Maŋtsɛyeli Ekomefeemɔ Yɛ Diɛŋtsɛ Ŋmɛnɛ
“Beni nyɛaanu akɛ nibii nɛɛ etsɔ naa shi lɛ, nyɛnaa nyɛlea akɛ Nyɔŋmɔ maŋtsɛyeli lɛ eshɛ eta.”—LUKA 21:31.
1. Yesu gba yɛ mɛni he yɛ Luka yitso 21?
1 YESU KRISTO, gbelɔi lɛ ateŋ mɔ ni da fe fɛɛ lɛ ji mɔ ni wie wiemɔi ni yɔɔ yiteŋgbɛ nɛɛ. Ni mɛni nibii Yesu wieɔ he yɛ biɛ lɛ? Nibii ni ebɔle wɔhe kɛkpe yɛ ŋmɛnɛŋmɛnɛ je ni ekomefeemɔ bɛ mli nɛɛ mli lɛ! Je lɛ miikumɔ. Enɛ ji nɔ ni Yesu gba yɛ he ákɛ jeŋ gbɛjianɔtoo lɛ “naagbee” lɛ he okadi lɛ fã ko, beni ewie “tai kɛ atuatsemɔi, . . . ni jeŋmaji afimɔ lɛ aaaba shikpɔŋ lɛ nɔ, ni amɛaafee yeyeeye” he lɛ. (Mateo 24:3, 7, 8; Luka 21:9, 25) Ekomefeemɔ ni bɛ yɛ he fɛɛ he! Shi ani esa akɛ Yehowa Odasefoi ahao yɛ ekomefeemɔ ni bɛ je lɛ mli lɛ hewɔ?
2. Te esa akɛ wɔfee wɔnii yɛ shihilɛi ni yɔɔ je lɛ mli lɛ he wɔha tɛŋŋ, ni mɛni hewɔ?
2 Wɔ Nuŋtsɔ lɛ haa hetoo ehaa wɔ. Yesu kɛɛ akɛ: “Shi beni nibii nɛɛ aaatsɔ naa shi lɛ, no lɛ nyɛkwɛa ŋwɛi ni nyɛholea nyɛyitsei anɔ, ejaakɛ nyɛkpɔmɔ lɛ miibɛŋkɛ.” (Luka 21:28) Kpɔmɔ kɛmiijɛ mɛni mli? Kɛmiijɛ jeŋ ni ekomefeemɔ bɛ mli ni he miiye kɛ hela ni baagbe lɛ lɛ mli.—1 Yohane 5:19.
Maŋkwramɔŋ Fimɔi
3. Gbɔmɛi ni le nii lɛ miitsɔɔ akɛ amɛsumɔɔɔ shihilɛ ni yaa nɔ yɛ maŋkwramɔŋ lɛ yɛ mɛɛ gbɛ nɔ?
3 Jeŋmaji Ekomefeemɔ lɛ po teɔ shi woɔ gbɛ́i ni lɛ diɛŋtsɛ ehiɛ lɛ. Ebaanyɛ efee nɔ fɛɛ nɔ, shi jeee ekomefeemɔ. Yɛ be mli ni ewoloŋmalɔ nukpa lɛ wieɔ eshiɔ bɔ ni Shweshweeshwe Shihilɛ Gwabɔɔ lɛ nyɛɛɛ ekɛ shweshweeshwe shihilɛ kɛ toiŋjɔlɛ aba lɛ he lɛ, ejaje akɛ: “Wɔmiibɛŋkɛ majimaji ateŋ be hee ko ni mɔ fɛɛ mɔ yeɔ etsui naa sane lɛ he.” Ekomefeemɔ ni bɛ lɛ yɛ gbeyei. Mɔ ko ni ŋmaa saji daa yɛ Washington Post adafitswaa wolo lɛ mli lɛ kɛɛ akɛ: “Anyɛɛɛ amɔ saji anaa dɔŋŋ.” Amerika nɔyeli lɛ mli nitsulɔ ko ni ji onukpa kɛ mɔ ni abiɔ lɛ saji yɛ maŋkwramɔŋ nibii ahe lɛ ŋma akɛ: “Kɛjɛ 1960 afii lɛ kɛbaa nɛɛ, nɔyelii ni yɔɔ he fɛɛ he, Boka kɛ Anai fɛɛ nyɛɛɛ nɔ ko afee dɔŋŋ.” Ni tsutsu Amerika bɔfo kɛha Jeŋmaji Ekomefeemɔ lɛ ewie eto momo akɛ Gwabɔɔ Wulu lɛ “miitsɔ̃ nibii ni Shishinumɔ bɛ he lɛ Afeemɔ he loo Nikwɛmɔ he.”
