“Nimamanei N Tai Nako Ma Aomata Ni Kabaneia”
“Kauringiia bwa a na . . . iraorao ma n nimamannei n tai nako ma aomata ni kabaneia.”—TITO 3:1, 2, BK.
1. Bukin tera ngkai e aki bebete kaotiotan te nimamannei n taai nako?
E KOREA ae kangai te abotoro Bauro: “Kakairi irou, n ai arou ngkai I kakairi irouni Kristo.” (1 I-Korinto 11:1, BK) A bane ni kakorakoraia ana toro te Atua ni karaoa nanon te kaungaunga aei. Ni koauana, e bon aki bebete karaoan aei kioina ngkai rikiara bon te kani kaakaraoi bwaai aika ti tangiri, ao a aki boraoi anuara ma ana banna ni katoto Kristo. (I-Rom 3:23; 7:21-25) Ma e ngae n anne, ngkana ti nang kaotiota te nimamannei, ti bane ni kona n tokanikai ngkana ti kabanei korakorara iai. E aki tau onimakinan oin korakorara n tii ngaia. Tera riki ae kainnanoaki iai?
2. Ti na kanga ni kona ni kaotiota “te nimamanei n tai nako nakoia aomata ni kabaneia”?
2 Te nimamannei ae kaotiotaki iroun te Atua, bon uaan naba te taamnei ae raoiroi. Ngkana ti kabatiaa te ongeaba nakon ana kairiri mwaakan te Atua ae mwamwakuri, ao ane a na mwaiti naba uaara aika noraki n aroaron maiura. Ao ngkanne, ti a kona iai ni kaota te “nimamanei n tai nako” nakoia aomata ni kabane. (Tito 3:2, BK) Ti bia neneri arora bwa ti na kanga ni katotonga ana banna ni katoto Iesu, ao ni buokia aomata aika ti kaitiboo ma ngaiia bwa a aonga ni ‘karekea motikan rawaia.’—Mataio 11:29; I-Karatia 5:22, 23.
I Nanon te Utu
3. Baikara aroaro i nanon te utu aika a katotonga nanon aon te aba?
3 Te tabo teuana ae kainnanoaki naba iai te nimamannei bon i nanon te utu. E taekinna te Botaki ni Kuakua n te Aonnaba bwa e korakora riki uruakin marurungia aine n te iowawa n te utu, nakon rotakin marurungia aine man taian kabuanibwai ni motoka ao te mwareria. Ni kaawan Engiran ae London, e noraki bwa teuana te kaamwakoro mai buakon mwaitin mwakuri n iowawa aika tiritiri aika ribootinaki, aika a riki i nanon te mwenga. A aki toki bureitiman ni kaaitara ma aomata aika a kaoti marakin nanoia n “tatakarua, ao n taetaebuaka.” Ao ae buakaka riki, a a tia ni kariaia taanga tabeman te “taetae ni kananomaraki,” bwa e na rotaki buaka iai aia iraorao. Boni katotongan “nanon aon te aba” aeka n aroaro aikai ni kabane, ao a aki riai n riki i nanon utu ni Kristian.—I-Ebeto 4:31; 1 I-Korinto 2:12.
4. Tera aron rotakin maiuiia kaain te utu n te nimamannei?
4 Ti kainnanoa taamnein te Atua ngkana ti kan totokoi aroaron te aonnaba. “Ike E mena iai Tamnein te Uea, ao e mena iai te aro n inaomata.” (2 I-Korinto 3:17) E kateimatoaa aia iraorao taanga aika aki-kororaoi, te tangira, te akoi, te taotaonakinnano, ao te tau baang. (I-Ebeto 5:33) E karika te mwenga bwa te tabo ae kaunga te nimamannei, ao e karekea te kakukurei naba are boni kaitaran taian kaunibetoo ao kauntaeka aika urua mweraoin te utu. E kakawaki te taeka ae atongnga te aomata, ma e teretere nanon ana taetae-ni-kawai n aroarona are e kaotiotia ngkana e taetae. E kanako raoi waaki ni kabane n taekinakin rawawata n nano ma raraoma, n te bwanaa ae nimamannei. E korea ae kangai te Uea ae wanawana ae Toromon: “E raira nako te un te kaeka ae nimamanei: ma e karika te un te taeka ae kananomaraki.”—Taeka N Rabakau 15:1.
