Aine Aika Kakukureia Nanon Iehova
“E na kaboa am makuri Iehova, ao ko na anganaki boona ae koro
raoi mairoun Iehova.”—RUTA 2:12.
1, 2. Ti na kanga ni kakabwaiaki man iaiangoan katoto man te Baibara ibukia aine ake a kakukureia nanon Iehova?
MAAKAN te Atua e kairiia aine aika uoman bwa a na rawa n aantaeka nakon te Barao temanna. E kairaki te kabekaau ae Nei Raaba, bwa e na kataua kabuanibwain maiuna ibukin kamanoaia I-Iteraera aika uoman ake a roko n tutuo. Te nanowanawana ao te nanorinano n tain te kangaanga, e a tia ni buoka te aine temanna bwa e na kamaiuia aomata aika bati, ao n tuuka ana kabiraki Iehova man karaoan te bure ae te mwakuri ni katuturaraa. Onimakinan Iehova ae te Atua n irianaki ma te nano ni kakairua, e a kaira te aine ae e a tia ni mate buna, bwa e na kaamwarakea ana burabeti te Atua, e ngae ngke ai boni kabanean kanaia arei. Aikai tabeua mai buakon katoto aika mwaiti n te Baibara, ake a kaotaki iai aroia aine aika a kakukureia nanon Iehova.
2 Aroaron Iehova nakoia aine aikai ao kakabwaiaia ake e karaangai nako aoia, e oti iai bwa te bwai ae rangi ni kakukureiaki riki iai nanona i buakon bwaai ni kabane, boni kakawakin aroaro ni kaineti ma bwaai n taamnei, n aki ongeia bwa a kaotaki iroun te mwaane ke te aine. N te aonnaba ae ngkai, e kona ni kangaanga moanibwaian bwaai n taamnei ibukina bwa matennanoia angiia aomata, boni bwaikorakin te maiu aei ao taraakia ae raoiroi. Ma a boni kona ni moanibwaiaki bwaai n taamnei, n aron are e kaotiotaki irouia aine aika mamaaka te Atua aika mirion ma mirion mwaitiia, ae te koraki ae korakora i buakoia ana aomata te Atua ni boong aikai. Aine ni Kristian aikai, a kakairi n te onimaki, te nanowanawana, te nano ni kakairua ao aroaro riki tabeua aika raraoi ake a kaotiotaki irouia aine aika mamaaka te Atua ake a taekinaki n te Baibara. Ni koauana, a tangiria naba mwaane ni Kristian bwa a na kakairi n aroaro aika raraoi ake a kaotiotaki irouia aine aika raraoi aroaroia n taai ake ngkoa. Ibukini kakoauan ae ti kona naba ngaira ni kabatiaa karaoan aei, ti na karaua n rinanon raoi ngkai rongorongoia aine ake a taekinaki n te Baibara.—I-Rom 15:4; Iakobo 4:8.
Aine Ake A Rawa Nakon Barao
3, 4. (a) Bukin tera bwa a rawa Nei Tibera ma Nei Bua n ongo ana kaetieti te Barao ngke e tua bwa a na tiringaki ni kabane ataei-ni-mwaane ake a tibwa bungiaki aika kaain Iteraera? (b) Tera aron Iehova ni kakabwaiaia taani kabung aika uoman aikai ibukin ninikoriaia ao maakan te Atua irouia?
3 Ni kaboowi ake a karaoaki i Nuremberg, i Tiaman imwin te Kauoua ni Buaka are Kabuta te Aonnaba, ao te koraki ae mwaiti ake a bukinaki bwa a tiritiri, a kataia ni kamaiuia man te mwakuri n iowawa are a a tia ni karaoia, ngke a kauntaeka n taku bwa a karaoa arei bwa a ongeaba nakon aia mataniwi. Ma kabotauia te koraki aei ma uoman ainen Iteraera aika taani kabung aika Nei Tibera ao Nei Bua, ake a maeka ngkoa i Aikubita n ana tai n tautaeka te Barao temanna ae e aki ataaki arana, ae rangi ni motibuaka. Ibukin maakan korakoran rikiraken mwaitiia I-Ebera, ao e tua te Barao aei nakoia taani kabung aika uoman aikai, bwa a na bon tiringia naati mwaane aika I-Ebera ake a tibwa bungiaki. Tera aroia aine aikai nakon te kaetieti ae rangi ni buakaka anne? “A aki toua mwin ana taeka uean Aikubita, ma a boni kamaiuia ataeinimwane.” Bukin tera ngke a aki kerikaki man maakan te aomata aei aine aikai? Ibukina bwa “a maka te Atua.”—Te Otinako 1:15, 17; Karikani Bwaai 9:6.
