Te Kakaitiaki Tera Raoi ae Nanonaki Iai?

IBUKIN korakoran te aki-kakaitiaki irouia aomata i Eurobe ao n te United States i nanon te ka 18 ao te ka 19 n tienture, mitinare n taai akanne a tataekina te rongorongo ae kona n atongaki bwa “rongorongon te kakaitiaki.” E taku aia rongorongo aei bwa te baareka ai aron te bure, ao te kakaitiaki e kaania riki te aomata ma te Atua. Tao aio bukina ae e rangi n ataaki iai te boto n iango ae “Te kakaitiaki e kaaniko riki ma te aroaro n Atua.”

Te reirei aei e bwainaki iroun te Salvation Army, are te Aro ae kateaki irouia William ao Catherine Booth. N aron ae oti n te boki ae Health and Medicine in the Evangelical Tradition, teuana mai buakon aia kibu ni koora ae ataaki ngkoa bon: “Te Tobu, te Tuubu, ao te Kamaiuaki.” Ao imwina riki, Louis Pasteur ao taan rabakau tabeman a kaotia n akea te nanououa bwa iai irekereken te aoraki ma maninaoraki, ao te rongorongo aei e kamatoa kainnanoakin kaetieti aika raraoi riki ni kaineti ma te itiaki, ibukin maurin te botannaomata.

Tabeua aia waaki ake a moan waboboia, boni katokan te riai ni kabooria ma te Baibara irouia taani kakoaua n te kaboowi, ao katokan te ibuobuoki ni mooi n te mangko ae tii teuana n taabo n reirei ao n taian tabo n turein. A kataia naba ni bita aia katei Aaro man kabonganan te mangko ae tii teuana irouia kaain te taromauri ni kabane, ao a katoai baia aomata nako n te mwangko. Eng, taan ibuobuoki n taai akanne a tokanikai ni karina tangiran te kakaitiaki i nanoia aomata. Aron korakoran rotakia aomata iai e a kaira te tia koro rongorongo bwa e na korea ae kangai, “te baba ni kani kakaitiaki.”

E mataata bwa “te baba ni kani kakaitiaki” aei, bon tiaki raoi nanoia aomata, bwa e aki maan ao taani bitineti aika wanawana a anai nanoia aomata bwa a na iangoa te tobu bwa tiaki tii te bwai ni kaitiaki, ma bon te bwai ae e na katikiraoiia. Aia katanoata n anainano taani bitineti aikai a kairiia aomata bwa a na kakoauaa ae ngkana a kabonganai bwaai ni katikiraoi n ai aron te tobu, ao aomata tabemwaang a na kona ni bakantang irouia n te aro are a na manga uaiakina naba rekeni bwaai ni katikiraoi aikai irouia. E aki toki ni kaotiotaki te aeka ni kaantaninga aei n te television, ma aomata aika a kaotiotaki taamneia iai, ake aongkoa a rangi n tikiraoi ao n nakoraoi maiuia, a aki noraki ni karaoa te kakaitiaki, n aron kaitiakan nanon ma tinanikun mwengaia, ao rikoan maange ke kaitiakan nakotarin aia man.

Iai naba aomata ake a taku bwa te mwakuri ni kareke tianti e bongana ibukin te maiu, ma bon akea te mwane ae na reke man te mwakuri n te mwenga ke mwakuri ni kaitiaki riki tabeua. Ao a iangoia bwa bukin tera bwa aomata a riai n tabeakina itiakin aia otabwanin ngkana ngaia bwa akea te mwane ae na reke iai? N tokina tabeman aomata ni boong aikai a iangoia bwa te kakaitiaki e tii nanona itiakin te rabwata.

Ana Taratara te Atua Ibukin te Kakaitiaki

Bon akea te nanououa bwa aomata ake a kakorakoraiia n anga reirei n taekan te kakaitiaki n taai ake ngkoa, a boni buoka raoiroin maiuia aomata. Ao e bon eti anne ibukina bwa te kakaitiaki bon te aroaro teuana ae riki mairoun te Atua ae tabu ao ae itiaki, ae Iehova. E reireinira arora ae ti na kabwaia iai ngkana ti itiaki ma n raoiroi n aroarora nako.​—Itaia 48:17; 1 Betero 1:15.

Iehova ae te Atua bon te banna ni katoto ae moan te raoiroi n te itera aei. Te kakaitiaki, n ikotaki ma aroaron te Atua tabeua aika aki nonoraki, a bon noraki raoi n ana karikibwai. (I-Rom 1:20) Ti kona n noria bwa ana karikibwai e bon aki kona ni karekea te baareka ae na urubwai ma n tiku ni maan. Ana waaki te aonnaba ma bwaina nako aika a maiu iai n aron te man ao te aroka, a boni karaoa te kaitiaki ae kamimi ao e oti iai bwa e karikaki te aonnaba bwa te tabo ae a na itiaki ma ni mwengaraoi iai kaaina. Aeka ni mwakuri ni kaitiaki n aron aikai, a roko mairoun te tia Karaobwai ae itiaki nanona. Ti kona n noria ikai bwa taan taromauria te Atua a riai naba n itiaki n aroaroni maiuia ni kabane.

