MWAKORO TEBWI MA AUA

Te Uaia n Rikirake ni Kara

1, 2. (a) Baikara bitaki aika a riki n rokon te kara? (b) A kanga aroia mwaane ake a tangira te Atua ake a taekinaki n te Baibara ni karekea te kakukurei i nanon karaia?

ABATI bitaki aika a riki ngkana ti a rikirake ni kara. Mamaaran rabwatara e a ekaanako korakorara. Tarakira n te kiraati e kaotia bwa e a moana rokona te bwarukuruku ma rikiraken te iaia n irannatura​—ao maarearena. Ti kona naba n rotaki n te mwamwaninga. A rikirake taian iraorao aika boou ngkana a mare natira, ao ngkana a manga reke tibura. Irouia tabeman, iai te bitaki ni waakin maiuia ngkana a uritaaea man aia tabo ni mwakuri.

² Ni koauana, bon te oi ni kangaanga rokon te kara. (Te Minita 12:1-8) Ma iangoiia ana toro te Atua ake a taekinaki n te Baibara. E ngae ngke a bon roko n tokiia ae te mate, ma a a tia ni karekea irouia te wanawana ao te ataibwai, are e a kakukureiia i nanon aia tai ni kara. (Karikani Bwaai 25:8; 35:29; Iobi 12:12; 42:17) A kanga ni kakukurei maiuia ngke a tabe ni kara? Te koaua bwa e riki aei ibukina bwa a maiuakin reirei ake ti kona ni kunea naba ni boong aikai n te Baibara.​—Taian Areru 119:105; 2 Timoteo 3:16, 17.

3. Tera ana reirei Bauro are e anga ibukia mwaane ao aine aika a kara?

³ N ana reta te abotoro Bauro nakon Tito, e anga iai te kairiri ae raoiroi nakoia te koraki ake a tabe ni kara. E korea ae kangai: “A na tauu baangia unimwane, a na taua te aro ae riai, a na wanawana, a na eti n te onimaki, ma te tangira, ma te taotaonakinnano. Ao unaine naba a na arona te aro ae riai ae itiaki, a na tai winanti, a na tai toronaki n te wain ae bati, a na riki ba taan reirei baika raraoi.” (Tito 2:2, 3) Irakin nanon taeka aikai e kona ni buokiko ni kaaitara ma kangaangan rikirakem ni kara.

KAETIETAKIM NI KAINETI MA INAAOMATAIA NATIM

4, 5. Tera aroia kaaro aika mwaiti ngkana e a kitanaki te mwenga irouia natiia, ao e kanga aroia tabeman ni kataneiaia ma te waaki ae boou aei?

⁴ Bibitakin te reitaki i marenaia kaaro ma ataei e kainnanoa te tauraoi ni kaetietaki. Ai koaua ra aei ngkana a a kitana mwengam natim aika ikawai, ma ni mare! Irouia angiia kaaro, aio te moani kanikina irouia bwa a tabe ni kara. E ngae ngke a kukurei kaaro kioina ngkai a bon ikawai natiia, ma a aki toki n raraomaeakina ae a a bon tia ni karaoa aia kabanea ni konaa i nanon aia tai ni katauraoiia natiia nakon te roro n inaaomata. Ao a bon nanokawaki ngkai ai akea irarikia ni mwengaia.

⁵ E ataaki bwa kaaro a teimatoa naba n tabeakini mweeraoia natiia, e ngae ngke a a bon tia natiia ni kitana te mwenga. “Ngke arona bwa I kona n ongora taekaia n taai nako, ma n ataia bwa a nakoraoi bwaai ni kabane ma ngaiia​—ao N na rangi ni kukukurei iai,” e taekinna temanna te tina. E a manga taku temanna te tama: “E rangi ni kangaanga ngkai e a kitana mwengara natira te aine. Ai aron ae iai te bwangabwanga n ara utu ibukina bwa ti tataneiai ngkoa n uaia ni karaoi bwaai ni kabane ma ngaia.” A kanga kaaro aikai ni kekeiaki ma akean natiia irarikia? A rauaki aomata aika mwaiti man aroia ni buokia aomata tabemwaang.

