpele” ni agba mli faŋŋ awie lɛ?

7 Yɛ 1 Timoteo yitso 3 lɛ, biɛ ji he ni klɛŋklɛŋ lɛ Paulo tsɔɔ nɔ ni ataoɔ yɛ tsuji ni hiɛ dɔɔ yɛ Nyɔŋmɔ we, taakɛ atsɔɔ mli yɛ kuku 15 akɛ “Nyɔŋmɔ hiɛkalɔ lɛ asafo lɛ, anɔkwale lɛ akulashiŋ kɛ enɔdaamɔ nɔ” lɛ adɛŋ lɛ yɛ. Kɛkɛ ni Paulo kɛfata he yɛ kuku 16 akɛ: “Ni nɔ ko ni agba mli faŋŋ akɛ eda kpeteŋkpele ji Nyɔŋmɔ jamɔ [hetuu-kɛhamɔ] teemɔŋ sane lɛ.” Eda kpeteŋkpele diɛŋtsɛ ejaakɛ Yehowa tsu e-Bi koome lɛ kɛba shikpɔŋ nɔ koni ebajie nɛkɛ teemɔŋ sane nɛɛ kpo, ni ebatsɔɔ nɔ ni Nyɔŋmɔ jamɔ hetuu-kɛhamɔ diɛŋtsɛ ji kɛ bɔ ni ehe hiaa, ni damɔ anɔkwa jamɔ nɔ. Nɛkɛ Nyɔŋmɔ jamɔ hetuu-kɛhamɔ teemɔŋ sane nɛɛ kpɛɔ yɛ Yesu shihilɛ yɛ shikpɔŋ nɛɛ nɔ lɛ mli. Esa akɛ mɛi fɛɛ ni sumɔɔ Yehowa lɛ atswa amɛhemɔkɛyeli kɛ amɛshihilɛ amɛdamɔ Kristo, mɔ ni jie Nyɔŋmɔ jamɔ hetuu-kɛhamɔ kpo ni efee he nɔkwɛmɔ nɔ lɛ nɔ. Belɛ mɛɛ gbɛ nɔ Yesu tsɔ ni etsɔɔ Nyɔŋmɔ jamɔ hetuu-kɛhamɔ teemɔŋ sane krɔŋkrɔŋ nɛɛ mli yɛ?

Esui Loo Ehewɔ Nibii Ekpaa

8. (a) Mɛni ji teemɔŋ sane krɔŋkrɔŋ ni Paulo tsɔɔ mli yɛ 1 Timoteo 3:16 lɛ hewɔ nibii ekpaa lɛ? (b) Namɔ ji “Mɔ” ni jie ehe shi lɛ?

8 Paulo tsɔ mumɔ lɛ kanyamɔ nɔ eha nakai sanebimɔ lɛ hetoo. Etsɔɔ nɛkɛ teemɔŋ sane krɔŋkrɔŋ nɛɛ sui loo ehewɔ nibii ekpaa lɛ mli yɛ 1 Timoteo 3:16 akɛ: “Ejie [1] ehe shi faŋŋ yɛ heloo mli, [2] eye bem, [abu lɛ jalɔ] yɛ mumɔ mli, [3] epue eha [ejie ehe kpo etsɔɔ] bɔfoi, [4] ashiɛ lɛ yɛ jeŋmaji ateŋ, [5] ahe enɔ aye yɛ je lɛŋ, [6] aŋɔ lɛ kɛtee yɛ ŋwɛi anunyam mli.” Namɔ ji “Mɔ” ni jie ehe shi nɛɛ? Eka shi faŋŋ akɛ “Mɔ” ni jie ehe shi nɛɛ ji shiwoo Seshi, Yesu ni ba koni ebafee Nyɔŋmɔ suɔmɔnaa nii lɛ. Lɛ ji mɔ ni teemɔŋ sane lɛ bɔleɔ lɛ, ni ehaa efeɔ nɔ ni da kpeteŋkpele lɛ.

