RAIBURARI N TE INTANETE ibukin Te Taua-n-Tantani
Taua-n-Tantani
RAIBURARI N TE INTANETE
Kiribati
  • BAIBARA
  • BOOKI
  • MEETINGS
  • w03 1/1 i. 4-7
  • Te Angabwai ae Karekea te Kimwareirei

No video available for this selection.

Sorry, there was an error loading the video.

  • Te Angabwai ae Karekea te Kimwareirei
  • Te Taua-n-Tantani—2003
  • Atu n Reirei
  • Baika Irekereke ma Ngaia
  • Te Kabwianibwai ao te Tua Mairoun Mote
  • Te Angangabwai Irouia Kristian
  • “N ai Aron are E Karekea Nanona Iai”
  • Te Angabwai ae Nako mai Nanon te Aomata ni Boong Aikai
  • Tera Ana Taeka te Baibara Ibukin te Kabwianibwai?
    Kaekaan Titiraki Man te Baibara
  • Anganga Am Karea E Ngae Ngke Ko a Karawawataki Iai
    Te Taua-n-Tantani—2003
  • “Kam Na Babaina Te Katituaraoi”
    Te Taua-n-Tantani—2004
Te Taua-n-Tantani—2003
w03 1/1 i. 4-7

Te Angabwai ae Karekea te Kimwareirei

GENIVAL, ae e maeka n aia kaawa aomata aika kainnano i Brazil, e karekea maiuia buuna ma natina n ana bwakabwai ae uarereke man ana mwakuri n uaatiman n te oo-n-aoraki. E ngae ngke e kangaanga maiuna, ma e kakaonimaki n anga ana kabwianibwai. “N taai tabetai a a boni baki au utu,” e taekina aei ma ni bubua birotona, “ma I boni kan angan naba te Atua au kabanea n raoiroi e ngae ngkana a na aki reke bwaai tabeua ake ti kainnanoi.”

Imwin kamotirawan Genival man ana mwakuri, e bon teimatoa naba n anganga ana kabwianibwai. Mataniwin ana Aro e kaumakia bwa e na kataa te Atua n te aro are e na anga ana bwaintangira ae bati. Te mataniwi anne e taku bwa ngkana e karaoa anne, ao te Atua e na kabatiaa te kakabwaia nakoina. Mangaia are e a iangoia Genival bwa e nang kaboonakoa ana auti, ma ni bwaintangiraa te Aro ni mwanena.

Bon tiaki tii Genival ae e angangabwai ma nanona ni koaua. A mwaiti aomata aika kainnano naba aika a kakaonimaki n anga aia kabwianibwai, ibukina bwa a reireinaki n aia Aro bwa te Baibara e tuatua kabwakaan te kabwianibwai. Ma e eti anne?

Te Kabwianibwai ao te Tua Mairoun Mote

Te tua ibukin te kabwianibwai boni kanoan naba te Tua are e angania barongan Iteraera aika 12 mwaitiia Iehova ae te Atua, 3,500 tabun te ririki n nako. E katauaki n te Tua anne bwa e na kabwakaki kabwianibwain uaan aia kai n amwarake, ao rakan aia nanai ni man aomata, nakoia tibun Rewi. E karaoaki anne ibukin boutokoan aia mwakuri n te umwa-n-rianna ae tabu.​—Nakoaia Ibonga 27:30, 32; Warekaia Iteraera 18:21, 24.

E berita Iehova nakoia tibun Iteraera, bwa te Tua e na “aki bati ni kanganga” irouia. (Te Tua-Kaua 30:11) E berita nakoia bwa e na bati uaan aia ununiki ngkana a kakaonimaki n ira nanon ana tua Iehova, n ikotaki ma te tua ibukin te kabwianibwai. Irarikin anne, e rikoaki naba ma ni kawakinaki te kabwianibwai teuana ni katoa ririki, are e kakabonganaki n aia tai ni botaki ibukin aia toa aika tabu, tibun Iteraera. N te aro anne, a na ‘rauaki iruwa, ataei aika akea tamaia, ao aine aika akea buuia.’​—Te Tua-Kaua 14:28, 29; 28:1, 2, 11-​14.