6. Tera ae e ibuobuoki ni kaineti ma iangoaia tabeman kaain te utu n te aro ae riai?

⁶ Ngkana a mare natiia, e a bitaki ngkanne tabeia kaaro. E taku Karikani Bwaai 2:24: “E na kitana tamana ma tinana te aomata, ao e na nim ma buna: ao a na riki n ti te irikona nakai.” Ataakin kaetieti ibukin te kairiri mairoun te Atua ao te waaki ae riai, e na buokiia kaaro n iangoi aroia n te aro ae riai.​—1 I-Korinto 11:3; 14:33, 40.

7. Tera te aroaro ae e rikirake iroun temanna te tama, ngke a kitana te mwenga natina aine ngke a mare?

⁷ Te taanga teuana a a bon tiku ma te uringaba, imwin mareia ma mwaingia nako natiia aika uoman aine. N te moan tai, te buu-te-mwaane aei e un irouia buuia natina. Ma ngke e a iangoa te kaetieti ibukin te kairiri, e a ataia bwa buuia natina aine aikai a a mwiokoaki ngkai n tararuaaia kaaini mwengaia. Ngaia are ngkana a bubutii natina aine nakoina ibukin ana kairiri i aon bwaai tabeua, ao e titirakinia moa bwa tera aia iango kainnabaia iai, ao ngkanne, e a boutoka aia babaire n aron ana kona. Buuia natina aikai a iangoa te mwaane aei ngkai bwa kaanga raoraoia, ao a a butimwaea ana reirei.

8, 9. Baikara bitaki ake a karaoi kaaro tabeman ni kaineti ma inaaomataia natiia ake a ikawai?

⁸ Ma tera aroia taanga aika boou ngkana e nakoraoi aia waaki ma te Baibara, ma a boni bwaka man irakin are e taku aia karo bwa e tamaroa ibukia? “Ti katoa tai ni buokiia bwa a na oota n ana kaantaninga Iehova,” a kabwarabwaraa anne te taanga teuana ae a a tia ni mare natiia, “ma ngkana ti aki nano n aia babaire are a karaoia, ao ti boni kariaia naba ma n angania ara ibuobuoki ao ara kaunganano.”

⁹ N aban Atia tabeua, tiina tabeman a kunea bwa e kangaanga ae a na kariaia inaaomataia natiia mwaane. Ma ngkana a karinea aron te babaire ni Kristian ma te kaetieti ibukin te kairiri, ao a na kunea iai bwa e na uarereke te itabarara ma buuia natiia. Temanna te aine ae te Kristian e namakina te kukurei ao te kaaitau ae bati ngkai e a nora nakoraoin maiuia natina mwaane ake a a ikawai ake a a katea oin aia utu. E a rotaki n te kimwareirei ngkai e a nora aia konabwai natina ni kawakinia kaain oini mwengaia aika boou. Ao e a kabebeteaki iai uotan neiei ma buuna n aron te mwakuri ao tabeaiangaia ae a riai n uotia ngkai a a bon tabe ni kara.

KATAMAROA RIKI KORAKORAN TE REITAKI N AM MARE

10, 11. Baikara reirei man te Baibara aika a na buokiia aomata ni kararoai kangaanga tabeua ake a na riki irouia aomata aika a moanna ni kara?

¹⁰ Ngkana a a moanna ni kara aomata ao e kona ni kakaokoro aroaroia temanna nakon temanna ni kaineti ma kaitaraan rokon te kara irouia. Tabeman mwaane a kunnikainia n te aro ae kaokoro, bwa a aonga n taraa n ataei riki. Aine aika mwaiti a raraomaeakini bitaki aika a riki nakon rabwataia ngkana e a kaan aia tai ni mwakoro. E kananokawaki bwa tabeman aomata ake a moanna ni kara, a kaununia buuia ao a kakokooia ngkai a manga tataania ake a ataei riki nakoia. Ma mwaane aika a tangira te Atua, a “wanawana” n taotaon nanoia nakon ae aki raoiroi. (1 Betero 4:7) Aine aika a ikawai a mwakuri naba ni kateimatoaa nakoraoin aia mare, ibukina bwa a tangiriia buuia, ao ibukin nanoia ni kan kakukureia Iehova.

