Rooro-n-rikirake, Rinea Ae Kam Na Toro Iroun Iehova
“N te bong aei kam na rinea ae kam na toro i rouna.”—IOTUA 24:15.
1, 2. Baikara aaro ni bwabetito aika kairua ake a kakaraoaki n Aaro ake aongkoa Kristian ngaiia?
“KARIAIA [ataei] bwa a na riki bwa Kristian imwin ataakin raoi Kristo.” E korei taeka akanne te tia koro-rongorongo ae Tertullian n raabanen te kauoua n tienture C.E. E kaotia teuaei bwa e aki kukurei ni bwabetitoaia merimeri, are e a rikirake kakaraoana irouia Kristian aika kabwaouaa te koaua n ana tai. Ibukin bobuakan ana iango teuare Augustine ae te tia Boutokoa Ana Koaua te Ekaretia Rimoa ma Tertullian ao te Baibara, e a taekinna te tama aei bwa te bwabetito e kaitiaka te aomata man ituakina man ana bure Atam. Ao a nako moone merimeri aika mate aika tuai ni bwabetitoaki. Mangaia are, e a rikirake bwabetitoaia merimeri man te koaua anne.
2 A teimatoa naba ngkai Aaro ake aongkoa Kristian ngaiia aika mwaiti kaaia, ni bwabetitoia ataei ni moani bungiaia. Irarikin anne, ao a kairoroaki naba “beekan” aika taenikai nakon te bwabetito, irouia mataniwin Aaro ake aongkoa botannaomata ngaiia aika Kristian. Ma e aki boto i aon te Baibara, bwabetitoaia merimeri ao kairoroaia ikawai nakon te bwabetito.
Akea te Katabu ae Kona n Reke n Akea Moa te Kakorakora
3, 4. Tera ae kona ni buokia natiia kaaro ake a katabui maiuiia nakon te Atua, bwa a na kona ni katabui maiuiia n oin nanoia?
3 E kaotia te Baibara bwa e iangoia ataei te Atua bwa a itiaki, e ngae naba ngkana tii temanna mai buakoia aia karo ae te Kristian ae kakaonimaki. (1 I-Korinto 7:14) Te koaua bwa tii man anne, ao a a riki naba ataei akanne bwa ana toro Iehova aika katabui maiuiia? Tiaki ngaia anne. Ma, iai reireiaia ataei aika kaikawaki irouia aia karo ake a katabui maiuiia nakon Iehova, are a na kona ni kairaki iai bwa a na katabui maiuiia n oin nanoia. E korea ae kangai te Uea ae Wanawana are Toromon: “Natiu ko na taua ana tua tamam, ao tai kaki ana taeka tinam: . . . Ngkana ko nakonako, ao e na kaiririko; ngkana ko matu, ao e na kawakiniko; ao ngkana ko uti, ao e na taetae ma ngkoe. Ba te bwae te tua; ao te oota te tua; Ao te aro ni kamaiu boaa n reirei.”—Taeka N Rabakau 6:20-23.
4 A kona ni kamanoaki natiia kaaro aika Kristian man aia kairiri ngkana a kukurei natiia n tou mwiia. E taku naba Toromon: “E kakukureia tamana te nati ae rabakau: Ao te nati ae nanobaba boni karawawatan tinana.” “Natiu, ongora, karekea te wanawana, kaeta raoi aroni maium.” (Taeka N Rabakau 10:1; 23:19, BK) Eng, ngkana kam kani kakabwaiaki ngkami roro-n-rikirake, man aia reirei ami karo, kam riai ni butimwaea kairakimi, reireiami ao boaakimi ma nanomi ni koaua. Ko aki bungiaki ni wanawana, ma ko kona ni “karekea te wanawana” ao ni “kaeta raoi aroni maium” n oin nanom.
Tera te Tuatuangaki?
5. Tera te kairiri are e anga Bauro nakoia ataei ao kaaro?
5 E korea ae kangai te abotoro Bauro: “Ataei, kam na iriri nanoia ami karo i nanon te Uea: ba e riai aei. Ko na karinea tamam ma tinam (bon aei te moa n tua ae iai raona ae te taeka n akoi), ba ko aonga ni kabaia, ao e aonga ni maan tekatekam i aon te aba. Ao ngkami aika taama, kam na tai kaunia natimi: ma kam na kaikawaiia i nanon te kataereaki n reireiaki ma te tuatuangaki aroia aika riai i matan te Uea.”—I-Ebeto 6:1-4.
