‘Tii Arona N Taetae Nakoia, Te Taetae Ni Kaikonaki’
“E taekini baikanne ni kabane Iesu nakoia te koraki n te taetae ni kaikonaki; ti arona n taetae nakoia te taetae ni kaikonaki.”—Mataio 13:34, Bk.
1, 2. (a) Bukin tera ngkai e kangaanga mwanuokinan taiani kaikonaki aika nakoraoi? (b) Aeka ni kaikonaki raa ake e kakabonganai Iesu, ao baikara titiraki aika a wai ni kaineti ma arona ni kabonganai kaikonaki akanne? (Nora te kabwarabwara ae i nano.)
KO KONA n uringa te kaikonaki ae ko ongoraeia n te kabwarabwara teuana, n ririki aika bwaka nako? Kaikonaki aika a nakoraoi, e kuri kangaanga bwa e na kai mwaninga te aba taekaia. E taekinna temanna n ana boki ae e koreia bwa taiani kaikonaki “a bita te bwai are e ongoraeakinaki nakon ae kaanga e noraki bannana n aia iango.” Ibukina bwa ti iangoraoi riki ngkana ti iangoa te banna, taian kaikonaki a buokia aomata bwa a na kai mataata. A kamataataa raoi te rongorongo, n te aro are e na kai rin raoi ma n teimatoa n ara ururing, reirei aika kaotaki nakoira.
2 Akea te tia angareirei ae e a tia n orea aron ana angareirei Iesu Kristo ni wanawanana ni kabonganai kaikonaki. A teimatoa naba ngkai n ururingaki raoi ana kaikonaki ake e kamanenai n te tai ae e a kaania ngkai uoua te ngaa te ririki n nako.a Bukin tera ngkai e rangi ni kakamanenaa te aeka n angareirei aei Iesu? Ao tera ae kanakoraoa ana kaikonaki?
Bukin Kabonganan Kaikonaki Iroun Iesu n Ana Angareirei
3. (a) Ni kaineti ma Mataio 13:34, 35, tera teuana bukin kabonganan taiani kaikonaki iroun Iesu? (b) Tera ae teretere iai bwa e manena te aeka n angareirei aei iroun Iehova?
3 E taekinaki n te Baibara bwa iai bukina aika uoua aika kakawaki, ae ngaia are e kabonganai iai kaikonaki Iesu. Te moan, arona ni kaikonaki e kakoroa raoi bukin are e a kaman taetae ni burabetinaki. E koreia te abotoro ae Mataio bwa e taetae “Iesu nakoia te koraki n te taetae ni kaikonaki; ti arona n taetae nakoia te taetae ni kaikonaki. E aonga ni kakoroaki bukin ana taeka te burabeti are e kangai: ‘N na taetae ni kaikonaki nakoia.’” (Mataio 13:34, 35, BK) “Te burabeti” are e mwaneweaki iroun Mataio bon te tia karioa te Areru 78:2. Te tia areru anne e koroboki tabeua te tienture i mwain bungiakin Iesu i aan kairakina iroun taamnein te Atua. E aki kamimi ngkanne ngkai e a kamani kamatoaa Iehova n taku bwa e na irianaki ana angareirei Natina n taiani kaikonaki, irabubua te ririki i mwain kakoroan bukina? E oti iai bwa e rangi ni kakawaki te aeka n angareirei aei iroun Iehova!
4. E kanga Iesu ni kabwarabwaraa bukin kabonganan taiani kaikonaki irouna?
4 N te kauoua, ao e a kabwarabwaraa Iesu bwa e kakabonganai kaikonaki ibukin katebenakoaia te koraki ake a aki bwerengaki. Imwin karakinan te kaikonaki i aon te tia ununiki nakoia ‘te koraki ae mwaiti,’ a titirakinna taan rimwina ni kangai: “E aera ngkai ko taetae ni kaikonaki nakoia aomata?” E kaeka Iesu ni kangai: “Ngkami, kam anganaki atakini baika a raba aika taekan te Abanuea ae karawa; ao ngaia a aki anganaki. Ai ngaia ae I taetae nakoia n te taetae ni kaikonaki: ba a taratara, ma a aki noraba; ao a ongora, ma a aki ongo ma n aki ota. E kakoroaki iai bukin ana taeka te burabeti are Itaia ngke e kangai: ‘Kam na ongongora ma kam na aki ota; kam na taratara ma kam na aki noraba. Ba a riki n nanoro te koraki aei.’”—Mataio 13:2, 10, 11, 13-15, BK; Itaia 6:9, 10.
