Tai Kariaia Te Bwai Teuana Bwa E Na Karaurenakoko Ma Iehova

1-3. (a) E aera ngkai Iotua bon te katoto ae raoiroi n arona n rinea ae eti ni maiuna? (b) Tera te bwai ae ti riai n ururingnga ni karaoan ara motinnano?

E RANGI ni kakawaki te taeka ae “rinea.” A bati bwaai ake e kona n rinei ao ni bairei te aomata ae iai ana motinnano bukini kairani maiuna. N te kabotau: Iangoa te aomata ae nakonako n te kawai ao e a rina n noria ae e a bwenaua nakoni kawai aika uaai. E nga te kawai are e na rineia? Ngkana e a kaman ataa te tabo are e na kaea te aomata anne, e na boni bae ni kan toua te kawai ae kaan riki ma ana tabo nakon are e na kararoaa riki.

² A bati katoto ni kaineti ma rongorongoia aomata n te Baibara ake a kaaitara naba ma te aekaki anne. N te katoto: E riai n rinea ae na karaoia Kain bwa e na un ke e na taotaona nanona. (Karikani Bwaai 4:​6, 7) E riai naba Iotua n rineia bwa e na toro iroun te Atua ae koaua ke e na taromaurii atua aika kewe. (Iotua 24:15) Tian Iotua boni kateimatoaani kaanian Iehova, ngaia are e a rinea te kawai are e na kairia nakon tiana anne. Ma akea tiani Kain ae aekan anne ao e rinea te kawai are e na kararoaaki riki iai ma Iehova.

³ N tabetai, ti kona ni karaoi motinnano aika kakawaki bwa ti aonga n teimatoa i aon te kawai ae eti. Ngkana anne ae ko rinanona, tai mwaninga am motinnano ke tiam ibukini kamoamoaan Iehova ni bwaai nako ake ko karaoi ao n rawa nakoni baike a kona ni karekea ae ko na kitanna iai. (Wareka I-Ebera 3:12.) Ti na neneri n te kaongora aei ao are imwina, iterani maiura aika itiua ake ti na aki kariaia iai te bwai teuana bwa e na karaurenakoira ma Iehova.

TE MWAKURI NI KAREKETIANTI AO TE NAKOA AE TEIMATOA

4. E aera ngkai e kakawaki te mwakuri ni kareketianti?

⁴ A kabaeaki Kristian bwa a na boutokaiia ma aia utu. E kaotaki n te Baibara bwa ngkana e aki kani kawakina ana utu te aomata, e a buakaka riki nakon are e aki onimaki. (2 Tetaronike 3:10; 1 Timoteo 5:8.) E katereaki raoi ngkanne bwa iterani maiura teuana ae kakawaki bon te mwakuri ni kareketianti ao te nakoa ae teimatoa, ma ngkana ko aki taratara raoi n aei, a kona ni karaurenakoko ma Iehova. N te aro raa?

5. Baikara bwaai aika kakawaki ake ko riai n iaiangoi imwaini butimwaean te mwakuri teuana?

⁵ Iangoia bwa ko kakaaea am mwakuri. Ngkana ko maeka n te aba ae e karako iai te mwakuri ae mwaawa, ko bae ni kaririaki bwa ko na butimwaea te moani mwakuri ae reke iroum ke teuana are ko anganaki. Tera arom ngkana e bobuaka te mwakuri anne ma ana boto n reirei te Baibara? Ke tao e kainnanoaki te tai ae rangi ni bati n te mwakuri anne, ike e a tuka am mwakuri ni Kristian ke ni kamaenakoko ma am utu? Ko riai ni butimwaea te mwakuri anne ibukin am iango ae e raoiroi riki rekena nakon are ai bon akea, e ngae ngke e aki raoiroi? Uringnga bwa e kona rinean te kawai ae bure ni karaurenakoko ma Iehova. (I-Ebera 2:1) Ko na kanga ni karaoi am babaire aika manena ngkana ko kakaaea am mwakuri ke ko a manga iangoa bitakin am mwakuri ae ngkai?

