“Te Atua E Butimwaea” Aia Karea

1-3. (a) Baikara titiraki aika ti na rinanoi? (b) Baikara baika aua aika kakawaki ibukin te taromauri ae itiaki aika ti na maroroakini? (Nora te taamnei ni moan te mwakoro aei.)

E TUOA raoi ana nanai Abera. E kaikawaiia raoi ana man aikai mani moani bungiakia. Ma ngkai e a rineiia tabeman ao n tiringia, ao e a anga bwa ana karea nakon te Atua. E na butimwaeaki iroun Iehova te taromauri aei, ae karaoaki iroun te aomata ae aki kororaoi?

² E kairaki te abotoro Bauro n te taamnei bwa e na korea ae kangai ibukin Abera: “Te Atua e butimwaea ana karea.” Ma Iehova e aki butimwaea ana karea Kain. (Wareka Ebera 11:4.) A a rio iai titiraki aika ti na rinanoi. E aera te Atua ngke e butimwaea ana taromauri Abera, ao e aki butimwaea ana taromauri Kain? Tera reireiara man aia katoto Kain ao Abera ao tabeman riki ake a taekinaki n Ebera mwakoro 11? A na buokira kaekaan titiraki aikai, n ota n te bae e irekereke ma te taromauri ae itiaki.

³ Ngkai ti maroroakini baika riki man ana tai Abera ni karokoa ana bong Etekiera n te aro ae kimototo, nori baika aua aika kakawaki ake e a butimwaeaki iai te taromauri iroun te Atua: E riai n angakarea te aba nakon Iehova, e riai ni kabanea n raoiroi te karea, e riai ni boraoi aron ara taromauri ma nanon te Atua, ao e riai n itiaki nanon te tia taromauria.

E Aera Ngke E Aki Butimwaeaki Ana Taromauri Kain?

4, 5. Tao tera ae e kaira Kain bwa e na anga ana karea nakon te Atua?

⁴ Wareka Karikani Bwaai 4:​2-5. E ataia ae e riai n angakarea nakon Iehova. E bati ana tai Kain ae kona n reiakina iai taekan Iehova. Tao e a kaania 100 ana ririki ni maiu ma tarina ae Abera ngke a anga aia karea aei.a A ikawairake ataeinimwaane aikai ma ataakin taekan te onnaroka are Eten, ao tao a nonora naba te tabo ae maiureirei aei mai kiraroa. A boni bae n nonoriia kerubim ake a tei n tuka te kawai n rin. (KBwaai 3:24) Akea te nanououa bwa a tutuangaki irouia aia karo ae e karikii baika maiu ni kabane Iehova, ao bon tiaki ana moani kantaninga ibukia aomata baika riiriki ni maiuia ngkai n aron rikirakeia ni kara ao ni mate. (KBwaai 1:​24-28) E bae ni kairaki Kain man ataakini baikai bwa e na anga ana karea nakon te Atua.

⁵ Tao tera riki ae e kaira Kain bwa e na anga ana karea? E a kaman taekinna Iehova bwa e na riki te “kanoa” ae e na kamanatuaa atun “te naeta” are e mwamwanaa Ewa bwa e na karaoa te rinerine ae buakaka. (KBwaai 3:​4-6, 14, 15) Tao e iangoia Kain bwa ngaia te “kanoa” are beritanaki ngkai ngaia te karimoa. (KBwaai 4:1) Irarikina, e bon tataetae naba Iehova nakoia aomata ni kabane aika taani bure. E ngae ngke e a tia ni bure Atam, ma e bon tataetae naba nakoina te Atua, rinanon te anera. (KBwaai 3:​8-10) Ao e taetae naba Iehova nakoni Kain imwin ana angakarea teuaei. (KBwaai 4:6) E bon ataia Kain ae e tau n taromauriaki Iehova.

6, 7. Iai aki raoiroin ana karea Kain ke arona n angakarea? Kabwarabwaraa.

