Wiemɔ kpoku lɛ kɛ mama lɛ ni aŋma nii yɛ nɔ lɛ
1922 Afii 100 Ni Eho Nɛ
AFI 1922 afi ŋmalɛ lɛ ji, “Nyɔŋmɔ . . . tsɔ wɔ-Nuŋtsɔ Yesu Kristo nɔ ni ehã wɔye kunim.” (1 Kor. 15:57, Ga Biblia) Wiemɔi nɛɛ kai Biblia Kaselɔi lɛ akɛ, Yehowa baajɔɔ amɛ yɛ amɛnɔkwayeli lɛ hewɔ; ni yɛ nakai afi lɛ mli lɛ, Yehowa jɔɔ amɛ lɛɛlɛŋ. Eye ebua amɛ ni amɛbɔi woji kalamɔ, ni agbɛnɛ hu, amɛbɔi shiɛmɔ yɛ redio nɔ. Sɛɛ mli yɛ nakai afi lɛ nɔŋŋ mli lɛ, esaa ejɔɔ amɛ ekoŋŋ. Eye ebua amɛ ni amɛfee kpee ko ni sa kadimɔ waa yɛ Cedar Point, yɛ Ohio, yɛ U.S.A. Nɔ ni tee nɔ yɛ nakai kpee lɛ shishi lɛ ewo Yehowa webii lɛ hewalɛ waa yɛ nitsumɔ ni amɛtsuɔ lɛ mli kɛbashi ŋmɛnɛ.
“EFEEMƆ JEEE NƆ KO BIBIOO”
Nyɛmimɛi pii kɛ amɛhe wo shiɛmɔ nitsumɔ lɛ mli, ni no hewɔ lɛ, ehe bahia ni amɛná woji pii kɛshiɛ. Yɛ nakai beiaŋ lɛ, nyɛmimɛi ni yɔɔ Brooklyn Betel lɛ ni kalaa wɔmagazin lɛ, ni nitsumɔhei komɛi ni kalaa wɔwoji lɛ amɛhãa wɔ. Shi ebashɛ he ko lɛ, nitsumɔhei nɛɛ nyɛɛɛ akala woji lɛ yɛ be naa. Enɛ tee nɔ nyɔji abɔ, ni esa shiɛmɔ nitsumɔ lɛ he. No hewɔ lɛ, Nyɛminuu Rutherford bi Nyɛminuu Robert Martin, ni ji mɔ ni kwɛɔ woji akalamɔhe lɛ nɔ lɛ kɛji wɔ diɛŋtsɛ wɔbaanyɛ wɔkala wɔwoji.
Woji akalamɔhe ni yɔɔ Concord Street, yɛ Brooklyn, yɛ New York lɛ
Nyɛminuu Martin wie akɛ, “Susumɔ ni Nyɛminuu Rutherford kɛba lɛ hi, shi efeemɔ jeee nɔ ko bibioo, ejaakɛ ebaabi ni atsu nitsumɔ pii ni aná tsɔji wujiwuji komɛi hu.” Nyɛmimɛi lɛ yahai tsũ ko yɛ 18 Concord Street, yɛ Brooklyn, ni amɛhé tsɔji ni akɛkalaa woji amɛwo mli.
Shi jeee mɔ fɛɛ mɔ ná miishɛɛ akɛ nyɛmimɛi lɛ diɛŋtsɛ yaakala amɛwoji. Onukpa ni fe fɛɛ ni kwɛɔ nitsumɔhei ni kalaa wɔwoji lɛ ateŋ ekome nɔ lɛ bashara shi yɛ woji akalamɔhe hee lɛ, ni ewie akɛ: “Nyɛná woji akalamɔ tsɔji ni hi fe fɛɛ lɛ eko yɛ biɛ, ni kɛ̃lɛ nyɛbɛ mɔ ko yɛ biɛ ni le bɔ ni akɛtsuɔ nii ahãa. Yɛ biɛ nyɔji ekpaa mli lɛ, tsɔji lɛ fɛɛ baafite.”
Nyɛminuu Martin wie yɛ nɔ ni nuu lɛ wie lɛ he akɛ: “Etamɔ nɔ ni jwɛŋmɔ yɛ enɛ mli, shi eku ehiɛ eshwie Nuŋtsɔ lɛ nɔ; ni Nuŋtsɔ lɛ ji mɔ ni efi wɔsɛɛ be fɛɛ be.” Nɔ ni Nyɛminuu Martin wie lɛ ji anɔkwale. Be ni nuu lɛ bashara shi yɛ jɛmɛ lɛ sɛɛ etsɛɛɛ lɛ, daa gbi lɛ nyɛmimɛi lɛ kalaa woji 2,000.