E aki katauaki n te Tua tuuaaia aomata aika aki-kabwianibwai, ma kaain Iteraera n tatabemania nako a kabaeaki bwa a na boutokaa te taromauri ni koaua rinanon te kabwianibwai, bwa a ataia ae e riai anne. Ao n ana bong Maraki Iehova e bukinia tibun Iteraera aika aki-kabwianibwai, bwa a ‘mwamwanaia ni kabwian aia bwai ao n aia angabwai.’ (Maraki 3:8, BK) A kona naba ni bukinaki n anne Kristian aika aki-kabwianibwai ngkai?

Iangoa aei. Tuua ake a bwainaki iroun te aba teuana a aki iraki nanoia n aaba ake tabeua. N aron anne, iai te tua i Buritan bwa taani kabutikaa a riai ni buti i angamaingin te kawai, ma e kaokoro anne ma tuan te kabutikaa i Buranti. N aron anne, te tua ae kataua te kabwianibwai, boni kanoan te berita n tua i marenan te Atua ao te botannaomata ae Iteraera. (Te Otinako 19:3-8; Taian Areru 147:19, 20) Bon tii tibun Iteraera ake a mena i aan te tua anne.

E ngae naba ngkai e bon aki bibitaki aroaron te Atua, ma a kona ni bitaki bwaai ake e tangiria mairouia aomata, n taai tabetai. (Maraki 3:6) E kateretereaki n te Baibara bwa maten Iesu bwa te karea n 33 C.E., e “kamauna” te Tua, n ikotaki naba ma te tua ae kaineti ma te “anai kabuian aia bai aomata.”​—I-Korote 2:13, 14; I-Ebeto 2:13-​15, BK; Ebera 7:5, 18.

Te Angangabwai Irouia Kristian

A boni kainnanoaki bwaintangira ibukin boutokaan te taromauri ni koaua. E mwiokoia taan rimwina Iesu bwa a na riki bwa ‘taani kaotioti ni karokoa tabon aonnaba.’ (Mwakuri 1:8) Ngke e a rikirake mwaitia taan onimaki, ao e a rikirake naba kainnanoakia taan angareirei aika Kristian, ao mataniwi aika a na kawari taian ekaretia ni kakorakoraia kaaia. A riai ni kawakinaki ao n tabeakinaki naba aine ake a a tia ni mate buuia, ataei aika akea aia karo, ao aomata aika kainnano. A kanga Kristian ake rimoa ni kaitaraa te kabanemwane ae kainnanoaki ibukin waaki aikai?

Tao n 55 C.E., e kanakoaki te bubutii nakoia Kristian aika tiaki I-Iutaia ake a mena i Eurobe ao Asia Minor, bwa a na buokia kaain ekaretia ake i Iutaia, ake akea aia bwai. N ana reta te abotoro Bauro nakoia kaain te ekaretia are i Korinto, e kabwarabwaraa iai aron bairean te “angabwai ibukiia ake a itiaki.” (1 I-Korinto 16:1) Tao ko na boni bae ni mimi n ana reirei Bauro ibukin te angabwai ni Kristian.

E aki imanonoia raona n onimaki te abotoro Bauro bwa a na anga aia karea. Ma Kristian ake i Maketonia, ake te koraki ake a “kabatiaki katakiia n te rawawata . . . i buakon aia aki-kaubwai ae bati,” a ‘kakorakoraiia ni butiia Bauro bwa a na akoaki ni kariaiakaki bwa a na buoka te angabwai nakoia ake a itiaki akekei.’​—2 I-Korinto 8:1-4.

E kaungai nanoia kaaini Korinto aika kaubwai riki Bauro bwa a na katotongia taria ake i Maketonia, ake a rangi n tituaraoi. Ma e ngae n anne, e taku te boki teuana bwa ‘e aki tuatua karaoan anne, ma e boni bubutii, e kaungaunga, ao e anaa nanoia aomata nako iai. E na bon aki nako aia angabwai kaaini Korinto mai nanoia n tangira, ngke arona bwa a kairoroaki nako iai.’ E ataia Bauro bwa “te Atua E tangira te aomata ae e waerake nanona ni kan angabwai.”​—2 I-Korinto 9:7.

Te onimaki ae bati irouia kaaini Korinto ao te atatai ae raonaki n tangiraia raoia ni Kristian, e na kairiia bwa a na angabwai mai nanoia.​—2 I-Korinto 8:7, 8.