5. A kanga ana kaikonaki Iesu ni katebenakoia taan ongora aika a nanorinano mai buakoia ake a kainikatonga?
5 Bukin tera bwa a kaokoroaki aomata aika ongora n ana kaikonaki Iesu? N rongorongo tabeua, a riai ni keniken taan ongora bwa a aonga ni mataata raoi n ana taeka. A kairaki iai nanoia aomata aika nimamannei, bwa a na titiraki bwaai riki tabeua. (Mataio 13:36; Mareko 4:34) Ana kaikonaki Iesu a boni kaota te koaua nakoia te koraki ake a bwaruia; ma e karabaa mairouia ake a kainikatonga nanoia. Ai boni kamimi ra aron Iesu n anga reirei! Ti na neneri ngkai bwaai tabeua ake a kanakoraoa ana kaikonaki.
Rineakin Raoi Rongorongo ake E na Karakin
6-8. (a) Tera te bwai ae tuai n reke irouia taan rimwin Iesu n te moan tienture? (b) Baikara katoto ae e oti iai bwa e bebeerinoi rongorongo ake e na kabwarabwarai Iesu?
6 Ko a tia n iaiangoa aroia taan rimwin Iesu ake a maiu n te moan tienture ake a bon ongo raoi ana reirei Iesu? E eti bwa a kakabwaiaki n te itera anne, ma a bon tuai kona n nenera taekana ni kauring iai kioina ngkai e tuai ngkoa koreaki. N onean mwin anne, a riai n uouota ana taeka Iesu n aia iango ao i nanoia. E kabebetea uotaia Iesu bwa a aonga ni kai uringa ana reirei, ni kabonganan taiani kaikonaki irouna aika a nakoraoi. N te aro raa?
7 E beberinoi rongorongo ake e na karakin Iesu. E kabwarabwarai raoi bwaai aika kainnanoaki ibukin katuruturuan ke kamatataan te rongorongo. Ngaia are e kaota raoi mwaitiia tiibu ake a tiku imwin te tia kawakintiibu ngke e nako ni kakaaea are e bua, e kaota mwaitin aia aoa ni beku taani mwakuri n te nne ni kurebe, ao mwaitin te mwane are a na karikirakea tooro tabeman.—Mataio 18:12-14; 20:1-16; 25:14-30.
8 E katikui naba rongorongo tabeua Iesu, ake a aki kainnanoaki ake a na kamangaongaoa otara n ana kaikonaki. N te katoto, n te kaikonaki ae taekan te toro ae aki-nanoanga, e aki taekinaki n te karaki bwa e kanga te toro anne ni birirake ana taarau nakon 10,000,000 te taaraa. E katereterea ikai Iesu kainnanoan mwanuokinan te bure. Te bwai ae kakawaki bon tiaki baeruaruan te toro n ana taarau, ma e kakawaki aroni kainaaomatana man ana taarau are e rangi ni bati, ao ai manga arona n ribuaka nakon raona n toro are e taarau irouna te mwane ae uarereke. (Mataio 18:23-35, BK) N aekakin naba anne, n te kaikonaki i aon te nati ae bakatae, e aki kabwarabwaraa naba Iesu bwa tera bukin tangiran tibwana, ao bukin tera ngkai e bakataeia. Ma e tii kamataataa raoi ana namakin te karo ao manga butimwaean natina ngke e a bita nanona bwa e nangi manga okira te mwenga. Bwaai akana a kamatataaki akanne ibukin aron te tama, a kakawaki nakon ana reirei Iesu i aon taekan Iehova ni “kaababaka” kabwaraan te bure.—Itaia 55:7; Ruka 15:11-32.