6, 7. (a) Baikara bukini butimwaean te mwakuri ni kareketianti iroun temanna? (b) Tera te tia ae kona ni kaaniko riki ma Iehova, ao bukin tera?

⁶ N aron are e taekinaki mai mwaina, kaatuua am iango i aon tiam. Titirakiniko ni kangai, ‘E na kairai au mwakuri ke nakoau ae teimatoa aei nakon tera?’ E na boni kakabwaiai am kakorakora Iehova ngkana ko iaiangoa te mwakuri ni kareketianti bwa boutokaam ma am utu ni beku ibukina. (Mataio 6:33) E bon rabakau Iehova ni buokiko ngkana e bua am mwakuri ke ngkana e a manga kerikaaki kaubwain te aba n te aro ae aki kantaningaaki. (Itaia 59:1) E “ataa Iehova aroni kamaiuaia aomata ake a tangiria, man te kataaki.”​—2 Betero 2:9.

⁷ N te itera are teuana, tera arom ngkana tiam tii uaiakinan te kaubwai ae bati? Tao ko na kona ni karaoa anne, ma e kona ni karuanikai te mwakuri tii ibukini kaubwaim. (Wareka 1 Timoteo 6:​9, 10.) Ti na karaurenakoaki ma Iehova ngkana ti rangi ni kaatuua iaiangoan te kaubwai ao te nakoa ae teimatoa.

8, 9. Tera ae a riai n iaiangoia kaaro ibukin aroaroia ni kaineti ma te mwakuri ni kareketianti? Kabwarabwaraa.

⁸ Ngkana te karo ngkoe, uringnga bwa a karekea reireiaia natim man arom ni karaoi am motinnano. Tera ae a noria ae kakawaki riki iroum, nakoam ane teimatoa ke am iraorao ma Iehova? Tiaki a na bae ni kakairi iroum n toua naba te kawai ae karuanikai, ngkana a noriko ni moanibwaia te kani kakannato, te kani karineaki ao te kaubwai? A kona ni kakeaa karineam ngkai te karo ngkoe? E taku te roro n rikirake ae te Kristian temanna: “N aron are I kona n uringnga, e rangi ni bane riki ana tai tamau n ana mwakuri. N te moan tai, e rangi ni mwakuri korakora ibukin ara utu bwa ti aonga n rangi ni kaubwai. E tangirira bwa ti na rangi n tararuaaki raoi. Ma iai te bitaki n ririki aikai. E teimatoa ni mwamwakuri n taai nako ao ngkana e okira te auti, e uouotii bwaai riki tabeua aika bobuaka ake aki rangi ni kainnanoaki. N tokina, ti a kinaaki bwa te utu ae kaubwai ao ti aki te utu are e na kaungaia tabemwaang nakoni bwaai n taamnei. I kukurei riki iroun tamau ngke e kabanea korakorana ni kateimatoaia ara utu bwa ti na kaaniaki ma Iehova, n oneani mwin are e na mwakuri korakora ibukin te kaubwai.”

⁹ Kaaro, tai karaurenakoingkami ma Iehova n aromi ni kaatuua riki nakoami ae kam teimatoa iai. Man ami katoto, kam kaotia iai nakoia natimi bwa kam kakoauaa raoi riki bwa te iraorao ma te Atua, bon te kaubwai ae kakawaki riki ae ti kona ni karekea ma tiaki bwaikorakin te maiu aei.​—Mataio 5:3.

