Kam Butimwaea Tibwangara Mairoun Te Atua?
“E . . . mutiakinia aomata aika tiaki I-Iutaia [te Atua], ni karekeia te koraki ake a na uouota arana mai buakoia.”—MWAKURI 15:14.
1, 2. (a) Tera “batan Tawita,” ao e na kanga ni manga kateaki? (b) Antai aika a kaai ni beku bwa ana toro Iehova ni boong aikai?
N AIA boowi kaain te rabwata n tautaeka i Ierutarem n 49 C.E., ao e taekina ae kangai te tia rimwini Kristo ae Iakobo: “E a tia Timeon [Betero] ni karakina raoi aron te Atua ngke e moani mutiakinia aomata aika tiaki I-Iutaia, ni karekeia te koraki ake a na uouota arana mai buakoia. Ao e boraoi aei ma aia taeka Burabeti ae koreaki ni kangai, ‘Imwini baikai ao N na oki bwa N na manga katea batan Tawita are e bwaka, ao N na manga karaoa uruakina ma ni kateia, bwa a aonga n ukoukora Iehova nikiraia aomata aikai n ikotaki ma aomata aika tiaki I-Iutaia ake a ingoanaki n arau, e taekina anne Iehova, are e tabe ni karaoi baikai.’”—Mwakuri 15:13-18.
2 E bwaka “batan [ke ana baareti] Tawita” ngke e kabwakaaki te Uea ae Tetekia man te kaintokanuea. (Amota 9:11, BG) Ma e ngae n anne, e na manga kateaki te ‘bata’ anne ni kanoan Tawita ae Iesu ae te Uea n aki totoki. (Etekiera 21:27; Mwakuri 2:29-36) N aron are e katerea Iakobo n te boowi rimoa anne, e koro bukin ana taetae ni burabeti Amota aei ni bobotakia taan uaia n ababa n te Tautaeka n Uea mai buakoia I-Iutaia ao ake tiaki I-Iutaia. Ni boong aikai, a a beku nikiraia Kristian aika kabiraki ao a katiteuanaaki ma ana “tiibu tabemwaang” Iesu aika mirion ma mirion mwaitiia n tataekini koaua man te Baibara ngkai a a riki bwa ana toro Iehova.—Ioane 10:16.
A AITARA ANA AOMATA IEHOVA MA TE KANGAANGA
3, 4. A kanga ana aomata Iehova n nanomwaaka n aia onimaki i Baburon?
3 Ngke a a uotaki I-Iutaia nako Baburon bwa taenikai, e a mataata iai bwa e a bwaka “batan Tawita.” Kioina ngkai e a butanako te Aro ae kewe i aoni Baburon, a a kanga n nanomwaaka n aia onimaki ana aomata te Atua n aia tai n taenikai ae 70 te ririki are man 607 B.C.E. nakon 537 B.C.E.? Bon titeboo aroia ma arora ngaira aika ana aomata Iehova n nanomwaaka n te aonnaba ae mena i aani mwaakan Tatan. (1 Ioane 5:19) Ti buokaki n nanomwaaka man tibwangara mairoun te Atua aika rangi ni bati.
4 Iai iroura Ana Taeka te Atua ae kanoan naba tibwangara mairouna. Akea te Baibara ae tabwanin raoi irouia I-Iutaia ake taenikai i Baburon, ma iai aia atatai n te Tua Rinanoni Mote ma Tuua Ake Tebwina ake i nanona. A ataa “Anenen Tion,” a kona n uringi taeka n rabakau aika bati, ao a ataa naba bwainikirinaia n te aro n iowawa ana toro Iehova rimoa. Eng, a bon tang te koraki n taenikai akanne ngkana a uringa Tion, ao a bon aki mwanuokina Iehova. (Wareka Taian Areru 137:1-6.) Anne te bwai are e kananomwaakaia taenikai n aia onimaki, e ngae ngke a mena i Baburon man otabwaniniaki n ana reirei ao ana mwakuri aika kewe.
