Te Kabwarabure Boni Kiingin Karekean te Raoi

“A MWAAKA taeka ni kabwarabure. A raoiakina te itabarara n te aro ae akea te iowawa iai, a kabooi nanoia natannaomata aika a a tia n iraraure, a kona tautaeka iai ni kariaia koauan kainnanon aia botannaomata, ao a a manga kanakoraoa te reitaki i marenaia aomata.” E korea anne Nei Deborah Tannen, ae te tia koro-rongorongo ao te tia rabakau i aon te katei ni kaineti ma te taetae, n te Kuura ae Rietata i Georgetown, i Washington, D.C.

E katereterea te Baibara bwa n taai aika mwaiti, te kabwarabure ni koaua bon te anga ae manena ibukin kanakoraoan te reitaki are e a tia n uruakaki. E kaotaki aei n ana kaikonaki Iesu ibukin te nati ae bua, bwa ngke e okira mwengana te nati aei ao e kabwaraa ana bure ma nanona ni koaua, ao e rangi n tauraoi ana karo ni butimwaia ni kaokia nako buakoia kaaini batana. (Ruka 15:​17-​24) Eng, e riai bwa ti na kakeaa te nanorieta ma n tauraoi n ukoukora kabwaraan ara bure. Ni koauana, e aki kangaanga te kabwara bure irouia te koraki ake a bwaina te nanorinano ni koaua.

Mwaakan te Kabwarabure

Nei Abikaira, ae te aine ae wanawana i Iteraera rimoa, e karaoa te banna ni katoto ae e oti iai mwaakan te kabwarabure, e ngae ngke tiaki ngaia ae e karaoa te kairua, bwa buuna. Imwain are e riki bwa aia uea Iteraera Tawita, ao e mena n te rereua ma ana koraki ni mwaane, ike a a tararuaia iai ana nanai ni man buun Abikaira are Nabara. Ma ngke a bubutii te kariki ma te ran ana koraki Tawita aika ataei riki mai buakoia mwaane akekei, ao e kabwainrangiia Nabara ma ni kaokiia nako n akea te bwai ae a uotia. E korakora unin Tawita iai, ao e kairiia ana koraki ni mwaane aika 400 mwaitiia bwa a na eekanako Nabara ma kaaini batana. Ngke e ataa aei Abikaira, ao e nako ni kaitibooa ma Tawita. Ngke e nora Tawita, ao e katorobubua ni bobaraki irarikin waena ao e taku: “Au toka, e na mena boon te bure i aou, i bon i aou: ao I butiko ba e na taetae am toro te aine i taningam, ao ko na ongo ana taeka nako am toro te aine.” Imwina e a kabwarabwarai bwaai ni kabane Abikaira ao e angan Tawita te amwarake ma te mooi. E taku ngkanne Tawita: “Naako ma te raoi nakon am auti; noria, I kan ongo ni bwanam, ao I mutiakiniko.”​—1 Tamuera 25:2-​35.

A kamaiuaki kaaini batan Abikaira n ana nanorinano are e a irianaki ma ana taeka ni kabwarabure ibukin ana mwakuri buuna ae aki-riai. E karabwaaki naba Abikaira iroun Tawita ibukina bwa e a tia neiei n tuuka Tawita man te bure ni katuturaraa. E ngae ngke tiaki Abikaira are e karaoa ae aki-riai nakon Tawita ma ana koraki, ma e tauraoi neiei n tei ibukin ana utu ni butimwaea te bukinaki ao e karekea te raoi ma Tawita.