4 E koaua bwa a onimakina Iehova taani kabung aikai, ao ibukin anne, e a riki bwa “otangaia” are a kamanoaki iai man unin te Barao. (2 Tamuera 22:31; Te Otinako 1:18-20) E aki toki ana kakabwaia Iehova ikanne, bwa e kakabwaiaia Nei Tibera ao Nei Bua bwa a na katei oin aia utu. E kamoamoaia naba aine aikai, rinanon karinan araia ao aia mwakuri n ana Taeka ae kairaki koreana, bwa e aonga ni wawarekaki irouia roro ni bane, ao tiaki aron aran te Barao aei ae e a aki manga uringaki arana ngkai.—Te Otinako 1:21; 1 Tamuera 2:30b; Taeka N Rabakau 10:7.
5. A kanga aine aika Kristian ni boong aikai, ni kaotiota anuan maiuiia Nei Tibera ma Nei Bua, ao e na kanga Iehova ni kakabwaiaia naakai?
5 Iai aine aika ai aroia Nei Tibera ma Nei Bua ni boong aikai? Eng, bon iai! Ni katoa ririki ao ngaa ma ngaa aine aika a ninikoria n tataekina te taeka ni kakamaiu man te Baibara, n aaba ake a totokoaki iai aia mwakuri n ‘ana taeka te tia tautaeka,’ ao a tauraoi iai ni kataua buan inaaomataia ke boni maiuia. (Ebera 11:23; Mwakuri 5:28, 29) Ibukina bwa a kairaki aine aika ninikoria aikai n tangiran te Atua ao aomata, a aki kariaia bwa e na tuukia temanna man tibwatibwakin te rongorongo ae raoiroi ibukin ana Tautaeka n Uea te Atua nakoia aomata nako. Ao ibukin anne, a mwaiti aine aika Kristian ake a nanomwaaka i aan te kairiribai ao bwainikirinakia. (Mareko 12:30, 31; 13:9-13) E bon ataia raoi Iehova bwa a moan raraoi aia mwakuri, aine aika ninikoria aika Nei Tibera ao Nei Bua, mangaia are e na kaota ana tangira nakoia rinanon kateimatoan araia n ana “boki ni kamaiu,” ngkana arona bwa a teimatoa ni kakaonimaki ni karokoa te toki.—I-Biribi 4:3; Mataio 24:13.
E Kakukureia Iehova te Aine ae Kabekaau Ngkoa
6, 7. (a) Tera ae e ataia Nei Raaba ibukin Iehova ao ana aomata, ao tera aron ringan nanona n te atatai aei? (b) Tera aron ana Taeka te Atua ni kamoamoaa Nei Raaba?
6 N te ririki 1473 B.C.E., ao te kabekaau ae arana Nei Raaba, e mamaeka ni kaawan Kanaan ae Ieriko. E teretere raoi bwa bon te aine ae e taui reireiana Nei Raaba. Ngke a karabaia taan tutuo aika uoman aika kaain Iteraera ni mwengan Nei Raaba, ao neiei e kona ni karakin bwaai aika kakawaki ake a riki ni kaineti ma te kakai ibukin kaotinakoaia I-Iteraera mai Aikubita, e ngae ngke a riki baikanne 40 te ririki n nako! E ataa naba rongorongon tokanikaiia I-Iteraera i aoia Uean Amoraite aika Taion ao Oka. Nora aron ringan nanona n te atatai anne. E taku nakoia taan tutuo akekei: “I ataingkami ba E anganingkami te aba aei Iehova . . . ba Iehova ae Atuami, boni Ngaia te Atua i karawa i eta, ao i aonaba i nano.” (Iotua 2:1, 9-11) Eng, te bwai are e a tia n reiakinna Nei Raaba ibukin Iehova ao ana mwakuri ibukia I-Iteraera, e kaira nanona bwa e na buokiia taan tutuo akekei, ao e kairia naba bwa e na onimakina te Atua.—I-Rom 10:10.