BON TIAKI TE REIREI AE BOOU TE TEMANNA N TENIMAN
5. Baikara atua aika taian temanna n teniman ake a kakoauaaki irouia kaaini Baburon ao Aikubita rimoa?
5 N taai ake rimoa ao a taromauriaki atua aika taian temanna n teniman aika kakateniman i nanoia. N te katoto, teuana mai buakon te temanna n teniman ae a taromauria kaaini Baburon, bon Sin (te atua ae namwakaina), Shamash (te atua ae taai) ao Ishtar (te atua n aine ibukin te kakariki ao te buaka). A taromaurii atua aika kakateniman i nanoia kaain Aikubita ae te tama, te tina ao te nati te mwaane iai. E ngae ngke atua aikai bon te temanna n teniman, ma a bon aki iangoaki n taai nako bwa titeboo aroia. Atuaia kaain Aikubita ae te Temanna n teniman bon te atua ae Osiris, te atua n aine ae Isis ao natiia te mwaane ae Horus.
6. Ko na kanga ni kabwarabwaraa te Temanna n teniman, ao ti kanga ni kamanoaki mani kakoauaan te reirei ae kairua anne?
6 A reiakinia naba aomata Aaro ake aongkoa Kristian ngaiia bwa te atua bon te Temanna n teniman ae kanoana te Tama, te Nati ao te taamnei ae raoiroi. E a taraaki Iehova n te reirei aei bwa te Atua ae aki rangi ni mwaaka ibukina bwa tii temanna rabwatana iai. A a tia ni kamanoaki ana aomata Iehova mani kakoauaan te aeka n reirei ae kairua anne, ibukina bwa a inanoi ma taeka aika kairaki koreaia rinanon te taamnei ni kangai: “Kam na ongora, Iteraera: Iehova ae Atuara bon Iehova ae ti temanna.” (Te Tua-Kaua 6:4, BG) E mwanewei naba taeka akanne Iesu, ao a kakoauaa aei Kristian ni koaua.—Mareko 12:29.
7. E aera ngkai e aki kona te aomata ae kakoauaa te Temanna n teniman ni bwabetitoaki ike e a kaota iai kakawakini katabuani maiuna nakon te Atua?
7 E aki boraoi te reirei ae te Temanna n teniman ma te tua are e angania taan rimwina Iesu, are a na ‘reireinia aomata mai buakoia botannaomata nako bwa a na riki bwa taan rimwina ao ni bwabetitoiia n aran te Tama, ao te Nati, ao te taamnei ae raoiroi.’ (Mataio 28:19) Ngkana e na bwabetitoaki temanna bwa te Kristian ni koaua ao n riki naba bwa Ana Tia Kakoaua Iehova, e riai n ataia ae moan te rietata te Tama ae Iehova n ikotaki naba ma nakoan ao mwaakan Natin te Atua ae Iesu. E riai naba te aomata ae nang bwabetitoaki ni kakoauaa ae te taamnei ae raoiroi boni mwaakan te Atua ae mwamwakuri ma tiaki kanoan te Temanna n teniman. (Karikani Bwaai 1:2) E aki kona te aomata ae teimatoa ni kakoauaa te Temanna n teniman ni bwabetitoaki, ike e a kaota iai kakawakini katabuani maiuna nakon Iehova ae te Atua. Ai boni kakaitaura ngaira ngkai ti a tia ni kamanoaki n tibwangara mairoun te Atua bwa ti na aki kakoauai reirei ake e aki karineaki iai!
TE TABUNEA
8. Tera ae a kakoauaa kaaini Baburon ni kaineti ma atua ao taimonio?
8 A kai butimwaeaki aia iango Aaro i Baburon n aron reirei aika kairua, atua, taimonio ao te tabunea. E taekinaki n The International Standard Bible Encyclopaedia bwa a kakoauaa kaaini Baburon, ae a kona taimonio ni kaaorakia aomata. A tatataro aomata nakon atuaia ao ni bubutii kamanoaia mairouia taimonio.
