Arom ni Kanakoraoa Am Iraorao ni Karekenano

1-2. Tera aia namakin tabemwaang ni kaineti ma te iraorao ni karekenano?

E KONA te iraorao ni karekenano ni kakimwareirei ao ni kakukurei. Ngkana ko iraorao ngkai, akea te nanououa bwa ko tangiria bwa e na nakoraoi. Ao a bati aika e riki anne nakoia. E taku te tari te aine ae Tsiona mai Ethiopia: “Ngke I iraorao ma buu, ao bon anne teuana mai buakon taai aika kakukurei i nanoni maiuu. Ti maroroakini baika kakawaki ao ti kukurei naba. I kukurei ngke I a ataia ae I a kunea te aomata ae I tangiria ao e tangirai naba.”

² Ma e taku te tari te mwaane ae Alessio mai Netherlands, “E kakukurei ngke I moan ikikina ma buu i nanon ara tai n iraorao, ma bon iai naba kangaanga.” N te kaongora aei ao ti na maroroakini kangaanga tabeua aika kona n riki ao tabeua booto n reirei man te Baibara aika kona ni buokiia aomata bwa e na nakoraoi aia iraorao. Ti na rinanon naba aroia tabemwaang n te ekaretia ni kona ni boutokaiia naake a iraorao.

MANENAN TE IRAORAO NI KAREKENANO

3. Tera manenan te iraorao ni karekenano? (Taeka N Rabakau 20:25)

³ E ngae ngke te iraorao ni karekenano e kona ni kakukurei ma bon te mwaneka naba ae kakawaki ae kairiri nakon te mare. N aia bong ni mare taanga ao a taetae ni bau i matan Iehova bwa a na tangiriia ao a na karineia i marenaia i nanon aia tai ni maiu. Imwaini karaoan te taetae ni bau teuana ti riai ni iaiangoia raoi. (Wareka Taeka N Rabakau 20:25.) E rangi ni kakawaki riki karaoan anne ni kaineti ma te taetae ni bau n te mare. A buokaki aomata aika uoman n te iraorao ni karekenano bwa a na kinaia i marenaia ao a na karaoa aia motinnano ae raoiroi. N tabetai te motinnano anne e kairiri nakon te mare ke katokan aia iraorao. Ngkana e toki aia iraorao aomata aika uoman tiaki nanona bwa e aki nakoraoi aia iraorao ni karekenano. Ma a noria n aia iraorao bwa a riai ni mareaki ke a aki.

4. E aera ngkai e riai n eti ara iango ni kaineti ma te iraorao ni karekenano?

⁴ E aera bwa e kakawaki bwa e na eti ara iango ni kaineti ma te iraorao ni karekenano? Ngkana e eti aia iango aomata aika tuai ni mare ni kaineti ma te iraorao, a na bon aki iraorao ma te aomata ae akea nanoia ni kani mare ma ngaia. Ma tiaki tii aomata aika akea buuia aika riai n eti aia iango ni kaineti ma te iraorao ni karekenano. Ti riai ni bane n ururinga manenan te iraorao ni karekenano. N te katoto a iangoia tabeman bwa a riai ni mareaki aomata aika iraorao. Tera aron rotakia Kristian aika akea buuia n te iango aei? E taku te tari te aine ae akea buuna man te United States ae Melissa: “Ngkana e iraorao te tari te mwaane ma te tari te aine temanna, a iangoia taani kakoaua tabeman bwa a riai ni mareaki naakai. Ao ibukin anne tabeman aomata aika iraorao, a a rawa ni kani katoka aia iraorao e ngae ngke e aki nakoraoi. Tabeman aika akea buuia a a bon rawa n iraorao. E kona ni karika te tabeaianga ae bati te kairoro anne.”