5. E na kanga te nimamannei ni buokia kaain te mwenga ae bwenauaki ibukin kakaokoron aia Aaro kaaina?
5 E rangi ni kakawaki riki te nimamannei n te mwenga ae bwenauaki ibukin kakaokoron aia Aaro kaaina. Ngkana e irianaki ma mwakuri n akoi, e a kona ngkanne n anaaki iai nanoia te koraki aika kan ekia nako, bwa a na tangira Iehova. E kauringia aine-n-umwa aika Kristian Betero ni kangai: “Kam na iriri nanoia oini bumi; ba ngkana a aki ira nanon ana taeka te Atua mwaane, ao ngkai akea te taeka, ao a na anaaki nanoia n aroaroia buuia ni maeka: Ngkana a nora aroaromi ni maeka ae itiaki ae raonaki n te maku. Ao katamaroami ae riai, tiaki katamaroan tinanikumi, ae biran iran atumi, ao karinani bwaai aika koora ke te kunnikaia te kunnikai; ma aio katamaroami ae riai, te aomata ae raba ae bwain te nano, ae katamaroami ae aki kona ni mka, ae te nano ae nimamanei ae rau, ae kakawaki i matan te Atua.”—1 Betero 3:1-4.
6. E na kanga ni kona ni kakorakoraa te itoman i marenaia kaaro ma natiia te nimamannei?
6 E kona n nakobuaka te itoman i marenaia kaaro ao natiia ngkana e mamaara te tangira ibukin Iehova. Mangaia are e kainnanoaki kaotiotan te nimamannei i nanon mwengaia Kristian ni kabane. E kauringia taama Bauro ni kangai: “Tai kaunia natimi: ma kam na kaikawaiia i nanon te kataereaki n reireiaki ma te tuatuangaki aroia aika riai i matan te Uea.” (I-Ebeto 6:4) E kakorakoraki te itoman ae kaan i marenaia kaaro ao natiia ni bwainakin te nimamannei i nanon te utu. E taekina tamana Dean, ae temanna mai buakoia ataei aika niman n te utu teuana, ni kangai: “E rangi ni maem tamau. Akea te tai ae I a tia ni kauntaeka ma ngaia, ao akea naba te kauntaeka ngke tebwi tabun au ririki. E bwabwanaa n nimamannei n taai nako, e ngae ngkana iai te bwai ae un iai. N taai tabetai e katuaeai ni kainai i nanon au ruu i nanon tabeua te tai, ke e katokai man karaoan bwaai tabeua aika I taatangiri, ma bon akea te tai ae ti a tia ni kauntaeka iai. E aki tii riki bwa tamara, ma bon raoraora naba, ao ti aki kan karaoa te bwai teuana ae e na aki rauaki nanona iai.” E koaua bwa e buoka kakorakoran te itoman i marenaia kaaro ma natiia, te nimamannei.
N Ara Mwakuri ni Minita
7, 8. Bukin tera ngkai e rangi ni kakawaki kaotiotan te nimamannei n tain te mwakuri ni minita?
7 Te tabo riki teuana ae kakawaki iai te nimamannei boni ngkana ti karaoa te mwakuri ni minita. Ti kaitiboo ma aomata aika kakaokoro aia namakin ao nanoia n ara tai n tataekina rongorongon te Tautaeka n Uea ae raoiroi. A kukurei n ongora tabeman n rongorongon te kaantaninga ae ti tataekinna. Ibukin iango aika kakaokoro nako ao anne bukina ngkai ti a aki butimwaeaki irouia tabeman. Aio te tai ae ti na rangi ni buokaki iai ngkana ti bwaina te nimamannei, bwa ti aonga ni kakoroa nanon mwiokoara ae ti na tataekina te rongorongo ae raoiroi ni karokoa tabon aonnaba.—Mwakuri 1:8; 2 Timoteo 4:5.
8 E korea ae kangai te abotoro Betero: “Kam na tabua Kristo i nanomi ba te Uea. Ao a na tae nangimi n te bong ae koraki ba kam aonga ni kona ni kaeka te aomata ae titirakiningkami bukin te kaantaninga ae mena i nanomi, ma kam na kaeka ma te nimamanei ma te maku.” (1 Betero 3:15) Ibukina bwa ti tabua Kristo i nanora, ao ti keiakinira ni kaotiota te nimamannei ao te karinerine nakoia aomata aika ti tataekina te rongorongo nakoia, e ngae ngkana e matoatoa aia taeka nakoira. E karekei uaa aika raraoi te aroaro ni maiu aei.
9, 10. Taekina te rongorongo ae kaota kakawakin te nimamannei n tain te mwakuri ni minita.