4. Luka 21:26 miiba mli bianɛ yɛ mɛɛ naakpɛɛ gbɛi anɔ?
4 Shi nɔ ni ehiii fe fɛɛ lɛ po baanyɛ aba, ejaakɛ majimaji ateŋ akaŋshii lɛ amli miiwo wu, ni jeŋ hewalɛi ni hiɛ nuklea tawuu nii lɛ ebua nuklea okpɛlɛmii ni baanyɛ afite maji ni tamɔ Hiroshima lɛ 1,600,000 anaa. Tsutsu Amerika bɔfo kɛha Moskow lɛ naa nɛkɛ jeŋ hewalɛi enyɔ nɛɛ akɛ amɛnyiɛ “gbɛ ni aaaha amɛkpe hiɛ kɛ hiɛ lɛ nɔ,” ni ejaje akɛ “nɔ ko baagbɛɛ loo ebaafɛ́ kɛ̃ yɛ gbɛ lɛ nɔ he ko. Enɛɛmɛi ji yibii ni wɔ jeŋ ni ekomefeemɔ bɛ mli nɛɛ ewo ŋmɛnɛ. Oshara kɛ hegbeyeiwoo lɛ ji nɔ ni yɔɔ diɛŋtsɛ. Etamɔ bɔ pɛ ni Yesu kɛɛ akɛ ebaaba yɛ “nibii agbɛjianɔtoo lɛ naagbee” lɛ: “Ni nɔ aaanyɔnyɔ gbɔmɛi anɔ yɛ gbeyei kɛ nibii ni baa je lɛŋ lɛ agbɛkwɛmɔ hewɔ; ejaakɛ aaahoso ŋwɛi hewalɛi lɛ tete.” (Luka 21:26) Hɛɛ, ŋwɛi tete po, yɛ be mli ni jeŋmaji lɛ saa amɛhe koni amɛkɛ osramaŋ ni tere nuklea okplɛmii abɔle shi yɛ ŋwɛiniiaŋ lɛ!
Jarayeli Nitsumɔi Wuji Miidida
5. Mɛɛ gbeyeishemɔ ni miishɛɛ bɛ mli ji nɔ ni eha jarayeli je lɛ he kɛkpe?
5 Ekomefeemɔ ni bɛ kɛ gbeyeishemɔ hu yɛ jarayeli je lɛ mli. Jeŋ Shikatoo he lɛ nɔkwɛlɔ lɛ kɛɛ akɛ, “Miheee miyeee akɛ nɔ fɛɛ nɔ baahi shi shweshweeshwe yɛ afii nyɔŋma ni baa nɛɛ mli.” Jarayeli maji wuji 24 ni feɔ guɔyeli nibii kpe yɛ 1982 mli, ni agba nɔ ko ni miishɛɛ bɛ mli aha amɛ akɛ amɛbaaná gbɔmɛi akpekpei 30 ni bɛ nitsumɔ yɛ 1983 mli. Gbalɛ nɛɛ ba mli anɔkwale!
6. Mɛni ji nɔ ni Nyɔŋmɔ Wiemɔ lɛ kɛɔ yɛ nɔ̃ ni jamɔ aaana yɛ shikahelɛtemɔ kɛ nɔ ni baajɛ mli aba lɛ he?
6 Mɔ ko ni ná Nobel kunimyeli jweremɔ nɔ̃ lɛ eko yɛ shikahelɛtemɔ mli mua jeŋ shihilɛ lɛ naa yɛ nɛkɛ wiemɔi nɛɛ amli, “Nɔ fɛɛ nɔ yɛ gbeyei.” Ni je lɛŋ jamɔ kɛ ehe ewo enɛ mli vii. “Nui babaoo” lɛ ni yɔɔ Kpojiemɔ 17:1, 15—je ni leee Nyɔŋmɔ nɛɛ mli “maji kɛ asafoi kɛ jeŋmaji kɛ majianɔwiemɔi”—lɛ miigbala amɛhe shi kɛmiijɛ jamɔ sɛɛ ni amɛfiɔ lɛ mli, ni enɛ eha shika ni akɛfiɔ jamɔ sɛɛ lɛ hu miita. (Okɛto Kpojiemɔ 16:12 he.) Shi shikahelɛtemɔ he naagba ni sɔlemɔi lɛ kɛkpeɔ amrɔ nɛɛ lɛ jeee nɔ ko kwraa kɛ akɛto fimɔ ni amɛbaanu he yɛ be mli ni Jeŋ Fɛɛ Nuŋtsɔ Yehowa kɛ fɔbuu kojomɔ baa amɛnɔ ni ehaa wiemɔi nɛɛ baa mli lɛ he lɛ: “Naa, nɔ fɔŋ nyiɛ nɔ fɔŋ sɛɛ kɛmiiba! Amɛjwiɛtɛi lɛ amɛbaashɛrɛ amɛshwie blohui lɛ amli, ni amɛaabu amɛshika lɛ akɛ nɔ ko ni anyaŋeɔ; amɛjwiɛtɛi kɛ amɛshika lɛ nyɛŋ amɛyiwala ahere yɛ Yehowa mlifu gbi lɛ nɔ.” (Ezekiel 7:5, 19) Ni jarayeli nitsumɔi wuji lɛ amli hiɛjoolɔi ni kudɔɔ amɛ lɛ baaná fimɔ ni baaba je lɛŋ jamɔi anɔ lɛ mli gbɛfaŋnɔ!—Kpojiemɔ 18:2, 3, 16.