⁶ E aera ngkanne Iehova ngke e aki akoa Kain ao e aki butimwaea ana karea? Iai aki raoiroin ana karea Kain? E aki taekina bukina te Baibara. Ma e tii taekinna ae e uotii “uaan te aba” Kain. E kaotia imwina riki Iehova n te Tua are e angani Mote bwa e butimwaeaki naba te aeka ni karea aei. (WarIte. 15:​8, 9) Iangoa naba aroni maiuia aomata n te tai arei, a bon tii kaakang baanikai ao uaanikai. (KBwaai 1:29) Ao ibukina ngke e karekeaki kain aontano are i tinanikun Eten iroun te Atua, e a korakai Kain ni karekea ana karea. (KBwaai 3:​17-19) E anga moan uaan ana mwakuri korakora, ae te bae e kona ni kanna ao ni maiu iai! Ma e ngae n anne, e aki butimwaeaki ana angakarea iroun Iehova.

⁷ Iai ngkanne te kangaanga ma aroni Kain n angakarea? E karaoia n tiaki angana? E taraa n ae tiaki ngaia anne. Bukin tera? Ibukina bwa ngke e aki butimwaea ana angakarea Kain Iehova, E aki kabuakakaa aron te angakarea are karaoaki. E bon aki taekinaki aroni Kain ke Abera ni karaoi aia angakarea. Ma tera te kangaanga?

8, 9. (a) E aera Iehova ngke e aki akoa Kain ao e aki butimwaea ana karea? (b) E aera bwa e kakaongora iroum rongorongoni Kain ao Abera ae n te Baibara?

⁸ N ana taeka Bauro ake a kairaki n te taamnei nakoia Ebera, e oti iai bwa e aki itiaki nanoni Kain ngke e angakarea. Akea ana onimaki Kain. (Ebera 11:4; 1Ioa. 3:​11, 12) Anne bukina ae Iehova e aki akoa Kain ao e aki butimwaea ana karea, bwa e taraa naba te aomata ao tiaki tii ana angakarea. (KBwaai 4:​5-8) Bon te Tama ae tatangira Iehova, ngaia are e kataia ni kaeta natina ma te akoi. Ma ai aron ae Kain e taeaanako bain Iehova n ibuobuoki. E a rikirake i nanoni Kain ana mwakuri nako te rabwata aika “te kairiribai, te kiriwe, te bakantang.” (IKar. 5:​19, 20) Ibukini buakakan nanoni Kain, ai akea iai bongan iteran nako ana taromauri aika raraoi. Ti reireinaki n ana katoto bwa e bati riki ae nanonaki n te taromauri ae itiaki nakon ae tii kaotiotan ae ti taromauria Iehova.

⁹ A bati baika ti atai ibukini Kain man te Baibara, n aron ae ti warekia bwa e taetae Iehova nakoina, ti wareka naba ana kaeka Kain, ao ti reiakin naba araia kanoana ao bwaai tabeua ake a karaoi. (KBwaai 4:​17-24) Ma akea n te Baibara rongorongoia kanoan Abera ao akea naba rongorongoni baike e taekin. Ma e ngae n anne ti teimatoa n rotaki naba ngkai ni baike e karaoi Abera. N te aro raa?

E Katea te Katoto Abera Ibukin te Taromauri ae Itiaki

10. E kangaa Abera ni katea te katoto ibukin te taromauri ae itiaki?

¹⁰ E angakarea Abera nakon Iehova bwa e ataia ae bon tii Ngaia ae tau n angakarea te aba nakoina. Bon te kabanea n raoiroi ana karea anne bwa e rinei “tabeman tiibutetei aika karimoa man ana nanai.” E ngae ngke e aki taekinaki bwa e angakarea i aon te baonikarea ke e aki, ma e oti bwa e boni butimwaeaki arona n angakarea. Ma te bwai ae okoro iai ana karea Abera, bon nanona ngke e angakarea, ao anne te bae ti teimatoa ni kairiraki iai imwin onoua tabun tenga te ririki. E kaungaaki Abera man onimakinan te Atua irouna ao tangiran ana kaetieti Iehova aika raraoi. Ti kangaa n ataa anne?