¹¹ I aan ana kairiri te Atua, te Uea ae Remuera e korea kamoamoan karaoan kunana ibukin “te aine ae riai,” are e kakabwaiaki buuna irouna ngkai “e kakaraoa ae raoiroi nako ina, ao tiaki ae buakaka ni kabane ana bongi ni maiu.” Te buu-te-mwaane ae te Kristian e riai n atataiaomata n nora aron buuna ni kekeiaki ma rawawatan nanona ae itua ngkana e a bwakara te roro n aine are e nangi mwakoro iai. Ana tangira ae e na kairia bwa e na ‘kamoamoa raona aei.’​—Taeka N Rabakau 31:10, 12, 28.

12. A na kanga taanga ni kakorakora reitakiia i nanon ririki ake a taanga iai?

¹² I nanon ririki ake a bati te katabetabe iai ibukin kaikawaaia ataei, kam a tia n uaia ni kukurei n taon nanomi nakoni bwaai aika kam tangiri, ao ni karimoa moa kainnanoia natimi. Imwin kitanakimi irouia natimi, ao kam riai ngkanne ni manga iangoa aron tekatekami. “Ngke a kitana te mwenga natiu aine,” e taku temanna te buu-te-mwaane, “Ao I a manga moani kabooua reitakiu ma kainnabau.” E taku te buu-te-mwaane are temanna: “Ti a uaia n taratara aroni marurungira ao ti kaururing naba i marenara ni kaineti ma kainnanoan te kamarurung.” N te aro bwa a na aki namakina te maroaa n tiku n tii ngaiia, teuaei ma buuna a kaakaoiia kaain te ekaretia. Eng, tabeakinaia aomata tabeman e karekea te kakabwaia. Ao irarikin anne, e boni kakukureia Iehova.​—I-Biribi 2:​4; Ebera 13:​2, 16.

13. Tera manenan te aki-imamakin ao kaotan te koaua irouia taanga aika a tabe ni kara?

¹³ Tai kariaia rikin te kangaanga n te itoman i marenam ma buum. Uaia ni mamaroro ni kaoti raoi nanomi. (Taeka N Rabakau 17:27) “Ti a uaia ni karikirakea te ota i marenara n arora ni kaotiota te akoi ao te atataiaomata,” e taku temanna te buu-te-mwaane. E kakoauaa neiere buuna, ma ni kangai: “Ngkai ti a tabe n rikirake ni kara, ao ti a rangi ni kukukurei ngkana ti uaia ni mooi ranibue, n taetae nikawai, ao n uaia n ibuobuoki i marenara.” Arom n aki-imamakin ao ni kaota raoi nanom, e na ibuobuoki ni kamatoa am mare, ma ni kakorakoraa n te aro are e na kaitaraa ana waaki te tia urua te mare are Tatan.

KAKUKUREIKO MA TIBUM

14. Tera te mwakuri are e karaoaki nakon Timoteo, iroun tibuna are te unaine i nanon kaikawaana n te maiu ni Kristian?

¹⁴ Natiia naati bon “aia baunuea” kaara. (Taeka N Rabakau 17:6) Te reitaki ma tiibu bon te bwai ni kakukurei​—e kaungaunga ma ni kabooua te nano. Te Baibara e taekina Nei Roiti, ae te tibu te unaine are e mwakuri ma natina te aine ae Nei Eunike, n tibwaa ana koaua nakon tibuna te mwaane ae te merimeri ae Timoteo. Te tei aei e a rikirake ma ataakin ae tinana ma tibuna ae te unaine a iangoa ana koaua te Baibara bwa te bwai ae kakawaki.​—2 Timoteo 1:5; 3:14, 15.

15. Ni kaineti nakoia natiia naati, tera te ibuobuoki ae e rangi ni kakawaki ae a kona ni karaoia tibuia aika kaara nakoia, ma tera are a riai ni kararoa?