Nyɛmimɛi komɛi damɔ tsɔji ni akɛkalaa woji lɛ ekomɛi asɛɛ yɛ woji akalamɔhe lɛ
WƆTSƆ REDIO NƆ WƆSHIƐ WƆTSƆƆ MƐI BABAOO
Yɛ woji ni Yehowa webii lɛ kala lɛ sɛɛ lɛ, amɛtsɔ gbɛ kroko nɔ amɛshiɛ Nyɔŋmɔ Maŋtsɛyeli lɛ he sane lɛ amɛhã mɛi. No ji, redio nɔ ni amɛshiɛ yɛ lɛ. Hɔgbaa shwane, February 26, 1922 lɛ, Nyɛminuu Rutherford shiɛ yɛ redio nɔ klɛŋklɛŋ kwraa. Ehã maŋshiɛmɔ ni yitso ji, “Mɛi Akpekpei Abɔ Ni Yɔɔ Bianɛ Lɛ Gboiŋ Gbi Ko Gbi Ko” lɛ yɛ redio steshɛŋ ko ni atsɛɔ lɛ KOG, ni yɔɔ Los Angeles, yɛ California, yɛ U.S.A. lɛ nɔ.
Mɛi aaafee 25,000 ni bo maŋshiɛmɔ lɛ toi, ni amɛteŋ mɛi komɛi ŋmala woji kɛtsɔɔ bɔ ni amɛnya he amɛhã. Mɛi ni ŋmala woji nɛɛ ateŋ mɔ kome ji, Willard Ashford ni yɔɔ Santa Ana yɛ California lɛ. Eda Nyɛminuu Rutherford shi, ni ekɛɛ ewiemɔ lɛ ŋɔɔ waa ni etaa mɔ tsuiŋ. Ewie kɛfata he akɛ: “Wɔshĩa lɛ mli bii lɛ ateŋ mɛi etɛ bɛ hewalɛ. No hewɔ lɛ, eji ohã wiemɔ nɛɛ yɛ tsũ ni tsa wɔnɔ lɛ mli po kulɛ, wɔnyɛŋ wɔbabo toi. Shi akɛni ohã yɛ redio nɔ hewɔ lɛ, wɔ fɛɛ wɔnyɛ wɔbo toi.”
Ahã wiemɔi yɛ redio lɛ nɔ yɛ otsii ni nyiɛ sɛɛ lɛ amli. Be ni afi lɛ ba naagbee lɛ, awie yɛ Buu-Mɔɔ lɛ mli akɛ, “kɛ́ hooo kwraa lɛ, mɛi 300,000 ebo wiemɔ lɛ toi kɛtsɔ redio nɔ.”
Bɔ ni mɛi nya maŋshiɛmɔi ni ahãa yɛ redio lɛ nɔ lɛ ahe lɛ hewɔ lɛ, nyɛmimɛi lɛ kpɛ amɛyiŋ akɛ amɛbaama amɛ diɛŋtsɛ amɛredio steshɛŋ yɛ Staten Island ni kɛ Brooklyn Betel jekɛɛɛ tsɔ lɛ. Nyɛmimɛi lɛ tsɔ redio steshɛŋ nɛɛ, ni ji WBBR lɛ nɔ amɛshiɛ sane kpakpa lɛ amɛhã mɛi babaoo.
“ADV”
Atswa adafi yɛ June 15, 1922 Blɔfo Buu-Mɔɔ lɛ mli akɛ, abaafee kpee yɛ Cedar Point, yɛ Ohio kɛjɛ September 5 kɛyashi September 13, 1922. Be ni nyɛmimɛi lɛ bashɛ Cedar Point lɛ, amɛná miishɛɛ waa, ni onaa akɛ amɛmiikpa nɔ ni baaya nɔ yɛ kpee lɛ shishi lɛ gbɛ waa.
Yɛ klɛŋklɛŋ wiemɔ ni Nyɛminuu Rutherford hã lɛ mli lɛ, ewie akɛ: “Miheɔ miyeɔ waa akɛ, Nuŋtsɔ lɛ baajɔɔ kpee nɛɛ nɔ, ni wɔkɛ ekãa baashiɛ yɛ shikpɔŋ nɛɛ nɔ fe bei fɛɛ ni eho.” Mɛi fɛɛ ni hã wiemɔ yɛ kpee lɛ shishi lɛ wo nyɛmimɛi lɛ hewalɛ ni amɛshiɛ kɛ ekãa.