KINAINGKAMI RAOI I MARENAMI

5-6. Tera ae a riai n ataia i bon ibukia naake a iraorao ni karekenano? (1 Betero 3:4)

⁵ Ngkana ko iraorao, tera ae e na buokiko bwa ko na baireia bwa ko na mare ke ko na aki? Kinai raoi ngkami. Tao ko a kaman atai bwaai tabeua ibukin raom imwain ae ko iraorao ma ngaia. Ma ngkai, e a reke am tai ni karekea kinaakin “te aomata ae raba are n te nano.” (Wareka 1 Betero 3:4.) E irekereke aei ma ataakin ae bati riki ni kaineti ma ana onimaki, aroarona, ao arona n iaiango. I nanoni waakinakon te tai, ko na riai ni kona ni kaekai aeka n titiraki aikai: ‘E tau te aomata aei n riki bwa buu ni mare?’ (TaeRab. 31:26, 27, 30; IEbe. 5:33; 1Tim. 5:8) ‘Ti kona ni kakororaoi kainnanora i marenara ni kaineti ma ara namakin? Ti kona n tarariaoi aki kororaoira i marenara?’b (IRom 3:23) Ngkana kam a kinaingkami riki, uringa aei: E aki rangi ni kakawaki bwa a na titeboo aroaromi, ma e kakawaki riki bwa kam na kona ni kaangaraoi ngkami ni baika kam kaokoro iai.

⁶ Baikara riki baika ko riai n atai ibukin raom, n ami tai n iraorao ni karekenano? Imwain ae ko na taonakinako n tangiran raom, ko bae ni kani maroroakini baika kakawaki tabeua ibukina, n aron tiana ae e uaiakinna. Ma tera aron rongorongona riki tabeua n aroni marurungina, ana kangaanga ma te mwane, ke te kabuanibwai ngkoa ae rota ana iango ma ana namakin? A aki riai ni maroroakinaki bwaai ni kabane ni moan te iraorao. (Kabotaua ma Ioane 16:12.) Ngkana ko namakinna bwa ko tuai moa ni kani kaekai titiraki tabeua i bon ibukim, kaota am namakin nakon raom. Ma i nanoni waakinakon te tai, e riai n atai itera aikai raom bwa e aonga ni karaoa ana motinnano ae nakoraoi. Ngaia are i nanon taina, ko na boni kaotii bwaai ni kabane.

7. A na kangaa ni kinaia riki i marenaia aomata aika iraorao ni karekenano? (Nora naba te bwaoki ae “Te Iraorao ni Karekenano ma ae Ko Raroa ma Ngaia.”) (Nori naba taamnei.)

⁷ Ko na kangaa ni kinaa raoi te aomata are raba n te nano? Te anga teuana ae te kabanea n tamaroa boni man arom ni maroro n akea te imamaakin ao ni bwaina te koaua, titiraki, ao kakauongo raoi. (TaeRab. 20:5; Iak. 1:19) Tao e kona n ibuobuoki ngkana kam kaai ni karaoi bwaai tabeua aika kairiri nakon te maroro, n aron te kaai n amwarake, te rianna n ana tabo te botannaomata, ao te kaai n uarongorongo. Kam kona naba ni kinaingkami ngkana kam kaai ni kabanea ami tai ma raoraomi ao ami utu. Irarikin anne, bairei karaoani mwakuri aika a na kaotia bwa e na tera aron raom anne ngkana e kaaitara ma kangaanga ke aomata aika kakaokoro. Nora te bwai ae e kataia ni karaoia Aschwin mai Netherlands. E taku teuaei ibukin ana iraorao ni karekenano ma Alicia: “Ti kakaaei bwaai aika ti na karaoi aika a na buokira bwa ti na kinaira riki i marenara. N angiin te tai boni baika uarereke, n aron te kaai ni katauraoa te amwarake ke karaoani bwaai riki tabeua. Ni karaoani baikai ti a nori iai korakorara ao mamaarara.”