Te katoto naba teuana ae kaineti ma te aomata ae e ataia bwa n ningai are e na karaoaki iai te kabwarabure, bon te abotoro Bauro. N te taina, ao e kaitaraa bukinana i matan te Tanirim, are aia kaboowi ae rietata I-Iutaia. Ibukin marakin nanon te ibonga ae rietata ae Anania n ana taeka Bauro aika koaua, ao e tua nakoia te koraki ake a tei irarikin Bauro bwa a na ororiaia. E taku Bauro nakoina ngkekei naba: “E nang oroiko te Atua, ngkoe ae te bono ae kamainainaki: ba ko tekateka ni kaeta taekau n te Tua, ao ko tua oreau n ri aon te Tua?” Ngke e kabuakakaki Bauro irouia te koraki ake a mataku ibukin ana taeka aika kamatauningaa te ibonga ae rietata, ao e waekoa te abotoro aei ni butimwaea ana kairua ao e taku: “Tariu, I aki ataia ngke mataniwiia ibonga: ba e koreaki ae kangai, Ko na aki taetaebuaka mataniwiia am koraki temanna.”​—Mwakuri 23:1-5.

E bon eti te bwai are e a tibwa tia n taekinna Bauro, bwa e aki riai te aomata ae mwiokoaki bwa te tia moti ni karaoa ae iowawa nakon te aomata temanna. Ngke e moan taetae Bauro ao e aki ataia bwa e taetae nakon te ibonga ae rietata, ma e ngae n anne e kabwaraa ana bure ibukin arona n taetae n te aro ae e kona n taraaki iai bwa e aki karinerine.a Ana kabwarabure Bauro e kauka kawaia kaain te Tanirim bwa a na ongora riki nakon te bwai are e na taekinna. Kioina ngke e ataa te kauntaeka Bauro ae riiriki i marenaia kaain te kaboowi, ao e tuangiia ake a mena ikekei bwa e kateaki i matan te boowi ibukin onimakinan te manga-uti irouna. E a riki te kauntaeka i marenaia kaain te Tanirim ni kaineti ma aei, ao a tei Baritaio n ana itera Bauro.​—Mwakuri 23:6-​10.

Tera ae ti kona n reiakinna man katoto aika taekinaki n te Baibara aika uoua aikai? A katereterea bwa te kabwarabure ni koaua e kauka riki te kawai nakon te kani maroro. Mangaia are taeka ni kabwarabure, a kona ni buokira ni karekea te raoi. Eng, butimwaean ara kairua ao kabwaraan ara bure ibukin kangaanga aika riki iai, e kona ni kauka te kawai nakon maroro aika materaoi.

‘Ma I bon Aki Bure’

Ngkana ti a ataia bwa iai temanna ae maraki n te bwai ae ti taekinna ke ti karaoia, ao ti kona n namakinna bwa e aki riai bwa e na karaoa anne te aomata anne ke tao e kakai maneang. Ma e kauringiia taan rimwina Iesu Kristo ni kangai: “Ma ngaia aei, ngkana ko uota am karea nakon te baonikarea, ao ngkana tao ko uringa tarim iai, ba iai ana bwai ae e kanaeng i roum iai, ao ko na kitana am karea iai i rarikin te baonikarea, naako moa, raoiakina tarim, ao rimwi ko na oki n anga am karea.”​—Mataio 5:23, 24.

N te katoto, e kona n namakinna te tari temanna bwa ko a tia ni bure nakoina. E taku Iesu ni kaineti ma anne bwa ko na “raoiakina tarim” e ngae ngke ko namakinna bwa ko a tia ni karaoa ae aki-riai nakoina ke ko tuai. Te kibu anne n te taetae n Erene, e kaotia bwa te taeka are e kabongana ikai Iesu, e nanona “te uaia ni kariaia te raoi imwin te unraa.” (Vine’s Expository Dictionary of Old and New Testament Words) Ni koauana, ngkana iai te nakobuaka i marenaia aomata aika uoman, ao e kona n iai te kairua irouia naaka uoman, ibukina bwa a uaia n aki-kororaoi ao a kai reke n te bure. Ibukin aei, a riai n uaia ni kariaia aia kairua n angiin te tai.