Mɛi babaoo ni tee kpee ni afee yɛ Cedar Point, yɛ Ohio, yɛ 1922 lɛ
Sohaa September 8 lɛ, mɛi aaafee 8,000 ba kpee asa lɛ nɔ koni amɛbabo maŋshiɛmɔ ko ni Nyɛminuu Rutherford baahã lɛ toi. Amɛkɛ miishɛɛ kpa maŋshiɛmɔ nɛɛ gbɛ waa, ejaakɛ amɛna akɛ Nyɛminuu Rutherford baagbala “ADV” ni aŋmala yɛ amɛninefɔɔ woji lɛ anɔ lɛ mli. Be ni nyɛmimɛi lɛ yatara shi lɛ, amɛteŋ mɛi pii na akɛ akota mama agbo ko yɛ wiemɔ kpoku lɛ yiteŋ. Nyɛmi nuu ko ni atsɛɔ lɛ Arthur Claus lɛ fã gbɛ kɛjɛ Tulsa, yɛ Oklahoma, yɛ U.S.A. kɛba kpee lɛ. Eyatao he ko ni kɛ́ eta lɛ ebaanu wiemɔ lɛ jogbaŋŋ, ejaakɛ nakai beiaŋ lɛ abɛ maikrofoŋ.
“Wɔka wɔtoi wɔmiibo nɔ fɛɛ nɔ ni awieɔ lɛ toi jogbaŋŋ”
Bɔ ni afee ni nɔ ko nɔ ko akagbala mɛi ajwɛŋmɔ kɛje wiemɔ lɛ nɔ lɛ, sɛinɔtalɔ lɛ tswa adafi akɛ kɛ́ aje wiemɔ lɛ shishi lɛ, aŋmɛŋ mɔ ko mɔ ko gbɛ ni ebote kpee asa lɛ nɔ. Be ni atswa leebi 9:30 lɛ, Nyɛminuu Rutherford je ewiemɔ lɛ shishi, ni etsɛ Yesu wiemɔ ni yɔɔ Mateo 4:17 lɛ yisɛɛ. Jɛmɛ kɛɔ akɛ: “Ŋwɛi Maŋtsɛyeli lɛ ebɛŋkɛ.” (Ga Biblia) Be ni Nyɛminuu Rutherford tsɔɔ bɔ ni adesai baafee amɛnu Maŋtsɛyeli nɛɛ he lɛ, ewie akɛ: “Yesu diɛŋtsɛ wie akɛ yɛ be ni eba lɛ mli lɛ, nikpamɔ ko baaya nɔ, ni ebaatsɔ no nɔ ebua mɛi ni ji anɔkwafoi diɛŋtsɛ lɛ anaa.”
Nyɛminuu Claus wie akɛ: “No mli lɛ, wɔka wɔtoi wɔmiibo nɔ fɛɛ nɔ ni awieɔ lɛ toi jogbaŋŋ.” Shi trukaa lɛ, emusu la lɛ, ni ekɛ ehiɛ tsɔɔ shinaa lɛ naa gbɛ. Ya ni eyaa lɛ eŋɔɔɔ enaa kwraa, ejaakɛ ele akɛ kɛ́ eje kpo lɛ, ahãŋ eba mli dɔŋŋ.
Minitii fioo komɛi asɛɛ lɛ, ena akɛ ehe ejɔ lɛ fioo. Be ni eeku esɛɛ lɛ, enu ni aatswa dɛ̃ waa yɛ kpee asa lɛ nɔ. Enɛ hã etswa efai shi waa akɛ, ebaafee bɔ fɛɛ bɔ ni ebaanyɛ koni ebo wiemɔ lɛ fã lɛ ni eshwɛ lɛ toi, kɛ́ no baabi ni ekwɔ kɛya tsũ lɛ yiteŋ po. No mli lɛ, Nyɛminuu Claus eye afii 23, no hewɔ lɛ oblanyo ji lɛ. Eyana he ko ni ebaanyɛ etsɔ kɛkwɔ kɛya samfɛji komɛi ni afee yɛ tsũ lɛ yiteŋ lɛ anaa. Afee samfɛji nɛɛ koni kane atsɔ jɛmɛ kɛba tsũ lɛ mli. Be ni eshɛ samfɛji lɛ anaa lɛ, ena akɛ amɛnaa kamɔ ni eenu nɔ fɛɛ nɔ ni awieɔ yɛ tsũ lɛ mli lɛ jogbaŋŋ.
Shi be ni Arthur shɛ tsũ lɛ yiteŋ lɛ, ena akɛ enanemɛi komɛi yɛ jɛmɛ momo. Amɛteŋ mɔ kome ni atsɛɔ lɛ Frank Johnson lɛ gbee foi kɛba eŋɔɔ ni ebi lɛ akɛ, “Ani ohiɛ kakla yɛ ohe?”
Arthur hã hetoo akɛ: “Mihiɛ eko.”