10. Tera ae riai n iaiangoia te roro n rikirake ngkana e na rinea nakoana ae teimatoa?

¹⁰ Ko na kanga n rinea te kawai ae eti ngkana ngkoe te roro n rikirake ae ko iaiangoa karekean te nakoa ae teimatoa? N aron ae e a tia ni kabwarabwaraaki, e boto i aon am rinerine te bwai ae ko na karaoaia ni maium. E kona te reirei ni kataneiai ao te mwakuri n te tabo are ko a tia ni baireia, ni kona n buokiko ni moanibwaia riki te Tautaeka n Uea ke ni karaurenakoko ma Iehova? (2 Timoteo 4:10) E kairiko tiam anne bwa ko na katotongi maiuia aomata ake a kukurei ngkana a ataia bwa e bati aia mwane n te bangke, ke a a manga nanokawaki ngkana ai akea aia mwane? Ke ko na rinea ae ko na iaiangoa aron Tawita are e aki nanououa ngke e korea ae kangai: “Bon te tei ngai ngkoa, ao I a kara ngkai; Ma I tuai men nora te aomata ae raoiroi ae kitanaki, Ma natina aika bububuti te amarake”? (Taian Areru 37:​25, BG) Uringnga bwa e na karaurenakoko ma Iehova te kawai teaina ao are teaina e na kairiko nakon te maiu ae te kabanea n tamaroa. (Wareka Taekan Rabakau 10:22; Maraki 3:10.) E nga te kawai ae ko na rineia?a

TE KAAKIBOTU AO TE KAOKIRII

11. Tera reireiara man te Baibara ni kaineti ma te kaakibotu ao te kaokirii, ao tera ae ti riai n ururingnga?

¹¹ E aki taekinaki n te Baibara bwa e kairua te kakukurei ke e kabanetai te kaakibotu ao te kaokirii. E korea ae kangai Bauro nakon Timoteo: “E manena teutana te kamarurung.” (1 Timoteo 4:8) E bon taekinaki naba n te Baibara bwa iai “te tai ni ngare” ao “te tai ni maie,” ao e kaungaira naba bwa ti na karekea te motirawa ae bati. (Te Minita 3:4; 4:​6, BK) Ngkana ko aki taratara raoi, e kona ni karaurenakoko ma Iehova te kaakibotu ao te kaokirii. N te aro raa? E boto riki te kangaanga mani bwaai aika uoua bwa te aeka ni kaakibotu ke ni kaokirii raa ae ko na rineia, ao mwaitira te tai ae ko na kabanea iai.

12. Baikara bwaai ake ko riai n iaiangoi ni kaineti ma te aeka ni kaakibotu ao ni kaokirii ae ko rineia?

¹² Te moan, ti na iangoa te aeka ni kaakibotu ao ni kaokirii are ti riai n rineia. Ko boni kona n rinei aaro ni kaakibotu ao ni kaokirii aika raoiroi ao ni kamarurung. Ma ni koauana, e ribai angiini kaakibotu ao kaokirii te Atua aika irekereke ma te tiritiri, te tabunea ao te wene ni bure. Ngaia are ko riai n iangoraoi n rinean am kaakibotu ao am kaokirii. Tera rotakim iai? E kaungako nakon te nano ae tiritiri, te kaiangatoa ae karuanikai ke te nanonnaba? (Taeka N Rabakau 3:31) E na kabatiaa riki am kabanemwane? A na bwaka iai tabemwaang? (I-Rom 14:21) Aekakira aomata aika ko na iraorao ma ngaiia man am kaakibotu ao am kaokirii ae ko rineia? (Taeka N Rabakau 13:20) E kaungako bwa ko na kani karaoi mwakuri aika bure?​—Iakobo 1:​14, 15.

13, 14. Tera ae ko riai n iangoia ni kaineti ma kamanenaan te tai ae bati ni bobotaki ni kakukurei?

¹³ Iangoa naba mwaitin te tai are ko na kabanea n te kaakibotu ao te kaokirii. Titirakiniko ni kangai, ‘I kabanea riki au tai ni kakukureiai n te aro are e a aki tau au tai ibukini bwaai n taamnei?’ Ngkana ko rineia bwa ko na kabanea te tai ae rangi ni bati ibukin am kaakibotu ao am kaokirii, ane ko na noria bwa e na aki kakukurei n aron are ko kantaningaia. Ni koauana, a na rangi ni kukurei riki te koraki ake aki kabanea te tai ae rangi ni bati n te kaakibotu. Bukin tera? Ibukina bwa a ataia bwa a tararuai moa “bwaai aika kakawaki riki,” ngaia are a aki uringaaba ngkana a kaakibotu ke ni kaokirii.​—Wareka I-Biribi 1:​10, 11.