¹⁵ Bon aio ngkanne aroia tiibu aika kaara ae a kona ni karaoa aia ibuobuoki ae rangi ni kakawaki iai. Ngkami aika tiibu, kam a tia ngkai n tibwaa ami atatai i aon ana kaantaninga Iehova nakoia natimi. Ngkai, kam kona ni karaoa naba anne nakon te roro are imwina riki! A bati ataei aika uarereke aika a tatangiria ni kan ongongora irouia tibuia ngkana a karakin karaki ake n te Baibara. Ni bon arona, ko aki onea mwin te tama n tabena are e na karina te koaua man te Baibara irouia natina. (Te Tua-Kaua 6:7) Ma ko bon ibuobuoki ma ngaia. Ko bia tataro naba n aron te tia areru ae kangai: “Ao ngkana I a kara ma n iaia, te Atua, ao tai kitanai naba; Ni katiaai moa ba N na kaota korakoram nakon te roro ae a kan roko, ma mwakam nakon rooro ni kabane aika na roko.”​—Taian Areru 71:18; 78:5, 6.

16. A na kanga tiibu aika kaara ni kararoa te waaki are a na karika te itabarara iai n aia utu?

¹⁶ E kananokawaki bwa iai tabeman tiibu aika kaara ake a rangi ni kamonaia tibuia ake a uarereke, ao a karika te aki nakoraoi i bon i marenaia ma natiia ake a ikawai akekei. Ma aroarom ae te akoi ni koaua e kona ni kairiia tibum aika uarereke bwa a na kai onimakiniko riki, e ngae ngkana a aki kani kaotii bwaai tabeua nakoia aia karo. N tabetai tiibu aika ataei aikai a kaantaningaia bwa tibuia ake kaara ake a kamonaia, a na bon iraniia ni kaaitaraia aia karo. Tera arom ngkanne? Kabongana te wanawana ma ni kaungaia tibum aika ataei bwa a na kaota raoi nanoia nakoia aia karo. Ko kona ni kabwarabwaraa nakoia bwa karaoan anne e kakukureia nanon Iehova. (I-Ebeto 6:1-3) Ngkana e riai, ko kona ni kaotia nakoia bwa ko kukurei ni katauraoa kawaia n taetae nakoia aia karo n te aro ae ko na kaota moa aia kangaanga tibum ake a uarereke, nakoia aia karo. Kaotii raoi nakoia tibum ake a uarereke taekan bwaai ake ko a tia n reiakinna n am tai ni maiu. Arom ni kaota te koaua e kona ni kakabwaiaia.

KAETIETA AM IANGO NGKAI KO A RIKIRAKE NI KARA

17. Tera ana motinnano te tia areru are a riai ni katotongnga kaara aika Kristian?

¹⁷ Ngkana ko a rikirake riki ni kara, ko na kunea bwa ko a aki kona ni karaoi bwaai ni kabane ake ko taneiai ngkoa ni kakaraoi, ke bwaai ake ko tangiri ni kani karaoi. E na kanga te aomata ni kabebetea nanona ni butimwaea ao ni kaitaraa rikirakena ni kara? Tao n am iango, ko namakina ae ko a bwakara 30 te ririki, ma taraakim n te kiraati e kaota te koaua ae rangi ni kaokoro ma anne. Tai kabwara nanom iai. E bubutiia Iehova ma te onnon te tia areru ni kangai: “Ko na tai teweai nako n au bongi ni kara; tai kitanai ngkana e a toki korakorau.” Motika nanom bwa ko na katotonga nanon te tia areru ae kangai: “Ao ngai N na aki toki ni kaantaninga, ao N na karirikirakea karaoiroam.”​—Taian Areru 71:9, 14.

18. E na kanga te Kristian ae ikawai n te onimaki ni kona ni kabongana uritaaeana man ana mwakuri n te aro ae e na materaoi?