6, 7. Tera ae irekereke ma kaikawaia ataei n “tuatuangaki aroia aika riai i matan” Iehova, ao e aera ngkai e aki nanonaki iai bwa a kairoroia natiia kaaro n te aro ae aki riai?
6 Te koaua bwa a karaoa ae aki riai kaaro aika Kristian ni kairoroia natiia n te “reireiaki ma te tuatuangaki aroia aika riai i matan te Uea”? A aki. Antai ae kona ni kabuakakaia kaaro ibukin reireiaia natiia baika a taku bwa a eti ao aroaron maiuiia aika riai aika a na kakabwaiaki iai? A aki kabuakakaki aomata aika aki kakoauaa te Atua ngkai a reireiia natiia ae akea te Atua. A namakina kabaeakiia kaain te Aro ni Katorika n Rom bwa a na kaikawaia natiia n te onimaki ni Katorika, ao e burenibwai kabuakakaia ibukin aei naba. N aron anne, a aki riai naba ni kabuakakaki Ana Tia Kakoaua Iehova ibukin eenakin aia iango natiia ngkai a kaikawaiia bwa a na kakairi n aron Iehova n iangoi moan reirei aika koaua ao kaetieti ibukin te aroaro ni maiu ae riai.
7 Ni kaineti ma te Theological Dictionary of the New Testament, te taetae n Erene ae rairaki bwa “tuatuangaki” n I-Ebeto 6:4, e nanonaki iai uaiakinan “ukoukoran kaetan te iango, ibukin kaetan te kairua, bwa e aonga ni kanakoraoaki te aroaro nakon te Atua.” Ma tera ae na riki ngkana e rawa te roro-n-rikirake nakon aia kairiri ana karo ibukin kaririana irouia tabonrorona ao tangiran te mwaairiri? Antai ae na bukinaki bwa e karikii karirii aika karuanikai, kaaro ke tabonroron te ataei? Ngkana ana tabonroro aika a kairarangnga nakoni kamanenan taian drug, nimakin te kamanging ae riao, ke tabeakinan te wene ni bure, e riai ngkanne bwa a na kabuakakaki kaaro ngkai a kataia ni kaeta ana iango natiia ao ni buokia n atai baika a kona n riki imwin aroaro aika karuanikai aikai?
8. Tera ae irekereke ma ‘butimwaean’ te reirei iroun Timoteo?
8 E koroboki te abotoro Bauro nakon te rorobuaka ae Timoteo ni kangai: “Ko na teimatoa i nanon te reirei ae ko a tia n anganaki ao ae ko a tia ni butimaia ma ni kakoaua. Ko bon ataia ba antai uake a reireiniko. Ko atai taiani Koroboki aika a tabu mangke te tei ngkoe; a kona ni karekea nakoim te wanawana, ae e na kairiko nakon te kamaiuaki, ni kawain te onimaki ae kakoauani Iesu Kristo.” (2 Timoteo 3:14, 15, BK) E a kamani waboboaki raoi ana onimaki Timoteo ma ngke te merimeri, n ataakin te Atua ao te Baibara, iroun tinana ao tibuna. (Mwakuri 16:1; 2 Timoteo 1:5) Imwina riki, ngke a a riki aine aikai bwa Kristian, a aki kairoroa Timoteo bwa e na kakoauai aia koaua, ma e “butimwaea” aia reirei ake a anga ma te rabakau n iango ae boto man te Baibara.
E Kaoko Iehova Bwa Ko na Rinea Nanom
9. (a) Tera te inaaomata are e angania ana karikibwai Iehova, ao bukin tera? (b) E kanga Natin te Atua ae ana rikitemanna, ni kamanena inaaomatana ni karaoa oin nanona?
9 E kona ni karikiia ana karikibwai Iehova bwa robot ae nanona mitiin aika baireaki taetaeia ma aia mwakuri n taai nako ibukin karaoan nanona ao tiaki oin nanoia. Ma n onean mwin anne, e angania te inaaomata n rinea nanoia. E tangiriia ana aomata aika iai nanoia ni kan anga ngaiia Atuara. E kukurei n nori ana karikibwai aika kaara ao ataei aika beku irouna ibukin tangirana. Te katoto ae moan te tamaroa ni kaineti ma te aantaeka ibukini kani karaoan nanon te Atua, bon are e karaoia Natina ae ana rikitemanna, are e taekinna Iehova ni kangai: “Natiu ae tangiraki Teuaei, ae I kakatonga i Rouna.” (Mataio 3:17) E taku te Nati are te moani bung nakon Tamana: “I kukurei ni karaoa ae Ko tangiria, Atuau; Eng, e mena naba am tua i nanou.”—Taian Areru 40:8; Ebera 10:9, 10.