¹⁴ E ngae ngke kabanean te tai ae bati n taiani kaakibotu ao kaokirii a kona ni kakukurei, ma a kona naba ni karaurenakoko ma Iehova rinean te kawai anne. E reke reireian te tari te aine ae ai 20 ana ririki ae Kim n te bwai are e rinanona. E taku: “I taneiai n iririi taiani botaki ni kakukurei ni kabane, ake a kakaraoaki ni katoa wikeen n te Kanimabong, Kaonobong ao te Taabati. Ma ngkai, I a noria bwa a bati baika a kakawaki riki ake a riai ni karaoaki. N te katoto, ngkai I a bwaiania N na bae n uti n te aoa 6 n te ingabong ibukin te mwakuri ni minita, ngaia are I aki riai n tiku n taiani botaki akanne ni karokoa te aoa teuana ke uoua n te karangaina. I ataia bwa a aki bure taiani bobotaki ni kakukurei ni kabane ma a kona n riki bwa bwaai ni katabetabe aika anai nano. A riai ni kamanenaaki n te aro ae riai n aron naba bwaai ake tabeua riki.”

15. A na kanga kaaro ni buokiia natiia bwa e na kakukurei aia kaakibotu?

¹⁵ A riai kaaro ni katauraoi bwaai i bon ibukia ao natiia naba ao n tabeakina aia utu bwa a na kaaniaki ma Iehova, a na kukukurei ao n tangiraki. E irekereke naba anne ma rinean te kaokirii. Ngkana te karo ngkoe, tai iangoia n taai nako bwa a bane n aki raoiroi aeka ni kaakibotu ao kaokirii. Ni koauana, ko riai n tatauraoi n taai nako ni kawakiniko mani kaakibotu ao kaokirii aika aki raraoi. (1 Korinto 5:6) Ngkana ko a kaman iaiangoi ao n rinei aeka ni kaakibotu ao kaokirii ake kam na karaoi, a na rangi ni kukurei iai kaain am utu.b N te aro anne, ko a rinea iai te kawai are kam na kaaniaki riki iai ma Iehova ngkoe ma natim.

TE REITAKI I NANON TE UTU

16, 17. Tera te bwai ae kananokawaki are a taonaki nako iai kaaro aika bati, ao ti na kanga n ataia bwa e atai rawawataia Iehova?

¹⁶ E rangi ni korakora te reitaki i marenan te karo ma te nati n te aro are e a kabongana anne Iehova ni kabotaua ma ana tangira ibukia ana aomata. (Itaia 49:15) Ngaia are a bon riai n rotaki n te nanokawaki aomata ngkana e kitana Iehova kaain aia utu temanna ae tangiraki irouia. E taku te tari te aine are e kabaneaki natina: “I rangi n rawawata. I iaiango ni kangai: ‘Bukin tera ngke e kitana Iehova?’ I namakina ae I bure ao I a bukinai iai.”

¹⁷ E atai rawawatam Iehova. E “maraki nanona” ngke e karitei temanna kaain ana utu are n te moantai ao imwina riki aomata ake a maiu imwain te Ieka. (Karikani Bwaai 6:​5, 6, BG) E kona ni kangaanga namakinan te rawawata anne irouia naake a tuai man rinanoni kabaneakin temanna man aia utu. Ma e ngae n anne, ko aki wanawana ngkana ko kariaia aroaroni kaain am utu temanna ae buakaka ae kabaneaki bwa e na karaurenakoko ma Iehova. Ko na kanga ngkanne ni kekeiaki ribuakon te rawawata ae na riki ngkana e a kitana Iehova temanna kain am utu?