9 E mena n te katawanang Keith ngke e teirake buuna ni kaekaa te aomata are e karebwerebwe ni mataroan aia auti. Ngke a ataia ae te aomata are roko arei bon Ana Tia Kakoaua Iehova temanna, e a bon un naba neiere buun Keith ao e bukinia taani Kakoaua bwa a iowawa nakoia ataei. E teimatoa te tari te mwaane aei n rau ao e bwana n nimamannei ni kaeka ni kangai: “I rangi n nanokawaki ngkai e reke te namakin anne iroum. Ma taiaoka, ko kariaia bwa N na kaota aia koaua Ana Tia Kakoaua Iehova nakoim?” E kakauongo nakon te maroro teuae Keith ao e a nakon te mataroa bwa e na katoka ana maroro te tari arei.
10 E aki maan imwin aei, ao a moanna n uringaaba taanga aikai n aroia ni butimwaea aia iruwa n te aro ae iowawa. A rangi n ringaki nanoia n aron te tari arei n nimamanneina. A rangi n mimi riki bwa teuana te wiki imwina ao e a manga oki naba te tari te mwaane arei ni kawariia, ao Keith ma buuna a kariaia bwa e na kabwarabwaraa ana koaua ae boutokaaki man te Baibara. Rimwi riki, a taekina ae kangai: “I nanon uoua te ririki imwin anne, ao ti a kabatiaa riki ara tai n ongongora nakon aia rongorongo taani Kakoaua tabeman.” A a kariaia bwa a na moana aia reirei n te Baibara, ao imwina, a kaota katabuan maiuiia nakon Iehova ngke a a uaia ni bwabetitoaki. Ai kabwaia ra te tia Kakoaua are e moani kawariia Keith ma buuna! E kaitiboo te tia Kakoaua aei ma taanga aikai tabeua te ririki imwina ike e a ataia ae a riki taanga aikai bwa tarina ao mwanena n taamnei. E tokanikai te nimamannei.
11. N te aro raa are e na kona iai te nimamannei ni karekea kawain temanna te aomata bwa e na kariaia te koaua ni Kristian?
11 E rikirake ni maraki nanon Harold ao n nanououa n te rongorongo ae iai te Atua, imwin noran bwaai aika a riiriki i nanon ana tai n tautia. E a manga kakorakoraki riki ana kangaanga Harold ngke e a okaki nako iroun te tia kabutikaa ae koro ni manging, ao e a riki bwa te mwauku ni kabane ana bong ni maiu. E tuangia naba Ana Tia Kakoaua Iehova Harold ngke a kawaria n ana auti, bwa a na aki manga oki ni kawaria. Ma n te bong teuana ao e mwananga temanna te tia Kakoaua ae arana Bill, bwa e na nakon te aomata ae kan ongora ae maeka n te katenua ni mataroa mai rarikin ana auti Harold. E a bure te mataroa are e karebwerebwe i aona Bill bwa e a nako ni karebwerebwe n ana mataroa Harold. Ngke e a teirake teuaei ma ana kai n nakonako ni kauka te mataroa, e kabwara ana bure Bill ao e kaotia bwa tiaki ana kaantaninga bwa e na kawara ana ruu, bwa e na kawara te ruu are i rarikina. Tera aron Harold n te bwai are e riki arei? E aki ataia Bill ae ngaia e a tia Harold ni mataku n rongorongon te aonnaba ae nako n te TV are e kaotaki iai aroia Taani Kakoaua n uaia ni mwakuri ni katea te tabo n taromauri i nanon te tai ae rangi n uarereke. Ibukin ringakin nanona ngke e noriia aomata aika bati aika katiteuanaki ni mwakuri, e a bita iai aroarona nakoia taani Kakoaua. E a reke ana iango Harold bwa e na kariaia kawarana irouia taani Kakoaua imwin riingakin nanona n aron Bill ni kabwara bure ao n nimamanneina. E reirei teuaei n te Baibara ao e rikirake iai, ao e a riki bwa ana toro Iehova ae e a tia ni bwabetitoaki.