¹⁸ A bati aika a a kamani bairea kabatiaan riki aia tai ibukin neboan Iehova ngkana a a motirawa man aia mwakuri. “I a kamani baireia bwa tera ae N na karaoia ngkana e a bane ana reirei natira te aine,” e kabwarabwaraa te tama are e a tia ngkai ni motirawa man ana mwakuri. “I baireia bwa N nang moana kabwaninan au tai n te mwakuri ni minita, ao I a kabooa nako iai au bitineti, bwa I aonga n inaaomata riki n toro iroun Iehova. I tataro nakon te Atua ibukin ana kairiri.” Ngkana ko a kakaan ma te ririki n uritaaea man te mwakuri, e na karauaki nanom n ana taeka ara tia Karikiriki aei: “Boni Ngaia naba Ngai ni karoko ami bongi ni kara, ao N na uouotingkami ni karoko iaiami.”​—Itaia 46:4.

19. Tera te reirei are a anganaki te koraki ake a a tabe ni kara?

¹⁹ Karauan nanom n uritaaeam man am mwakuri e kona n aki-bebete karaoana. E reirei nakoia unimwaane te abotoro Bauro bwa a na ‘tauu baangiia.’ Karaoan anne e kainnanoa te taotaonakinnano, n aki kariaia iangoan ae ko na aoriko ni maium. E na boni bae ni kainnanoaki riki te babaire ma te taotaonakinnano ngkana ko a tia n uritaaea man am mwakuri, nakon are e kainnanoaki mai mwaina. Katabetabei ngkami ngkanne, “tai toki ni kakorakoraingkami n ana makuri te Uea ni kamaiti, ngkai kam ata ami makuri ba e aki matebuaka iroun te Uea.” (1 I-Korinto 15:58) Kamwawai ami waaki ibukin buokaia tabeman. (2 I-Korinto 6:13) A mwaiti Kristian ake a karaoa aei n te aro ae a ingainga n tataekina te rongorongo ae raoiroi n aron are a konaa, kioina ngkai a a kara riki. Ngkai ko a tabe ni kara, bwaina te “eti n te onimaki, ma te tangira, ma te taotaonaki n nano.”​—Tito 2:2.

KAAITARAM MA MATEN KAINNABAM

20, 21. (a) N te maiu aei tera ae e na bae ni karaureia taanga ni mare? (b) E kanga Nei Ana ni karaoa te banna ni katoto ae raoiroi nakoia aomata ake a mate buuia?

²⁰ E kananokawaki ao e boni koaua naba bwa n te maiu aei, te mate bon te tia karaaureia taanga ni mare. Kristian ake a mate buuia, a ataia bwa raoia are e tangiraki arei e a matu ngkai, ao a koaua iai bwa a na boni manga kaitiboo ma ngaia rimwi. (Ioane 11:11, 25) Ma buan raoia e bon rangi ni kammaraki. E na kanga te rao are e maiu ni keiakina anne?a

²¹ Ururingan te bwai are e karaoia te aomata temanna ae e taekinaki n te Baibara, e na ibuobuoki. Nei Ana bon te aine ae mate buuna ngke e a tibwa tokara ana kaitiua n ririki n taanga ma ngaia, ao ngke ti wareka rongorongona, ao ai bon 84 ana ririki ni maiu. Ti boni bae ni kakoauaa bwa e rotaki naba n te nanokawaki ngke e mate kainnabana. E kanga ni kekeiaki ma te kangaanga anne? E teimatoa ni bebeku iroun Iehova ae te Atua n te tembora, n te bong ma te ngaina. (Ruka 2:36-38) Maiun Nei Ana are e tataro ma ni bebeku iai, bon te bwai n ibuobuoki ae korakora ni kaitaraa namakinan te nanokawaki ao te maroaa irouna, ibukin maten buuna.

22. A kanga tabeman aine ma mwaane ake a a tia ni mate buuia ni kekeiaki i buakon te uringaba ngkai a a tiku n tii ngaiia?

