Kaotiota Raoi Rikirakem

“Ko na tabeakini baikanne ma ni kabanea nanom nako iai, ba a aonga ni bane aomata n noriko ba ko rikirake.”​—1 TIMOTEO 4:15, BK.

1. Ko kanga n ataia bwa e a tawa te uanikai ao e a tauraoi nakon te kanaki?

IANGOA taekan te uanikai ae ko rangi n tatangiria​—ae tao te aboro, te aoranti, te mangkoo, ke te aekaki riki teuana. Ko ataa tain te uanikai anne, ngkana e a tawaa ma n tauraoi nakon te kanaki? Eng. Boina, matana, ao aron tautauana a a bane n tuangko bwa e a tauraoi te uanikai ae moan te kangkang aei nakon te kanaki. N te tai are ko tenaia iai, ao ko na boni bae ni kaakaraki. Ai kauranran ra! Ai rokoraoi ra karewena! Ko na bon rangi ni kukurei iai.

2. E na kanga ni kaotiotaki raoi te nano n ikawai, ao tera ana mwakuri ni kaineti ma te iraorao ma aomata?

² Kanakin te uanikai aei ae kakukurei e kona naba ni kabotauaki ma arora tabeua riki i nanoni maiura. Te bwai teuana, bwa n aron are e kai noraki tain te uanikai, ao e kai noraki naba ngkana te aomata e a ikawai n aron tangiran bwaai n taamnei irouna. Ti ataia bwa e a ikawai iai te aomata, ngkana e a kaotiota te atatai, te ataibwai, te wanawana, ao aroaro riki tabeua. (Iobi 32:7-9) E kakukurei te iraorao ao te mwamwakuri ma aomata aika a kaotiotii aroaro aikai, n aia kaantaninga ao ni bwaai ake a karaoi.​—Taeka N Rabakau 13:20.

3. Tera ae kaotaki n ana kabwarabwara Iesu ibukia aomata ake a maiu n ana bong, ibukin te ikawai raoi?

³ N te itera are teuana, tao e a ikawai te aomata n te aro n rabwata, ma e noraki n aroarona n tataetae ao ni bwaai ake e karaoi, bwa e tuai n ikawai n aron tangiran bwaai n taamnei ao n ana namakin. N aron anne, e kangai Iesu Kristo ngke e taekinia kaain te roro ae buakaka ae maiu n ana bong: “E roko Ioane n aki amamarake ma n aki momoi, ao a kangai aomata, Te taimonio i rouna. E roko Natin te aomata n amamarake ma ni momoi, ao a kangai, Noria, te aomata ae buabeka, ae te tia nim wain.” E ngae ngke a a bon ikawai aomata akekei n te aro n rabwata, ma Iesu e taekinia bwa “ai aroia ataei”​—ake a bon tuai n ikawai raoi. E reitia ni kangai: “Ma e kaotaki ba e raoiroi te ataibwai n uaana.”​—Mataio 11:16-19.

4. Baikara aaro tabeua ake e kaotiotaki iai te rikirake ao te ikawai?

⁴ Ana taeka Iesu e kaotia nakoira bwa reken te rabakau ni koaua iroun te aomata​—bon te kanikina ae kaota te aomata arei bwa e a ikawai raoi​—e kaotaki ni mwakuri ake e karaoi, ao uaana ae reke mai iai. N aron aei, nora ana reirei te abotoro Bauro nakon Timoteo. Ngke e a tia Bauro ni wareki bwaai ake e riai n uaiakin Timoteo, ao e a manga kangai riki: “Ko na tabeakini baikanne ma ni kabanea nanom nako iai, ba a aonga ni bane aomata n noriko ba ko rikirake.” (1 Timoteo 4:15, BK) Eng, rikiraken te Kristian nakon te ikawai raoi e riai n ‘noraki’ ma n ataaki. Te ikawai ni Kristian, bon ai aron te oota ae otamwaaka, ao tiaki te aroaro ae mena i nanon te aomata ae aki noraki, ke e karabaaki. (Mataio 5:14-16) Mangaia are ti na iangoi aaro aika uoua aika kakawaki, are e kona n noraki iai aron te rikirake ao te nano n ikawai: (1) rikiraken te atatai, te ataibwai, ao te wanawana; (2) kaotiotan uaan te taamnei.