11. E aera Iesu ngke e kabwarabwaraa Abera bwa te aomata ae raoiroi?

¹¹ Te moan, iangoa ana taeka Iesu ibukin te mwaane ae kinaa raoi ae Abera. E mena Iesu i karawa ngke e maiu Abera n te aonnaba. E a kaman taatangira natin Atam aei Iesu. (TaeRab. 8:​22, 30, 31; Ioa. 8:58; IKoro. 1:​15, 16) Ngaia are e riki Iesu bwa te tia kakoaua ngke e kabwarabwaraa taekan Abera bwa te aomata ae raoiroi. (Mat. 23:35) E ataia te aomata ae raoiroi bwa e riai Iehova ni katea te kaetieti ibukin te bae eti ao ae kairua. Ma e bati riki ae karaoia n aron ae e kaotia n ana taetaenikawai ao n ana mwakuri bwa e irii raoi kaetieti akanne. (Kabotaua ma Ruka 1:​5, 6.) E kainnanoa te tai ae bati karekean atongam bwa te aomata ae raoiroi. Ngaia are imwain naba ae e anga ana karea Abera nakon te Atua, e bae ni kaman ataaki bwa te aomata ae maiuakin ana kaetieti Iehova. E boni bae n aki bebete anne. Tao karimoana are Kain bon tiaki te banna ni katoto ae raoiroi bwa e buakaka nanona. (1Ioa. 3:12) E aki ongeaba tinan Abera n ana tua te Atua, ao e karitei tamana nakon Iehova, bwa e kan rinea ae raoiroi ao ae buakaka i bon irouna. (KBwaai 2:​16, 17; 3:6) Ai ninikoriara Abera ngke e rinea te kawai ae rangi ni kaokoro ma are a rineia ana utu!

12. Tera te kaokoro ae kakawaki i marenani Kain ao Abera?

¹² Te kauoua, nora aron te abotoro Bauro ni kairekerekea te onimaki ao te raoiroi. E korea aei Bauro: “Ibukin ana onimaki Abera ao e anga te karea nakon te Atua ae raoiroi riki nakon ana karea Kain, ao ibukin te onimaki aei e kaotiotaki nakoina bwa e raoiroi.” (Ebera 11:4) E oti n ana taeka Bauro bwa e kaokoro Abera ma Kain, bwa Abera e kaungaaki man onimakinan Iehova ae nako mai nanona ao man aron Iehova ni waakini ana mwakuri nako.

13. Tera reireiara man ana banna ni katoto Abera?

¹³ Ti reireinaki n ana katoto Abera bwa te taromauri ae itiaki e tii kona n reke man te nano ae itiaki, ae te nano ae on n onimakinan Iehova ao e irii raoi ana kaetieti aika raraoi. Irarikina, ti reiakinna naba bwa e bati riki ae kainnanoaki ibukin te taromauri ae itiaki nakon taromaurian te Atua tii teuana te tai. E irekereke ma maiura ao aroarora.

A Karaoa Naba Anne Taiani Baatua

14. E aera Iehova ngke e butimwaea aia angakarea Noa, Aberaam, ao Iakoba?

¹⁴ Abera bon te moan aomata ae aki kororaoi are e taromauria Iehova n te aro ae itiaki, ma iai riki ake imwina. E taekinia naba tabeman te abotoro Bauro, n aron Noa, Aberaam, ao Iakoba, bwa a taromauria Iehova n te aro ae boraoi ma nanona. (Wareka Ebera 11:​7, 8, 17-21.) A anganga karea baatua aikai nakon Iehova, ao e butimwaei aia karea. Bukin tera? Ibukina bwa a aki tii tataromauri mwaane aikai, ma a kakororaoi naba bwaai ni kabane aika kakawaki ibukin te taromauri ae itiaki. Iangoi aia katoto.

15, 16. E kangaa Noa ni kakororaoi baika aua aika kakawaki aika kainnanoaki ibukin te taromauri ae itiaki?