10. E boto i aon tera, te toro iroun Iehova ma te kukurei?
10 E kaantaningaia te koraki ake a toro irouna Iehova i aan ana kairiri Natina, bwa a na kaota naba te aeka n aantaeka anne nakon Nanona. E taetae ni burabeti te tia areru ngke e anene ni kangai: “A tauraoi am aomata ni iriko n am tai ni buaka, a na kawariko i aoni maunga aika a tabu am ataeinimane n ai aron aoin te karangaina.” (Taian Areru 110:3, BK) E boto ana mwakuri ana botaki Iehova ni kabane, are iterana are i karawa ao i aon te aba, i aon aroia kaaina n aantaeka ma te tangira ni karaoa nanon te Atua.
11. Tera te rinerine ae mena i mataia rooro-n-rikirake aika kaikawaki irouia aia karo ake a katabui maiuiia nakon Iehova?
11 Mangaia are, kam riai n ataia ngkami rooro-n-rikirake, bwa a aki kona ni kairoroingkami ami karo ke unimwaanen te ekaretia, nakon te bwabetito. Boni ngkami aika kam na rineia bwa kam kan toro iroun Iehova. E taku Iotua nakoia tibun Iteraera: “Toro i Rouna [Iehova] n te aro n itiaki ma ni koaua . . . N te bong aei kam na rinea ae kam na toro i rouna.” (Iotua 24:14-22) N aron anne naba, boni ngkami ae kam na rineia bwa kam na katabui maiumi nakon Iehova ao ni kabanei maiumi ni kaakaraoa nanona.
Kukurei ni Mwiokoam
12. (a) E ngae ngkana a konaa kaaro n reiakinia natiia, ma tera ae a aki kona ni karaoia ibukia? (b) N ningai ae e a konaa iai te roro-n-rikirake ni kaekaa oin bukinana i matan Iehova, ibukin ana motinnano ake e a tia ni karaoi?
12 E na roko te tai, are kam nang aki manga kamanoaki iai, ni kakaonimakia ami karo ngkami rooro-n-rikirake. (1 I-Korinto 7:14) E koroboki Iakobo ae te tia rimwin Kristo ni kangai: “Ane ata aroni karaoan ae riai, ma n aki karaoia, ao e boni bure iai.” (Iakobo 4:17) A aikoa manga kona ni beku kaaro iroun te Atua ibukia natiia n aron naba ae a aki kona ni beku naati iroun te Atua ibukia aia karo. (Etekiera 18:20) Ko a tia n reiakina taekan Iehova ma ana kaantaninga? Ko a ikawai ni kona n ota raoi n te baere ko reiakinna ao ni moana karekean am iraorao ma ngaia? Tiaki ngkanne te koaua, bwa e a onimakiniko te Atua bwa ko a kona ni motika oin nanom bwa ko na beku irouna?
13. Baikara titiraki ake a riai n titirakinia i bon irouia iai rooro-n-rikirake?
13 Te roro-n-rikirake ngkoe ae ko tuai ni bwabetitoaki ae ko kaikawaki irouia am karo aika taromauria te Atua, ko iriri botaki ni Kristian ao ni buoka naba tataekinan rongorongon te Tautaeka n Uea? Ngkana ko kakaraoi baikai, titirakiniko ni kangai: ‘E aera ngkai I kaakaraoa aei? I iriri taiani bobotaki ao ni buoka naba te uarongorongo ibukina bwa a kaantaningaai au karo bwa N na karaoia, ke ibukin kani kakukureian Iehova?’ Ko a tia ni kakoaua i bon iroum “nanon te Atua, are raoiroi, are kakukurei, are koro-raoi”?—I-Rom 12:2.
E Aera Bwa Ko Kabaenikaia Bwabetitoam?
