Lefèvre d’Étaples​—E Tangiriia Aomata Aika Mangori Bwa A na Ataa Ana Taeka te Atua

N INGABONGIN te Taabati teuana ni moan 1520 tabun, ao bon te tounako irouia kaaini Meaux, ae te kaawa ae uarereke ae mena i rarikini Paris, n te baere a ongo n aia umwantabu. A ongora ni warekan taian Euangkerio n oin aia taetae ae te taetae ni Buranti ao ai tiaki n Ratine!

Te tia raira te Baibara are ngaia ae karaoa te rairai anne bon Jacques Lefèvre d’Étaples (Arana n te taetae n Ratine, Jacobus Faber Stapulensis), e korea ae kangai imwina nakon raoraona ae tatangiria: “Ko bon aki kona n iangoa aron te Atua ni buokiia [aomata] aika mangori n taabo tabeua bwa a na ota n ana Taeka.”

N te tai anne ao te Aro ni Katorika ma taan rabakau n te Aro i Paris, a totokoa kabonganaani Baibara ake a rairaki n taetae aika ota iai aomata nako. Ngaia are tera ae e kaira Lefèvre bwa e na raira te Baibara nakon te taetae ni Buranti? Ao e kangaa ni kona ni buokiia aomata aika mangori bwa a na ota n Ana Taeka te Atua?

UKERAN AE NANONAKI RAOI N TE KOROBOKI AE TABU

Imwain ae e riki Lefèvre bwa te tia raira te Baibara, ao e a kamani motikia bwa e na manga kaoki baike a nanonaki raoi n aia moan rairai taani karioiango ma taan rabakau i aon te Aro. E noria bwa i nanoni waakinakon taian tienture, ao a aki toki ni kabwaouaaki kanoani koroboki nikawai aikai n taian rairai aika bureburea te aba ao ni kairua. Ibukini kakaaean ae nanonaki raoi ni koroboki nikawai aikai iroun teuaei, e a kamatebwaia raoi te Baibara ae kabonganaaki n te Aro ni Katorika ae te Latin Vulgate.

E a kairaki n ingaingana n ukeuke n reirei i aon te Koroboki ae Tabu, bwa e na kakoauaa ae “te ukeuke tii i aon ana koaua te Atua e boni karekea . . . te kukurei ae moan te bati.” Ngaia are e a katoka kamatebwaian taiani karioiango akekei Lefèvre, ao e a kabanea korakorana n raira te Baibara.

N 1509 ao e a boreetia mwin ana ukeuke Lefèvre i aon rairai aika nimaua aika kakaokoro n te taetae n Ratine i aon Taian Areru,a n ikotaki naba ma kaetani kairua ake e kunei imwin ana ukeuke i aon te Baibara ae te Vulgate. E kaokoro teuaei ma taan rabakau i aon te Aro ake a maiu n ana tai, bwa e kakorakoraa ni kakaaea “ae nanonaki raoi” ni kibun nako te Baibara. E korakora rotakia taan rabakau i aon te Baibara ake tabeman riki ao taani boutokaa te bwenaua n te Aro n ana anga teuaei n raira te Koroboki ae Tabu.​—Nora te bwaoki ae “Aron Rotakini Martin Luther Iroun Lefèvre.”

Ngkai e bungiaki n te Aro ni Katorika Lefèvre, e a kakoauaa raoi teuaei bwa e boni kona ni kaetaki te Aro, ma tii ngkana a reireinaki aomata aika mangori kanoan te Koroboki ae Tabu n te aro ae eti. Ma a na kangaa ni kakabwaiaaki aomata aika mangori man te Koroboki ae Tabu, n te tai are a rairaki iai angiini koroboki akana tabu akanne n te taetae n Ratine?

TE BAIBARA AE E NA KAI REKE IROUIA AOMATA NAKO

E kairaki Lefèvre ni korakoran tangiran Ana Taeka te Atua bwa e na katauraoa te Baibara ae e na kai reke irouia aomata aika rangi ni mwaiti. Ibukin rokona n tiana anne, e a boreetia te rairai i aon taian Euangkerio n te taetae ni Buranti n Tun 1523, ni volume aika uoua aika uarereke tiaitiia. Te Baibara ae uarereke teina aei, ae boona bon iterani boon te Baibara are kabonganaaki n te tai anne, e a kabebetea aroia aomata ake e aki tau aia tianti bwa a na karekea oin aia Baibara.

E rangi ni korakora ma ni kaunganano aroia aomata aika mangori ni butimwaea te rairai aei. A rangi n ingainga mwaane ma aine ni wareka ana taeka Iesu n oin aia taetae, n te aro are a a bane naba ake a moani boreetiaki ae 1,200 mwaitiia, tii i nanon tabeua te namwakaina.