9. (a) A kanga I-Iutaia aika bati n reiakin aia koaua aika kairua Aaro? (b) Ti kanga ni kamanoaki mani karuanikain te kan irekereke ma taimonio?
9 A reiakini koaua aika aki boraoi ma te Baibara I-Iutaia aika bati ni menaia i Baburon. Imwina riki, a a bati I-Iutaia ake a karin i nanoia aia iango kaaini Kuriiti ike a a tauaki iai aroia bwa a na kakairi n te iango are a kona ni buakaka ke n raoiroi taimonio. Ti kamanoaki n tibwangara mairoun te Atua mani karuanikain te kan irekereke ma taimonio, bwa ti ataia ae a kabuakakaaki aia mwakuri n tabunea kaaini Baburon iroun te Atua. (Itaia 47:1, 12-15) Irarikin anne, ti kairaki n ana iango te Atua bwa ti na rarawa nakon te tabunea.—Wareka Te Tua-Kaua 18:10-12; Te Kaotioti 21:8.
10. Tera ae kona n taekinaki ibukin aia mwakuri ma aia koaua kaaini Baburon ae Kakannato?
10 E a tia ni kakaraoaki te tabunea tiaki tii irouia kaaini Baburon ma bon irouia naba taani boutokaa Baburon ae Kakannato, ae te botaki n Aro ae kewe ae katobibia te aonnaba. (Te Kaotioti 18:21-24) Bon titeboo raoi Aaro aika kewe aikai ma te Aro are i Baburon rimoa ibukina bwa a bon roko mai iai iango aika kairua ao mwakuri aika bubuaka. E na waekoa ni kamaunaaki Baburon ae Kakannato ibukina bwa e onrake n te mwakuri n tabunea, taromauriani boua ao buure riki tabeua.—Wareka Te Kaotioti 18:1-5.
11. Baikara kauring ni kaineti ma te tabunea aika a a tia ni boreetiaki n ara boki?
11 E taku Iehova: “Kam na tai tatabunea.” (Nakoaia Ibonga 19:26, BG) A rangi ni bati aomata aika kakaraoi mwakuri n tabunea n te ka-19 n tienture. Ma e taekinaki n te Zion’s Watch Tower ae bwaini Mei 1885 bwa e reiakinaki n Aaro rimoa bwa a maiu maate ao a bane ni boto karioiango man aaba nako i aon te iango ae a mena maate n te aonnaba teuana. E taekinaki naba iai bwa bon taimonio aika a a manga karikiia bwa aongkoa aomata ake a a tia ni mate ao a kataia n itoman ma aika maiu ao n tokina, a a kona taimonio n tautaekan aia iango ao aia mwakuri aomata aika bati. E anga kauring aika aekan akanne te boki ae uarereke rimoa ae kangai atuna, What Say the Scriptures About Spiritism? n aron naba ara boki aika aanaki n te Baibara aika boreetiaki n taai aikai.
A KAMMARAKAKI AOMATA N TE AONNABA TEUANA?
12. Tera ana taeka Toromon ibukia maate rinanoni kairana n te taamnei ae raoiroi?
12 A kona ni kaekaa te titiraki anne “aomata nako . . . ake a ataa te koaua.” (2 Ioane 1) Ni koauana, ti inanoi ma ana taeka Toromon aikai: “E raoiroi riki te kamea ae maiu nakon te raian ae mate. Ba akana maiu a bon ataiia ba a na mate: ma a bon aki ata te bwai teuana akana mate . . . Makuri ni kabane aika ko riai ni karaoi ni baim, ao karaoi ni korakoram; ba bon akea te makuri, ma te aro ni kukune, ma te ataibwai, ma te rabakau, i nanon Tiore, [ae ruanimateia aomata] ike ko na nako iai.”—Te Minita 9:4, 5, 10, BG.