9. Mɛɛ odaseyeli yɔɔ ni tsɔɔ akɛ esaaa akɛ akaneɔ 1 Timoteo 3:16 akɛ: “Nyɔŋmɔ jie ehe shi faŋŋ yɛ heloo mli”?

9 Mɛi ni heɔ triniti lɛ amɛyeɔ lɛ bɔɔ mɔdɛŋ ni amɛfutu shishinumɔ ni kɔɔ teemɔŋ sane krɔŋkrɔŋ nɛɛ he lɛ kɛtsɔ kɛɛmɔ ni amɛkɛɔ akɛ “Mɔ” ni awie ehe yɛ 1 Timoteo 3:16 lɛ ji Nyɔŋmɔ diɛŋtsɛ lɛ nɔ. Nɔ hewɔ lɛ ji akɛ King James Biblia lɛ kɛ mra mli shishitsɔɔmɔi komɛi kaneɔ akɛ “jie ehe shi yɛ heloo mli.” Shi, mɛni ji nɔ ni Hela ŋmalɛi ni akɛ niji ŋmala ni anyɛɔ akɛ he fɔɔ nɔ fe fɛɛ lɛ kɛɔ? Nɔ ni kɛ enɛ kpaa gbee fe fɛɛ lɛ, amɛkɛ najiaŋ gbɛi “Lɛ” loo “E” tsuɔ nii moŋ fe “Nyɔŋmɔ.” Mɛi ni pɛiɔ ŋmalɛi lɛ amli lɛ kpɛlɛɔ nɔ agbɛnɛ akɛ “Nyɔŋmɔ” ni akɛhɔ mli yɛ nɛkɛ ŋmalɛ nɛɛ mli lɛ ji Biblia ŋmalalɔi lɛ atɔmɔ. No hewɔ lɛ, ŋmɛnɛŋmɛnɛ beaŋ shishitsɔɔmɔi heei, tamɔ American Standard Version, The New English Bible, lɛ kɛ New World Translation lɛ kaneɔ yɛ gbɛ ni ja nɔ akɛ: ‘Lɛ [loo, Mɔ ni] jie ehe shi yɛ heloo mli lɛ.’ Dabi, jeee Nyɔŋmɔ diɛŋtsɛ ji mɔ ni jie ehe kpo “yɛ heloo mli” lɛ. Shi moŋ, lɛ ji esuɔmɔ Bi kɛ klɛŋklɛŋ bɔɔnɔ, ni bɔfo Yohane ŋma nɛkɛ yɛ ehe lɛ: “Ni wiemɔ lɛ tsɔ heloo, ni ebashi ebuu yɛ wɔteŋ, ni wɔna enunyam lɛ, akɛ tsɛ lɛ bi koome lɛ anunyam, ni duromɔ kɛ anɔkwale eyi lɛ obɔ.”​—Yohane 1:⁠14.

“Jie Ehe Shi Faŋŋ yɛ Heloo Mli”

10. (a) Te fee tɛŋŋ ni teemɔŋ sane krɔŋkrɔŋ lɛ he klɛŋklɛŋ nii lɛ baje kpo faŋŋ yɛ Yesu baptisimɔ be lɛ mli lɛ? (b) Mɛni hewɔ ni Yesu batsɔ “naagbee Adam” lɛ?

10 Yesu baptisimɔ lɛ mli ni teemɔŋ sane krɔŋkrɔŋ lɛ klɛŋklɛŋ fa lɛ baje kpo faŋŋ: Yesu “jie ehe shi faŋŋ yɛ heloo mli” akɛ Nyɔŋmɔ Bi ni afɔ lɛ mu. Yehowa Nyɔŋmɔ ejie e-Bi lɛ wala kɛjɛ ŋwɛi kɛbawo Maria musuŋ koni anyɛ afɔ Yesu yɛ heloo mli akɛ adesa ni yeɔ emuu. No hewɔ lɛ taakɛ 1 Korintobii 15:​45-47 tsɔɔ lɛ, Yesu batsɔ “naagbee” Adam loo Adam ni ji enyɔ, adesa susuma ni yeɔ emuu ni tamɔ klɛŋklɛŋ Adam lɛ pɛpɛɛpɛ. Kɛha mɛɛ yiŋtoo? Klɛŋklɛŋ Timoteo 2:​5, 6 wieɔ “naagbee Adam” lɛ he akɛ “gbɔmɔ Kristo Yesu lɛ, mɔ ni ŋɔ ehe eha akɛ kpɔmɔ nɔ eha mɛi fɛɛ” lɛ. Yɛ nɛkɛ mla naa nɔdaamɔ nɔ ni ji adesa afɔleshaa ni yeɔ emuu nɛɛ hewɔ lɛ, Yesu damɔ kpaŋmɔ hee ni akɛ adesai 144,000 ni kɛ lɛ bafeɔ hefatalɔi niyelɔi yɛ e-Maŋtsɛyeli lɛ mli lɛ feɔ lɛ mli.​—Kpojiemɔ 14:​1-3.