8. A na kangaa ni kakabwaiaaki aomata aika iraorao ni karekenano man te uaia n ukeuke n reirei?

⁸ Kam kona naba ni kinaingkami i marenami ngkana kam kaai n ukeuke i aon reirei man te Baibara. Ngkana kam a mare kam riai ni karekea ami tai ibukin te taromauri n utu, n te aro anne kam karika te Atua bwa te bwai ae kakawaki n ami mare. (TeMin. 4:12) E aera kam aki bairea ami tai ngkai n ukeuke reirei i nanon ami tai n iraorao ni karekenano? E koaua ae aomata aika iraorao a tuai n riki raoi bwa te utu teuana ao te tari te mwaane anne e tuai riki bwa atun te tari te aine anne. Ma ngkana kam katoatai n uaia n ukeuke n reirei kam kona n ataa iai korakoran ami onimaki i marenami. A kunea te kakabwaia riki teuana Max ao Laysa aika taanga man te United States. E taku teuaei: “Ni moan ara iraorao ni karekenano ti ukeuke i aoni baika katauraoaki aika kaineti ma te iraorao, te mare, ao te maiu n te utu. Imwin reiakinani baika a katauraoaki akanne ti a kona ni maroroakini baika kakawaki aika kangaanga maroroakinana mai imwaina.”

BWAAI RIKI TABEUA AIKA RIAI N IANGOAKI

9. Baikara bwaai aika a riai n iaiangoi naake a iraorao ni karekenano ngkana a na kaongoia tabeman taekan aia iraorao?

⁹ Antai ae kam riai n kaongoia taekan ami iraorao ni karekenano? E a bon nakoimi bairean anne. Ngke kam moan iraorao kam bae ni baireia bwa kam na tii tuangia tabeman. (TaeRab. 17:27) Mani karaoan anne, kam a totokoi iai titiraki aika mwaiti ao aia kairoro tabemwaang. Ma ngkana kam aki kaongoa temanna, ane kam nang titiku n tii ngkami bwa kam maaka ae e na ataaki irouia tabemwaang. Ao e kona ni karuanikai anne. Ngaia are ko wanawana ngkana ko kaotia nakoia naake a kona n anganiko taeka n reirei aika raoiroi, ao a kona ni buokiko n aanga aika bati. (TaeRab. 15:22) N te katoto, ko kona n tuangia tabeman kaain am utu, raoraom aika ikawai n te onimaki, ke unimwaane n te ekaretia.

10. Tera ae a kona ni karaoia aomata bwa aonga ni kateimatoa itiakin aia iraorao ni karekenano? (Taeka N Rabakau 22:3)

¹⁰ Ko na kangaa ni kateimatoa itiakin am iraorao ni karekenano? Ngkana a rikirake ami namakin, kam nang moanna n namakinna bwa kam a tangiri riki ngkami. Tera ae e na buokingkami bwa kam na teimatoa n itiaki i matan Iehova? (1Kor. 6:18) Rarawa nakon taetaenikawai aika kammaira, te titiku n tii ngkami uoman, ao te moi kamanging n te aro ae riao. (IEbe. 5:3) A kona baikai ni kauekea tangiran te kani wene ni bure n te aro are e a kangaanga karaoan ae eti. E aera kam aki uaia ni katoatai ni maroroakini baika kam kona ni karaoi bwa e aonga n teimatoa itiakin ami iraorao ni karekenano? (Wareka Taeka N Rabakau 22:3.) Nora te bwai ae buokiia Dawit ao Almaz mai Itiobia. A taku: “Ti kakaitiboo n taabo aika mwaiti iai aomata ke i rarikia raoraora. Ti aki kan titiku tii ngaira i nanon te kaa ke te auti. Ti bon rarawa nakoni baika ti kona ni kaririaki iai nakoni karaoan ae bure.”