14. Baikara katoto man te Baibara aika kaotia bwa e aki riai n rangi ni baenikai te bwabetito n akea bukina ae raoiroi?
14 “Tera tukau ni babetitoaki?” Anne ana titiraki te mwaane ae te I-Itiobia nakon te tia tataekina te rongorongo ae Biribo, are e a tibwa ataa Iesu bwa te Mesia. E a bon tau ana atatai te I-Itiobia i aon te Baibara n te aro are e a ataia bwa e riai n aki baenikai ni kakoauaa i mataia aomata bwa e na moana ana beku ibukin Iehova man te tai arei, ao n rin n te ekaretia ni Kristian. Ao ibukin aei, e a namakina te kimwareirei ae bati. (Mwakuri 8:26-39) N aron anne, e a kaukaki nanon Nei Ruria bwa e “na iri nanoni baike a atongaki irouni Bauro,” ao e a waekoa ni “babetitoaki,” ma kaain ana auti. (Mwakuri 16:14, 15) N aron naba anne, e kakauongo te tia tantani n te auti ni kaikain i Biribi nakon aia taeka Bauro ma Tira, ngke a “taekina ana taeka [Iehova] nakoina,” ao “e a babetitoaki naba ma ana koraki ni kabaneia.” (Mwakuri 16:25-34) Mangaia are, ngkana ko a atai raoi moan reirei ni kaineti ma Iehova ma ana kaantaninga, e a korakora nanom ni kani karaoa nanona, e raraoi aroarom n te ekaretia, ko kakaonimaki n iriri bobotaki ao ni buoka naba uarongorongoan te Tautaeka n Uea, e aera bwa ko na kabaenikaia bwabetitoam?—Mataio 28:19, 20.
15, 16. (a) Tera te iango ae kairua are e tuukia tabeman rooro-n-rikirake man te bwabetito? (b) A na kanga ni kamanoaki rooro-n-rikirake man katabuan maiuiia ao bwabetitoaia?
15 Ko baenikai ni karaoa te mwaneka ae kakawaki aei, ibukina bwa ko maaku ni kaekaa bukinam ngkana ko a manga karaoi mwakuri aika bure? Ngkana aio bukina, iangoa aei: Te koaua bwa ko na rawa ni karekea am beeba n turaiua tii ibukina bwa ko maaku bwa tao n te bong teuana ao ko kona ni kurati n te kawai? Ko na bon aki! Ko riai naba n aki kabaenikaia bwabetitoam ngkana ko a tau iai. Ni koauana, ane ko na kakorakoraki ni karaoa am kabanea ni konaa bwa ko na rarawa nakoni mwakuri aika bure, ngkana ko a tia ni katabua maium nakon Iehova ao n tia ni motika nanom bwa ko na kaakaraoa nanona. (I-Biribi 4:13) Taiaoka ngkami aika rooro-n-rikirake, tai iangoia bwa ngkana ko kabaenikaia am bwabetito, ao ko nang aki kaekaa iai bukinam n te bure. Ngkana ko a roko n te roro ae ko a ikawai, ko nang boni kaekaa bukinam i matan Iehova ibukin ae ko karaoia, e ngae ngkana ko a tia ni bwabetito ke ko tuai.—I-Rom 14:11, 12.
16 A mwaiti taani Kakoaua ni katobibia te aonnaba aika a namakinna bwa e korakora buokaia imwin motinnanoan are a na bwabetitoaki ngke rooro-n-rikirake ngaiia. Iangoa te katoto ibukin te tia Kakoaua ae 23 ana ririki i Eurobe Maeao. E uringnga teuaei bwa bwabetitoana ngke 13 ana ririki, e a kaungaki iai bwa e na taratara raoi ao n tokanikai i aon “aia kaibabaru rorobuaka n ataei.” (2 Timoteo 2:22) Man uarerekena, ao e motika nanona bwa e na kabwanina ana tai n te mwakuri ni minita. Ni boong aikai, ao e a rangi ni kukurei teuaei ni mwakuri ni mwaangan te aobiti n tararua teuana ibukia Ana Tia Kakoaua Iehova. A mwaiti kakabwaia aika mena imwaia rooro-n-rikirake ake a rinea ae a na toro iroun Iehova, n ikotaki naba ma ngkoe.
