“Nyɛkaa Nyɛ Diɛŋtsɛ Nyɛhe Nyɛkwɛa Akɛ Nyɛyɛ Hemɔkɛyeli Lɛ Mli Lo”
Korintobii Awolo Ni Ji Enyɔ lɛ Mli Saji Otii
BƆFO Paulo susuɔ Kristofoi ni yɔɔ Korinto lɛ ahe. Te amɛbaasusu ŋaawoo ni ekɛha amɛ yɛ eklɛŋklɛŋ wolo lɛ mli lɛ he amɛha tɛŋŋ? Eyɛ Makedonia beni Tito bashɛ jɛmɛ kɛ amaniɛbɔɔ kpakpa akɛ wolo lɛ ha Korintobii lɛ ye awerɛho ni amɛtsake amɛtsui lɛ. Kwɛ bɔ ni enɛ ha Paulo na miishɛɛ!—2 Korintobii 7:8-13.
Paulo ŋma Korintobii awolo ni ji enyɔ lɛ kɛjɛ Makedonia, ekolɛ yɛ afi 55 Ŋ.B. teŋgbɛ lɛ sɛɛ. Etsɔɔ gbɛ ni esa akɛ atsɔ nɔ ni aha asafo lɛ he atse, ni etswa bɔ ni esa akɛ asumɔ akɛ aaaye abua mɛi ni ehia amɛ ni ji heyelilɔi ni yɔɔ Yudea lɛ ema shi, ni efa bɔfo ni eji lɛ he yɛ nɛkɛ wolo nɛɛ mli. Nibii pii ni Paulo wie he lɛ baanyɛ aye abua wɔ ‘ni wɔka wɔhe wɔkwɛ akɛ wɔyɛ hemɔkɛyeli lɛ mli lo.’ (13:5) No hewɔ lɛ, mɛni wɔbaanyɛ wɔhala kɛjɛ wolo nɛɛ mli?
Sɔɔlɔ Kɛha Miishɛjemɔ Nyɔŋmɔ Lɛ
Bɔfo lɛ tsɔɔ akɛ taakɛ bɔ ni Nyɔŋmɔ shɛjeɔ wɔ fɛɛ wɔmii yɛ wɔhaomɔi fɛɛ amli lɛ, esa akɛ wɔ hu wɔshɛje mɛi krokomɛi amii ni wɔsɔle wɔha amɛ. (1:1–2:11) Eyɛ mli akɛ Paulo kɛ ehefatalɔi lɛ yɛ nɔnyɛɛ ni mli wa shishi moŋ, shi Nyɔŋmɔ here amɛ. Kɛlɛ, Korintobii lɛ baanyɛ aye abua amɛ kɛ sɔlemɔi yɛ amɛgbɛfaŋ, taakɛ bɔ ni esa akɛ wɔsɔle wɔha mɛi krokomɛi ni mɔɔ anɔkwa hemɔkɛyeli lɛ mi lɛ. Shi nuu ni bɛ jeŋba ni atsi eta yɛ 1 Korintobii yitso 5 lɛ hu? Eka shi faŋŋ akɛ ashwie lɛ shi etsake etsui. Kwɛ bɔ ni emii baashɛ ehe aha akɛ Korintobii lɛ kɛ ehe eshai lɛ ke lɛ ni amɛkɛ suɔmɔ he lɛ ekoŋŋ kɛba amɛteŋ.
Paulo wiemɔi lɛ baanyɛ aha hiɛsɔɔ ni wɔyɔɔ kɛha Kristofoi asɔɔmɔ lɛ aya hiɛ, ni ewaje wɔshidaamɔ kɛha anɔkwa hemɔkɛyeli lɛ. (2:12–6:10) Ejaakɛ kpaŋmɔ hee lɛ he sɔɔlɔi lɛ naa hegbɛ akɛ amɛaahi “kunimyeli shifoo” ko ni Nyɔŋmɔ ji mɔ ni nyiɛ hiɛ lɛ mli! Paulo kɛ enanemɛi nitsulɔi lɛ yɛ sɔɔmɔ ni tamɔ jwetri lɛ, yɛ emɔbɔnalɛ kpo ni ajie atsɔɔ amɛ lɛ hewɔ. Ŋmɛnɛŋmɛnɛŋ beaŋ mɛi ni afɔ amɛ mu lɛ hu yɛ kpatamɔ sɔɔmɔ tamɔ amɛ nɔŋŋ. Ni kɛlɛ, Yehowa Odasefoi fɛɛ haa mɛi krokomɛi tsɔmɔɔ niiatsɛmɛi kɛtsɔɔ amɛsɔɔmɔ lɛ nɔ.