7 Ana onimaki Raaba, e kairia bwa e na karaoa te mwakuri n akoi. E butimwaeia raoi kaain Iteraera ake taan tutuo “ma te rau,” ao e ongo aia kaetieti ni kakamaiu ngke a a roko I-Iteraera n eka nako Ieriko. (Ebera 11:31; Iotua 2:18-21) Akea te nanououa bwa ana mwakuri n onimaki Nei Raaba, e kakukureia nanon Iehova, ibukina bwa e kairaki te tia rimwin Kristo are Iakobo iroun Iehova bwa e na karina aran neiei i rarikin Aberaam, are raoraon te Atua. Ao e riki iai neiei bwa te bwai ni katoto are a na kakairi iai Kristian. E korea ae kangai Iakobo: “Ai aron naba Nei Raaba are te kabekaau, tiaki e karaoiroaki n ana makuri ngke e akoiia taan tutuo akekei, ao e kanakoia n te kawai teaina?”—Iakobo 2:25.
8. E kanga Iehova ni kakabwaiaa Nei Raaba ibukin ana onimaki ao ongeabana?
8 E kakabwaiaa Nei Raaba Iehova n aaro aika mwaiti. E boni kamaiua n ikotaki ma te koraki ake a katania ni mwengan neiei, are a nanonaki iai, “ana utu tamana ao ana koraki ni bane.” Imwina ao e kariaia te koraki aei bwa a na maeka “i buakoia Iteraera,” ike a a taraaki iai bwa boni kaain Iteraera ngaiia. (Iotua 2:13; 6:22-25, BK; Nakoaia Ibonga 19:33, 34) Ma tiaki anne tokin ana kakabwaia Iehova nakon Nei Raaba. E karekea naba nakoina te kamoamoaki ibukin rikina bwa ana bakatibu Iesu Kristo. Ai korakora ra aron kaotiotan ana atataiaomata te Atua nakon ainen Kanaan are e a tia ngkoa n tataromauri bouannanti!a—Taian Areru 130:3, 4.
9. A na kanga ni kona ni kaungaki aine tabeman ni boong aikai, n aroaron Iehova nakon Nei Raaba ao aine aika Kristian riki tabeman n te moan tienture?
9 Aine tabeman aika Kristian n aron Nei Raaba, ake a maiu n te moan tienture ni karokoa ngkai, a a tia naba ni kitan aron maiuiia aika bubuaka bwa a aonga ni kakukureia te Atua. (1 I-Korinto 6:9-11) Akea te nanououa bwa iai tabeman i buakoia aika a ikawai rake n te tabo ae titeboo ma aron are i Kanaan, ike e a taotira iai te wene ni bure, ma n aia taratara bon te aroaro ni maiu ae raoiroi. Ma, a a tia ni bita aroaroia ibukina bwa a kairaki nakon karaoan anne n aia onimaki are e boboto i aon te atatai ae eti man te Baibara. (I-Rom 10:17) Mangaia are ti kona n taekinia aine aikai bwa “E aki maamaa te Atua n atongaki ba Atuaia.” (Ebera 11:16) Ai kakabwaiakira ngaiia!
Kakabwaiaki Ibukin Ana Nanowanawana
10, 11. Tera te kangaanga i marenan Nabara ma Tawita, are e a kaira Nei Abikaira bwa e na karaoa te mwakuri n akoi?
10 A mwaiti aine aika kakaonimaki n taai ake ngkoa aika e rianako aroia ni kaotiota te nanowanawana, n te aro are a taraaki iai bwa a kakawaki irouia ana aomata Iehova. Temanna te aine ae ai aroia aine aikai bon Nei Abikaira, are buun te tia ababa ae kaubwai ae Nabara ae te I-Iteraera. E kamaiuia aomata ana nanowanawana Nei Abikaira, ao e totokoa Tawita are e na uea rimwi riki i Iteraera man te bure ae te mwakuri ni katuturaraa. Ti kona ni wareka rongorongon Nei Abikaira are e koreaki n te 1 Tamuera mwakorona 25.