11. Yesu kpɔmɔ afɔleshaa lɛ mli sɛɛnamɔi lɛ mli kpaa kɛyaa namɛi anɔ?

11 Ani mɛi krokomɛi hu baana Yesu afɔleshaa gbele lɛ he sɛɛ? Hɛɛ kɛ nɔmimaa! Klɛŋklɛŋ Yohane 2:2 kɛɔ akɛ Yesu Kristo “ji wɔhe eshai lɛ ahe kpatamɔ nɔ, [ni ji akɛ, Kristofoi ni afɔ amɛ mu tamɔ Yohane lɛ]; shi jeee wɔnɔ lɛ kɛkɛ he, shi moŋ jeŋ muu lɛ fɛɛ nɔ lɛ hu he.” No hewɔ lɛ Yesu kpɔmɔ afɔleshaa lɛ mli sɛɛnamɔi lɛ mli kpaa kɛyaa shɔŋŋ kɛtekeɔ Kristofoi 144,000 ni afɔ amɛ mu lɛ kɛyashɛɔ adesai ajeŋ muu lɛ fɛɛ lɛ anɔ. “Asafo babaoo” ni yɔɔ wala mli bianɛ kɛ akpekpei toi akpei abɔ ni abaatee amɛ shi yɛ Paradeiso shikpɔŋ nɔ lɛ hu nine baashɛ naanɔ wala nɔ yɛ hemɔkɛyeli ni aaana yɛ Yesu kpɔmɔ afɔleshaa lɛ mli lɛ nɔ. Taakɛ agba afɔ shi yɛ Kpojiemɔ 7:​9, 10 lɛ, asafo babaoo ko efɔ amɛtadei lɛ ahe momo po ni amɛha eyɛ futaa kɛtsɔ hemɔkɛyeli ni amɛnaa yɛ Toobi Yesu Kristo la ni afɔse ashwie shi lɛ mli lɛ hewɔ. Abuɔ amɛ jalɔi akɛ Nyɔŋmɔ shieŋtsɛmɛi. Amɛkɛ miishɛɛ kaseɔ teemɔŋ sane krɔŋkrɔŋ lɛ sui loo ehewɔ nibii sɔrɔtoi lɛ fɛɛ ni amɛjieɔ Nyɔŋmɔ jamɔ hetuu-kɛhamɔ kpo ni enɛ kɛ Yesu nɔkwɛmɔ nɔ lɛ kpaa gbee!

Esui Loo Ehewɔ Nibii Krokomɛi Lɛ

12. Yesu “eye bem [abu lɛ jalɔ] yɛ mumɔ mli” yɛ mɛɛ gbɛ nɔ?

12 Agbɛnɛ, ehewɔ nibii ni ji enyɔ ni yɔɔ 1 Timoteo 3:16 lɛ hu? Yesu “eye bem [abu lɛ jalɔ] yɛ mumɔ mli.” Yɛ mɛɛ gbɛ nɔ? Yehowa fee enɛ akɛni etee e-Bi ni hiɛ emuuyeli mli lɛ shi kɛjɛ gbohii ateŋ kɛtee mumɔŋ wala mli lɛ hewɔ. Enɛ tsɔɔ akɛ Nyɔŋmɔ miijaje yɛ faŋŋ mli akɛ Yesu ja kwraa ni eji mɔ ni sa akɛ akɛ nitsumɔi krokomɛi ni nɔ kwɔlɔ woɔ edɛŋ. Taakɛ Romabii 1:4 wieɔ he lɛ, “yɛ hetsemɔ mumɔ lɛ naa lɛ, atsɔ gbohiiashitee lɛ nɔ ajie [Yesu] lɛ atsɔɔ yɛ hewalɛ mli akɛ Nyɔŋmɔ bi.” Yɛ be mli ni emaa enɛ nɔ mi lɛ, Petro gbaa wɔ yɛ eklɛŋklɛŋ wolo lɛ mli, yɛ yitso 3, kuku 18 akɛ: “Kristo hu na amanehulu yɛ eshai ahewɔ shikome, lɛ jalɔ lɛ yɛ mɛi ni ejaaa lɛ anajiaŋ, koni ekɛ wɔ aya Nyɔŋmɔ ŋɔɔ, ni agbe lɛ yɛ heloo gbɛfaŋ moŋ, shi aha lɛ wala yɛ mumɔ gbɛfaŋ.” Ani Yesu Nyɔŋmɔ jamɔ hetuu-kɛhamɔ he nɔkwɛmɔ nɔ lɛ miinyiɛ ohiɛ kɛmiiya Nyɔŋmɔ ŋɔɔ?