¹⁵ E bungiaki Noa 126 te ririki imwini maten Atam, ma e ikawairake n te aonnaba ae taabangaki iai te taromauri ae kewe.b (KBwaai 6:11) Mai buakoia utu nako ake a maeka n te aonnaba imwain raoi te Ieka, tii Noa ma ana utu aika toro iroun Iehova n te aro ae boraoi ma nanona. (2Bet. 2:5) Imwini kamaiuaia man te Ieka, e a kani katea te baonikarea Noa ae te moani baonikarea ae taekinaki n te Baibara, ao e angakarea iai nakon Iehova. Man te bae e karaoia Noa aei ma nanona ni koaua, e a kaota iai te bae kakawaki nakoia ana utu ao nakoia aomata nako ake a a riki bwa kanoana, ae bon tii Iehova ae tau n taromauriaki. Mai buakoia maan ake e kona n anga Noa bwa ana karea, e rineiia “tabeman maan mai buakoia aika itiaki ao mai buakoia maan aika iai baia ni kiba aika itiaki.” (KBwaai 8:20) Bon taiani kabanea n raoiroi karea aikai, bwa e a tia Iehova n atongia maan aikai bwa a itiaki.​—KBwaai 7:2.

¹⁶ E anga karea ni kabuekaki aikai Noa i aon te baonikarea are e kateia. E butimwaeaki aron te taromauri aei? Eng. E taekinaki n te rongorongo bwa e kukurei Iehova ni boiararan te karea ao e a kakabwaiaa Noa ma natina mwaane. (KBwaai 8:21; 9:1) Ma e butimwaea te angakarea anne Iehova ni kaineti ma nanon Noa n anga. E oti n ana angakarea Noa akanne, bwa iai irouna onimakinan Iehova ae korakora ao onimakinan aron Iehova ni karaoi bwaai. Ibukina bwa e teimatoa Noa n ongeaba iroun Iehova ao n taui Ana kaetieti, e a kangai te Baibara: “E nakonako Noa ma te Atua ae koaua.” Ibukin anne, e a reke iroun Noa atongana n aki toki bwa te aomata ae raoiroi.​—KBwaai 6:9; Etek. 14:14; Ebera 11:7.

17, 18. E kangaa Aberaam ni kakororaoi baika aua aika kakawaki ake a kainnanoaki ibukin te taromauri ae itiaki?

¹⁷ E otabwaniniaki Aberaam n te taromauri ae kewe. N ana kaawa Aberaam ae Ura ao iai te tembora ae kakawaki irouia aomata ae tataromauriaki iai te atua ae namwakaina ae Nanna.c E tataromaurii naba ngkoa atua aika kewe taman Aberaam. (Iot. 24:2) Ma e rineia Aberaam bwa e na taromauria Iehova. Tao e reiakina taekan te Atua ae koaua mairoun ana bakatibu are Tem, are natin Noa, bwa iai te tai ae a kaai ni maiu iai ae 150 te ririki.

¹⁸ E anganga karea aika bati Aberaam i nanoni maiuna ae abwabwaki. Ma waaki n taromauri aikai a tii kakaraoaki nakon teuare bon tau n taromauriaki ae Iehova. (KBwaai 12:8; 13:18; 15:​8-10) E tauraoi Aberaam n angan Iehova te karea ae te kabanea n raoiroi? E a kaekaaki raoi te titiraki aei, ngke e kaota tauraoina Aberaam ni kareana natina ae rangi n tangiria are Itaaka. N te tai anne ao Iehova e kabwarabwaraa raoi nakon Aberaam aroni karaoan te angakarea. (KBwaai 22:​1, 2) Ao e tauraoi Aberaam n ira nanon te kaetieti anne ni kabane. Bon Iehova are e katoka Aberaam mani kamatean natina. (KBwaai 22:​9-12) E butimwaea aron Aberaam n taromauri Iehova, bwa e karaoia ma nanona ae itiaki. E korea aei Bauro: “Aberaam e onimakina Iehova, ao e aranaki iai bwa e raoiroi.”​—IRom 4:3.

19, 20. E kangaa Iakoba ni kakororaoi baika aua aika kakawaki ake a kainnanoaki ibukin te taromauri ae itiaki?