Kɛkɛ ni Frank kɛɛ lɛ akɛ: “Yehowa etsɔ onɔ ehã wɔsɔlemɔ hetoo. Ona mama agbo nɛɛ ni akota ni akɛ kpãji efimɔ kɛkpɛtɛ plɛkoi nɛɛ ahe lɛ? Aŋma nɔ ko yɛ nɔ. Bo Kojolɔ lɛ toi jogbaŋŋ.a Kɛ́ ekɛɛ ‘nyɛtswaa’ nɔ ni ji shii enyɔ nɔ lɛ, folɔmɔ kpãji ejwɛ nɛɛ.”
No hewɔ lɛ, Arthur hiɛ ekakla lɛ yɛ edɛ̃ ni ekɛ nyɛmimɛi krokomɛi lɛ miimɛ kɛyashi amɛbaanu nɔ ni akɛɛ amɛ akɛ kɛ́ Nyɛminuu Rutherford wie lɛ amɛfolɔ kpãji lɛ. Agbɛnɛ lɛ, be lɛ bashɛ. Nyɛminuu Rutherford kɛ ekãa kɛ gbee ni wa kɛɛ akɛ: “Nyɛfea Nuŋtsɔ lɛ odasefoi anɔkwafoi. Nyɛyaa nyɛhiɛ kɛyashi be mli ni Babilon he nibii fɛɛ aaatsɔ amaŋfɔ. Nyɛgbɛa sane lɛ nyɛshwãa kɛyaa shɔŋŋ kɛ he fɛɛ he. Esa akɛ je lɛ ale akɛ Yehowa ji Nyɔŋmɔ, ni akɛ Yesu Kristo ji maŋtsɛmɛi a-Maŋtsɛ kɛ nuŋtsɔmɛi a-Nuŋtsɔ. Enɛ ji gbii fɛɛ amli gbi lɛ. Naa, Maŋtsɛ lɛ miiye nɔ! Nyɛji enajiaŋdamɔlɔi sanejajelɔi. No hewɔ lɛ, nyɛtswaa, nyɛtswaa, nyɛtswaa Maŋtsɛ lɛ kɛ e-Maŋtsɛyeli lɛ he adafi!”
Arthur kɛɛ ekɛ nyɛmimɛi krokomɛi lɛ folɔ kpãji lɛ ni mama lɛ fɛne fɛfɛo. No mli lɛ, aŋma yɛ nɔ akɛ, “Advertise the King and Kingdom,” (Nyɛtswaa Maŋtsɛ Lɛ Kɛ Maŋtsɛyeli Lɛ He Adafi). Enɛ hã ana nɔ ni “ADV” lɛ tsɔɔ.
NITSUMƆ KO NI HE HIAA WAA
Kpee ni afee yɛ Cedar Point lɛ ye ebua nyɛmimɛi lɛ ni amɛkɛ amɛjwɛŋmɔ ma shiɛmɔ nitsumɔ lɛ nɔ, ni amɛteŋ mɛi ni tsui tsirɛ amɛ lɛ kɛ miishɛɛ tsu nitsumɔ ni he hiaa nɛɛ. Nyɛmi nuu gbɛgbalɔ ko ni jɛ Oklahoma, yɛ U.S.A. lɛ wie yɛ wolo ko ni eŋma lɛ mli akɛ: “Mɛi ni yɔɔ he ni wɔyashiɛ yɛ lɛ ateŋ mɛi pii tsuɔ nii yɛ hei ni atsaa nɔ ni akɛfeɔ kootaa yɛ, ni amɛmiiye ohia futaa.” Ewie akɛ, bei pii lɛ, kɛ́ amɛgba amɛ saji ni yɔɔ Golden Age magazin lɛ mli lɛ, mɛi lɛ fóɔ. Be ni emuɔ esane lɛ naa lɛ, ewie akɛ: “Eŋɔɔ wɔnaa waa akɛ wɔná hegbɛ wɔmiishɛje amɛmii.”
Yesu wie yɛ Luka 10:2 lɛ akɛ: “Nikpamɔ lɛ fa, shi nitsulɔi lɛ faaa.” Biblia Kaselɔi lɛ na akɛ wiemɔi nɛɛ ji anɔkwale, ni no hewɔ lɛ, esa akɛ amɛkɛ ekãa atsu shiɛmɔ nitsumɔ lɛ. Be ni afi lɛ kɛɛ ebaa naagbee lɛ, amɛfai shi ni amɛtswa akɛ amɛbaashiɛ Maŋtsɛyeli lɛ he sane lɛ yɛ he fɛɛ he lɛ mli ewa waa.
a Gbɛ́i kroko ni nyɛmimɛi komɛi kɛtsɛɔ Nyɛminuu Rutherford ji, “Kojolɔ lɛ,” ejaakɛ bei komɛi lɛ, esɔmɔɔ akɛ kojolɔ yɛ Missouri, yɛ U.S.A.