Ha Krɔŋkrɔŋ-Feemɔ Afee Nɔ Ni Yeɔ Emuu ni Osumɔ Ejurɔfeemɔ
Paulo tsɔɔ wɔ akɛ esa akɛ sɔɔlɔi ni ji Kristofoi lɛ aye emuu yɛ krɔŋkrɔŋ-feemɔ mli yɛ Yehowa gbeyeishemɔ mli. (6:11–7:16) Kɛ wɔɔnyɛ wɔdamɔ shi shiŋŋ yɛ hemɔkɛyeli lɛ mli lɛ, belɛ esa akɛ wɔkwa kɔŋtso kome ni wɔkɛ mɛi ni heee yeee lɛ aaagbala, ni ehe miihia ni atsuu wɔhe kɛjɛ heloo mli kɛ mumɔŋ muji fɛɛ mli. Korintobii lɛ tsu nɛkɛ hetsuumɔ nifeemɔ nɛɛ he nii kɛtsɔ shwiemɔ ni amɛshwie efɔŋ feelɔ ni bɛ jeŋba lɛ kɛjɛ amɛteŋ lɛ nɔ, ni Paulo mli fili lɛ akɛ eklɛŋklɛŋ wolo lɛ eha amɛye awerɛho kɛbote tsuitsakemɔ ni kɛ mɔ yaa yiwalaheremɔ mli lɛ mli. Wɔkase hu akɛ awoɔ sɔɔlɔi ni sheɔ Nyɔŋmɔ gbeyei lɛ nyɔmɔ yɛ amɛ ejurɔfeemɔ nitsumɔi ahewɔ. (8:1–9:15) Yɛ onia ni atsuɔ ahaa “krɔŋkrɔŋbii” ni ehia amɛ lɛ gbɛfaŋ lɛ, Paulo tsi Makedoniabii anɔkwɛmɔ nɔ fɛfɛo lɛ ta. Amɛfee mɛi ni feɔ ejurɔ kɛtekeɔ nɔ, ni ehiɛ ka nɔ akɛ ebaana ejurɔfeemɔ ni tamɔ nakai nɔŋŋ yɛ Korintobii lɛ agbɛfaŋ. Esa akɛ amɛhamɔ lɛ—kɛ wɔ hu wɔnɔ—afee nɔ ni jɛ tsuiŋ, ejaakɛ “tsuiŋ nihalɔ lɛ Nyɔŋmɔ sumɔɔ,” ni eduroɔ ewebii lɛ yɛ ejurɔfeemɔ nitsumɔ fɛɛ nitsumɔ mli.
Paulo—Bɔfo ni Susuɔ Mɔ He
Kɛ wɔnyɛ wɔtsu nɔ ko yɛ Yehowa sɔɔmɔ mli akɛ esɔɔlɔi lɛ, nyɛhaa wɔshwãa yɛ emli, shi jeee yɛ wɔ diɛŋtsɛ wɔmli. (10:1–2:13) Yɛ fɛɛ sɛɛ lɛ, mumɔŋ tawuu nii “ni he wa yɛ Nyɔŋmɔ hiɛ” lɛ pɛ nɔ wɔɔtsɔ ni wɔkɛ butu apasa susumɔi. “Bɔfoi agboi” ni shwãa yɛ Korintobii lɛ ateŋ lɛ nyɛŋ amɛkɛ amɛhe ato Paulo nitsumɔ ni kɔɔ etsuishiŋmɛɛ akɛ Kristo sɔɔlɔ lɛ he kɔkɔɔkɔ. Ni kɛlɛ, bɔni afee ni ekawo ehe nɔ tsɔ hewɔ lɛ, Nyɔŋmɔ ejieee ‘eŋmee ko ni yɔɔ eheloo mli’ lɛ—ekolɛ ehiŋmɛi ni enaaa nii jogbaŋŋ aloo nakai apasa bɔfoi lɛ. Paulo baashwã moŋ yɛ egbɔjɔmɔi lɛ amli koni “Kristo hewalɛ lɛ” aha enɔ tamɔ buu ko. Akɛ gbɔmɔ ni damɔ shi shiŋŋ yɛ hemɔkɛyeli lɛ mli lɛ, ejeee mɔ ni baa shi fe bɔfoi agboi lɛ. Korintobii lɛ ena bɔfo nitsumɔ ni Paulo ejie lɛ kpo yɛ amɛteŋ lɛ “kɛtsɔ tsuishiŋmɛɛ, kɛ okadii kɛ naakpɛɛ nii kɛ hewalɛ nitsumɔi anɔ.”