11. Baikara bwaai aika a riai n iangoia aomata aika iraorao ni kaineti ma kaotiotan aia tangira i marenaia?

¹¹ A riai naake a iraorao ni kaotiota aia tangira i marenaia? Ngkai e a rikirake ami tangira i marenami kam bae n iangoia bwa kam na kaotiotia n aanga aika riai. Ma ngkana e a korakora tangiran te kani wene n taanga iroumi, e na rangi ni kangaanga iroumi karaoan ae eti. (AneTor. 1:2; 2:6) E kona naba kaotiotan te tangira ni kabuaa ami taotaonakinnano ao ni kairingkami nakoni karaoan te bae e aki kakukureia Iehova. (TaeRab. 6:27) Ngaia are ngke kam moan iraorao ni karekenano, maroroakini baika kam riai ni karaoi ao aika kam aki riai ni karaoi, n aron ae boraoi ma ana boto n reirei te Baibara.c (1Tet. 4:3-7) Titirakiningkami aei: ‘Tera aia iango aomata n te tabo are ti maeka iai ngkana ti kaotiota ara tangira i marenara? A kona baika ti karaoi aikai ni kauekea tangiran te kani wene n taanga i marenara?’

12. Tera ae a riai n ataia naake a iraorao ni karekenano ni kaineti ma kangaanga ao te aki boraoi n iango n aia te tai n iraorao?

¹² Ko na kangaa ni kanakoraoa te kangaanga ao te aki boraoi n iango? Tera aromi ngkana kam aki boraoi n iango n te tai teuana ma teuana? Nanon anne bwa e aki nakoraoi ami iraorao ni karekenano? Tiaki ngaia anne, a kona n aki boraoi n iango aomata aika iraorao ni karekenano. E reke te tekateka n taanga ae teimatoa irouia aomata aika uoman aika a kaai ni mwakuria aroaroia aika aki boraoi iai. Aromi ni mwakuria ami kangaanga ngkai, e kona n oti iai bwa e na nakoraoi tekatekami n taanga ke e na aki. Titirakiningkami aei: ‘Ti kona ni maroroakini bwaai n te aro ae rau ao e karinerine? Ti kariaia kabwakara ao ti kataia ni kanakoraoia? Ti waekoa n aantaeka, ni kabwaraa ara bure, ao ni kabwarai buure?’ (IEbe. 4:31, 32) Ma ngkana kam teimatoa naba n aki boraoi n iango ao ni kakauntaeka i nanon ami tai n iraorao, e na bon aki bitaki anne ngkana kam a tekateka n taanga. Ngkana ko a a ataia bwa raom anne e aki tau ibukim, katokan te iraorao ni karekenano bon te motinnano ae te kabanea n tamaroa ibukimi ni kauoman.d

13. Baikara bwaai aika a riai n iangoia aomata aika iraorao ni karekenano bwa a aonga ni bairea maanin aia iraorao?

¹³ Maanra am tai n iraorao ni karekenano? A aki toki ni karikii kangaanga babaire aika taenoa. (TaeRab. 21:5) Ngaia are e bon riai ni maan teutana am iraorao ni karekenano bwa ko aonga ni kinaa te aomata are ko iraorao ma ngaia. Ma ko aki riai n rangi ni kamaanna. E taku naba te Baibara: “E kaaoraka te nano baenikain te bwai ae kariariaaki.” (TaeRab. 13:12) Irarikin anne, ngkana e rangi ni maan am iraorao, e na bae ni kangaanga riki te rarawa nakon te kani wene ni bure. (1Kor. 7:9) N oneani mwin ae ko na iangoia bwa e na maanra am tai n iraorao, titirakiniko aio, ‘Tera ae I riai riki n ataia ibukin te aomata are I iraorao ni karekenano ma ngaia, bwa I aonga ni karaoa au motinnano?’

A NA KANGAA TABEMWAANG NI BOUTOKAIIA NAAKE A IRAORAO NI KAREKENANO?