9, 10. (a) Ngke e katea bannaia nakeke e karakinia Iesu n ana kaikonaki, tera are e kaatuua riki taekana? (b) E kanga Iesu ni kabebetea uringan ana kaikonaki irouia taan ongora ao tabeman riki?
9 E wanawana naba Iesu n arona ni katea bannaia nakeke e karakinia n ana kaikonaki. N onean mwin are e na kabwarabwaraa aron taraakia, e katereterei riki bwaai ake a karaoi, ke aroia ni kaineti ma te bwai are e karakinaki. E aki kabwarabwaraa te I-Tamaria arei Iesu bwa aekakira, ma e katereterea te bwai ae kakawaki riki, ae nanoangaan ma buokan te I-Iutaia ae kamwaruaaki ae wene i nanon te kawai. E katauraoa ikai te kabwarabwara ae kainnanoaki ibukin reiakinan tangiran te rao, bwa e riai n rababa nako riki nakoia aomata tabemwaang, ao tiaki tii kaain ara reeti ke kaain abara.—Ruka 10:29, 33-37.
10 E taratara raoi Iesu ni kabonganai ana kabwarabwara n te aro are e kaonota ana rongorongo. N te aro aei ao e kai reke iai irouia taan ongora n te moan tienture ao aomata aika mwaiti riki aika a wareware n taian Euangkerio ni karokoa ngkai, bwa a na uringa taekan ana kaikonaki, ao reirei aika kakawaki aika a nako mai iai.
Kaikonaki Aika Kaineti Nakon Maiuia Aomata
11. Taekin katoto tabeua bwa a kanga ana kaikonaki Iesu ni kaotii bwaai ake e nonoori i nanon ana tai n ikawairake i Kariraia.
11 E rangi ni mwaatai Iesu ni kabonganai kaikonaki aika kaineti nakon maiuia aomata. A bati ana kaikonaki aika a reke man bwaai ake a noraki irouna i nanon ikawairakena i Kariraia. Karaua iangoa aron rikirakena. Mwaitira ana tai n nonora tinana ni katauraoa te kariki ae karikaki man mwakoron te kariki are e tuai kamwaaki ae katukaki ni kawakinaki man te tai ni karao kariki ae nako? (Mataio 13:33) Mwaitira ana tai n nonoriia taan akawa ni kabwakaa aia karaun i Namani Kariraia? (Mataio 13:47) Mwaitira ana tai n nonoriia ataei n takaakaro n te mwakete? (Mataio 11:16) E tabeakini naba bwaai aika bati n ataaki Iesu ao e kareke naba kaikonakaia, n aron te koraa ae unikaki, te botaki ni mare ae kakukurei, ao ai uita aika a tabe n tawaa i aan te riringa.—Mataio 13:3-8; 25:1-12; Mareko 4:26-29.
12, 13. E kanga ana kaikonaki Iesu i aon te uita ao te titania ni boraoi ma te waaki ae tataneiai te aba iai?
12 E aki kamimi bwa te taraiaro ao te aroaro ni maiu, boni ngaia are e a kuneaki n ana kaikonaki aika a bati Iesu. Ngaia are ngkana ti na mataata riki n ana aro n angareirei aei, e raoiroi bwa ti na iangoa nanon ana taeka nakoia I-Iutaia ake a ongora. Ti na nori katoto aika uoua aikai.
13 Te moan, ae kaikonakan te uita ao te titania, e karakina iai taekan te mwaane Iesu, ae e unika te uita ae raoiroi n ana tawaana, ma e a manga ninia te tawaana “te kairiribai” ao e unika i buakona te titania. Bukin tera bwa e taekina te mwakuri n iowawa anne Iesu? Kakauringnga are e karakina anne i rarikin Namani Kariraia, ao oin karekean maiuia kaain Kariraia bon te ununiki. Tera riki ae rangi n urubwai nakon rokon te kairiribai ni karaba bwa e na uniki titania n ana tawaana? Tuan te aba n te tai anne, kaotia ae bon te waaki ae tataneiai te aba iai. E aki ngkanne otara ae e kakabonganai rongorongo Iesu aika a kona ni mataata iai taan ongora?—Mataio 13:1, 2, 24-30.