11 Ni moan te karaki, ao a katei maeka Tawita ma raona, i nanon tabebong i rarikia ana nanai ni man Nabara, ao ai aron ae a tararuaia iai ana man Nabara n aki kaboaki, i nanon te ngaina ma te bong, ibukin nanoia n akoa tariia n Iteraera ae Nabara. Ngke e nang bane kanaia Tawita ma raona, ao e kanakoia tengaun mwaane bwa a na butiia Nabara kanaia. Aei te tai are e riai ibukin Nabara bwa e na kaota iai ana kakaitau nakon Tawita ao ni karinea naba ngkai ngaia ana kabiraki Iehova. Ma e kabitaraa Nabara. Ni korakoran unna, e kabwainranga Tawita ao e kaokiia rorobuaka n ataeinimwaane ake e kanakoia Tawita n akea te amwarake ae e angania. Ngke e ongo te aro aei Tawita, e botiia ana mwaane aika 400 mwaitiia ao e a mwananga bwa e na kaboa mwin te mwakuri n ribuaka nakoia. E ongo Nei Abikaira taekan aron buna ae buakaka nakoia mwaane akekei, ao e waekoa ni karaua nanon Tawita ma te nanowanawana ni kanakoi bwaai ake e kainnanoi Tawita. Imwina ao e a manga bon nakon Tawita.—Kibuna 2-20.
12, 13. (a) E a kanga Nei Abikaira ni kaotia bwa e nanowanawana ao ni kakaonimaki nakon Iehova ao ana kabiraki? (b) Tera are e karaoia Abikaira ngke e okira mwengana, ao tera ae e riki nakoina?
12 Ngke e a kaitiboo Abikaira ma Tawita, ao ana bubutii ma te nanorinano e oti iai nanona ae korakora ni karinea ana kabiraki Iehova. E taku: “E na boni kateimatoa batan au toka Iehova, ba kioina ngkae e bubuaka au toka i bukin ana buaka nako Iehova,” ao n taekinna riki bwa e na kaira Tawita Iehova bwa te mataniwi i aon Iteraera. (Kibuna 28-30) N te tai naba anne, ao e kaota te ninikoria Abikaira ngke e tuanga Tawita bwa arona n ukoukora kaboan mwin te buakaka, e na kairia nakon te mwakuri ni katuturaraa ngkana e aki taotaona nanona nako iai. (Kibuna 26, 31) E oki ana iango Tawita n aron Abikaira n nanorinano, ni korakoran ana karinerine ao ai arona n iangoraoi. E taku Tawita: “E na karaoiroaki Iehova, ae Atuaia Iteraera, ae kanakomaiko n te bong aei ba ko na butimaeai: ao e na materaoi rabakaum, ao ko na kabaia, ngkoe ae ko tauai n te bong aei ba N na aki rin n te raraa ni bure iai.”—Kibuna 32, 33.
13 Ngke e a okira mwengana Nei Abikaira, e ninikoria ni kakaaea buna bwa e na tuangnga taekan ana bwaintangira nakon Tawita. Ngke e kunea ao e boni “bati ni manging.” Mangaia are e katootoka angin mangingina ao e a tibwa tuangnga. Tera aron Nabara ngke e ongo? E rangi ni kubanako n te aro are e a boomaiaona ao e aki kona ni kakammwakuri n aron te naakibaina. Tebwina te bong imwina ao e a manga bon tiringaki iroun te Atua. Ngke e ongo Tawita maten Nabara, e kanakoia ana aomata nakon Abikaira ni weteia bwa buna ngkai ngaia te aine are e bon tangiria ao n rangi ni karinea. E butimwaea ana iango Tawita Nei Abikaira.—Kibuna 34-42.
Ko Kona n Riki n Aron Abikaira?
14. Baikara aroaron Nei Abikaira aika ti kona ni karikirakei ni kabatiai?
14 Kam nori aroaron Nei Abikaira tabeua aika kam kani kabatiai ni karekei ngkami aika mwaane n ikotaki naba ma ngkami aika aine? Tao kam boni kani karikirakei aromi ni mwakuri ma te nanowanawana ngkana a kaoti kangaanga. Ke tao kam kan nanoraoi ma ni bwanaa marau n taetae ngkana a eerake n taetae kaain rarikimi. Ngkana ngaia anne, ao bukin tera bwa kam aki tataro nakon Iehova ibukin te itera anne? E berita bwa e na anga te wanawana, te ataibwai, ao te konabwai n iangoraoi nakoia aomata ni kabane ake a “bubuti n onimaki.”—Iakobo 1:5, 6; Taeka N Rabakau 2:1-6, 10, 11.