²² “Au kangaanga ae rangi ni bubura bwa ai bon akea raou are N na mamaroro ma ngaia,” e kabwarabwaraa te unaine ae ai 72 ana ririki ni maiu, are e a tia ni mate buuna tebwina te ririki n nako. “E rangi n rabakau ni kakauongo kainnabau. Ti kona ni maroroakina taekan te ekaretia ao ara mwakuri ni minita ni Kristian.” E taekinna temanna naba te aine are e a tia ni mate buuna: “E ngae ngkai e a uarereke riki te maraki imwin bwakanakon te tai, ma I noria bwa e eti riki ngkana e taekinaki bwa e kauarerekeaki te maraki ni kaineti ma aron kabonganan te tai anne iroum. Ko a kona riki iai ni buokiia aomata tabemwaang.” E kakoauaa anne te unimwaane temanna ae e a tia naba ni mate buuna ae ai 67 ana ririki ni maiu, man taku: “Te anga ae rangi n nakoraoi ni kaineti ma aroni katokan nanokawakim ni maten raom, ngkana ko anga naba nanom bwa ko na kabebeteia aomata tabemwaang.”

KAKAWAKIM IROUN TE ATUA NGKAI KO A KARA

23, 24. Tera te karaunano ae rangi n ibuobuoki are e anga te Baibara nakoia kaara, ao ai moara riki nakoia te koraki ake a a tia ni mate buuia?

²³ E ngae ngke e kona n anaaki raom ae tangiraki n te mate, ma e bon teimatoa nako naba ana kakaonimaki Iehova. “Teuana te bwai ae I butia Iehova,” e anenea anne te Uea are Tawita ngke e a kara, “ao boni ngaia ae N na ukoukoria; ba N na maeka i nanoni maneaban Iehova n uaa tokin au bongi ni maiu, ba N na tarataraa tamaroan Iehova, ma n ukeuke i nanoni maneabana.”​—Taian Areru 27:4.

²⁴ “Ko na karineia aine aika a mate buia . . . aika bon aine aika kananoanga ni koaua ngkai a mate buia,” e taekinna te abotoro Bauro. (1 Timoteo 5:3) Te reirei ae e taekinaki imwin anne, e kaotia bwa aine ake a a tia ni mate buuia ao akea aia koraki ae kaan ma ngaiia, a kona ni kainnanoa te ibuobuoki mairouia kaain te ekaretia. Ma e ngae n anne, nanon te reirei are ko na “karineia,” e kaota naba te iango ae a na iangoaki bwa a kakawaki. Ai raoiroi ra te karaunano ae e kona n reke irouia aine ma mwaane ake a tangira te Atua, ake a a tia ni mate buuia, man ataakin ae Iehova e iangoiia bwa a kakawaki ao e na boni kawakinia!​—Iakobo 1:27.

25. Tera te tia ae e teimatoa ibukia kaara?

²⁵ “Katamaroaia unimwane te atu ae iaia,” e taku ana Taeka te Atua ae e kairaki koreana. “Te baunuea ae tamaroa te atu ae iaia, e na reke i nanoni kawain te raoiroi.” (Taeka N Rabakau 16:31; 20:29) Ngkana ko a mareaki ke ngkana ai manga akea raom ni mare, ma bon teimatoa naba ni moanibwaia te beku iroun Iehova i nanoni maium. E na reke iai aram ae raoiroi iroun te Atua, ao ko na kakaantaninga te maiu are aki toki n te aonnaba are ai bon akea iai te maraki ae reke man te kara.​—Taian Areru 37:3-5; Itaia 65:20.

[Kabwarabwara ae nano]

A NA KANGA REIREI MAN TE BAIBARA AIKAI NI BUOKIIA . . . TAANGA NGKAI A A RIKIRAKE NI KARA?

Natiia naati boni “baunuea” irouia kaara.​—Taeka N Rabakau 17:6.

Tao te kara e kona ni karekea am tai ae bati riki n toro iroun Iehova.​—Taian Areru 71:9, 14.

A kaungaki kaara bwa a na “tauu baangia.”​—Tito 2:2.

Raao ake a rawawata imwin buan kainnabaia, a kona ni karekea raun nanoia man te Baibara.​—Ioane 11:11, 25.

Iehova e iangoia kaara bwa a rangi ni kakawaki.​—Taeka N Rabakau 16:31.