14. N te kaikonaki ibukin te I-Tamaria are e atataiaomata, bukin tera ngkai e kakawaki bwa Iesu e taekina te kawai are e biri “mai Ierutarem nako Ieriko” ni kamataataa iai ana karaki?
14 Te kauoua, uringa naba te kaikonaki ibukin te I-Tamaria are atataiaomata. E moana ana taeka Iesu ngke e kangai: “Iai ngkoa temanna te aomata are e ruo mai Ierutarem nako Ieriko, ao e reke irouia tani kamarua, ake a tanabaia ma n oroia, ao a kitanna ngke e a kani mate.” (Ruka 10:30, BK) E kakawaki bwa Iesu e taekina te kawai are e biri “mai Ierutarem nako Ieriko” ni kamataataa iai ana karaki. E mena i Iutaia ngke e karakina te kaikonaki aei, ao e aki raroa ma Ierutarem; ngaia are a bae n ataa te kawai arei taan ongora. E ataaki bwa e karuanikai te kawai aei, ao ai moara ra riki ngkana e mwananga temanna n tii ngaia iai. E kiribwakekee ao a bati taan torokaran n nukamotuna.
15. Bukin tera ngkai akea temanna ae kona ni karekea kamaiuan te ibonga ao tibun Rewi man aia aki bwerengaki, n te kaikonaki are kaineti ma te I-Tamaria are atataiaomata?
15 Iai riki te bwai ae kakawaki ibukin ana karaki Iesu are taekan te kawai are biri “mai Ierutarem nako Ieriko.” Ni kaineti ma te karaki, e moani mwananga n te kawai naba anne te ibonga, ao imwina tibun Rewi, ao akea ae tei ni buoka moa te aomata are e kamwaruaaki arei. (Ruka 10:31, 32, BK) Ibonga bon taani beku n te tembora i Ierutarem, ao tibun Rewi bon taani buokiia. A bati ibonga ma tibun Rewi aika a titiku i Ieriko ngkana a aki mwakuri n te tembora, bwa Ieriko bon tii 14 te maire raroana mai Ierutarem. Akea te nanououa bwa a bae n toua te kawai anne. Taraia naba bwa te ibonga ma tibun Rewi a mwananga n te kawai anne “mai Ierutarem,” are nanona bwa a a mwananga nako man te tembora.b Ngaia are akea temanna ae e kona ni karekea kamaiuaia mwaane aika a aki bwerengaki aikai ni kangai, ‘A kararoaa te aomata are e ikoaki arei ibukina bwa e a taraa ni mate, ao riingan te mate e na bon aki katauia moa n te tai arei bwa a na beku n te tembora.’ (Nakoaia Ibonga 21:1; Warekaia Iteraera 19:11, 16) E aki teretere ngkanne bwa e kaakarioi ana kaikonaki Iesu aika a kai ataaki irouia taan ongora?
Kaikonaki Aika Kaineti ma te Karikibwai
16. Bukin tera ngkai e aki kamimi nooran rabakaun Iesu n aron te karikibwai?
16 E bati ana kaikonaki Iesu aika a kaotiota te rabakau i aon taekan aroka, maan, ao ai tauan kanoan te bong. (Mataio 6:26, 28-30; 16:2, 3) E karekei iia rabakau aikai? Ngke e kaikawaaki i Kariraia ao akea te nanououa bwa e bae n reke ana tai ni mamatakuakin ana karikibwai Iehova. Ma ai moara ra riki Iesu boni ngaia “te moa ni bung i buakoni baika karikaki ni bane,” ao e kabongana Iehova bwa “te tia makuri ae rabakau” ni kariki bwaai ni kabane. (I-Korote 1:15, 16; Taeka N Rabakau 8:30, 31) E aki kamimi ngkanne noran rabakaun Iesu n aron te karikibwai? Ti na noria bwa e kanga ni kabongana rabakauna aei n ana angareirei.