15. N aaro raa ae e kakawaki riki iai ibukia aine aika Kristian bwa a na kaotioti aroaro ake e kaotioti Nei Abikaira?
15 Aeka n aroaro aikai, a rangi ni kakawaki riki ibukin te aine ae maeka ma buuna ae tiaki kaain te onimaki, are e aki bati ni mutiakin ke e bon aki mutiakin ana kaetieti te Baibara. Tao e kokoro ni manging. Te kaantaninga bwa mwaane aika aron aikai, a na boni bitaki aroia kioina ngkai a a mwaiti mwaane aika a tia ni biti maiuiia, imwin bwanamarauia, aia karinerine ae korakora ao raoiroin aroaroia buia.—1 Betero 3:1, 2, 4.
16. N aki ongei bwaai ake a riki n te mwenga, tera aron te tari te aine ni Kristian ni kaotia bwa e kakawaki riki irouna ana iraorao ma Iehova?
16 N aki ongei kangaanga ake ko kaaitara ma ngaai n te mwenga, uringnga bwa e tatauraoi ni boutokaiko Iehova. (1 Betero 3:12) Mangaia are kekeiaki ni kakorakorako n te itera n taamnei. Tataro bwa e na reke iroum te wanawana ao te raunnano. Eng, kaaniko ma Iehova rinanon te katoa tai n nenera te Baibara ao kananoan am iango iai, n ikotaki ma te tataro ao ai te bobotaki ma raao ni Kristian. Anuan maiun bun Abikaira ae e aki tangiri bwaai n taamnei, e aki taona nako ana tangira Abikaira ibukin te Atua ao aroarona nakon ana toro ae kabiraki. E karaoi ana mwakuri ni kaineti ma kaetieti aika raraoi. E ngae naba ngkana e raoiroi ana katoto te buu te mwaane ni kaineti ma tabena iroun te Atua, ma e riai n ataia te buu te aine ae te Kristian bwa e kainnanoa kateimatoan ana mwakuri korakora ni karikirakea ao ni kawakina arona n te itera n taamnei. E koaua bwa buun neiei iai mwiokoana n te Baibara bwa e na tabeakina buna n te itera n taamnei ao n rabwata, ma e na bon riai naba neiei ni ‘makuri ma te maku ao te ruru ni karekea iai kamaiuana.’—I-Biribi 2:12, BK; 1 Timoteo 5:8.
E Anganaki “Kaniwangan te Burabeti”
17, 18. (a) Tera kataakin ana onimaki ainen Tarebata are e a tia ni mate buna, ae te kataaki ae kamimi? (b) Tera aron te aine aei nakon ana bubutii Eria, ao e kanga Iehova n anganna kaniwangana ibukin aei?
17 Aron Iehova n tabeakina te aine ae e a tia ni mate buuna ae maiu ni kainnano n ana tai te burabeti are Eria, e oti iai bwa e korakora tabeakinaia te koraki ake a boutokaa te taromauri ae koaua, n aroia n anga boni ngaiia ao kaubwaia. Ibukin te rongo ae teimaan n ana bong Eria, a rotaki buaka aomata aika mwaiti n te baki ao n ikotaki naba ma te aine are e maeka i Tarebata ma natina te mwaane. Ngke a nang kamwaa kabanean kanaia te burawa, ao e roko te iruwa ae te burabeti are Eria ao e tabeka ana bubuti ae kamimi. E ngae ngke e ataa kainnanon te aine aei, ma e tuangnga bwa e “na karaoa moa te berena ae uarereke” ibukina, man ana kabanea n oera ao ni burawa. Ma e a manga taku riki: “E kangai ana taeka Iehova ae Atuaia Iteraera, Ane e na aki kenako kanoan te baketi ni baraua, ao e na aki bane naba kanoan te batoro ni bwa, ni karokoa te bong ae E na kanakomaia te ran iai Iehova nako aon te aba.”—1 Uea 17:8-14.
