Ko Tangira Riki Am Mwane ke Maium?

Tao ko a tia n ongongo taekaia taani kakeru ake a kokotomataia aomata n te katii ma n tua ae kangai: “Ko tangira riki am mwane ke maium!” N taai aikai, te taeka ae e a tanoata taekana aei e oti naba n te kangaanga ae kaaitaraira ni kabaneira​—ao e a moamoa riki ngaira aika ti maiu n aaba aika kaubwai. Ma ai bon tiaki te tia kakeru ae kairoroira n taeka akanne ngkai. Ma bon te botannaomata ae tabekia n arona ni kabatiaa riki tabeakinan te mwane ao te kaubwai.

TE ARO aei e a kariki titiraki ao raraoma aika tuai n noraki mai mwaina. Tera aron kakawakin kaaean te mwane ao kaubwain te maiu aei, ni kabotauaki ma bwaai tabeua? A kona n rau nanora ni bwaai aika tii tabeua? A kabuaa “te maiu ni koaua” aomata, ngkai a kakorakoraia ni kanibwaibwai? Bon te mwane ae e na karekea te maiu ae kakukurei?

Rangirangiia Aomata n Tangiran te Mwane

Ibuakoni bwaai aika tangiraki irouia aomata ma n ingainga nanoia iai​—aika bwaai aika raraoi ke bwaai aika aki-raraoi​—e kuri ni moanna iai tangiran te mwane. N tiaki aron tangiran te wene n taanga ao te kan amwarake, ma tatangiran te mwane n te aro ae riao, e boni kona n teimatoa ao n aki toki n nanamakinaki irouia aomata. E bon aki kauarerekeaki naba namakinana ngkana a a kara aomata. Ao irouia aomata aika mwaiti, te kara e kona ni kakorakora riki tabeakinan ke raraomaeakinan te mwane ke bwaai aika a kona ni kabooaki iai.

N taraana, e tabe ni kekerake te mataai ni kanibwaibwai. E taku te aekita n te birim teuana ae tatangiraki: “E nakoraoi aron waakin te mataai ni kanibwaibwai. E bon raoiroi te mataai ni kanibwaibwai.” E ngae ngkai a mwaiti aomata ake a taekin ririki ake i marenan 1980 ni karokoa 1990 bwa Tain te Mataai ni Kanibwaibwai, ma bwaai ake a riki imwain ao imwin te tai anne a kaotia bwa e tuai n rangi ni bitaki aroaroia aomata ni kaineti ma te mwane, ma ngkoa ni karokoa ngkai.

Tao te bwai ae boou ngkai, bwa a mwaiti aomata aika a noria bwa a kona ni waekoa ni katoki nanoia ni kabatiaan riki kaubwaia. Ai aron ae angiia kaain te aonnaba a kabanea angiin korakoraia ni karaoi ao ni kakarikirakei karekean bwaai aika mwaiti irouia. Tao ko kakoauaa bwa n taai aikai, kabatiaan taiani bwai ao kabanean te mwane, e a tia n riki bwa te waaki ae a ingainga nanoia aomata ni kani karaoia​—ao n tabetai a rangi ni bwaati ni kakaaea aia anga ae a na kabanea iai aia mwane.

Ma te koaua bwa a kukurei aomata iai? E kaeka te titiraki aei te Uea ae Toromon 3,000 te ririki n nako, ae te aomata ae rabakau ma ni kaubwai: “Ane tangira te tirewa ao e na aki ngae n te tirewa; ao ane tangira kabatiani bwaai e na aki ngae ni karakani bwaai. Akea naba manen te baei.” (Te Minita 5:10) Kakaae i aon ana waaki te natannaomata ake a karaoaki n taai aikai a kaotii koaua aika kakannongora aika ai aron naba akanne.

Te Mwane ao te Kakukurei

Te bwai ae kamimi ae kuneaki ni kaineti ma aroaroia aomata, bon te koaua ae kabatiaan te mwane ao kaubwain te maiu aei a aki kabatiaa naba te raunnano ke te kukurei. Te bwai ae kuneaki irouia taani kakaae aika mwaiti, bwa ngkana e a roko te aomata n te mwaneka are e a bon tau kaubwaina, ao ngkanne, raun nanona ao kukureina e a manga aki irekereke ma mwaitin kaubwaina ake a kona n reke irouna.