13. Mɛɛ ŋwɛibɔfoi Yesu ni atee lɛ shi lɛ jie ehe kpo etsɔɔ amɛ lɛ, ni mɛɛ shɛɛ sane nɛkɛ eshiɛ etsɔɔ amɛ lɛ?

13 Yɛ be mli ni wɔyaa nɔ yɛ 1 Timoteo 3:16 lɛ, Paulo tsi teemɔŋ sane krɔŋkrɔŋ lɛ mli nɔ kroko ni ji etɛ lɛ ta, akɛ Yesu “pue eha bɔfoi” loo ejie ehe kpo etsɔɔ bɔfoi. Namɛi nɛkɛ bɔfoi nɛɛ baanyɛ aji? Yɛ Yesu, ni agbɛnɛ “aha lɛ wala yɛ mumɔ gbɛfaŋ” nɛɛ he lɛ, Petro ŋma yɛ 1 Petro 3:​19, 20 akɛ: “Emli nɔŋŋ etsɔ kɛtee mumɔi ni awo amɛ tsuŋ lɛ aŋɔɔ, eyashiɛ etsɔɔ amɛ, mɛi ni blema lɛ amɛbooo toi, beni Nyɔŋmɔ ŋmɛ etsui shi ni emɛ amɛ aahu yɛ Noa gbii lɛ mli lɛ.” Taakɛ Yuda 6 tsɔɔ lɛ, nakai mumɔi lɛ ji “ŋwɛi bɔfoi hu ni ehiɛɛɛ amɛ diɛŋtsɛ amɛnukpayeli lɛ mli, shi moŋ amɛshi amɛ diɛŋtsɛ amɛshihilɛ hei lɛ” ni yɔɔ ŋwɛi lɛ. Amɛkɛ heloo ha amɛhe bɔni afee ni amɛnyɛ amɛkɛ yei abana bɔlɛnamɔ ni ejaaa gbɛ lɛ mli ŋɔɔmɔ. Beni Nu Afua lɛ nyɛ nakai bɔfoi lɛ anɔ koni amɛku amɛsɛɛ amɛya mumɔi ashihilɛ he lɛ, ashɛrɛ amɛ ashwie Tartarus, shihilɛ ko ni tsɔɔ shi ni aba amɛ kwraa. (2 Petro 2:⁠4) Yesu ni atee lɛ shi lɛ shiɛ eha amɛ. Shi ani enɛ ji yiwalaheremɔ sane? Dabida kwraa! Shi moŋ, Yesu bu amɛ nɔfɔŋ feemɔ lɛ fɔ akɛ nɔ ni teɔ shi ewoɔ Nyɔŋmɔ jamɔ hetuu-kɛhamɔ. Esa akɛ Nyɔŋmɔ webii lɛ ateŋ mɔ fɛɛ mɔ ni kɛ bɔlɛnamɔ mli jeŋba shara aaashwɛ ŋmɛnɛ lɛ kɛ kojomɔ ni ajaje ashwie nakai ŋwɛi bɔfoi lɛ anɔ lɛ afee kɔkɔbɔɔ nɔ aha ehe!