I Nanon te Ekaretia
12. Baikara aroaron te aonnaba ae a na riai n rarawa nako iai kaain te ekaretia ni Kristian?
12 Te katenua n tabo ae e rangi ni kakawaki iai te nimamannei, bon i nanon te Ekaretia ni Kristian. E a taabangaki te itabarara n te aonnaba aei. Te ikakaiwi, te kauntaeka, te mwamwangaingai, bon aroaro aika aki toki n noraki irouia aomata aika tangiri bwain te maiu aei. A kona n rin n taai tabetai, aroaron te aonnaba aikai teutana imwin teutana i nanon te ekaretia ni Kristian, ao boni ngaia ae e kariki kauntaba ao kauntaeka. A nanokawaki taari mwaane aika tabeia te itera aei ngkana a riai ni kaetii kangaanga aikai. Ma e ngae n anne, a kairaki n tangiran Iehova ao tariia, bwa a na kataia ni buoka te tia bure bwa e na raraoma ma n okirikaki.—I-Karatia 5:25, 26.
13, 14. Tera uaan kaotiotan te ‘nimamanei n reireiia akana kan ekira nako’?
13 A boni kaaitara naba ma kangaanga mairouia aomata tabeman i nanon te ekaretia Bauro ma raona ae Timoteo n te moan tienture. E kauringa Timoteo Bauro bwa e na tarataraia mairouia taari aika a kabotauaki ma mwangko aika “a aki karineaki.” E kabwarabwaraa Bauro ma n taku: “E aki riai ba e na kauntaeka ana toro te Uea; ma e na nimamanei nakoia aomata ni kabaneia, e na rabakau n reirei, e na taotaona nanona, e na nimamanei n reireiia akana kan ekia nako.” N taai tabetai a manga kaeta aroia n tiribureira, tabeman aika a anaaki nanoia n nimamanneira e ngae ngkana a kaunira. Tao ane e na “angania [Iehova] rairan nanoia ba a aonga n ata te koaua,” n aron are e taekinna Bauro. (2 Timoteo 2:20, 21, 24, 25) Taraia bwa e reita te akoi ao te taotaonakinnano, ma te nimamannei Bauro.
14 E maiuakina nanon te bwai are e reiakinia aomata iai Bauro. E kaumakia tarina ngke e mwakuri ma aomata aika “baka n abotoro” n te ekaretia i Korinto, ni kangai: “Ngai ae Bauro, ae aongkoa I nanorinano i matami ngkana I mena i buakomi, ao I unun nakoimi ngkana I raroa ma ngkami. I bubutingkami n arani Kristo ae e nimamannei ma n akoi.” (2 I-Korinto 10:1; 11:5, BK) E katotonga raoi Kristo Bauro, ao e anaa nanoia tarina ngke e weteia n ana “nimamannei” Kristo. E kararoaa te karawawata ao te kairi matoa. Akea te nanououa bwa a bon rotaki nanoia aomata ake a raraoi nanoia n te ekaretia n ana kaungaunga. E kamaraui naano aika aki rau ao e katea aaia ae te rau ao te katiteuanaki i nanon te ekaretia. Tiaki ngaia aei te mwakuri ae ti kona ni kakorakoraira ni kakairi iai? A riai riki unimwaane ni katotonga Kristo ao Bauro.
15. Bukin tera bwa e kakawaki bwainakin te nimamannei n tain reireian te aomata?
15 E aki tii kaakaraoaki te mwioko ae buokaia aomata ngkana e a kaan bua te rau ao te boonnano i nanon te ekaretia. A kainnanoa te kairiri ae tatangira taari imwain rikin te iraraure i marenaia. E kaungaunga ni kangai Bauro: “Taari, ngkana e ituaki te aomata temanna n te bure teuana, ao ngkami aika ana bwai te tamnei, kam na manga kaetia.” Ma e na kanga ni karaoaki aei? “N te nano ae nimamanei; ko na tarataraiko, ba ko kawa ni manga kaririaki naba ngkoe.” (I-Karatia 6:1) Tiaki te bwai ae bebete kateimatoan “te nano ae nimamanei” n taai nako, ibukina bwa a bane n ituaki n te bure Kristian, ao n ikotaki naba ma mwaane aika mwiokoaki. Ma e ngae n anne, e bon riai ni bwaina te nimamannei te aomata are e na anga te reirei bwa e aonga ni bebete iroun are e kairua bwa e na bita aron maiuna nakon are e kaantaningaki.
16, 17. Tera ae kona ni buoka te nano ae rawa ni karaoa nanon te reirei?