Mwakoron te Itiaki Aika Aua

Te Baibara e katereterei mwakoron te itiaki aika aua mwaitina are a riai n uaiakinna taan taromauria te Atua. Ti na rinanon teuana imwin teuana.

Te Itiaki n Taamnei. Aio e riai ni kaatuuaki riki iangoakina, bwa iai irekerekena ma kaantaningan te maiu are aki toki iroun te aomata. Ma aio te itera ae e rangi ni katinanikuaki irouia aomata. Te itiaki n te aro n taamnei e nanona aki-riaoan ana kaetieti te Atua are e a tia ni kateia ibukin te taromauri ae koaua ao ae kewe, ibukina bwa a aki itiaki i matan te Atua aeka n taromauri nako aika kewe. E korea ae kangai te abotoro Bauro: “Kam na oti nako mai buakoia, ao kaokoroingkami, ao tai ringa te bwai teuana ae kamwara; ao N na akoingkami Ngai.” (2 I-Korinto 6:17) E katereterea naba taekan aei te reirei ae Iakobo ngke e kangai: “Aio te aro ni Kristian ae itiaki ae aki kamwara i matan te Atua ae te Tama; . . . te kakawakina naba ngaia, ba e kawa ni baareka ni bwain aon te aba.”​—Iakobo 1:27.

Te Atua e kaotia raoi bwa e ribaa renganan te taromauri ae kewe ma taromauriana ae koaua. Te taromauri ae kewe e irekereke ma kakaraoan mwakuri aika a aki itiaki ike a kakabonganaki iai bouannanti ao atua aika kewe. (Ieremia 32:35) Mangaia are, a kaungaaki Kristian ni koaua bwa a na rawa ni kairekerekeia ma aeka n taromauri aika aki itiaki.​—1 I-Korinto 10:20, 21; Te Kaotioti 18:4.

Te Itiaki n te Aroaro ni Maiu ae Riai. Ikai naba are e katereterea iai te Atua kaokoron te bwai ae itiaki ma ae aki itiaki. Ni koauana, te aonnaba ae bwanin e a mena n te aekaki are e kabwarabwaraki taekana n I-Ebeto 4:17-​19 (BK), ae kangai: “A ro nanoia, ao a raroa ma te maiu ae mairoun te Atua . . . A aki manga namakina te mama, ao a bane nanoia nakoni baika a bubuaka, a karaoi bai ni kabane aika a kamara n aki karaurau.” Mangaia are a riai Kristian n tarataraia raoi man iango aika aki riai ake a kaotiotaki n aaro aika mwaiti, n aron ae kona n noraki ao ae aki.

Aomata aika a tangira te Atua a ataia bwa te mwakuri ni kabekaau, te wene ni bure i marenan te mwaane ma te mwaane ke te aine ma te aine, te wene n taanga imwain te mare, ao matakuakinan taamnei aika bwaitingako, a bon urua ana kaetieti Iehova ibukin te aroaro ni maiu ae itiaki. Ma a nonoraki aaro aikai ni waaki ni bitineti n aron te katauraoi kamataku ibukin te kaki botu, ao karaoan bwaai ni katamaroa ibukin te rabwata. A riai Kristian n tarataraia raoi ni kaineti ma waaki aikai. Kamanenan kunnikai aika kii ao a kororo nakoni bobotaki ni Kristian ke nakon bobotaki riki tabeua, a kaotiotii bwain te rabwata aika riai n raba, ao e kona ni kaotaki iai bwa te aomata ae bwaini kunnikai aikai e aki bwaina te itiaki n aroarona anne. Te aro anne e karini iango aika bwainaki irouia kaain te aonnaba nakon te ekaretia ni Kristian, ao kamanenan kunnikai n aron akanne a kona naba ni karioa te iango ae aki itiaki i nanoia taari tabemwaang. Aio te itera ae a riai Kristian ni mwakuri korakora iai bwa a aonga ni kaotiota “te rabakau are mai eta.”​—Iakobo 3:17.