Jamɔ Mli Ekomefeemɔ Ni Bɛ Ni Anyɛŋ He Nɔ Ko Afee
7. Katolek jamɔ nyɛɛɛ ekɛ ekomefeemɔ aba yɛ mɛɛ gbɛ nɔ?
7 Nyɛhaa wɔkwɛa jamɔŋ je lɛ jogbaŋŋ agbɛnɛ. Ekomefeemɔ ni bɛ yɛ biɛ lɛ ji nɔ ni yɔɔ diɛŋtsɛ ni haa mɔ he jɔ̃ɔ lɛ. Katolek jamɔ lɛ tsuɔ osɔfoi ni wuɔ ta yɛ duji amli kɛ osɔfonukpai ni biɔ ni akpa nuklea tawuu nii afeemɔ lɛ fɛɛ he nii. Roma paapa lɛ tsɛ 1983 akɛ Afi Krɔŋkrɔŋ. Ani enɛ ye bua? Jeŋmaji ateŋ akaŋshii lɛ mli bawo wu moŋ. Kaimɔ hu akɛ papa lɛ tsɛ afi 1933 akɛ eji Afi Krɔŋkrɔŋ, ni mɛni jɛ mli ba? Hitler baná hewalɛ ni etee nibii sɔrɔtoi ni tsara nɔ kɛba ni kɛ Jeŋ Ta II ba lɛ shi.
8. Mɛɛ shihilɛi ni kɛ ehe kpaaa gbee anaa yɛ Protestant jamɔi amli?
8 Jeŋ Sɔlemɔi Agwabɔɔ ni Protestant kɛ Ortodɔks sɔlemɔi sɔrɔtoi 301 kɛ amɛmlibii aaafee akpekpei 400 ni fiɔ sɛɛ lɛ, etsu too loo shika ni shɛɔ Amerika shika dɔla akpei ohai abɔ amɛkɛha nɔyeli hiɛ atuatselɔi ni hiɛ maŋkwramɔŋ jwɛŋmɔ. Jamɔi sɔrɔtoi fe 1,200 yɛ U. S. Amerika pɛ. Mɛɛ tɛtrɛmantɛrɛ kpamɔ ni kɛ ehe kpaaa gbee po gbɛɛɔ nɛkɛ! Ekomefeemɔ ni bɛ amɛteŋ lɛ eye ebua ni “atuatsemɔi” kɛ “mlakwamɔ” ni Yesu kɛɛ akɛ ebaahi shi diɛŋtsɛ yɛ “nibii agbɛjianɔtoo lɛ naagbee” be lɛ mli lɛ eba babaoo nakai lɛ.—Luka 21:9; Mateo 24:3, 12.
9. Te aaafee tɛŋŋ ayoo anɔkwale Kristofoi asafo lɛ?
9 Mligbalamɔ loo ekomefeemɔ ni bɛ ni anyɛŋ he nɔ ko afee ni anaa yɛ Kristendom jamɔi lɛ amli ŋmɛnɛ lɛ yɛ sɔrɔto kwraa yɛ bɔ ni bɔfo Paulo tsɔɔ bɔ ni anɔkwale Kristofoi asafo lɛ ji akɛ amɛmiibɔ mɔdɛŋ ni amɛto “mumɔ ekomefeemɔ . . . yɛ hejɔlɛ kpãa lɛ mli” lɛ he. Paulo kɛɛ: “Gbɔmɔtso kome kɛ mumɔ kome, . . . Nuŋtsɔ kome, hemɔkɛyeli kome, baptisimɔ kome, Nyɔŋmɔ kɛ mɛi fɛɛ atsɛ kome ni yɔɔ mɛi fɛɛ nɔ ni etsɔɔ mɛi fɛɛ mli ni eyɔɔ mɛi fɛɛ mli lɛ.”—Efesobii 4:3-6.