14. Te ebalɛ tɛŋŋ ni aje shishi “ashiɛ” Yesu “yɛ jeŋmaji ateŋ” lɛ?

14 Nɔ ni ji ejwɛ ni kɔɔ enɛ he ni yɔɔ 1 Timoteo 3:16 lɛ ji akɛ “ashiɛ [Yesu] lɛ yɛ jeŋmaji ateŋ.” Enɛ eba mli yɛ mɛɛ gbɛ nɔ? Beni eshwɛ fioo pɛ ni aaamɔ lɛ lɛ, Yesu kɛɛ bɔfoi lɛ akɛ: “Lɛlɛŋ, lɛlɛŋ, miikɛɛ nyɛ akɛ: Mɔ ni heɔ minɔ yeɔ lɛ, nitsumɔi ni mitsuɔ lɛ, lɛ hu eeetsu, ni eeetsu nii fe nomɛi tete, ejaakɛ miiya tsɛ lɛ ŋɔɔ.” (Yohane 14:12) Yɛ no sɛɛ etsɛɛɛ kwraa, yɛ Pentekoste afi 33 Ŋ.B. lɛ, Yesu fɔse mumɔ krɔŋkrɔŋ lɛ eshwie ekaselɔi lɛ anɔ, ni sane ni hɛleɔ mɔ shi akɛ “nɛkɛ Yesu nɛɛ Nyɔŋmɔ tee lɛ shi” lɛ bafee sane ni aje shishi ashiɛ atsɔɔ Yudafoi lɛ. Yɛ sɛɛ mli lɛ, Samariabii lɛ hu kpɛlɛ Nyɔŋmɔ wiemɔ lɛ nɔ ni amɛje shishi akɛ amɛnine aaashɛ mumɔ krɔŋkrɔŋ lɛ nɔ. (Bɔfoi lɛ Asaji 2:​32; 8:​14-17) Kɛkɛ ni yɛ 36 Ŋ.B. lɛ, Petro shiɛ etsɔɔ Kornelio kɛ Jeŋmajiaŋbii krokomɛi ni amɛbua amɛhe naa yɛ eshia lɛ. No hewɔ lɛ aje shishi “ashiɛ” sanekpakpa lɛ “yɛ jeŋmaji ateŋ,” ni ji akɛ gbɔmɛi ni jeee Yudafoi, ni akɛ mumɔ krɔŋkrɔŋ lɛ efɔ amɛ mu lɛ hu.

15. Mɛni yeɔ odase akɛ klɛŋklɛŋ afi oha lɛ mli Kristofoi ekase Nyɔŋmɔ jamɔ hetuu-kɛhamɔ teemɔŋ sane krɔŋkrɔŋ lɛ jogbaŋŋ?

15 Taakɛ abɔ amaniɛ yɛ Bɔfoi lɛ Asaji 12:24 lɛ, “shi [Yehowa] Nyɔŋmɔ wiemɔ lɛ shwere ni etee nɔ.” Bɔfoi lɛ Asaji 17:6 gbaa akɛ mɛi ni teɔ shi woɔ yɛ Hela kooyigbɛ lɛ bolɔ, taakɛ amɛfeɔ nakai ŋmɛnɛ yɛ jɛmɛ lɛ akɛ: “Mɛnɛɛmɛi ni etsɔ jeŋ hiɛ ebu shi nɛɛ eba biɛnɛɛ hu.” Yɛ afii 30 pɛ mli lɛ, Paulo baanyɛ aŋma kɛjɛ Roma akɛ sanekpakpa ni “ashiɛɔ atsɔɔ bɔɔ nii fɛɛ ni yɔɔ ŋwɛi shishi lɛ.” (Kolosebii 1:23) Kristofoi ni hi shi yɛ nakai be lɛ mli lɛ ekase Nyɔŋmɔ jamɔ hetuu-kɛhamɔ teemɔŋ sane krɔŋkrɔŋ lɛ he nii jogbaŋŋ. Kwɛ bɔ ni amɛkɛ ekaa tsuɔ enɛ he nii amɛhaa! Ni eba akɛ wɔ hu wɔɔkase ni wɔkɛtsu nii yɛ Maŋtsɛyeli lɛ shiɛmɔ mli yɛ naagbee bei nɛɛ amli!