Te Katiteuanaki n te Onimaki ao te Atatai

5. E kanga aron kabwarabwaran te ikawai?

⁵ Angiin rikitinare a kabwarabwaraa bwa te ikawai, e nanona tokin te rikirake, te ikawai raoi, ao te roko n te kabanea ni mwaneka ke n te aro are tatangiraki. Te uanikai are taekinaki mai imwaina, e a ikawai ke e a tai, ngkana e a roko ni buburana ke te aro are te kabanea raoi, ma matana, boina, ao kangkangina ae e a rangi n roko-raoi ma n tatangiraki. Te nano n ikawai ngkanne, bon titeboo naba ma te aro ae moanibaan te raoiroi, te tabwanin raoi, ao te kororaoi.​—Itaia 18:5; Mataio 5:45-48; Iakobo 1:4.

6, 7. (a) Tera ae kaotia bwa e ingainga nanon Iehova n nora rikirakeia taan taromauriia ni kabane, ni karokoa ae a a ikawai raoi n te itera n taamnei? (b) Tera ae rangi n irekereke ma te ikawai n te itera n taamnei?

⁶ Iehova ae te Atua e ingainga n tangiriia taan taromauriia ni kabaneia bwa a na rikirake n roko n te aro n ikawai, ni kaineti ma tangiran bwaai n taamnei irouia. N aron anne, e a tia ni katauraoi babaire aika moan te raoiroi i nanon te ekaretia ni Kristian. Te abotoro Bauro e korea ae kangai nakoia Kristian ake i Ebeto: “E kateia temangina ba Abotoro, ao temangina ba Burabeti, temangina ba tan tataekina te Euangkerio, ao temangina ba tani kawakin ma tan reirei. A aonga n tauraoi tan onimaki ni karaoa aia ibuobuoki i bukini katean rabatani Kristo. Ao n tokina ti na bane ni botaki n te onimaki ae ti teuana, ao n atakin Natin te Atua, ao ti na rikirake ni ikawai, ma n rota kororaoini ikawaini Kristo. Ngkanne ao ai tiaki manga ataei riki ngaira: ti na aki manga uouotaki n te nao, ao ti na aki ukaki nako n angin taian reirei aika a oteaki n aia rabakau aomata, aika a keweira ma ni kairira nakon te kairua.”​—I-Ebeto 4:11-14, BK.

⁷ Ni kiibu aikai, Bauro e kabwarabwaraa bwa bukina tabeua ae te Atua e katauraoi bwaai n ibuobuoki aika taonako n te ekaretia, bwa a riai ni bane aomata ‘ni katiteuanaki n te onimaki ao te atatai ae eti,’ n rikirake “n ikawai,” ao “n rota kororaoini ikawaini Kristo.” Bon tii reken aaro aikai iroura ae a na kamanoira man uouotakira n iango ao reirei aika kewe, n ai aroia aomata aika merimeri ni kaineti ma ataakin bwaai n taamnei. Ngkanne, ti nora iai irekereken te rikirake nakon te ikawai ni Kristian ma karekean “te onimaki ae ti teuana, ao . . . atakin Natin te Atua.” Bon iai reirei tabeua ake e taekin Bauro ake ti riai ni mutiakin.