13. Tera aron rotakia I-Iutaia n aia Aro kaaini Kuriiti ma kateia?
13 A kona ni karekea ataakin te koaua ibukia maate I-Iutaia. Ngke a a bwenaua kaaini Kuriiti i marenaia mataniwin ana taanga ni buaka Alexander te Kakannato, ao a kakorakoraia aomata ni katiteuanaia kaain Iuta ma Turia rinanon te Aro ni Kuriiti ao kateina. Ibukin anne, a a butimwaei reirei aika kairua I-Iutaia are iai iteran rabwatan te aomata ae aki mamate n te aonnaba teuana ao ni kammarakaki iai. E taekinaki n te boki ae The Religion of Babylonia and Assyria bwa e aki moan riki mairouia kaaini Kuriiti te koaua ibukin te tabo teuana ae aki kona n noraki are a kammarakaki iai aomata, ma a kakoauaa naba anne kaaini Baburon ao a rangi ni korakora iai atua ma taimonio n taui taekaia aomata ao ni kammarakia. Eng, a boni kakoauaa kaaini Baburon bwa e aki mamate iteran te rabwata anne.
14. Tera are a ataia Iobi ma Aberaam ibukin te mate ao te mangauti?
14 E ngae ngke e tuai n reke te Baibara iroun te mwaane ae raoiroi are Iobi, ma e bon ataa te koaua ibukia maate. E ataia naba bwa Iehova bon te Atua ae tatangira are e na ingainga ni kautia. (Iobi 14:13-15) E kakoauaa naba te mangauti Aberaam. (Wareka I-Ebera 11:17-19.) E teretere bwa a aki kakoauaa mwaane akanne ae a teimatoa ni maiu maate n te tabo riki teuana, bwa ngkanne ai akea uaani kautan te aomata ae aki kona ni mate. Akea te nanououa bwa a buokaki Iobi ao Aberaam n taamnein te Atua bwa a na ataa aroia maate ao ni kaotiota onimakinan te mangauti. Boni kanoan naba tibwangara koaua aikai.
E RANGI NI KAKAWAKI “TE KAINAOMATAAKI AE REKE MAN TE KABOOMWI”
15, 16. Ti kanga ni kainaomataaki man te bure ao te mate?
15 Ti rangi ni kakaitau bwa e a tia te Atua ni kaota arona ni kainaomataira man te bure ao te mate. (I-Rom 5:12) Ti ataia ae e “roko [Iesu] bwa e na riki bwa te tabonibai, ao e na anga maiuna bwa te kaboomwi ibukia aomata aika bati.” (Mareko 10:45) Ai raoiroira ataakin “te kainaomataaki ae reke man te kaboomwi, are e kabwakaaki boona irouni Kristo Iesu”!—I-Rom 3:22-24.
16 A riai I-Iutaia n ikotaki naba ma ake tiaki I-Iutaia n te moan tienture n rairi nanoia man aia bure ao ni kaotiota onimakinan ana karea ni kaboomwi Iesu. Bwa ngkana a aki, a kona n aki kabwaraaki aia bure. Titeboo te aro anne ma ae e riki ni boong aikai. (Ioane 3:16, 36) E aki kona ni kakabwaiaaki te aomata man te kaboomwi ngkana e kakoauai reirei aika kairua n aron te Temanna n teniman, ma ti boni kona ni kamaiuaki. Ti bon ataa te koaua ibukin “Natin [te Atua ae tatangira] are e reke mairouna kainaomataara n te kaboomwi, are kabwaraan ara bure.”—I-Korote 1:13, 14.
TEIMATOA NI BEKU IBUKIN IEHOVA
17, 18. E na reke ia buokara ibukin rongorongoia Ana Tia Kakoaua Iehova, ao ti na kanga ni kakabwaiaaki man reiakinana?