¹⁹ E kabanea angiini maiuna Iakoba i Kanaan, ae te aba are e beritanna Iehova nakon Aberaam ma kanoana. (KBwaai 17:​1, 8) Te tabo are taabangaki iai te taromauri ae rangi ni buakaka, ike e a taekina iai te aba anne Iehova bwa e na “mumutaia nako kaaina.” (NakIbo. 18:​24, 25) Ngke ai 77 ana ririki Iakoba ao e a kitana Kanaan, e mare, ao imwina e a oki ma ana utu ae bubura. (KBwaai 28:​1, 2; 33:18) Ma tabeman kaain ana utu a a kairaraangaki n te taromauri ae kewe. Ma e aki tabwara Iakoba ngke e kaoaki iroun Iehova bwa e na nako Betaera ao ni katea te baonikarea iai. E tuangia moa ana utu ni kangai: “Kaaki atua aika ianena akana i buakomi ao kaitiakingkami.” Ao e kakaonimaki n irii kaetieti ake e anganaki.​—KBwaai 35:​1-7.

²⁰ Iai baonikarea ake e katei Iakoba n te Aba ni Berita, ao bon tii Iehova ae e tataromauria. (KBwaai 35:14; 46:1) E boraoi ma nanon te Atua aron raoiroin ana karea Iakoba, aron taromaurian te Atua irouna, ao nanona ni karaoia, bwa e taekinaki n te Baibara bwa “akea kabuakakaana,” ae te taeka ae kona n taekinaki ibukia aomata aika kakukureia nanon te Atua. (KBwaai 25:27) E riki bwa te katoto ae rianako maiun Iakoba nakoia te natannaomata ae Iteraera, ake kanoana.​—KBwaai 35:​9-12.

21. Tera reireiara man aia banna ni katoto taiani baatua ake a katei ibukin te taromauri ae itiaki?

²¹ Tera reireiara ibukin te taromauri ae itiaki mani katoto ake a katei baatua aikai? N aroia naakai, ti otabwaniniaki naba irouia aomata, ae tao kaain ara utu ake a kona ni katabetabeira man taromaurian Iehova n tii ngaia. Ngkana ti na rarawa nakoni kariri aikai, ti riai ni karikirakea onimakinan Iehova ae korakora, ao ni kakoauaa ae bon taiani kabanea n raoiroi ana kaetieti aika raraoi. Ti kaotiota te onimaki anne, n arora n ongeaba iroun Iehova ao n anga ara tai, korakorara, ao kaubwaira, ni beku ibukina. (Mat. 22:​37-40; 1Kor. 10:31) Ai kaungananora ataakin ae ngkana ti kabanea ara konaa n taromauria Iehova, n aron ae e tangiria ma nanora aika itiaki, e taraira iai bwa ti raoiroi!​—Wareka Iakobo 2:​18-24.

Te Natannaomata ae Tangira Raoi te Taromauri ae Itiaki

22-24. E kangaa te Tua ni katuruturua kakawakin ae antai ae a riai n angakarea nakoina I-Iteraera, aron raoiroin aia karea, ao aroia n angakarea?

²² E katauraoi Tuua Iehova ibukia kanoan Iakoba, ae a kona raoi iai n atai baike e tangiri mairouia. Ngkana a ongeaba iroun Iehova, a na riki bwa ana “aomata aika okoro” ao “te natannaomata ae itiaki.” (TeOti. 19:​5, 6) Nora aron te Tua ni katuruturui baike aua ake a kakawaki ibukin te taromauri ae itiaki.