17, 18. (a) E kanga n oti n ana taeka Iesu are koreaki n Ioane mwakorona 10 bwa e ataa aroaroia tiibu? (b) Tera are a a tia n noria ianena akekei n aaba ake a tataekinaki n te Baibara n te reitaki i marenan te tia kawakin-tiibu ao tiibu?
17 Ibuakon ana kaikonaki Iesu ake a kaota riki te mwamwannano, iai naba ae koreaki n Ioane mwakorona 10, ike e a kabotaua iai te reitaki i marenana ma taan rimwina n aron reitakin te tia kawakin-tiibu ma ana tiibu. E oti n ana taeka Iesu ikai bwa e rangi n ataa aroaroia tiibu. E katereterea bwa tiibu a kariaia kairakiia, ao a kakaonimaki n irira aia tia kawakin-tiibu. (Ioane 10:2-4) A a tia n noria ianena ake a roko n aaba ake a tataekinaki n te Baibara aron te reitaki i marenan te tia kawakin-tiibu ao tiibu. N te ka-19 n tienture, e taekina ae kangai te tia kakaae i aon taekaia maan ae Henry Barker Tristram: “I a tia ni matakuakina temanna te tia kawakin-tiibu ae takaakaro ma ana nanai. Aongkoa e birinako mairouia ao ana tiibu a kakioa ni boomwaneia ma n otabwaninia. . . . Imwina riki a katomimiia ana tiibu ma ni kibakibarake n takaakaro.”
18 Bukin tera ngkai tiibu a ririmwin aia tia kawakiniia? Ibukina “ba a kina bwanana,” e taku Iesu. (Ioane 10:4) Te koaua bwa tiibu a kinaa raoi bwanaan aia tia kawakiniia? Ni kaineti ma mwin ana ukeuke George A. Smith, e korea ae kangai n ana boki ae atuna The Historical Geography of the Holy Land: “N tabetai ti rawea motirawara irarikin teuana mwanibwan Iutaia, ike a roroko iai taani kawakin-tiibu aika teniman ke aman ma aia nanai. A irengan aia nanai i marenaia, ao ti iangoia bwa e na kanga ni kinaiia ana nanai te tia kawakin-tiibu temanna. Ma imwin mooia tiibu ma takaakaroia, ao a a maenako ma taani kawakin tiibu aikai n toua nako kawaia aika a kakaokoro, ma ni weteiia aia nanai ni wewete aika a kakaokoro naba; ao ikanne are ai bon te biri rimwin anne ana tia kawakin tiibu, ma n taonnako.” E rangi n nakoraoi ana kaikonaki Iesu aei ibukin kamatataan ana reirei. Ngaia are ngkana ti kinaa ma n ongeaba n ana reirei ao ti toua mwina, ao ti kona ni mena i aan ana tararua “te tia kawakin-tiibu ae raoiroi” ae atataiaomata man tatangira.—Ioane 10:11.
Kaikonaki Aika a Kaineti ma Rongorongo Aika Ataaki Irouia Taan Ongora
19. E kanga Iesu ni kabongana rongorongon te kabuanibwai are riki n te tabo arei bwa e na kakewea iai te iango are aki koaua?
19 Kaikonaki aika a nakoraoi a kona naba ni boto i aon bwaai ake a riki nakoia aomata, aika a kona n reke bwa reireiaia. N te tai teuana ao Iesu e kabongana te bwai ae e a tia n riki tabeua te tai n nako, ni kakewea iai te iango ae aki koaua, are aongkoa a na maraia n te kabuanibwai te koraki aika buakaka. E taku: “Ake tengauni ma waniman, ake e bwakariia te auti ae te taua i Tiroam, ni kamateia iai, kam taku ba a buakaka riki nakoia aomata ni kabaneia ake a maeka i Ierutarem?” (Ruka 13:4) E rabakau Iesu ni kamataataa ae te koraki aika 18 aikai a aki mate ibukina bwa e a kaman baireaki bwa tao rekenikaia n aia bure, ma a mate ibukin bwaai aika a aki ataaki aika riki nakoia. (Te Minita 9:11) E tiriburea ikai te reirei ae kewe ni kabonganan te rongorongo ae ataaki irouia taan ongora.