16. Mɛni ji teemɔŋ sane krɔŋkrɔŋ lɛ mli nɔ ni ji enumɔ lɛ, ni mɛɛ nitsumɔ ha ejɛ kpo faŋŋ?

16 Yɛ nakai klɛŋklɛŋ afii oha lɛ mli shiɛmɔ lɛ hewɔ lɛ, nɔ ni ji enumɔ ni atsɔɔ ni kɔɔ teemɔŋ sane krɔŋkrɔŋ lɛ ni yɔɔ 1 Timoteo 3:16 lɛ he lɛ bafee nɔ ni je kpo faŋŋ. “Ahe [Yesu] enɔ aye yɛ jeŋ.” Enɛ ji nɔ ni jɛ maŋsɛɛ sanekpakpashiɛlɔi ni yɔɔ ekaa ni Paulo kɛ Timoteo fata he lɛ a-Nyɔŋmɔ jamɔ hetuu-kɛhamɔ subaŋ ni damɔ Kristo nɔ lɛ mli ba. Amɛkɛ sanekpakpa lɛ tee Asia Bibioo lɛ kɛ Europa, ekolɛ kɛyashɛ shɔŋŋ tamɔ Spania, kɛ agbɛnɛ kɛbote Afrika Bokagbɛ kɛtsɔ Etiopianyo ni abaptisi lɛ lɛ naa, yɛ be mli ni Petro sɔmɔɔ yɛ Babilon lɛ.

17. Mɛni hewɔ aheɔ Yesu nɔ ayeɔ yɛ ŋmɛnɛŋmɛnɛ jeŋ muu lɛ fɛɛ mli lɛ?

17 Wɔgbii nɛɛ hu? Kɛjɛ 1919 kɛbaa nɛɛ, shwɛɛnii ni afɔ amɛ mu lɛ ejie Nyɔŋmɔ jamɔ hetuu-kɛhamɔ ni ekaaa kpo amɛtsɔɔ. Nɛkɛ mɛi ni afɔ amɛ mu nɛɛ etswa amɛma hemɔkɛyeli shishitoo ni Yesu kɛfɔ shi lɛ nɔ shiŋŋ. Titri lɛ kɛjɛ 1935 kɛbaa nɛɛ, amɛtee nɔ amɛbua asafo babaoo ko ni mli filiɔ amɛ akɛ amɛbaana hegbɛ ni amɛfo mli kɛtsɔ “amanehulu kpeteŋkpele” lɛ mli ni amɛyana naanɔ wala mli ŋɔɔmɔ yɛ shikpɔŋ nɔ paradeiso lɛ mli lɛ anaa. (Kpojiemɔ 7:​9, 14) No hewɔ lɛ, aheɔ sanekpakpa lɛ ni gbalaa jwɛŋmɔ kɛyaa Yesu nɔ lɛ ayeɔ yɛ ŋmɛnɛŋmɛnɛ beaŋ jeŋ muu lɛ fɛɛ mli. Yehowa Odasefoi fe akpekpei etɛ kɛ fa miishiɛ bianɛ ni amɛmiishwere yɛ jeŋ muu fɛɛ yɛ Nyɔŋmɔ jamɔ hetuu-kɛhamɔ mli!

18. “Aŋɔ” Yesu “kɛtee ŋwɛi yɛ anunyam mli” yɛ mɛɛ gbɛ nɔ?

18 Nakai teemɔŋsane krɔŋkrɔŋ lɛ he nɔ kroko ni eshwɛ yɛ, nɔ ni ji ekpaa: “Aŋɔ [Yesu] lɛ kɛtee ŋwɛi yɛ anunyam mli.” Beni atee lɛ shi lɛ sɛɛ gbii 40 ni eyɔɔ wala mli yɛ mumɔŋ lɛ, Yesu jie ehe kpo yɛ heloo gbɔmɔtsei amli, ejie ehe kpo etsɔɔ ekaselɔi lɛ ni egba amɛ “nibii ni kɔɔ Nyɔŋmɔ maŋtsɛyeli lɛ he.” Kɛkɛ ni ekwɔ kɛtee ŋwɛi. (Bɔfoi lɛ Asaji 1:​3, 6-9) No hewɔ lɛ aha esɔlemɔ, ni aŋma afɔ shi yɛ Yohane 17:​1-5 lɛ hetoo: “Ataa, . . . wo obi lɛ hiɛ nyam, koni obi lɛ hu awo ohiɛ nyam . . . Mi lɛ miwo ohiɛ nyam yɛ shikpɔŋ lɛ nɔ, . . . Ni agbɛnɛ, ataa, ŋɔɔ anunyam ni miyɔɔ yɛ oŋɔɔ dani je lɛ yɔɔ lɛ owo mihiɛ nyam.”