8. Tera ae kainnanoaki ibukin karekean te onimaki ao te atatai ae tii “teuana”?

⁸ Te moan bwai, bwa kioina ngkai a tangiraki Kristian bwa a na “ti teuana” aroia, te koraki akana a ikawai raoi n te nano ni Kristian, a riai ni katiteuanaki raoi ma raoraoia n taromauri, i aon taekan te onimaki ao te atatai. E aki tabeka ke ni kamatoa oin ana iango, ao e aki tautaua oin ana koaua, ni kaineti ma te oota i aon te Baibara. Ma e onimakina raoi te koaua ae kaotaki iroun Iehova ae te Atua rinanon Natina ae Iesu Kristo, ao “te toro ae kakaonimaki ae wanawana.” Ngkana ti katoa tai ni kakarina te marike n taamnei ae katauraoaki ‘n taina ae riai’​—rinanon booki ni Kristian, bobotaki, ruunga, ao bwabwaro​—ti kona ngkanne ni kawakina te ‘katiteuanaki’ ma raora ni Kristian, n aron te onimaki ao te atatai.​—Mataio 24:45.

9. Kabwarabwaraa nanon te kibu n taeka ae “te onimaki,” ae kabonganaki iroun Bauro n ana reta nakoia kaain Ebeto.

⁹ Te kauoua ni bwai, te taeka ae “te onimaki,” e aki taekina aia onimaki Kristian n tatabemania nako ae a namakinna i nanoia, ma e taekina ara koaua ae tabwanin raoi, n aron ‘rababana, anauna, rietana ao nanona.’ (I-Ebeto 3:18; 4:5; I-Korote 1:23; 2:7) Ma n etina, e na kanga te Kristian ni kona ni katiteuanaki ma raona n onimaki ngkana e aki onimakina ke ni kakoauaa “te onimaki” ae tabwanin raoi? E nanonaki iai bwa ti na aki aorira ngkana ti tii atai moan reirei man te Baibara, ke n te atatai i aon te koaua ae e aki tabwanin raoi, ae kaanga, e mabubu. Ma ti na bon riai ni kani kakabonganai bwaai n ibuobuoki ni kabane mairoun Iehova ake e katauraoi rinanon ana botaki, aika a buokira n nenera raoi ana Taeka. Ti riai ni kabanea ara kekeiaki ni karekea te atatai i aon nanon te Atua ao ana kaantaninga, ae bon eti ao e tabwanin raoi. E nanonaki naba iai karekean ara tai ibukin warekan ao reiakinan te Baibara ao booki aika kabwarabwaraa te Baibara, ara tai n tataro nakon te Atua ni bubutii te ibuobuoki ao te kairiri mairouna, ara tai ni kaei botaki ni Kristian ni katoa tai, ao karaoan ara kabanea n raoiroi n tataekinan rongorongon te Tautaeka n Uea ao kairaia aomata bwa a na riki bwa taan rimwin Kristo.​—Taeka N Rabakau 2:1-5.

10. Tera ae nanonaki n taeka aika “ti na bane ni botaki,” ae kabonganaki n I-Ebeto 4:13, BK?

¹⁰ Imwain taekinan te katenua ni bwai are taekan te tia ae tenua mwakorona are e bon riai n uaiakinaki, ao e taekina moa te taeka ae kangai Bauro, “n tokina ti na bane ni botaki.” Ni kabwarabwaran taeka aika “ti na bane,” te boki teuana ae kabwarabwaraa te Baibara e kaotia bwa taeka aikai a nanona “tiaki ngaiia n tatabemaniia nako, ke tii ngaia, ma ni botaki.” Ke n taeka tabeua, ngaira n tatabemanira nako, ti riai ni kakorakoraira n uaiakina aron rokora n te ikawai ni Kristian ni botaki ma taari ni kabaneia. E taku te Interpreter’s Bible: “E aki reke te kororaoi n te itera n taamnei iroun te aomata n tii ngaia, n aron naba ae bwain te rabwata teuana e aki kona n roko raoi n arona ae riai n tii ngaia, ma e ira naba rikiraken te rabwata ae tabwanin.” Bauro e kauringia Kristian ake i Ebeto bwa a na keiakina ataakin aia onimaki ae tabwanin raoi, ni botaki ma “ake a itiaki ni kabaneia.”​—I-Ebeto 3:18a.

11. (a) Tera ae aki nanonaki n te rikirake n te itera n taamnei? (b) Tera ae ti riai ni karaoia, bwa ti aonga n rikirake riki?