14. Baikara aanga aika manena aika kona iai tabeman ni boutokaiia naake a iraorao ni karekenano? (Nora naba te taamnei.)

¹⁴ Ngkana ti ataia bwa iai aika iraorao ni karekenano, ti na kangaa ni buokiia? Ti kona ni kaoia bwa ti na amwarake ma ngaiia, n taromauri n utu, ke ni kaakibotu ma ngaiia. (IRom 12:13) Mani karaoani baikanne a a kona ni kinaia riki i marenaia. A kainnanoa raonakia, baonakia, ke te tabo ae a na rau iai ni maroro? Ngkana eng, ti kona ni buokiia? (IKar. 6:10) E ururing rikaaki Alicia are e taekinaki mai mwaina n te baere e kakaitau iai ma Aschwin. E taku neiei, “Ti rangi ni kukurei ngke a taekinna taari tabeman bwa ti kona ni kawariia ngkana ti kainnanoa te tabo teuana ae ti na mena iai ma ti na aki tiku n tii ngaira iai.” Ngkana ko tuangaki bwa ko na raonia, e aera ko aki iangoia bwa te bwai ae kakawaki? Taraia raoi bwa ko na aki katikuia n tii ngaiia, ma taraia naba ngkana a kainnanoa aia tai ni maroro i bon irouia.—IBir. 2:4.

15. Tera riki ae a kona ni karaoia rao ni koaua ni buokiia iai naake a iraorao ni karekenano? (Taeka N Rabakau 12:18)

¹⁵ Ti kona naba ni boutokaia naake a iraorao ni karekenano mani baike ti taekin ao baike ti aki taekin. N tabetai, ti riai n taubaang mani baike ti taekin. (Wareka Taeka N Rabakau 12:18.) N te katoto, ti kona n ingainga ni kani kaongoia tabemwaang taekaia naake a a moana aia iraorao ni karekenano, ma a kona nakanne ni kan kaota te rongorongo anne i bon irouia. Ti riai n aki winnantia naake a iraorao ni karekenano ke ni kabuakakaia ibukin aroaroia tabeua. (TaeRab. 20:19; IRom 14:10; 1Tet. 4:11) Irarikin anne, ti aki riai n taekini bwaai ke n tabeki titiraki aika ti na kairoroiia iai naake a iraorao bwa a nang riai ni mareaki. E ururing rikaaki te tari te aine ae Elise ao buuna ni kangai, “E kangaanga iroura ngke a titirakinira tabemwaang ara babaire ibukin ara mare, ngke ti tuai naba maroroakina taekana.”

16. Tera arora nakoia naake a katoka aia iraorao ni karekenano?

¹⁶ Tera arora ngkana a iangoia naake a iraorao ni karekenano bwa a nang katoka aia iraorao? Ti riai n aki titirakinia taekana ke n tei n ana itera temanna. (1Bet. 4:15) E taku te tari te aine ae Lea: “I ongo bwa iai aika a karioa aia rongorongo ni kaineti ma bukini katokan au iraorao ma temanna te tari te mwaane. I bon rangi ni maraki iai.” N aron are taekinaki mai mwaina, ngkana iai aika katoka aia iraorao tiaki nanona bwa e aki nakoraoi aia iraorao. N angiin te tai, e nanonaki iai bwa aia iraorao ni karekenano e kakororaoa tabena, ae e buokiia bwa a na karaoa aia motinnano ae raoiroi. Ma aia motinnano anne e kona naba ni karika te nanokawaki irouia ao namakinan ae a a tiku n tii ngaiia. Ngaia are ti kona ni kakaaei aanga aika ti kona ni boutokaiia iai.—TaeRab. 17:17.

17. Tera ae a riai n teimatoa ni karaoia naake a iraorao ni karekenano?

¹⁷ N aron ae ti a tia n noria, e kona n iai kangaanga n te iraorao ni karekenano, ma e kona naba ni kakukurei. E ururing rikaaki Jessica ni kangai: “Ni koauana, e bati baika a riai ni karaoaki n te iraorao ni karekenano. Ma e boni materaoi ara tai ao korakorara iai.” Ngkana kam iraorao ni karekenano, teimatoa ni kinai raoi ngkami i marenami. Ngkana kam karaoa anne, ane e na nakoraoi ami iraorao ni karekenano, ao e kona ni buokingkami ni karaoa ami motinnano ma te wanawana.