18 Tera arom nakon te aeka ni bubutii aei? E ataia te aine are e a tia ni mate buna are kaain Tarebata, bwa Eria bon ana burabeti Iehova, mangaia are e “kakairi n ana taeka Eria.” Tera aron Iehova nakon ana mwakuri n akoi neiei? E katauraoa te amwarake n te aro ae kamimi ibukin te aine aei ma natina te mwane ao Eria n tain te rongo. (1 Uea 17:15, 16) Eng, Iehova e angan ainen Tarebata are e a tia ni mate buna “kaniwangan te burabeti,” e ngae ngke tiaki ngaia ainen Iteraera. (Mataio 10:41) E kamoamoaa naba te aine aei Natin te Atua, ngke e mwanewea taekana bwa te banna ni katoto i mataia aomatan ana kaawa ae Natareta ake a aki kakaonimaki.—Ruka 4:24-26.
19. Baikara aanga ake a a tia iai aine aika mwaiti aika Kristian ni kaotiota anuan maiun ainen Tarebata are e a tia ni mate buna, ao tera ana namakin Iehova ibukia koraki aikai?
19 A mwaiti aine aika Kristian ni boong aikai, aika a kaotiota anuan ainen Tarebata are e a tia ni mate buna. N te katoto, ni katoa wiki, aine aika aki-bangaaomata aika Kristian, are a mwaiti i buakoia aika a maiu-ni-kainnano ao iai tabeia n aia utu, a akoia mataniwi aika mwamwananga ao buia. Ake tabemwaang a kaoia minita aika kabwanina aia tai iai bwa a na uaia n amwarake ma ngaiia, a buokiia naba aika kainnano, ke a anga boni ngaiia ao kaubwaia ibukin boutokaan te mwakuri ibukin te Tautaeka n Uea. (Ruka 21:4) Te koaua bwa e nori angakarea aikai Iehova? Eng! “E aki ribuaka te Atua ni manuoki ami makuri ma ami tangira are kam kaotia nakon arana, ngke kam akoiia ake a itiaki, ao ngkai kam boni kume naba n akoiia.”—Ebera 6:10.
20. Tera ae ti na rinanona n te kaongora are imwin aei?
20 N te moan tienture, iai tabeman aine aika mamaaka te Atua, ake a reke kakabwaiaia bwa a na akoia Iesu ao ana abotoro. N te kaongora are imwina, ti na maroroakina iai aroia aine aikai, ni kakukureia nanon Iehova, ao ti na manga rinanon aia banna ni katoto aine ni Kristian ni boong aikai, aika a toro iroun Iehova ma nanoia ni koaua, e ngae ngkana a kaaitara ma aroaro aika karuanikai.
[Kabwarabwara ae nano]
a Ni kateirikian Iesu are e koreaki ni Mataio, e a kaotaki iai araia aine aika aman aika Nei Tama, Nei Raaba, Nei Ruta ao Nei Maria. A bane ni kamoamoaki taekaia aine aikai i nanon ana Taeka te Atua.—Mataio 1:3, 5, 16.
Ibukin te Kauring
• A kanga ni kakukureia nanon Iehova aine aikai?
• Nei Tibera ao Nei Bua
• Nei Raaba
• Nei Abikaira
• Ainen Tarebata are e a tia ni mate buna
• E na kanga ni kona n reke buokara man kananoan ara iango i aon aia katoto aine aikai? Kabwarabwaraa.
[Taamnei n iteraniba 9]
A mwaiti aine aika mamaaka te Atua aika a toro iroun te Atua n aki ongea “ana taeka te uea”
[Taamnei n iteraniba 10]
Bukin tera bwa Nei Raaba bon te katoto ae tamaroa ibukin te aomata ae iai ana onimaki?
[Taamnei n iteraniba 10]
Baikara aroaro ake a a tia ni kaotiotaki iroun Nei Abikaira aika ko kani kakairi iai?
[Taamnei n iteraniba 12]
A mwaiti aine aika Kristian ni boong aikai, aika a kaotiota anuan te aine are e a tia ni mate buna are kaain Tarebata