¹¹ E teretere man ana taeka Bauro bwa te rikirake n tangiran bwaai n taamnei, e aki tii nanona kabatiaan te atatai ao te rabakau. Te Kristian ae ikawai n te onimaki, bon tiaki te aomata ae e anaa nanoia aomata n rabakauna. Ma e kangai te Baibara: “Kawaiia akana raoiroi ai aron te oota ngkana e bo mainiku, ae karaka ootana ni karokoa te tawanou.” (Taeka N Rabakau 4:18) Eng, bon ‘te kawai,’ ao tiaki te aomata ae e a tabe n “karaka ootana ni karokoa te tawanou.” Ti na bon rikirake riki n te aro n taamnei ngkana ti kakorakoraira ni kakarekea iroura ataakin nanon ana Taeka te Atua ae tabe ni karakaaki riki ootana iroun Iehova, ao ae e kabutaki nakoia ana aomata. Karekean ataakin anne, e nanona te rikirake riki, ae ti kona ni bane n uaiakinna.​—Taian Areru 97:11; 119:105.

Kaotiotii “Uaan te Tamnei”

12. Bukin tera bwa e kakawaki kaotiotan uaan te taamnei, ngkana ti keiakina te rikirake n te itera n taamnei?

¹² E ngae ngkai e kakawaki rokora ‘n te onimaki ae ti teuana, ao n te atatai ae eti,’ ma e kakawaki naba bwa ti na kaotiotii uaan taamnein te Atua n anuani maiura ni kabane. Bukin tera? Ibukina bwa n aron ae ti a tia n noria, te nano n ikawai bon tiaki te bwai ae mena i nanon te aomata n aki nonoraki, ma e kanikinaeaki raoi n aroaro aika kai noraki, aika a kona ni kaungai nanoia aomata tabemwaang. Uaiakinan te rikirake n te itera n taamnei iroura e aki tii nanona te keiaki ni bwaina te katei ae riai, ke karaoan te aro ae kaokoro teuana. Ma ngkana ti tabe n ikawairake n te itera n taamnei ma ni kakairi iroun taamnein te Atua, e na riki te bitaki ae moan te raoiroi n ara kaantaninga ao n ara mwakuri. E taku te abotoro Bauro: “Kam na nakonako iroun te Tamnei, ao ane kam na bon aki kakoroa ana kaibabaru te rabata.”​—I-Karatia 5:16.

13. Tera te bitaki ae kanikinaea raoi te rikirake?

¹³ Imwin anne, Bauro e a manga wareka “ana makuri nako te rabata” aika mwaiti aika a “ataki.” Imwain reken ataakin ana kaetieti te Atua iroun te aomata, e boni bae moa ni kakairi n aroaron te aonnaba aei, ao tao e bae ni karaoi naba bwaai tabeua ake a taekinaki iroun Bauro, n aron, “te wene ni bure, te kamaira, te kaitaataan, te karea te boua, te tabunea, taian riribai, te kauntaeka, taian tauanen, taian un, taiani kakarabakau, taiani raure, taiani katei, taiani bakantang, te mamanging, taiani maie, ma baika aroni baikai naba.” (I-Karatia 5:19-21) Ma ngkana e a rikirake riki te aomata n te itera n taamnei, e a kona n reke irouna ngkanne te tokanikai i aon “ana makuri nako te rabwata” aika aki raoiroi, ao e oneamwin bwaai aikai n “uaan te Tamnei.” Te bitaki ae nonoraki aei e kaotia raoi bwa te aomata anne e a tabe n ikawairake n te aro ni Kristian.​—I-Karatia 5:22.