Akɛ sɔɔlɔ, ni akɛ bɔfo hu lɛ, Paulo yɛ enanemɛi heyelilɔi lɛ amumɔŋ nibii ahe miishɛɛ yɛ etsui mli, taakɛ bɔ ni esa akɛ wɔfee lɛ. (12:14–13:14) ‘Ebaasumɔ ni ekɛ ewala aha yɛ miishɛɛ mli yɛ amɛsusumai ahewɔ.’ Shi Paulo miishe gbeyei akɛ kɛ eyashɛ Korinto lɛ, ebaana mɛi komɛi ni amɛtsakeko amɛtsui kɛjɛko heloo lɛ nitsumɔi amli. No hewɔ lɛ ewo amɛ fɛɛ ŋaa akɛ amɛka amɛhe amɛkwɛ akɛ amɛyɛ hemɔkɛyeli lɛ mli lo, ni esɔle akɛ “amɛkafee nɔ ko fɔŋ ko.”
Yɛ enaamuu lɛ, ewo amɛ hewalɛ ni amɛmli afili amɛ, amɛha atsake amɛ ni ajaje amɛ ni ashɛje amɛmii, ni amɛjwɛŋ yɛ gbeekpamɔ naa ni amɛhi shi yɛ toiŋjɔlɛ mli. Mɛɛ ŋaawoo fɛfɛo po enɛ ji kɛha wɔ nɛkɛ!
Yaa Nɔ Oka Ohe Okwɛ!
Paulo wolo ni eŋma eyaha Korintobii Kristofoi lɛ tsɔɔ gbɛi sɔrɔtoi anɔ ni wɔɔtsɔ ni wɔka wɔhe wɔkwɛ akɛ wɔyɛ hemɔkɛyeli lɛ mli lo. Esa akɛ wiemɔi lɛ atsirɛ wɔ ni wɔshɛje mɛi krokomɛi amii, taakɛ bɔ ni Nyɔŋmɔ shɛjeɔ wɔmii yɛ wɔ amanehului fɛɛ mli lɛ. Esa akɛ nɔ ni bɔfo lɛ wie yɛ Kristofoi asɔɔmɔ nitsumɔ lɛ he lɛ akanya wɔ koni wɔya nɔ ni wɔtsu he nii yɛ anɔkwayeli mli yɛ be mli ni wɔgbeɔ krɔŋkrɔŋ-feemɔi fɛɛ naa yɛ Yehowa gbeyeishemɔ mli lɛ.
Paulo ŋaawoo lɛ kɛ nitsumɔ baaha wɔfee mɛi ni sumɔɔ ejurɔfeemɔ ni yeɔ buaa. Ni kɛlɛ, ewiemɔi lɛ baanyɛ akanya wɔ ni wɔshwã yɛ Yehowa mli, jeee yɛ wɔ diɛŋtsɛ wɔmli. Esa akɛ eha suɔmɔ babaoo ni wɔyɔɔ kɛhaa wɔnanemɛi heyelilɔi lɛ aya hiɛ. Ni yɛ anɔkwale mli lɛ enɛ kɛ saji otii krokomɛi ni yɔɔ Korintobii Awolo ni Ji Enyɔ Iɛ mli lɛ baanyɛ aye abua wɔ ‘koni wɔya nɔ wɔka wɔhe wɔkwɛ akɛ wɔyɛ hemɔkɛyeli lɛ mli lo.’