“N ai Aron are E Karekea Nanona Iai”

E aki kataua te mwaiti ke te mwakoro ae riai n anganaki Bauro, ma e tii taekinna bwa “ni moani bongin te wiki ae koraki, a na bane aomata . . . ni kaokoroa te mwaiti ni mwane ae tau ma korakoran aia karekemwane.” (1 I-Korinto 16:2, New International Version) Ngke arona bwa a baireia kaaini Korinto bwa a na kawakina te mwaiti ni mwane ni katoa tai, a na bon aki ngkanne rawawata n te angabwai, ao a na aki angabwai ibukin rotakin nanoia n rokon Bauro. Ma a na bon tatannako Kristian ni motika raoi nanoia ni kaineti ma te mwaiti are a na anga, ‘n ai aron are a karekea nanoia iai.’​—2 I-Korinto 9:5, 7.

Ngkana a na kabatiaaki kakabwaiaia kaaini Korinto, ao a riai moa n tituaraoi n angangabwai. E aki taekinaki nakoia bwa a riai n angabwai e ngae ngkana a karawawataki iai. Ma e karaui nanoia Bauro ni kangai: “Tiaki nanona ba kam na riki ni kainnano.” A rangi ni butimwaeaki bwaintangira aika a anganaki ‘n aron aia konabwai aomata, ma e aki kaantaningaki te bwai ae akea irouia.’ (2 I-Korinto 8:12, 13, BK; 9:6) N ana reta are e koreia rimwi riki, e kauringia iai aomata te abotoro aei ni kangai: “Ma ngkana e aki katauraoi baika riai te aomata i bukia . . . oin ana utu, ao e kakewea te onimaki, ao e buakaka riki nakon ae aki onimaki.” (1 Timoteo 5:8) E aki kaungaa te angabwai ae e na urua te kaetieti anne Bauro.

E kakawaki ataakin ae Bauro e bairea raoi aron te ‘angabwai ibukia aomata aika itiaki’ aika aki-kaubwai. Akea taekaia Bauro ma abotoro tabeman n te Baibara, bwa a bairea te angabwai ke te kabwianibwai ibukin boutokaan oin aia mwakuri ni minita. (Mwakuri 3:6) E rangi ni karabwarabwa Bauro ibukin bwaintangira ake e anganaki irouia taian ekaretia, ma e rangi n rarawa ni katokaa te ‘rawawata ae te kabanemwane ae bati’ i aoia tarina.​—1 I-Tetaronike 2:9; I-Biribi 4:15-​18.

Te Angabwai ae Nako mai Nanon te Aomata ni Boong Aikai

E teretere bwa taan rimwin Kristo ake a maiu n te moan tienture a angabwai boni mai nanoia, ao a aki kabwianibwai. Ma tao ko na bae n iangoia bwa e teimatoa ni manena naba te waaki aei ibukin kaitaraan te kabanemwane ibukin tataekinan te euangkerio ao buokaia naba Kristian aika aki-kaubwai n taai aikai.

Iangoa te rongorongo aei. N 1879, taani katauraoa te maekatin aei a taekinna bwa a na “bon aki onnon ke ni bubutii te ibuobuoki [te mwane] mairouia aomata.” E tuukaki iai aia waaki Ana Tia Kakoaua Iehova ni kabutaan te koaua man te Baibara?

N te tai aei, Taani Kakoaua a tibwatibwai Baibara, booki ni Kristian, ao booki tabeua riki n aaba aika 235 mwaitiia. A boretiaki katoton Te Taua-n-Tantani, ae te maekatin ae e reireinia aomata taekan te Baibara, n te mwaiti ae 6,000 ni katoa namwakaina n teuana te taetae, ngke e moani karaoaki. Ngkai, e a boretiaki uoua te tai ni katoa namwakaina, ao e a raka mwaitin katotona aika a kaakaraoaki, nakon 24,000,000 n taetae aika 146 mwaitiia. Ibukin bairean aia mwakuri n angareirei i aon te Baibara ni katobibia te aonnaba, Taani Kakoaua a a tia ni katei ke ni kabooi aia aobiti, n aaba aika 110 mwaitiia. Irarikin anne, a a tia ni katei taabo ni botaki ni kaawa aika mwaiti, ao ai taabo ni botaki aika bubura ibukia aomata aika a kan reireinaki taekan te Baibara.