Te bwai ae kakawaki, bon tiaki kakaaean ae antai ae eti ao antai ae kairua, ma e kakawaki bwa antai ae e na biririmoa ni karekea te raoi. Ngke e ataia te abotoro Bauro bwa Kristian ake i Korinto, a kateia raoia ni beku iroun te Atua n te kaboowi ibukin aia itabarara ni kaineti ma te mwane, ao e kaetiia ni kangai: “Kam aera ngkai kam aki katau bainikirinami? Kam aera ngkai kam aki katau mamanami?” (1 I-Korinto 6:7) E ngae ngke e taekina aei Bauro bwa e na kakerikaka nanoia raona ni Kristian ni kaota aia itabarara i matan te no ake n te kaboowi, ma e mataata te reirei mai iai: Te raoi i marenaia taari aika taan onimaki e kakawaki riki nakon kaotakin ae antai ae eti ao ae e kairua. Mutiakinan te reirei aei e kabebetea riki taekinan te kabwarabure iroura ibukin te kairua are e taku temanna bwa ti a tia ni karaoia nakoina.

E Kainnanoaki te Nano ni Koaua

Ma iai tabeman aomata ae e a riao irouia kabonganan taeka aika kaineti ma te kabwarabure. N aron anne, e aki toki n ongongo te aba te taeka ae sumimasen n te mwaiti ae ngaa ma ngaa mwaitina i Tiaban, ae te taeka ae kamanenaki ibukin kabwaraan te bure. E kona naba ni kabonganaki te taeka aei ibukin kaotan te kakaitau, ao aki raun nanon te aomata ibukina bwa e aki kona ni kabooa mwin te akoi are karaoaki nakoina. Ibukin kakaokoron nanon te taeka aei, a kona n namakinna tabeman bwa e a riao kabonganana, ao a kona n nanououa bwa a nanona raoi te bwai are a taekinna aomata ke a aki. N aaba tabeua riki e kona n rangi n riao naba kabonganan taeka aika kakaokoro aika kaineti ma te kabwarabure.

N aki ongeia bwa te taetae raa ae kabonganaki, ma e boni kakawaki bwa e na nanonaki raoi te kabwarabure. Taekinana ao tein te bwana iai, e riai ni kaota te nanomaraki ni koaua. E reiakiniia taan rimwina Iesu Kristo n ana Kabwarabwara I Aon te Maunga ni kangai: “E na kangai ami taeka, Eng, eng; Tiaki, tiaki: ma ane maiti riki nakon aikai, ao e riki mairoun teuare buakaka.” (Mataio 5:37) Ngkana ko kabwaraa am bure, ko riai n nanonna! Ni kamatataana: Temanna te mwaane ae tei n te rain bwa e na katine n te marae ni wanikiba teuana, e kabwaraa ana bure ngke e boo te aine are e tei i matana n ana tutikeiti. Tabeua te miniti imwina, ngke a a manga mwaing kaain te rain, ao e a manga boo naba te aine arei n ana tutikeiti. E a manga kabwaraa naba ana bure ma te mata n nanoanga. Ngke e a manga riki naba aekan anne imwina, ao e a tuangaki ngkanne te mwaane aei iroun raon neierei ni mwananga, bwa ngkana e bon nanona te bwai are e taekinna, ao e riai n taraia raoi bwa e na aki manga boo te aine arei n ana tutikeiti. Eng, te kabwarabure ni koaua, e riai n irianaki n te kaantaninga ae e na aki manga karaoaki te kairua.

Ngkana ti bwaina te nano ni koaua, ara kabwarabure ngkanne e na raonaki n te nano ni butimwaea te kairua, ukoukoran kabwarakin te bure, ao te kakorakora ni kabooi mwin kangaanga ake a a tia n riki n aron ae e kona ni karaoaki. Te aomata ngkanne are e karaoaki te kairua nakoina, e riai n tauraoi ni kabwaraa ana bure te tia bure. (Mataio 18:21, 22; Mareko 11:25; I-Ebeto 4:32; I-Korote 3:13) Ibukina bwa a bane n aki-kororaoi aomata, karekean te raoi ngkanne bon tiaki te bwai ae e na nakoraoi rekena n taai nako. Ma e ngae n anne, a boni mwaaka taeka ni kabwarabure ni karekea te raoi.