He Ni Ekomefeemɔ Yɔɔ Babaoo
10. Nɛgbɛ abaana “mumɔ ekomefeemɔ . . . yɛ hejɔlɛ kpaa lɛ mli” lɛ yɛ bianɛ, ni mɛni hewɔ jɛmɛ pɛ anaa yɛ lɛ?
10 Nɛgbɛ ji he ni wɔbaana “mumɔ ekomefeemɔ lɛ yɛ hejɔlɛ kpaa lɛ mli” lɛ yɛ? Jeee yɛ je lɛ mli, ejaakɛ ájie wɔ kɛjɛ Satan je lɛ kɛ emaŋkwramɔ, eshikahelɛtemɔ kɛ jamɔŋ ekomefeemɔ ni bɛ lɛ mli. Ákɛ Kristofoi ni wɔnifeemɔ damɔ Biblia lɛ nɔ lɛ, wɔjɛɛɛ je ni ekomefeemɔ bɛ mli nɛɛ mli. No hewɔ ni Yesu kɛɛ yɛ be mli ni esɔleɔ ehaa esɛɛnyiɛlɔi ni afɔ amɛ mu lɛ, akɛ: “Amɛjɛɛɛ je lɛ mli taakɛ bɔ ni mi hu mijɛɛɛ je lɛ mli lɛ.” Ni ekɛfata he akɛ: “Shi jeee mɛnɛɛmɛi ahewɔ kɛkɛ mibiɔ lɛ, shi mɛi ni baahe minɔ aye yɛ amɛwiemɔ naa lɛ hu ahewɔŋ; koni amɛfɛɛ amɛfee ekome, taakɛ bɔ ni bo, Ataa, oyɔɔ mimli ni mi hu miyɔɔ omli lɛ, koni amɛ hu amɛfee ekome yɛ wɔmli, koni je lɛ ahe aye akɛ bo otsumi.”—Yohane 17:16-21.
11. Anɔkwale Kristofoi etsɔ “kuu kome” yɛ mɛɛ gbɛ nɔ?
11 Wɔnaa ekomefeemɔ ni yɔɔ naakpɛɛ nɛɛ yɛ Yehowa Odasefoi amajimaji asafo lɛ teŋ. Nɔ ni yɔɔ miishɛɛ ji akɛ, akpekpei abɔ ejɛ je lɛ mli amɛyoo ekomefeemɔ nɛɛ, ni mɛnɛɛmɛi ateŋ mɛi pii ni kaseɔ Nyɔŋmɔ Wiemɔ lɛ miibua amɛhe naa agbɛnɛ akɛ Nuŋtsɔ lɛ “toi krokomɛi.” Yɛ be mli ni mɛnɛɛmɛi kɛ “asafoku bibioo” ni ji Kristofoi ni afɔ amɛ mu lɛ feɔ ekome lɛ, amɛ fɛɛ amɛbatsɔɔ “kuu kome” yɛ Tookwɛlɔ Kpakpa lɛ shishi. (Yohane 10:16; Luka 12:32) Amɛfɛɛ amɛyɛ miishɛɛ akɛ aaatsɛ amɛ Yehowa Odasefoi, ni ábua amɛ naa awo Maŋtsɛyeli ekomefeemɔ ni yɔɔ diɛŋtsɛ mli!
Nɔ Hewɔ Ni “Maŋtsɛyeli” Ekomefeemɔ
12. (a) Mɛni hewɔ esa akɛ Nyɔŋmɔ Maŋtsɛyeli lɛ afee sane ni feɔ wɔ ekome yɛ wɔshihilɛ mli lɛ? (b) Mɛni hewɔ esa akɛ wɔna miishɛɛ yɛ ekomefeemɔ ni bɛ loo mligbalamɔ ni faa babaoo yɛ je lɛŋ lɛ fɛɛ sɛɛ?
12 Mɛni hewɔ wɔkɛɔ akɛ, Maŋtsɛyeli ekomefeemɔ? Ojogbaŋŋ, ani Nyɔŋmɔ Maŋtsɛyeli lɛ jeee Biblia muu lɛ fɛɛ mli saneyitso? No hewɔ lɛ, ani esaaa akɛ Maŋtsɛyeli lɛ feɔ saneyitso ni feɔ mɛi ekome yɛ wɔshihilɛ mli? Éfee wɔ miishɛɛ akɛ wɔmiina Yesu okadi ni tsɔɔ akɛ ato Maŋtsɛyeli lɛ ama shi yɛ ŋwɛi lɛ mlibaa, yɛ 1914 afi ni he hiaa waa lɛ mli. Ni Yesu ekɛɛ wɔ akɛ wɔna miishɛɛ kɛ wɔna akɛ Harmagedon ahum ni edi tuŋŋ lɛ miibua ehe naa kɛmiijɛ nakai be lɛ. Ekɛɛ wɔ akɛ “yinɔ” ni yɔɔ wala mli yɛ 1914—afi nɔ ni okadi lɛ mlibaa je shishi lɛ—“hoŋ, ja nii nɛɛ fɛɛ eba mli da.” (Mateo 24:34) Nakai “yinɔ” lɛ mlibii lɛ ateŋ mɛi komɛi baanyɛ ahi shi kɛyashi afii oha lɛ naagbee. Shi nibii pii yɛ ni tsɔɔ akɛ “naagbee lɛ” ebɛŋkɛ kwraa fe nakai!