²³ E katereterea Iehova bwa antai ae a riai I-Iteraera n taromauria. E taku: “Ko na tai karekeia riki atuam i rarikiu.” (TeOti. 20:​3-5) E riai ni kabanea n raoiroi te karea are a anganna. N te katoto, a riai ni marurung raoi maan ake a kareani ao akea toabuakan rabwataia. (NakIbo. 1:3; TuaKau. 15:21; kabotaua ma Maraki 1:​6-8.) A reke maiuia tibun Rewi n te karea are kareanaki nakon Iehova, ma a bon anga naba aia angabwai. A riai n nako bwaai ake a anga “mai buakoni bwaai n tituaraoi ni kabane aika taiani kabanea n raoiroi ake [a] anganaki.” (WarIte. 18:29) Ni kaineti ma aroia n taromauri I-Iteraera, a anganaki te kaetieti ae okoro bwa tera te karea ae a riai n anga, aia tabo n angakarea, ao aroia n angakarea nakon Iehova. E raka i aon 600 botan tuua ake a anganaki bwa kairiraia, ao a tuangaki ae kangai: “Taratarai raoi ngkami bwa kam na karaoa are e tua nakoimi Iehova ae Atuami. Kam na tai rairaki nakon te angaatai ke te angamaing.”​—TuaKau. 5:32.

²⁴ E kakawaki te tabo ae a angakarea iai I-Iteraera? Eng. E tuangia ana aomata Iehova bwa a na katea te umwanrianna ae tabu, ao e a riki bwa nibwan te taromauri ae itiaki. (TeOti. 40:​1-3, 29, 34) N taai akanne ao ngkana a kani butimwaeaki aia karea I-Iteraera iroun te Atua, a riai n uotii nakon te umwanrianna ae tabu.d​—TuaKau. 12:​17, 18.

25. Ni kaineti ma te angakarea, tera ae kakawaki riki? Kabwarabwaraa.

²⁵ Ma ae kakawaki riki bon nanon te I-Iteraera temanna ma temanna n angakarea! A riai ni kairaki n tangiran raoi Iehova ma ana kaetieti. (Wareka Te Tua-Kaua 6:​4-6.) Ngkana a tii taromauria Iehova I-Iteraera ibukina bwa a kabaeaki iai, e na aki butimwaei aia karea Iehova. (Ita. 1:​10-13) E kaotia Iehova rinanon te burabeti are Itaia bwa e aki kona ni mwamwanaaki n te taromauri ae akea nanona, ao e taku: “Aomata aikai . . . a karineai n riaia, ma e rangi n raroa nanoia mairou.”​—Ita. 29:13.

Te Taromauri n te Tembora

26. N te moantai, tera ae kakaraoaki n te tembora are kateia Toromon ni kaineti ma te taromauri ae itiaki?

²⁶ Irabubua te ririki imwin rinia I-Iteraera n te Aba ni Berita, ao e a katea nibwan te taromauri ae itiaki te Uea are Toromon, ae rianako riki tamaroana nakon te umwanrianna ae tabu. (1Uea 7:51; 2Rong. 3:​1, 6, 7) N te moantai ao tii Iehova ae angakarea te aba nakoina n te tembora aei. A anganga karea aika bati aika taiani kabanea n raoiroi Toromon ma ana aomata, n te aro ae boraoi ma Ana Tua te Atua. (1Uea 8:63) Ma tiaki bobuakani bwain te kateitei ao mwaitini karea ake a karika te taromauri n te tembora bwa e na butimwaeaki iroun Iehova. Te bae kakawaki bon nanoia aomata n angakarea. E katuruturua te bae kakawaki aei Toromon ni katabuan te tembora. E taku: “Ke a tabwanin raoi nanomi nakon Iehova ae Atuara n aromi ni kakairi n ana kaetieti nako ao ni kawakin ana tua, n aron ae riki n te bong aei.”​—1Uea 8:​57-61.

27. Tera are a karaoia uean Iteraera ma aia aomata, ao tera aron Iehova iai?

²⁷ E kananokawaki bwa a aki teimatoa I-Iteraera n ira ana reirei ni kairiri ae raoiroi te uea. A kabwaka ni kakororaoi baike a kakawaki ibukin te taromauri ae itiaki. A kariaia uean Iteraera ma aia aomata bwa a na kabuakakaaki nanoia, ike e a bua iai onimakinan Iehova irouia ao a a kaaki ana kaetieti aika raraoi. E kaota ana tangira Iehova ni kakanakoaia ana burabeti bwa a na kaetiia naakai ao n angania te kauring ni kaineti ma rotakia ni mwin aia mwakuri. (Ier. 7:​13-15, 23-26) Temanna mai buakoia burabeti akanne bon te mwaane ae kakaonimaki ae Etekiera. E maiu n te tai are rangi n rotakibuaka iai te taromauri ae itiaki.