Te Tai are E Aki Riai Iai te Kabwarabure

E ngae ngke a uaana ao a karekea naba te raoi taeka n nanomaraki ao n raraoma, ma te aomata ae wanawana e aki kabonganai taeka akanne n te tai ae e aki riai iai kabonganakia. Iangoia bwa te bwai ae karika te aki-nakoraoi e irekereke ma te kakaonimaki nakon te Atua. Ngke e mena Iesu Kristo i aon te aba, “ao E kananorinanoa i bon i Rouna, ao E ongeaba ni karokoa te mate, are te mate n te kaibangaki.” (I-Biribi 2:8) Ma e bon aki kabwaraa ana bure ibukin ana koaua, bwa e aonga ni kabebeteaki riki iai rawawatana. Ao e aki naba kabwaraa ana bure Iesu ngke e kairoroaki n titirakinaki iroun te ibonga ae rietata ni kangai: “I titirakiniko i matan te Atua are maiu, ba Ko na tuangira ngkana te Kristo are Natin te Atua Ngkoe.” E aki maaku ma ni kabwaraa ana bure Iesu ma e ninikoria ni kaeka ni kangai: “Ngaia ane ko taku. Ao I a tuangngkami ba ane kam na nora Natin te Aomata i mwin aei ba E tekateka i angaatain Teuare mwaka, ao ba E nako mai n nangini karawa.” (Mataio 26:63, 64) E bon aki naba rin i nanon Iesu iangoan karekean te raoi ma te ibonga ae rietata, n te aro ae e na urua iai ana kakaonimaki nakon Tamana ae Iehova ae te Atua.

A kaota te karinerine Kristian nakoia aomata aika iai mwaakaia. Ma e bon aki riai bwa a na kabwaraa aia bure ibukin ongeabaia nakon te Atua, ao ibukin aia tangira ibukia tariia.​—Mataio 28:19, 20; I-Rom 13:5-7.

Akea Tuukan te Raoi

Ti karaoi kairua ni boong aikai, ibukina bwa ti aki-kororaoi ao ti tuuraki n te bure mairoun ara bakatibu are Atam. (I-Rom 5:12; 1 Ioane 1:10) E riki bwa te tia bure Atam imwin ana karitei nakon te tia Karikiriki. Ma a boni kororaoi n akea aia bure Atam ao Nei Ewa ngke a moani karikaki, ao e a tia ni berita te Atua bwa e na manga kaoka te kororaoi anne nakoia aomata. E na kamaunaa te bure ma betina nako.​—1 I-Korinto 15:56, 57.

Iangoa moa te bwai ae nanonaki iai! E kangai ana reirei ai tarin Iesu ae Iakobo ni kaineti ma kabonganan te newe: “Ane e aki tibanako n ana taeka, ao bon te aomata ae e koro raoi, ao e kona n tautaekana rabatana ni kabanea.” (Iakobo 3:2, BK) E kona te aomata ae kororaoi n aki tibanako n ana taeka, ao n te aro anne e aki kainnanoa te kabwarabure. E boni “kona n tautaekana rabatana ni kabanea.” Ai kakukurei ra reken anne ngkana ti a bane ni kororaoi! E nang akea riki ngkanne te bwai ae e na tutuka reken te raoi i marenaia aomata. Ma n te tai aei moa, te kabwarabure ae riai ma te nano ni koaua ni kaineti ma kairua aika karaoaki, e na kona n ibuobuoki ni karekea te raoi.

[Kabwarabwara ae nano]

[Taamnei n iteraniba 5]

Tera reireiara ae ti kona ni karekea man ana katoto Bauro?

[Taamnei n iteraniba 7]

Ngkana a bane ni kororaoi aomata ao e nang akea ngkanne te bwai ae e na tuuka reken te raoi i marenaia