Te Itiaki n te Iango. E aki riai n riki nanora bwa nnen iango aika aki-itiaki. E kauring Iesu ibukin iangoan baika a aki-itiaki ngke e taku: “Ane e tara te aine temanna ba e na taanna, ao e a tia ni wenenibure ma ngaia i nanona.” (Mataio 5:28, BK; Mareko 7:20-23) E nanonaki naba n taeka akanne matakuakinan taamnei ao birim aika bwaitingako, warekan rongorongon mwakuri ni wene ni bure, ao ongoraeakinan taekan anene aika aki raraoi nanoia. Mangaia are, a riai Kristian ni kararoaia man iango aika a aki-itiaki ake a na kona ni kairiia nakon taekinan baika a aki-raraoi ao nakon karaoan mwakuri aika a bubuaka.​—Mataio 12:34; 15:18.

Te Itiaki n te Rabwata. Iai irekereken te aro ae tabu ao te itiaki n aron ae taekinaki n te Baibara. N te katoto, e korea ae kangai Bauro: “Raou aika kam tangiraki . . . ti na kaitiakira mani kamwaran te rabata ma te tamnei ni kabanea, n riki ni koro raoi n te raoiroi n te maka te Atua.” (2 I-Korinto 7:1) E koaua bwa Kristian, a riai n uaiakina itiakin rabwataia, mwengaia, ao abaia n, aron ae a kona. Ngkana e aki tau te ran ibukin te uaati ke te tebotebo, a riai ni kataia ni karaoa aia kabanea ni kona ni kateimatoa te itiaki ao te taraaraoi.

Te kakaitiaki ni kaineti ma te rabwata e nanona te rarawa nakon kabonganan te baakee, kabatiaan te moi manging, ao riingan bwaai ni kamanging n aekaia nako, ake a kona ni kamwaraea ao ni kaaoraka te rabwata. Te tia kawakin tiibu ae kabwarabwaraki taekana n Ana Anene Toromon, e anaaki nanona ni boiararan ana kunnikai te ataeinaine ae te I-Tunem. (Ana Anene Toromon 4:11) Kaitiakan raoi rabwatara bon te mwakuri n tangira, kioina ngkai ti tangiria ni kararoai booi aika aki raraoi mairouia aomata ake a mena i rarikira. Tao a raoiroi boini kaboiarara nako, ma a bon aki kona ni kaitiaka rabwatara ngkana ti aki tebotebo ao ni karin kunnikai aika itiaki.

Kateimatoan te Iango ae Riai

A kona ni baba aomata ibukin te kakaitiaki. N te itera teuana, e kona ni bua kimwareireia ngkana a kaatuua taekan te kakaitiaki, ao e kona naba ni kabanebuaka aia tai. N te itera are teuana, e na kona ni kangaanga te onobwai nakoni mwenga aika barekareka ao n aki kan tara. E riai te tei i nuka ni kaineti ma itera aika uoua aikai, are nanona, bwainan te iango ae riai ibukin kateimatoan itiakin ao taraaraoin mwengara.

Tai kabatiai bwaai. A na boni kangaanga kaitiakan mwenga ke ruu aika a onrake ni bwaai aika mwaiti, ao e na aki kai noraki te baareka iai. A na bebete kaitiakan mwenga aika a tau buburaia, ao ni barongaki bwaai iai. Te Baibara e kamoamoaa aki-kabatiaan bwaikorakin te maiu aei ngke e kangai: “Ngkana iai karara ma karabara, ao a na rau nanora iai.”​—1 Timoteo 6:8.

Kateimatoaa itiakina. Kaitiakan te mwenga bon tabeia aomata ake a maeka iai. Mwenga aika baareka a kona n riki ibukina bwa a baareka ruuia. Itiakin te mwenga e nanona barongakin bwaai iai. N te katoto, a aki riai n raea baareka n te tabo ni matu, ao a aki riai naba n raea bwaai n takaakaro ke bwaai ni mwakuri ngkai a kona n riki kabuanibwai mai iai. A mwaiti kabuanibwai aika a riiriki n taiani mwenga, ibukina bwa a aki kaokaki bwaai nakoni nneia ae riai.

E teretere raoi bwa te kakaitiaki ao te aroaro ni maiu ni Kristian, boni baika a airiri. Itaia e taekina “Kawain te Raoiroi,” ni kaineti ma karekean te aroaro ni maiu ae raoiroi. Ao e taekina te koaua ae nano ae kangai, “e na aki nakonako iai te aomata ae e buakaka.” (Itaia 35:8, BK) Eng, karikirakean te aroaro ni maiu ae raoiroi ibukin te kakaitiaki, e kona ni kaota korakoran onimakinan ana berita te Atua iroura, are e na waekoa ni karokoa te aonnaba ae itiaki ae te baretaiti. Aomata ni kabane ake a maeka iai, a na kamoamoaa Iehova ae te Atua rinanon kakaraoan nanon ana kaetieti nako ibukin te kakaitiaki.​—Te Kaotioti 7:9.