E Nora Kabuakakaan te Taromauri ae Itiaki Etekiera

28, 29. Tera ae ti ataia ibukin Etekiera? (Nora te bwaoki ae “Etekiera​—Maiuna ao Ana Tai.”)

²⁸ E rangi n taneiai Etekiera ma te taromauri are kakaraoaki n te tembora are e kateia Toromon. Bon te ibonga tamana ae iai naba ana tai ni beku n te tembora. (Etek. 1:3) E bae ni kakukurei rikiraken Etekiera. E boni bae n reireinna tamana taekan Iehova ma te Tua. Ni koauana, e kuneaki n te tembora “bokin te Tua” tao n te tai are e bungiaki iai Etekiera.e E rangi n anaaki nanon te Uea ae raoiroi are Iotia n te baere e ongo ao e a kakorakoraa ni boutokaa te taromauri ae itiaki.​—2Uea 22:​8-13.

²⁹ N aroia mwaane aika kakaonimaki ake imwaina, e kakororaoi naba Etekiera baike aua ake a kainnanoaki ibukin te taromauri ae itiaki. N rinanoan te boki ae Etekiera ao ti noria iai bwa e beku Etekiera tii iroun Iehova, e teimatoa n anga ana kabanea n tamaroa, ao e ongeaba nakon te baere e tuangnga Iehova ao e karaoia n aron ae boraoi ma nanon Iehova. E karaoi baikai ni kabane Etekiera bwa e kairaki n te onimaki ae nako mai nanona. Ma tiaki anne aroia angia naake a maiu n ana tai Etekiera. N ikawairaken Etekiera ao e ongongora n ana taetae ni burabeti Ieremia are moana ana mwakuri n 647 B.C.E. ao n ingainga n anganga te kauring ibukin rokon ana motikitaeka Iehova.

30. (a) Tera ae oti man taetae ni burabeti ake e korei Etekiera? (b) Tera te taetae ni burabeti, ao e na kangaa n ota te aba n ake e taekin Etekiera? (Nora te bwaoki ae “Kamatataan Ana Taetae ni Burabeti Etekiera.”)

³⁰ E oti n ana koroboki Etekiera aika kairaki koreaia aikai, bwa e rangi n raroanako aron aia beku ana aomata te Atua ma ae riai. (Wareka Etekiera 8:6.) Ngke e a angan Iuta te reirei ni kaetieti Iehova, ao Etekiera bon temanna naba are e kairaki i buakoia taan taenikai nako Baburon. (2Uea 24:​11-17) E ngae ngke e kairaki Etekiera bwa te taenikai, ma e aki katuuaaeaki. Iai ana mwakuri mairoun Iehova ae e na karaoia i buakoia Ana aomata ake taenikai. E oti ni miitara aika kamimi aikai ao n taetae ni burabeti ake a koreaki iroun Etekiera, aroni kaokan te taromauri ae itiaki i Ierutarem. Ma a kaotaira naba ni kaineti ma aroni kaokan te taromauri ae itiaki teutana imwin teutana ibukia aomata nako ake a tangira Iehova.

31. Tera ae e na buokira te boki aei bwa ti na karaoia?

³¹ N iteran nako te boki aei aika imwina, ao ti na matakuakina iai karawa are mena iai Iehova, ti na noria bwa e kangaa ni kamwaraeaki raoi te taromauri ae itiaki, ti na reiakina aron Iehova ni kaokiia ana aomata ao n tei ibukia, ao n nori baika a na riki n te tai ae imwaira ngkana a a bane aomata n taromauria Iehova. N te mwakoro ae imwina ao ti na rinanon te moani miitara are e koreia Etekiera. E kataamneia nakoira aron Iehova ao iteran ana botaki are i karawa, ni katerea bwa e aera ngkai bon tii ngaia ae tau n taromauriaki n te aro ae itiaki.