17. Itera raa, aika e riai iai ataakin ae “tangiraki iroun [Iehova]”?
17 Te katabu ao te bwabetito boni kanikinaean moanakin te maiu ni kaineti ma iaiangoan raoi nanon Iehova ni baika ti karaoi ni kabane. E irekereke kakoroan bukin ara katabu ma ‘kaboan ara tai.’ Ti na kanga ni karaoa anne? Ti riai ni kamanenai ara tai ake ti kakabanei ngkoa ibukin kaaean baika akea maneia, n reiakina iai te Baibara, ni katoatai n iriri ni bobotaki ao ni buoka uarongorongoan “euangkerion uean te Atua” n aron ara kabanea ni konaa. (I-Ebeto 5:15, 16; Mataio 24:14) E na kakabwaiaki iteran maiura ni kabane man katabuan maiura ao ibukin nanora ni kani kakaraoa nanona, n ikotaki naba ma arora ni kakibotu, arora n amwarake ao ni moi, ao aeka ni katangitang aika ti ongoraeakini. E aera bwa ko aki rinea te aeka ni kakibotu ae ko kona n teimatoa ni kaakaraoia n aki toki? Ane a na tuangko ngaa ma ngaa taani Kakoaua aika rooro-n-rikirake aika kukukurei, ae a rangi ni mwaiti aaro ni kakukurei aika raraoi aika tau ni karaoaki irouia aomata aika kani kaakaraoa ae “tangiraki iroun [Iehova].”—I-Ebeto 5:17- 19.
“Ti na Airi ma Ngkami”
18. Tera te titiraki ae a riai n titirakinia iai rooro-n-rikirake?
18 Man 1513 B.C.E. nakon Bentekota 33 C.E., iai ana aomata Iehova i aon te aba aika baireaki raoi irouna ake e rineia bwa a na taromauria ma n riki naba bwa taani kakoaua ibukina. (Itaia 43:12) A bungiaki nako nanon te botannaomata anne tibun Iteraera aika rooro-n-rikirake. Ni moa man Bentekota, e a reke te “botanaomata” ae boou ibukin Iehova i aon te aba, ae te Iteraera n taamnei, ae ‘te botannaomata ibukin arana.’ (1 Betero 2:9, 10; Mwakuri 15:14; I-Karatia 6:16) E taekinna te abotoro Bauro bwa e a tia Kristo ni kaitiakiia “ana botanaomata, aika bati ni kani karaoi makuri aika raraoi.” (Tito 2:14) Kam inaaomata ngkami aika roro-n-rikirake, ni kakaaea i bon iroumi bwa antai te botannaomata aei. Antai ni boong aikai aika a kaaina “te botanaomata ae raoiroi ae kakawakina te kakaonimaki,” aika boraoi maiuiia ma ana boto n reirei te Baibara? Ao a riki naba bwa taani Kakoaua aika kakaonimaki ibukin Iehova, ao a tataekina te Tautaeka n Uea bwa tii ngaia ae a kona ni kaantaningaia aomata ibukin buokaia? (Itaia 26:2-4) Nori aia mwakuri Aaro ake aongkoa Kristian ngaiia ao Aaro riki tabeua, ao kabotaua aroaroia ma ae taekinaki n te Baibara ibukia ana toro te Atua ni koaua.
19. Tera ae e a tia ni kakoauaki irouia aomata aika mirion ma mirion mwaitiia ni katobibia te aonnaba?
19 A a tia mirion ma mirion aomata ni katobibia te aonnaba, n ikotaki naba ma rooro-n-rikirake aika mwaiti ni kakoauaa ae nikiraia Ana Tia Kakoaua Iehova aika kabiraki boni kaain te “botanaomata ae raoiroi.” A taku nakoia kaain te Iteraera n taamnei aikai: “Ti na airi ma ngkami, ba ti ongo ba E memena te Atua i roumi.” (Tekaria 8:23) Ti kakoauaa raoi ao ti tataro ibukimi rooro-n-rikirake bwa kam na motinnanoia bwa kam na mena ibuakoia ana aomata te Atua, ao kam na “rinea te maiu,” are te maiu n aki toki n ana waaki Iehova ae boou.—Te Tua-Kaua 30:15-20; 2 Betero 3:11-13.
Te Kauring
• Tera ae irekereke ma te tuatuangaki?
• Aekakira te taromauri ae kakukureia Iehova?
• Tera te motinnano ae mena imwaia rooro-n-rikirake ake a kaikawaki irouia kaaro aika katabui maiuiia?
• Bukin tera bwa e riai n aki rangi ni baenikai te bwabetito?
[Taamnei n iteraniba 24]
Antai ae ko na ongo irouna?
[Taamnei n iteraniba 26]
Ko na kanga ni kamanoaki man katabuan maium ao bwabetitoam?
[Taamnei n iteraniba 27]
Tera ae e tukiko man te bwabetito?