18. E aera ngkai a aki riai kaaro ni bukinia ngkana e kitana Iehova natiia?

¹⁸ Tai bukiniko n te bwai ae riki. E a tia Iehova n angania aomata nako te bwai ae a kona n rineia, ao “a na uotii oin uotaia” kaain te utu n tatabemania nako ake a tia ni katabui maiuia. (I-Karatia 6:5) N tokina, tiaki ngkoe ae ko na bukinaki n ana rinerine neienne ke teuanne bwa e na boni katuuaaeaki te tia bure iroun Iehova. (Etekiera 18:20) Ko na aki naba bukinia tabeman. Karinea ana babaire Iehova ibukin te reirei ni kaetieti. Tai kaaitaraia taani kawakin tiibu ake a mwiokoaki bwa a na kawakina te ekaretia ma teei n nene ni kaitaraa te Riaboro.​—1 Betero 5:​8, 9.

19, 20. (a) Tera ae a na karaoia aia karo ataei ake a kabaneaki ngkana a rotaki n te rawawata? (b) Tera te kantaninga ae a riai n iaiangoia kaaro?

¹⁹ N te itera are teuana, ngkana ko rinea te kawai are te karitei nakon Iehova, ko a karaurenakoko iai ma ngaia. Ni koauana, te bwai ae e kan noria kaain am utu temanna ae tangiraki iroum, boni kawakinan am motinnano bwa ko na tangira riki Iehova i aoni bwaai ni kabane n ikotaki naba ma reitakim ma am utu. Ngaia are arom n tokanikai i aon aei, ko riai n taraia raoi bwa ko na kateimatoa tangiran Iehova. Tai kaokoroko ma tarim ao mwanem ni Kristian aika kakaonimaki. (Taeka N Rabakau 18:1) Bunra nanom nakon Iehova ngkana ko tataro. (Taian Areru 62:​7, 8) Tai karekea aonam n reitaki ma temanna kaain am utu are e a tia ni kabaneaki tao rinanon te meeri n te Internet ke n tareboon ake a uouotaki. (1 I-Korinto 5:11) Teimatoa ni katabetabeko ni mwakuri ibukin te Atua. (1 I-Korinto 15:58) E taku te tari te aine are taekinaki mai i eta: “I ataia ae I riai n teimatoa ni katabetabeai ni mwakuri ibukin Iehova ao ni kakorakoraai ni bwaai n taamnei bwa e aonga ni kona ni manga okira Iehova natiu, ao N na tauraoi ni buokia.”

²⁰ E taekinaki n te Baibara bwa “e kantaningai bwaai ni kabane” te tangira. (1 I-Korinto 13:​4, 7) E aki bure ngkana ko iaiangoa kantaningaan temanna are e tangiraki iroum bwa e na manga okira Iehova. Ni katoa ririki, a bati ake a kabaneaki ake a rairi nanoia ao n okira ana botaki Iehova. E aki kona n un Iehova ngkana a rairi nanoia aomata. Ni kaitaraan anne, e “kani [kabwarai] buure.”​—Taian Areru 86:​5, BG.

KARAOI MOTINNANO AIKA RARAOI

21, 22. Tera am motinnano ae ko inaomata ni karaoia?

²¹ E a tia Iehova n angania ana karikibwai aika aomata te inaomata ni karaoi aia motinnano. (Wareka Te Tua-Kaua 30:​19, 20.) Man te inaomata anne, ti a anganaki mwioko ibukini karaoani motinnano aika raraoi. A riai Kristian ni kabane n titirakinia ni kangai: ‘E nga te kawai ae I toua? I kariaia te mwakuri ni kareketianti ma te nakoa ae teimatoa, te kaakibotu ao te kaokirii ke te reitaki i nanon te utu bwa a na karaurenakoai ma Iehova?’

²² E aki kona ni kaingingaki ana tangira te Atua nakoia ana aomata. Te anga ae tii teuana ae ti na karaurenakoaki iai ma Iehova, boni man rinean te kawai ae bure. (I-Rom 8:​38, 39) Ma e na aki riai n riki anne! Motinnanoia bwa ko na aki kariaia te bwai teuana bwa e na karaurenakoko ma Iehova. N te kaongora ae imwina ao e na maroroakinaki iai aanga aika aua riki, ake ko kona iai ni karaoi am motinnano aika raraoi.