Mangaia are kabatiaan kakaaean te kaubwai ao te mwane e karika te iango irouia aomata aika mwaiti n iangoa ae ‘Ti boni kukurei ni kamanenai bwaai aika boou ake ti kabooi; ma e ngae n anne, ti iangoia bwa bukin tera bwa a aki rau naba nanora iai?’

N te boki ae Happy People, e taekina iai ae kangai te tia korea te boki aei ae Jonathan Freedman: “Ngkana e reke iroum am kareke mwane ae tau e ngae ngkana e uarereke, mwaitin am mwane ngkanne are e raka riki i aon anne, e aki rangi n irekereke ma reken te kukurei. E rangi n uarereke irekereken te kukurei ma te mwane, ngkana e tau mwaitin ana mwane te aomata n te aro ae e aki raarikin.” A mwaiti aomata ake a a tia n noria bwa te bwai ae kakawaki ni kaineti ma reken te kukurei irouia, bon reken te kaubwai n te itera n taamnei, te maiu ae manena, ao ai te aroaro ni maiu ae riai. E kakawaki naba te iraorao ae nakoraoi ma aomata, ao te inaaomata man taian itabararaa ao kangaanga aika a kona n tukira man namakinan te kukurei ni bwaai aika a mena i nanoni baira.

A mwaiti aomata ake a a tia n noria bwa wakaan angiin kangaanga ake a rotiia aomata n taai aikai, bon aroia aomata ni kataia ni kabongana kaubwaia ni katoki kangaanga iai ake a nako mai nanoia. Tabeman taan rabakau i aon ana waaki te natannaomata a taekinna bwa angiia aomata a kakaantaninga bwa e na aki nakoraoi bwaai, ao n angiin te tai a aki rau nanoia. A taekinna naba bwa aomata aika maeka n aaba aika kaubwai a tabe ni kabatiaa riki aia tai ni kawariia aomata aika rabakau ni buokiia aomata n aia kangaanga, ke ni kakaaea manenan maiuia ao raun nanoia mairouia taiani guru, katei n Aro, ao koraki aika aongkoa a rabakau ni buokiia aomata n aia kangaanga. E kakoauaki iai bwa kaubwain te maiu aei a aki kona ni karekea manenan te maiu aei.

Mwaakan ao Aki-Manenan te Mwane

E koaua bwa iai mwaakan te mwane. Te mwane e kona ni kabooi mwenga aika tamaroa, kunnikai aika moan raraoi, ao bwain te auti aika moanibaan te raoiroi. E kona naba ni karika kamoamoakin te aomata, te aantaeka irouna, ke te taetae ni karang, ao e kona naba ni karekeia raao aika aki teimatoa aika a kukurei n ira nanom. Ma tao e a toki naba ikanne mwaakan te mwane. Te mwane e aki kona ni kabooa te bwai ae ti kainnanoia riki nakon bwaai ni kabane​—ae te tangira mairoun te rao ni koaua, te raunnano, ke kabebetean nanon te aomata ae nangi mate. Ao irouia aomata aika a rangi n tangira te iraorao ma te tia Karikiriki, te mwane e aki kona ni kabooa akoakin te aomata iroun te Atua.

Te Uea are Toromon, are e a tia n reke irouna bwaai ni kabane aika raraoi ake a kona ni kabooaki n te mwane n ana bong, e ataia bwa onimakinan kaubwain te maiu aei e aki karika te kukurei ae teimatoa. (Te Minita 5:​12-​15) E kona ni bua te mwane ngkana e ruuti te bangke ke e birirake booni bwaai. Taian auti a kona n uruaki n angibuaka aika korakora. Taiani boraraoi ibukin te kaboomwi a kona ni kabooi mwin bwaai tabeua ake a bua, ma a aki kona ni kaboomwi ni karawawatan nanon te aomata. E kona ni mauna bonganan taiani mwane ake a karinaki i nanon kambana tabeua ngkana e a karina ni bwaka manenan te mwane. Te mwakuri naba ae bubura te boo iai, e kona naba ni waekoa ni bua.

Ti na kanga ngkanne ni kateimatoa iaiangoan te mwane n te aro ae riai? Tera aron kakawakin te mwane ao kaubwain te maiu aei ae riai i nanoni maiura? Taiaoka n nenera riki taekan aei n noria bwa ko na kanga ni karekea iroum te bwai ae kakawaki ni koaua​—ae “te maiu ni koaua.”

[Taamnei n iteraniba 4]

Kaubwain te maiu aei a aki kona ni karekea te kukurei ae teimatoa