13. Mɛni hewɔ wɔsheee gbeyei taakɛ jeŋ ni ekomefeemɔ bɛ mli lɛ feɔ lɛ?
13 Yehowa gbalɔ lɛ wieɔ amanehulu ni baa lɛ he akɛ: “Mɛɛ lɛ kɛ̃; ejaakɛ ebaaba lɛlɛŋ, ekpeŋ sɛɛ.” (Habakuk 2:3) Beni be shwieɔ mli lɛ, wɔshee nɔ ni je ni ekomefeemɔ bɛ mli lɛ sheɔ lɛ gbeyei lɛ gbeyei, ejaakɛ áfee wɔ ekome yɛ jeŋ fɛɛ yɛ Maŋtsɛyeli lɛ shishi. (Mateo 6:9, 10) Ni wɔ anunyam ekomefeemɔ lɛ ji nɔ ni yɔɔ diɛŋtsɛ. Enɛɛmɛi fɛɛ eba mli taakɛ Yehowa blema gbalɔi lɛ gba fɔ shi lɛ.—Yesaia 9:6, 7; Daniel 2:44; 7:13, 14, 27.
‘Wui Ni He Ekwakwao’ Ba Wala Mli
14. Mɛɛ naakpɛɛ nii atsɔɔ mli yɛ Ezekiel 37:1-4?
14 Yɛ enɛ hewɔ lɛ, nyɛhaa wɔkwɛa Ezekiel yitso 37 lɛ mli. Mɛni gbalɔ lɛ kɛɔ?
“Yehowa nine ba minɔ, ni ewomi kɛje kpo yɛ Yehowa mumɔ lɛŋ, ni eyayi mi shi yɛ jɔɔ ni wui sɔŋŋ eyi mli tɔ lɛ teŋ; ni eha mibɔle amɛ kɛkpe: ni naa, amɛyi fa naakpa yɛ jɔɔ kpelenee lɛ nɔ, ni naa amɛhe ekwakwao naakpa. Ni ekɛɛ mi akɛ: Gbɔmɔ bi, aso wui nɛɛ ayi aaana wala lo? Ni mikɛɛ: Nuŋtsɔ Yehowa, bo ole! Ni ekɛɛ mi akɛ: Gbaa oshwie nɛkɛ wui nɛɛ anɔ, ni okɛɛ amɛ akɛ: Nyɛ wui ni nyɛhe ekwakwao, nyɛboa Yehowa wiemɔ toi!”—Ezekiel 37:1-4.
15. Mɛɛ ŋmɛnɛŋmɛnɛ beaŋ shihilɛ afee he mfoniri yɛ jɛmɛ lɛ?
15 Ani obaanyɛ osusu nɔ ko ni tamɔ nɛkɛ he? Jɔɔ kpeteŋkpele ni wui ni he ekwakwao eyi mli obɔ tɔ! Shi enɛ jeee nɔ ko ni ba yɛ Harmagedon sɛɛ. Etsɔɔ nibii ni baa mli yɛ wɔ afii oha nɛɛ nɔŋŋ mli. Ejaakɛ nakai wui lɛ damɔ shi kɛha Nyɔŋmɔ tsuji ni yɔɔ shikpɔŋ nɔ lɛ ashihilɛ ni wala bɛ mli, ni nitsumɔ bɛ mli yɛ nakai be lɛ mli lɛ.
16, 17. Mɛni Yehowa wo shi akɛ ebaafee, ni enɛ baafee naakpɛɛ nii yɛ mɛɛ gbɛ nɔ?
16 Shi, Yehowa fee nɔ ko yɛ enɛ he. Bó lɛ diɛŋtsɛ ewiemɔi lɛ atoi:
“Bɔ ni Nuŋtsɔ Yehowa kɛɔ wui nɛɛ nɛ: Naa, maha mumɔ abote nyɛmli, ni nyɛyi aaana wala! Ni mikɛ faai aaashwie nyɛnɔ, ni maha loo aba nyɛhe, ni mikɛ hewolo aaaha nyɛhe, ni mikɛ mumɔ aaawo nyɛmli, ni nyɛyi aaana wala, ni nyɛaana nyɛle akɛ miji Yehowa.”
No hewɔ lɛ, amɛba wala mli, “ta babaoo diɛŋtsɛ.”—Ezekiel 37:5-10.
17 Yehowa fee nɔ ko ni jeŋ nilelɔ ko nyɛŋ akase efeemɔ yɛ biɛ. Ewaaa akɛ jeŋ nilelɔi aaabua adesai awui anaa ni amɛto taakɛ wɔnaa yɛ blema nibii atoohe nɛkɛ yɛ ŋmɛnɛ lɛ. Shi mɛɛ jeŋ nilelɔ enyɛ ekɛ fãi kɛ hewolo eha wui ni tamɔ nɛkɛ he ni ekɛ wala mumɔ hu ewo mli?