17 E bati ae kona n taekinaki ibukin reirei aika koaua ake ti butimwaei, bwaai aika ti aitara ma ngaai ngkai ana toro te Atua ngaira ao kakabwaia ni bwaai n rabwata ao n taamnei aika reke iroura. Inanon ririki aika bati, ao iai i nanon ara Yearbook rongorongo aika kaunganano ni kaineti ma ara mwakuri ni katobibia te aonnaba. A karakinaki rongorongoia Ana Tia Kakoaua Iehova rimoa n taiani birim n aron Faith in Action, Mwakoro 1 ao 2, ao booki n aron Jehovah’s Witnesses—Proclaimers of God’s Kingdom. Ao a aki toki n taekinaki i nanon ara maekatin aia rongorongo raao n te onimaki aika tangiraki iroura.
18 Ti kakabwaiaaki mani kabatiaan iaiangoan ao kaatuuan ara iango n rongorongon ana botaki Iehova rimoa, n aroia naba kaain Iteraera ake a iaiangoi aron te Atua ni kainaomataia man tautoronakia i Aikubita. (Te Otinako 12:26, 27) Ngke e a rikirake ni kara Mote ao e kaumakia tibun Iteraera ni kangai: ‘Kam na uringi boong ake ngkoangkoa, Kam na iangoi aia ririki rooro aika bati: Kam na titirakinia tamami, ao a na kaota taekana nakoimi; Titirakinia ami unimwaane, ao a na tuangingkami.’ (Te Tua-Kaua 32:7, BG) Ngkai ‘ana aomata Iehova ngaira ma tiibun ana tawaana,’ ti bane ni kimwareirei n tataekina kamoamoaana ao tuangakia aomata nako taekan ana mwakuri aika korakora. (Taian Areru 79:13, BG) Irarikin anne, ti wanawana ngkana ti nenera rongorongora rimoa ao ni karekei reireiara mai iai ao ni karaoi ara babaire ibukin taai aika imwaira.
19. Tera ae ti riai ni karaoia ngkai e a reke iroura te oota mairoun te Atua?
19 Ti rangi ni kakaitau ngkai ti aki tiotionako i nanon te rotongitong ma e a reke iroura te oota mairoun te Atua. (Taeka N Rabakau 4:18, 19) Mangaia are ti bia taningamarau n ukeuke n reirei i nanon Ana Taeka te Atua, ao n ingainga n tibwaa nako te koaua nakoia aomata nako, n aron te tia areru are e tataro ma nanona ni kabane ibukini kamoamoaan te Uea ae Moan te Rietata ni kangai: “N na taekina am raoiroi, ae ti am raoiroi. Te Atua, Ko reireiai ma ngke te tei ngai; Ao I kakarakin am makuri aika kamimi ni karokoa te bong aei. Ao ngkana I a kara ma n iaia, te Atua, ao tai kitanai naba; Ni katiaai moa ba N na kaota korakoram nakon te roro ae a kan roko, Ma mwakam nakon rooro ni kabane aika na roko.”—Taian Areru 71:16-18, BG.
20. Baikara bwaai aika irekereke ma ana tautaeka te Atua, ao tera am namakin iai?
20 Ti atai baika irekereke ma ana tautaeka te Atua ao kakaonimakia aomata ma te nano ae eti, ngkai ana aomata Iehova ngaira aika ti a tia ni katabui maiura. Ni koauana, ti katanoataa te koaua ae aki kona ni kakeweaki bwa bon te tia Tautaeka i aoni Bwaai ni Kabane Iehova ao ti riai ni kabanei maiura n tangiria. (Te Kaotioti 4:11) Ti tataekina naba te rongorongo ae raoiroi nakoia akana nanorinano, ti bautia akana uruaki nanoia ao ni kabebeteia akana rawawata man ana ibuobuoki taamneina nakoira. (Itaia 61:1, 2) N aki ongei ana kakorakora Tatan aika akea uaaia n tau aroia ana aomata te Atua ao ni kabane botannaomata, ti rangi ni kakaitau ibukin tibwangara mairoun te Atua ao ni motinnanoia bwa ti na kateimatoa kakaonimakira ma te nano ae eti nakon te Uea ae Iehova ao ni karaoiroia ngkai ao n aki toki.—Wareka Taian Areru 26:11; 86:12.