19. Mɛni baanyɛ aba yɛ ŋwɛi yɛ be mli ni Yesu ku esɛɛ kɛtee jɛmɛ lɛ?

19 Mɛɛ mlifilimɔ kpeteŋkpele baanyɛ afee nɔ ni je kpo yɛ be mli ni Yesu ku esɛɛ kɛtee ŋwɛi lɛ nɛkɛ! Dani enɛ aaaba, jeeŋmɔ yɛ be mli ni Yehowa to shikpɔŋ lɛ shishi lɛ, “Nyɔŋmɔ bii lɛ fɛɛ kwa bɔ oshe.” (Hiob 38:⁠7) Nɛkɛ ŋwɛibɔfoi nɛɛ amii baashɛ amɛhe fe nine akɛ amɛnine aaashɛ Yehowa maŋtsɛyeli Hefalɔ anɔkwafo lɛ nɔ ekoŋŋ yɛ amɛteŋ!

20. Mɛni hewɔ Yesu ena gbɛi ni fe gbɛi fɛɛ nɛkɛ lɛ, ni mɛni efee yɛ be mli ni eyɔɔ shikpɔŋ nɔ lɛ?

20 Paulo wieɔ yɛ Yesu kunimyelɔ lɛ he yɛ Hebribii 1:​3, 4 akɛ: “Beni eŋɔ lɛ diɛŋtsɛ ehe efee wɔhe eshai lɛ ahetsuumɔ nɔ lɛ, etee eyata shi yɛ anunyam tsɛ agbo lɛ ninejurɔ nɔ yɛ ŋwɛi, ni babaoo ni ena gbɛi ni fe ŋwɛi bɔfoi anɔ lɛ, babaoo hu ni efe amɛ aahu ji no.” Kristo nine shɛ nakai gbɛi lɛ nɔ yɛ kunim ni eye yɛ nii ni ejaaa nɔ lɛ hewɔ. Lɛlɛŋ nɛkɛ Nyɔŋmɔ Bi nɛɛ eha Nyɔŋmɔ jamɔ hetuu-kɛhamɔ he la lɛ ekpɛ yɛ shikpɔŋ nɛɛ nɔ. Agbɛnɛ eto okadi eha mɛi krokomɛi fɛɛ ni nine baashɛ naanɔ wala nɔ lɛ. Akɛni awo Yesu nɔ kɛtee Nyɔŋmɔ ninejurɔ nɔ yɛ ŋwɛi hewɔ lɛ, ajie nɛkɛ Nyɔŋmɔ jamɔ hetuu-kɛhamɔ teemɔŋ sane krɔŋkrɔŋ nɛɛ hewɔ nibii lɛ fɛɛ kpo.

Te Obaaha Hetoo Oha Tɛŋŋ?

◻ Mɛni ji “Nyɔŋmɔ jamɔ hetuu-kɛhamɔ”?

◻ Te fee tɛŋŋ ni ajie Yesu “shi yɛ heloo mli” ni yɛ no sɛɛ Iɛ “eye bem yɛ mumɔ mli” Iɛ?

◻ Mɛɛ bɔfoi Yesu jie ehe kpo etsɔɔ amɛ Iɛ, ni mɛɛ sane ehiɛ kɛha amɛ?

◻ “Ashiɛ [Yesu] yɛ Jeŋmaji ateŋ” ni “ahe enɔ eye yɛ jeŋ” yɛ mɛɛ gbɛ nɔ?

◻ Mɛɛ be mli “aŋɔ [Yesu] Iɛ kɛtee ŋwɛi yɛ enunyam mli,” ni yɛ be mli ni efee mɛni yɛ Nyɔŋmɔ jamɔ hetuu-kɛhamɔ he Iɛ sɛɛ?

    Ga Woji (1980-2025)
    Shi Mli
    Botemɔ Mli
    • Ga
    • Kɛmaje
    • Bɔ Ni Misumɔɔ Lɛ Mihãa
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Mlai Ni Yɔɔ He
    • Ohe Saji
    • Ohe Saji Lɛ Ahe Gbɛjianɔtoo
    • JW.ORG
    • Botemɔ Mli
    Kɛmaje