18. (a) Mɛni hewɔ shihilɛ mli ni Nyɔŋmɔ webii yɔɔ yɛ 1918 kɛ 1919 shishijee mli lɛ tamɔ nɔ ni hiɛnɔkamɔ ko bɛ mli kwraa lɛ? (b) Ni taakɛ gbalɛ lɛ tsɔɔ lɛ, Yehowa kai anɔkwafoi nɛɛ yɛ mɛɛ gbɛ nɔ?
18 Shi Yehowa Nyɔŋmɔ fee naakpɛɛ nii nɛɛ diɛŋtsɛ yɛ ŋmɛnɛŋmɛnɛ beaŋ Yehowa Odasefoi ayinɔsane mli. Agbɛ Nyɔŋmɔ webii lɛ ashwã tamɔ wui ni he ekwakwao yɛ Jeŋ Ta I be lɛ mli, aŋa amɛ asafo lɛ yitso ni yɔɔ Brooklyn lɛ, ni awo amɛ onukpai ni kwɛɔ woji akalamɔ nɔ lɛ tsuŋ afii ni shɛɔ 20 ni amɛshiɛmɔ niŋ tsumɔ lɛ sɛɛ fo. Shihilɛ mli ni amɛyɔɔ yɛ 1918 kɛ 1919 mli lɛ tamɔ nɔ ni hiɛnɔkamɔ ko kwraa bɛ kɛha amɛ. Shi Yehowa kai nakai Maŋtsɛyeli lɛ bɔfoi anɔkwafoi lɛ. Ewaje amɛ ekoŋŋ yɛ 1919 taakɛ bɔ ni egba efɔ shi yɛ Ezekiel 37:14 lɛ:
“Ni mikɛ mimumɔ lɛ aaawo nyɛ, mli, ni nyɛyi aaana wala, ni mikɛnyɛ aaato nyɛ diɛŋtsɛ nyɛ shikpɔŋ lɛ nɔ, ni nyɛaana nyɛle akɛ mi, Yehowa, miwie ni mifee, Yehowa kɛɛ.”
19. (a) Yehowa saa ebua ewebii lɛ anaa ekoŋŋ yɛ mɛɛ gbɛ nɔ, ni kɛha mɛɛ yiŋtoo? (b) Mɛni hewɔ ehe ebahia akɛ alɛɛ Asafo lɛ nitsumɔi amli yɛ jeŋ fɛɛ lɛ?
19 No hewɔ lɛ Yehowa saa ekɛ ewebii ni awaa amɛyi lɛ ba mumɔŋ shweremɔ shikpɔŋ nɔ ekoŋŋ ni ekɛ nitsumɔ wo amɛdɛŋ koni amɛye Maŋtsɛyeli odase ni ŋmɛnɛ egbɛ eshwa shikpɔŋ lɛ nɔ he fɛɛ he lɛ. Amrɔ nɛɛ, akɛ nɔ ni fe ŋmlɛtswaai akpeiakpe tsuɔ nii akɛjajeɔ sanekpakpa lɛ daa gbi. Nɛkɛ odaseyeli babaoo nɛɛ eha ehe ebahia akɛ alɛɛ Buu Mɔɔ Asafo lɛ nitsumɔi ni yɔɔ Brooklyn kɛ nɔ ni yɔɔ Wallkill, New York, lɛ mli babaoo diɛŋtsɛ. Enɛɛmɛi kɛ nitsumɔ he niji babaoo ni yɔɔ je lɛŋ he fɛɛ he ni akalaa woji hu yɛ jɛmɛ lɛ efee ekome kɛmiifee Bibliai, woji kɛ woji tɛtrɛbii kɛ hewalɛwoo hu koni no aha “ashiɛ maŋtsɛyeli lɛ he sanekpakpa nɛɛ atsɔɔ je nɛŋ fɛɛ, ni akɛye jeŋmaji lɛ fɛɛ odase; ni no dani naagbee lɛ aaaba.”—Mateo 24:14.
20. Mɛni ebatsɔ nɔ ni yɔɔ diɛŋtsɛ agbɛnɛ, ni yijiemɔ lɛ ji namɔ nɔ̃?
20 Akɛ Odasefoi nɛɛ ni ásaa ato amɛ gbɛjianɔ ekoŋŋ, ni no haa ekomefeemɔ yɛ nifeemɔ mli ni yɔɔ naakpɛɛ nɛɛ baa lɛ he yijiemɔ haa namɔ? “Mi Yehowa, miwie, ni mifee, Yehowa kɛɛ.” No hewɔ lɛ efee Maŋtsɛyeli Iɛ he nii ni yɔɔ diɛŋtsɛ.