14. Kabwarabwarai kibu n taeka aika uoua aikai, ae “ana makuri nako te rabata” ao “uaan te Tamnei.”

¹⁴ Ti riai n rinanon raoi kibu n taeka aika uoua aikai, ae “ana makuri nako te rabata,” ao “uaan te Tamnei.” Te “makuri,” bon mwiin ana kekeiaki te aomata, ae uaan te bwai are e karaoia. N taekana riki tabeua, bwaai aika taekinaki iroun Bauro ae ana mwakuri te rabwata, a riki bwa mwiin te bwai are e karaoia te aomata n oin nanona, ke ni kairana n te rabwata ae aki-kororaoi. (I-Rom 1:24, 28; 7:21-25) N te itera are teuana, te kibu n taeka ae “uaan te Tamnei,” e nanonaki bwa aroaro aika kaotaki iai a aki riki man ana kekeiaki te aomata ni katamaroa riki aroarona, ma boni mwiin mwamwakurin taamnein te Atua iroun te aomata. N ai aron te kai ae e na uaa ngkana e ribanaki raoi, te aomata e na kaotiota naba uaan te taamnei ngkana e mwamwakuri te taamnei ae raoiroi ni maiuna, n akea tukakina.​—Taian Areru 1:1-3.

15. Bukin tera ngkai e kakawaki mutiakinan “uaan te Tamnei” ni kabane?

¹⁵ Te reirei ae riai naba n iangoaki, bon aron kabonganan te taeka ae “uaa” iroun Bauro, ni kabwarabwarai aroaro ni kabane aika tangiraki, ake e taekin.a Te taamnei e aki kariki uaa aika kakaokoro nako, ae aongkoa ti na rinea ae ti nano riki iai mai buakoia. Aroaro ni kabane ake a taekinaki iroun Bauro​—ae te tangira, te kimwareirei, te rau, te taotaonakinnano, te akoi, te raoiroi, te onimaki, te nimamannei, ao te tauu baang​—a bane ni boraoi aron kakawakiia, ao ngkana a ikotaki ni kabane i nanon te aomata, a kona ni karika te aroaro ni Kristian ae boou. (I-Ebeto 4:24; I-Korote 3:10) E ngae ngkana ti noria bwa e korakora riki kaotiotan aroaro tabeua mai buakon aikai aika tao a boraoi riki ma arora, ma e kakawaki bwa ti na tabeakini uaa aikai ni kabane, ake a taekinaki iroun Bauro. Ngkana ti karaoa anne, ti nang kona ngkanne riki ni kaotiota te aroaro ni Kristian i nanoni maiura.​—1 Betero 2:12, 21.

16. Tera tiara ae ti uaiakinna ngkana ti kaea te ikawai ni Kristian, ao ti na kanga n roko iai?

¹⁶ Te reirei ae kakawaki ae ti kona ni karekea man ana kabwarabwara Bauro, bwa ngkana ti keiakina rokora n te ikawai raoi n te aro ni Kristian, tiaki nanona bwa e tii uaiakinaki iai karekean te atatai ke te rabakau ae bubura iroura, ke karekean aroarora aika raraoi. Ma ti na kekeiaki bwa e aonga ni mwamwakuri taamnein te Atua i nanoni maiura, n akea tukana. Arora ni butimwaea ana kairiri taamnein te Atua n ara iango ao n ara mwakuri, e boraoi naba ma aron ikawaira n te itera n taamnei. Ti na kanga n roko n tiara aei? Ti riai ni kauka nanora ao ara iango bwa a na butimwaea te kairiri mairoun taamnein te Atua. E nanonaki iai te kakaonimaki ni kaei botaki ni Kristian, ma ni karaoa ara ibuobuoki iai. Ti riai naba ni katoa tai n reirei ma ni kaiangomwaakaira i aon ana Taeka te Atua, ao ni kariaia ana reirei bwa e na kairira ngkana ti mwamwakuri ma aomata tabemwaang ao ngkana ti rinei bwaai aika ti na kabonganai ao ngkana ti karaoi motinnano. Ngkanne, e na noraki raoi iai aron rikirakera.