20, 21. (a) Bukin tera ngke a kabuakakaia taan rimwin Iesu, Baritaio? (b) Tera te rongorongo man te Baibara are e kabongana Iesu ni kabwarabwaraa, ae Iehova e aki tangiriia aomata bwa a na etimatoa ni kamanenaan ana tua ibukin te Taabati? (c) Tera ae e na maroroakinaki n te kaongora are imwin aei?
20 E kabonganai naba kiibu Iesu n ana angareirei. Uringa ngkoa are a kabuakakaia taan rimwin Iesu Baritaio ngke a kinika te uita ao a kanna n te Taabati. Ni bon etina, a aki urua ana Tua te Atua taan rimwin Iesu, ma a karaoa ae bubuaka ni kaineti ma aia iango Baritaio, are e rangi n etimatoa aia kabwarabwara ibukin mwakuri aika aki-kariaiakaki n te Taabati. Ni kaotan ae tiaki nanon te Atua bwa e na rangi n etimatoa ni kamanenaan ana tua ibukin te Taabati, Iesu e taekina rongorongon te bwai are riki, are koreaki taekana n te 1 Tamuera 21:3-6. Ngke a motika rawaia Tawita ma ana koraki ni mwaane n te tembora bwa a bora ni baki, ao a kana iai te berena are te bwai ni kaotioti ae e a tia n oneaki mwina. Kariki ni kawai aikai a kawakinaki bwa kanaia ibonga. Ma e ngae n anne, ni kaineti ma bwaai ake a riki, a bon aki bure Tawita ma ana koraki ngke a kanna. E kamimi bwa tii anne te rongorongo ae koreaki n te Baibara ae kaineti ma kabonganan te kariki ni kawai ae kanaki irouia aika tiaki ibonga. E ataa raoi te rongorongo are e na kabongana Iesu, ao akea te nanououa bwa a boni bae n taneiai iai taan ongora.—Mataio 12:1-8.
21 Ni koauana, Iesu bon te tia Reirei ae Kakannato! Ai bon te mimiiroaroa naba ngaira irouna n ana rabakau ae akea n ai arona are roota nanoia taan ongora. Ti na kanga ni katotongnga n arora n angareirei? E na maroroakinaki aei n te kaongora are imwina.
[Kabwarabwara ae nano]
a Iesu e kabonganai aeka ni kaikonaki aika kakaokoro. E rangi ni kinaaki ibukin arona ni kabonganai kaikonaki aika karaki aika oteaki, ake e a reke mai iai reirei aika kakawaki ni kaineti ma te aroaro ni maiu ae riai ke te taromauri.
b Taraan kawain Ierutarem nako Ieriko e boni bwatete. Ngaia are ngkana te mwananga “mai Ierutarem nako Ieriko,” n aron ae taekinaki n te kaikonaki, e na boni bae n “ruo” te aba.
Ko Uringnga?
• Bukin tera ngkai e iriana ana angareirei Iesu n taiani kaikonaki?
• Tera te katoto ae oti bwa e kabonganai kaikonaki Iesu aika a na kai ota iai taan ongora n te moan tienture?
• E kanga Iesu ni kabongana rabakauna i aon bwaai aika karikaki, ni kanakoraoa iai ana kaikonaki?
• N te aro raa ae e kabonganai iai rongorongo Iesu aika a riki, ake a ataaki irouia taan ongora?
[Taamnei n iteraniba 9]
Iesu e karakina rongorongon te toro are e rawa ni mwanuokina ana taarau ae rangi n uarereke temanna, ao taekan naba te karo ae e kabwaraa ana bure natina are e a tia ni bakataea tibwangana ni kabane
[Taamnei n iteraniba 10]
Tera raoi te bwai ae nanonna Iesu n ana kaikonaki ibukin te I-Tamaria are e atataiaomata?
[Taamnei n iteraniba 11]
Te koaua bwa tiibu a kinaa raoi bwanaia taani kawakiniia?