Odaseyeli Ni Mli Lɛɛɔ
21. (a) Yehowa Odasefoi ejie amɛhe kpo akɛ amɛtamɔ klɛŋklɛŋ afii oha lɛ mli Kristofoi lɛ yɛ mɛɛ gbɛ nɔ? (b) Aafɔ nine aatsɛ mɛi kɛmiiha mɛni, ni mɛni ejɛ mli eba?
21 Odaseyeli kpeteŋkpele lɛ mlilɛɛmɔ miiya nɔ yɛ shikpɔŋ lɛ fɛɛ nɔ, ni maŋsɛɛ sanekpakpa shiɛlɔi, gbɛgbalɔi kɛ asafo lɛ mli nitsulɔi anɔkwafoi miina mli gbɛfaŋnɔ. Ŋmɛnɛŋmɛnɛ beaŋ Yehowa Odasefoi lɛ miishiɛ sanekpakpa lɛ he hiɛnɔkamɔ lɛ tamɔ klɛŋklɛŋ afii oha lɛ mli Kristofoi lɛ fee lɛ yɛ “bɔɔ nii fɛɛ ni yɔɔ ŋwɛi shishi lɛ” mli. (Kolosebii 1:23) Akɛni wɔle akɛ “Mawu kpele ji Yehowa, kɛ maŋtsɛ kpele ni fe nyɔŋmɔi fiaa” hewɔ lɛ, wɔfɔɔ nine wɔtsɛɔ mɛi fɛɛ ni yɔɔ tsuijurɔ lɛ akɛ: “Nyɛbaa, ni wɔbumɔa shi ni wɔjaa lɛ, ni wɔkulaa shi yɛ Yehowa, wɔfeelɔ lɛ hiɛ.” Mɛɛ miishɛɛ ji enɛ, akɛ wɔɔle akɛ, kɛ aja mli lɛ, abaptisiɔ mɛi heei 3,000 daa otsi, ni akɛ amɛ baa ekome ni amɛkɛ Tookwɛlɔ Kpakpa lɛ too ku lɛ feɔ lɛ mli! Mɛnɛɛmɛi jaa “tsɛ lɛ yɛ mumɔ kɛ anɔkwale mli” bianɛ.—Lala 95:3-6; Yohane 4:23, 24.
22, 23. (a) Mɛni hewɔ ehe hiaa akɛ mɛi ni tamɔ gwantɛŋi lɛ afee ekome Iɛ? (b) Ŋmalɛi lɛ tsɔɔ ekomefeemɔ ni yɔɔ wɔteŋ lɛ mli yɛ mɛɛ gbɛ nɔ kɛ nɔ hewɔ ni etamɔ nakai?
22 Ehe miihia waa, yɛ nɛkɛ gbi ni Yehowa kɛ ekojomɔ baa Satan jeŋ ni mli egbala nɛɛ nɔ lɛ, ákɛ mɛi fɛɛ ni tamɔ gwantɛŋi nɛɛ ni jɛ jeŋmaji fɛɛ mli lɛ afee ekome ni amɛbo ŋwɛibɔfo lɛ ni “hiɛ naanɔ sanekpakpa ni eyaajaje etsɔɔ” ni ekɛ egbee wulu kɛɛ akɛ: “Nyɛshea Nyɔŋmɔ gbeyei ni nyɛkɛ anunyam ahaa lɛ, ejaakɛ ekojomɔ ŋmlɛtswaa lɛ eshɛ; ni nyɛjaa mɔ ni fee ŋwɛi kɛ shikpɔŋ kɛ ŋshɔ kɛ nubui ni baa lɛ” toi. Ani oji mɔ ko ni akɛ lɛ eba nakai Maŋtsɛyeli ekomefeemɔ lɛ mli?—Kpojiemɔ 14:6, 7.
23 Mɛɛ kuu ni efee ekome po ji Maŋtsɛyeli lɛ jajelɔi 2,500,000 ni sɔmɔɔ yɛ shikpɔji 205 nɔ bianɛ lɛ! Nyɔŋmɔ mumɔ krɔŋkrɔŋ lɛ tsuɔ nii yɛ amɛnɔ, ni amɛwoɔ eyibii. (1 Korintobii 2:12; Galatabii 5:22, 23) Eyɛ mli akɛ amɛbaa kɛjɛɔ maji sɔrɔtoi anɔ moŋ, shi amɛwieɔ anɔkwale wiemɔ loo naabu krɔŋŋ kome pɛ lɛ. (Zefania 3:9) Amɛsɔmɔɔ kɛ kɔŋ kome—yɛ Maŋtsɛyeli ekomefeemɔ mli!