Rikirake Riki Ibukin Neboan te Atua

17. Tera irekereken te rikirake ma neboan Tamara are i karawa?

¹⁷ N tokina, kaotiotan rikirakera e na aki karekea neboakira ao kamoamoara, ma e na boni kaineti riki nakon Tamara are i karawa ae Iehova, ae boni ngaia ae e buokira bwa ti na ikawai raoi n te itera n taamnei. N te tairiki are imwain kamatean Iesu, e tuangia taan rimwina ni kangai: “E na neboaki Tamau ngkana kam kariki ua aika a bati, ao kam na riki iai ba au reirei.” (Ioane 15:8, BK) A neboa Iehova taan rimwin Kristo n uaan te taamnei ake a kaotiotaki irouia, ao man uaan naba aia mwakuri ni minita ibukin te Tautaeka n Uea.​—Mwakuri 11:4, 18; 13:48.

18. (a) Tera te mwakuri n tai ae kakimwareirei ae tabe ni waakinaki ni boong aikai? (b) Tera ae riai n tabeakinaki ni kaineti ma te mwakuri n tai aei?

¹⁸ Ni boong aikai, Iehova e a kakabwaiaia ana aomata ngkai a a buoka te mwakuri n tai n taamnei ae waakinaki ni katobibia te aonnaba. I nanon ririki tabeua aika a nako, tao kaka 300,000, mwaitiia aomata aika boou ake a katabui maiuia nakon Iehova ni katoa ririki, ao a kaota tian karaoan anne ngkana a babetitoaki n te ran. Ti rangi ni kukurei iai, ao akea te nanououa bwa e kimwareirei naba Iehova iai. (Taeka N Rabakau 27:11) Ma ngkana e na teimatoa te kimwareirei ao neboan Iehova ae reke mai iai, aomata aika boou aikai a riai ni bane n teimatoa n ‘nakonako naba [ma Kristo], ni kaneneaki wakaaia, ma ni kateaki i nanona, ma ni kateimatoaki n te onimaki.’ (I-Korote 2:6, 7) Iai itera aika uoua aika riai n tabeakinaki irouia ana aomata te Atua aika a iangoa kakoroan bukin aei. N te itera teuana, ngkana ko a tibwa babetitoaki, ko na butimwaea te kakao ae ko na kakorakorako bwa e ‘aonga n noraki rikirakem irouia aomata nako’? Ao n te itera are teuana, ngkana ko a boni maan ni kaaina te koaua, ko na butimwaea naba te kakao nakon buokan kawakinaia aomata aika boou n te itera n taamnei? N itera aika uoua aikai, e teretere aron kainnanoakin te rikirake riki nakon te aro n ikawai.​—I-Biribi 3:16; Ebera 6:1.

19. Tera ae ko kona ni karaoia ao baikara kakabwaia aika a na reke iroum, ngkana ko kaotiota rikirakem?

¹⁹ Kakabwaia aika kamimi a mena imwaia aomata ni kabane aika a kakorakoraia ni kaotiota aron rikirakeia. Uringa ngkoa ana taeka ni kaunganano Bauro ngke e a tia n reireina Timoteo bwa e na rikirake riki: “Kawakina arom ma aron am reirei. Ko na bobotumaka iai. Ngkana ko karaoa anne, ao ko na kamaiuko iai, ao ko na kamaiuia naba akana a ongora iroum.” (1 Timoteo 4:16, BK) Ngkana ko botumwaaka ni kaotiota rikirakem, ko na anganaki naba am tai n neboa aran te Atua ma ni karekea kabwaiam mairouna.

[Kabwarabwara ae nano]

Ko Uringnga?

• Baikara aaro tabeua are e kona ni kaotiotaki iai te ikawai n te itera n taamnei?

• Te aekaki n atatai ao n ataibwai raa ae na kaotiota aron te ikawai raoi?

• E na kanga ni kaotiotaki te rikirake n te itera n taamnei ni kaotiotan “uaan te Tamnei”?

• Tera te kakao ae ti riai ni butimwaeia ngkai ti a keiakina rokora n te ikawai raoi?

[Taamnei n iteraniba 13]

Ti rikirake riki n te itera n taamnei ngkana ti karekea ataakin te koaua ae tabe n raraka ootana

[Taamnei n iteraniba 15]

E na buokira te tataro ni kaotiota rikirakera ngkana ti karika “uaan te Tamnei” ae bati i nanoni maiura