E NINIKORIA N TEI IBUKIN TE BAIBARA

E kabwarabwaraa Lefèvre n ana moantaeka ake ibukin taian Euangkerio, bwa e rairi nakon te taetae ni Buranti, bwa a aonga “aomata aika mangori ake kaain” te Aro “ni kona n ota raoi n taiani koaua ake n taian euangkerio n aron naba otaia naake a warekia n te taetae n Ratine.” Ma bukin tera bwa e rangi n ingainga Lefèvre ni buokiia aomata aika mangori bwa a na okiri ana reirei te Baibara?

E nora raoi aron rotakibuakan te Aro ni Katorika Lefèvre man aia reirei ao aia karioiango aomata. (Mareko 7:7; I-Korote 2:8) Ao e kakoauaa teuaei bwa e a roko ngkai te tai ae a nang riai iai n “tataekinaki n te aro ae eti ni kabutaa te aonnaba [taian Euangkerio], bwa a aonga n aki manga katiotioaki nako aomata n reirei aika karioaki irouia aomata.”

E kakorakoraa naba Lefèvre ni kaotaraei aia iango aika kairua naake a totokoa rairan te Baibara nakon te taetae ni Buranti. E kabuakakai aroia ni mwamwanaa te aba ngke e kangai: “A na kangaa n reireinia [aomata] bwa a na kakairi ni bwaai ni kabane ake e tua Iesu Kristo, ngkana a aki anga te kariaia nakoia aomata aika mangori bwa a na nora ao ni wareka ana Euangkerio te Atua n oin aia taetae?”​—I-Rom 10:14.

Maroaka are a a kataia naba ngkekei ni kaina win Lefèvre, taan rabakau i aon te Aro ake n te Reirei ae Rietata i Paris ae te Sorbonne! N Aokati 1523 ao a totokoa te raitaeka i aon te Baibara n ikotaki ma kabwarabwaraana, bwa a taku bwa “a karuanikai nakon te Aro.” Ngke arona bwa e aki karaoa te bwai teuana Ueani Buranti ae Francis I, ao e na boni kabuakakaaki Lefèvre n aranaki bwa te tia kakaaitara.

E TIA ANA MWAKURI TE TIA RAITAEKA AE “KAINABWABU”

E aki kariaia kauntaekaan ana mwakuri Lefèvre bwa e na tukia man rairakin te Baibara. N 1524 imwin tian ana rairai i aon te Koroboki ae Tabu n te Taetae ni Kuriiti (ae aranaki bwa te Nu Tetemanti), ao e a kaotinakoa ana rairai i aon Taian Areru n te taetae ni Buranti, bwa a aonga ni kona kaain te Aro n tataro “ma karinean te Atua ae korakora irouia ma nanoia ni kabane.”

A aki tabwara taan rabakau i aon te Aro ake n te Sorbonne, ma a a karaua naba n tuoa ana rairai Lefèvre aei. A waekoa n tua bwa e na kabuekaki i mataia aomata ana rairai ae i aon te Koroboki ae Tabu n te Taetae ni Kuriiti, ao a kabuakakai rairai tabeua n taku bwa “e irana ana koaua Luther ake a kaaitarai koaua aika taabangaki.” Ngke e a weteaki Lefèvre irouia taan rabakau i aon te Aro aikai bwa e na kabwarabwarai ana koaua, e a motinnanoia bwa e na teimatoa ni “kainabwabu” ao ni birinako nako Strasbourg. Ikanne are e a reitaanako iai ana raitaeka i aon te Baibara ma te taratara raoi. E ngae ngke a iangoa teuaei tabeman bwa e kimamaaku, ma e kakoauaa teuaei bwa aei te anga ae te kabanea n raoiroi ibukini kaekaaia aomata aika akea aia kakaitau ibukini “moomin te bwaeao” aika rangi ni kakawaki aika ana koaua te Baibara.—Mataio 7:6.

E kaania teuana te ririki imwini birinakon Lefèvre aei, ao e a mwiokoaki naba iroun te Uea ae Francis I bwa e na riki bwa ana tia reirei natina te mwaane ae Charles, ae aua ana ririki. Mwiokoan Lefèvre aei are e a karekea ana tai ae bati ni katiaa rairan te Baibara. N 1530 ao e a boreetiaki i tinanikuni Buranti i Antwerp, ana rairai i aon te Baibara ae bwanin, i aan ana kariaia te Embera ae Charles V.b

ANA KANTANINGA AIKA RANGI N RARAOI, AO AI URINGAABANA

I nanoni maiun Lefèvre ao e kantaningaa te tai are te Aro e nang kaaki iai katei n aomata, ao n okira te atatai ae koaua man te Baibara. E kakoauaa raoi teuaei bwa “a riai ao bon tabeia Kristian n tatabemania nako bwa a na wareka ao n reiakina te Baibara i bon irouia.” Anne bukina are e mwakuri korakora iai ni katauraoa te Baibara ae e na kai reke irouia aomata nako. E ngae ngke e aki koro bukin te baere e kantaningaia Lefèvre, are te Aro e nang okira te eti, ma e bon aki kona ni kakeaaki bongan ana mwakuri are e a tia ni buokiia aomata aika mangori bwa a na ataa Ana Taeka te Atua.