[Akrabatsa/Mfoniri ni yɔɔ baafa 26]
JIEMƆ YEHOWA ANUNYAM LƐ KPO: Beni Mose kpleke shi kɛjɛ Sinai Gɔŋ lɛ nɔ kɛ Odaseyeli tɛi tɛtrɛbii lɛ, ehiɛ kpɛlɛ, ejaakɛ Nyɔŋmɔ kɛ lɛ ewie. (2 Mose 34:29, 30) Paulo tsi enɛ ta ni ekɛɛ akɛ: “Shi wɔ fɛɛ ni wɔkɛ hiɛ kpetekplee kwɛɔ Nuŋtsɔ lɛ [Yehowa] anunyam lɛ tamɔ akwɛɔ ashwishwɛ mli lɛ, wɔmiitsake wɔmiitsɔmɔ nakai subaŋ lɛ nɔŋŋ kɛmiijɛ anunyam mli kɛmiiya anunyam mli, taakɛ bɔ ni jɛɔ Nuŋtsɔ [Yehowa] ni ji mumɔ lɛ ŋɔɔ lɛ.” (2 Korintobii 3:7-18) Nibii ni akɛfee blema ashwishwɛi lɛ ji dadei ni tamɔ ayawa loo akɔɔble, ni atsumɔɔ hiɛ waa koni ekpɛ kaŋkaŋ ni ana hiɛ yɛ mli. Taakɛ ashwishwɛ ji lɛ, mɛi ni afɔ amɛ mu lɛ jieɔ Nyɔŋmɔ anunyam ni kpɛlɛɔ kɛjɛɔ Yesu Kristo nɔ eshwieɔ amɛnɔ lɛ kpo fiofio ‘ni etsakeɔ amɛ su’ ni ehaa amɛbatamɔɔ Yehowa Bi ni enunyam lɛ kpɛlɛɔ lɛ. (2 Korintobii 4:6; Efesobii 5:1) Nyɔŋmɔ tsɔɔ mumɔ krɔŋkrɔŋ lɛ kɛ Ŋmalɛ lɛ nɔ ebɔɔ “gbɔmɔ hee’ ni ji lɛ diɛŋtsɛ esui lɛ akpojiemɔ yɛ amɛmli. (Efesobii 4:24; Kolosebii 3:10) Kɛji akɛ wɔhiɛnɔkamɔ lɛ yɛ ŋwɛi loo eyɛ shikpɔŋ nɔ lɛ, nyɛhaa wɔjiea nakai su kɛ baŋ lɛ kpo ni wɔnya hegbɛ ni wɔna akɛ wɔɔjie Nyɔŋmɔ anunyam lɛ kpo yɛ wɔsɔɔmɔ lɛ mli lɛ he.
[Akrabatsa/Mfoniri ni yɔɔ baafa 27]
“JALƐ TAWUU Nll”: Gbɛ kome ni Paulo kɛ ehefatalɔi lɛ jie amɛ diɛŋtsɛ amɛhe kpo akɛ Nyɔŋmɔ sɔɔlɔi ji “kɛtsɔ jalɛ tawuu nii ni ji ninejurɔ nɔ kɛ nine abɛku nɔ lɛ mli.” (2 Korintobii 6:3-7) Akɛ ninejurɔ lɛ tsuɔ nii akɛfɔɔ klante, ni akɛ abɛku nɔ lɛ hiɛɔ tsɛŋ lɛ mli. Eyɛ mli akɛ atutuaa lɛ kɛjɛɔ he fɛɛ he moŋ, shi Paulo kɛ enanemɛi nitsulɔi lɛ ewula amɛhe koni amɛwuu mumɔŋ ta lɛ. Amɛwuɔ amɛshiɔ apasa tsɔɔlɔi kɛ “bɔfoi agboi” lɛ koni amɛkagbala Korinto asafo lɛ kɛmiijɛ amɛhe ni amɛtu amɛha Kristo lɛ mli. Paulo kɛ esha heloo lɛ naa tawuu nii tsuuu nii—ŋaatsɔɔ, shishiumɔ, loo lakamɔ. (2 Korintobii 10:8-10; 11:3, 12-14; 12:11, 16) Shi moŋ, “tawuu nii” ni amɛkɛtsu nii lɛ ji jalɛ tawuu nii, aloo nɔ ni ja, nɔ ni akɛhaa anɔkwa jamɔ yaa hiɛ yɛ tutuamɔi lɛ fɛɛ sɛɛ. Amrɔ nɛɛ, Yehowa Odasefoi kɛ, nɛkɛ “jalɛ tawuu nii” nɛɛ tsuɔ nii kɛhaa yiŋtoo kome too lɛ nɔŋŋ.