E ngae ngkai Ana Tia Kakoaua Iehova a moanibwaia kainnanoia aomata n te itera n taamnei, ma a aki kakeaa bongan kainnanoia taria n te onimaki, n te itera n rabwata. Ngkana a rotaki taria n te buaka, mwaieien te aba, te rongo, ke te angibuaka, ao a waekoa ni kanakoi bwainnaoraki, amwarake, kunnikai, ao bwaai tabeua riki aika kainnanoaki irouia. Bwaai aikai a mwanenaki ni bwaintangira aika reke mairouia Kristian n tatabemania nako ao taian ekaretia.

E nakoraoi te angabwai ae nako mai nanon te aomata, ao e kabebetea naba uotaia aomata aika aki-kaubwai, n aron Genival are e taekinaki mai mwaina. E tekeraoi Genival bwa e tuai ni kaboonakoa ana auti, ngke e a tii kawaraki naba iroun temanna Ana Tia Kakoaua Iehova ae te minita ae e kabwanina ana tai iai, ae arana Maria. E taku Genival: “Te maroro [ma neiei] e kamanoa au utu man te rawawata ae bati.”

E noria Genival bwa nakoraoin ana mwakuri te Uea, e aki boto i aon te kabwianibwai. Ni koauana, e aki taekinaki n te Baibara bwa a riai ni kabwianibwai aomata ngkai. E reiakinaki bwa a kakabwaiaki Kristian ngkana a tituaraoi n anganga, ma a aki riai n anga n te aro ae riaon aia konaa.

Te angabwai ae nako mai nanon Genival, e a tia ni karekea te kimwareirei ni koaua nakoina. E taekina ae kangai: “E ngae ngke I anga kabwianibwain au karekemwane ke I aki, ma I a boni kukurei naba n te mwaiti ae I a anganga ngkai, ao I ataia bwa e kukurei naba Iehova iai.”

[Te bwaoki/Taamnei n iteraniba 6]

A Boutokaa te Kabwianibwai Taani Katea te Aro Rimoa?

“Ngaira aika ti kaubwai, ti buokia aomata aika aki-kaubwai . . . Te koraki ake a kaubwai ake a kan ibuobuoki, a na anga ae a taku bwa e riai.”​—The First Apology, Justin Martyr, c. 150 C.E.

“A katabua kabwianibwain kaubwaia nakon te Atua I-Iutaia, ma Kristian a kabonganai aia bwai ni kabane ibukin ana mwakuri te Uea, . . . n aron te aine are e aki-kaubwai are e a tia ni mate buna, are e anga ana mwane ni kabane n ana tembora te Atua.”​—Against Heresies, Irenaeus, c. 180 C.E.

“E ngae ngkai bon iai ara mwane, ma e aki reke te mwane anne mairouia aomata aika aongkoa a na kabooa kamaiuaia, bwa aongkoa te bitineti te Aro. Ni katoa namwakaina, aomata aika a kani karina aia bwaintangira a boni karina aia mwane ae uarereke; ma tii ngkana a nano iai, ao ngkana a kona: bwa akea te kairoroaki iai; bwa e bon nako mai nanoia aomata.”​—Apology, Tertullian, c. 197 C.E.

“Ngke e a rikirake te Aro ao a a manga riki botaki tabeua mai iai, e a noraki ngkanne riain katean tuua ni kaineti ma karekean maiuia mataniwin te Aro. E a manga moanna ni kabonganaki te kabwianibwai are katauaki n te Tua Nikawai . . . E a noraki moan katean tuua ni kaineti ma anne n te reta nakoia taian ebikobo ake a botaki ni kaawan Buranti ae Tours n 567, ao e kuneaki naba [n aia tua] kaain te Council of Macon n 585.”​—The Catholic Encyclopedia.

[Te Kabwarabwaraan te Taamnei]

Coin, top left: Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.

[Taamnei n iteraniba 5]

Te angabwai ae nako man te nano e karekea te kimwareirei

[Taamnei n iteraniba 7]

Bwaintangira aika a nako mai nanoia aomata, a boutokaa te mwakuri n tataekina te rongorongo, buokaia aomata aika rotaki ni kabuanibwai aika karina n riki, ao katean taabo ni botaki

    Kiribati Publications (2000-2026)
    Log Out
    Log In
    • Kiribati
    • Share
    • Preferences
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Te Boraraoi
    • Te Boraraoi
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Log In
    Share