24. Yesaia 60:17 kɛ 22 eba mli yɛ mɛɛ gbɛ nɔ?
24 Yɛ ekomefeemɔ ni ekolɛ ebɛ amɛteŋ yɛ tsutsu lɛ fɛɛ sɛɛ lɛ, ásaa enɛ fɛfɛo, titri lɛ kɛjɛ be mli ni Yehowa kɛ ewebii lɛ ba teokrase gbɛjianɔtoo shishi kɛjɛ afi 1938 kɛbaa nɛɛ. Enɛ ji egbalɛ shiwoo ni yɔɔ Yesaia 60:17 lɛ mlibaa: “Ni maŋɔ hejɔlɛ mafee onɔyelɔi, ni maŋɔ jalɛ mafee onukpai.” Yɛ bɔ ni Jeŋ Ta II fite nii ha, kɛ yiwaa ni mli wa ni fata he ba Yehowa Odasefoi anɔ lɛ fɛɛ sɛɛ lɛ, Nyɔŋmɔ webii ni efee ekome lɛ Maŋtsɛyeli nitsumɔ lɛ etee nɔ ni emli elɛɛ, ákɛ ebafee anɔkwale yɛ maŋ fɛɛ maŋ nɔ yɛ je lɛŋ he fɛɛ he taakɛ atsɔɔ mli yɛ Yesaia 60:22 lɛ: “Mɔ bibioo ko aaatsɔ mɛi akpe, ni mɔ fioo hu aaatsɔ maŋ ni wa: Kɛ shɛ ebe lɛ, mi, Yehowa, maha afee oya!”
25. Mɛni yeɔ Maŋtsɛyeli ekomefeemɔ he odase fɛfɛo yɛ naakpɛɛ gbɛ nɔ?
25 Namɔ baanyɛ asusu yɛ gbii ni mli wa yɛ jeŋ ta ni ji enyɔ lɛ shishijee mli, beni Odasefoi ni yɔɔ jeŋ fɛɛ lɛ shɛɛɛ 100,000 lɛ, ákɛ abaana Odasefoi fe 70,000 ni miisɔmɔ yɛ ekomefeemɔ mli yɛ Kanada, kɛ nakai yibɔ lɛ nɔŋŋ yɛ France, 80,000 yɛ Japan, 90,000 yɛ Ŋleshi Ablotsiri, nɔ ni fe 100,000 yɛ Italia kɛ Federal Republic of Germany kɛ Nigeria, nɔ ni fe 130,000 yɛ Mexico kɛ nɔ ni fe 140,000 yɛ Brazil, kɛ Odasefoi anɔkwafoi 250,000 yɛ shikpɔji ni agu wɔ nitsumɔ lɛ loo atsi naa yɛ gbɛ ko nɔ lɛ anɔ yɛ 1980 afii lɛ shishijee mli? Ni U.S. Amerika bɔ Odasefoi 643,170 ni kɛ ekãa tsuɔ nii he amaniɛ nyɛsɛɛ nɛɛ. Ŋwanejee ko bɛ he akɛ Yehowa eye eshiwoo akɛ ebaaha ewebii ni ekɛ e-Gbɛ́i ewo amɛ lɛ atsɔ “maŋ ni wa” lɛ nɔ. Eji odaseyeli ni yɔɔ naakpɛɛ kɛha bɔ ni Maŋtsɛyeli ekomefeemɔ lɛ ji nɔ ni yɔɔ diɛŋtsɛ lɛ!a
[Shishigbɛ niŋmai]
a Ajie kɛjɛ March 1, 1984 Blɔfo Buu-Mɔɔ lɛ mli.
Te obaaha hetoo oha tɛŋŋ?
□ Mɛɛ ekomefeemɔ ni bɛ ji nɔ ni onaa yɛ Satan jeŋ gbɛjianɔtoo lɛ fai wuji etɛ lɛ amli?
□ Nɛgbɛ ji he ni anɔkwale ekomefeemɔ yɔɔ babaoo lɛ, ni mɛni hewɔ?
□ Ezekiel 37:1-14 eba mli yɛ mɛɛ gbɛ nɔ?
□ Maŋtsɛyeli ekomefeemɔ eha aye mɛɛ odase?
[Mfoniri ni yɔɔ baafa 21]
Mligbelemɔ ni ehiii tsamɔ ni yɔɔ ofii ohai 20 nɛɛ maŋkwramɔ, jarayeli nitsumɔi wuji kɛ jamɔ mli lɛ ji nɔ ni jeɔ ŋwɛi fɔbuu kojomɔ lɛ shishi
[Mfoniri ni yɔɔ baafa 24]
Ezekiel ninaa ni kɔɔ “wui ni he ekwakwao” ni ba wala mli lɛ he lɛ feɔ Nyɔŋmɔ webii ni akɛ amɛ baa mumɔŋ shweremɔ mli ekoŋŋ lɛ ahe mfoniri