16 N te taetae n Erene te taeka ae rairaki bwa “manga kaetia,” e kona naba n nanona manga kaetan te ri ae mwaoto, are bon te mwakuri ae rangi ni kammaraki. E anga taeka aika karaunano te taokita are e kaoka te mwaoto ibukin te kabwaia ae na reke imwin karaoan te mwakuri aei. E karaunano arona ni maem. A buoka kamarauan te mwakuri ae kammaraki taeka tabeua imwain kaetan te mwaoto. N aron anne, e kona naba ni kammaraki kaetietan te aomata ae tibanako ni kaineti ma bwaai n taamnei. Ma e ibuobuoki bwainakin te nimamannei ngkai e kona n raira nanoia taani bure bwa a na kan karaoi bitaki i aon maiuiia, ao ma ni kanakoraoa te itoman. E ngae ngkana iai te nano n rawa ni butimwaea te reirei n te moan taai, ma bwainakin te nimamannei iroun te tia anga reirei ni kaetieti e na anaa nanon te tia reireinaki bwa e na ira nanon ana taeka te Baibara.—Taeka N Rabakau 25:15.
17 Iai te kangaanga ni manga kaetakia aomata, bwa a kona naba n taraia bwa te tiribure. E taekinna te tia koro rongorongo temanna ni kangai: “Akea te tai teuana are ti riai riki ni kaotiota te nimamannei, nakon te tai are ti na boaa te aomata are tibanako, bwa e kai oti iai te aroaro ae aki-riai ae te nanorieta iroura.” E kona n totokoa rikin te kangaanga aei te tia anga te reirei ae te Kristian, ngkana e karikirakea te nimamannei are e nako man te nanorinano.
“Nakoia Aomata ni Kabaneia”
18, 19. (a) Bukin tera ngkai a kona ni kunea Kristian bwa e kangaanga kaotiotan te nimamannei n aia tai n reitaki ma aomata aika mwiokoaki n te mwaaka n tautaeka iroun te botannaomata? (b) Tera ae na buoka te Kristian ni kaotiota te nimamannei nakoia ake iai mwaakaia, ao tera ae kona n reke imwina?
18 Te tai teuana riki ae e namakinaki iai kangaangan kaotiotan te nimamannei, bon ara tai n reitaki ma aomata aika mwiokoaki n te mwaaka iroun te botannaomata. Te koaua bwa a kaotiota te iowawa ao te bangaaomata tabeman aika iai irouia te mwaaka. (Te Minita 4:1; 8:9) Ma e ngae n anne, e na buokira tangiran Iehova bwa ti na kona n ataa iai mwaakana i aoni bwaai ni kabane, n te aro are ti aantaeka iroun te tautaeka ni karaoi baika ti riai ni karaoi. (I-Rom 13:1, 4; 1 Timoteo 2:1, 2) E ngae naba ngkana bwakuakun te tautaeka a kataia n tiatiana ara mwakuri ni kaotiota onimakinan Iehova i mataia aomata, ma ti kona ni manga kakaaei aanga riki tabeua are e na kona n reke iai angara n anga ara karea ae uaan matanriara.—Ebera 13:15.
19 Ti bon aki kona ni kairiribai iai. Ti kakorakoraira ni kaakaraoa ae riai, ma ti aki kona ni kakeaa ara koaua aika boto i aon te Baibara. Ao n te aro aei, e a tia n reke te tokanikai irouia tarira ni karaoan aia mwakuri ni minita n aaba aika 234 mwaitiia ni katobibia te aonnaba. Ti mutiakina iai ana taeka n reirei Bauro ae ti na “antaeka irouia mataniwi ma tan tautaeka: [n] ongo irouia ma n tauraoi ni karaoi makuri nako aika a raraoi; [n] aki taetaebuakaea temanna, [n] aki kakauntaeka, ma [n] iraorao ma n nimamannei n tai nako ma aomata ni kabaneia.”—Tito 3:1, 2, BK.
20. Baikara kaniwanga aika a na reke irouia aomata aika nimamannei?
20 A a mwaiti kurikuri kakabwaia aika a na kukurei iai aomata aika a kaotiota te nimamannei. E taku Iesu: “A a kabaia akana nimamanei, ba a na abana te aba.” (Mataio 5:5) A na teimatoa ni kukurei tarin Kristo aika kabiraki n te taamnei, ma ni kawakin tibwangaia ae a na riki bwa taan tautaekania kaain te aonnaba, ngkana a teimatoa ni kaotiota te nimamannei. Te “koraki ae uanao” aika “tiibu tabemang,” a teimatoa ni kaotiota te nimamannei naba, ao a ingainga nanoia ni kaantaningaa te maiu n te Baretaiti i aon te aba. (Te Kaotioti 7:9; Ioane 10:16; Taian Areru 37:11) Ai kakukurei ra te maiu ae mena imwaira! Ti bia kamanenaa raoi ana kauring Bauro are e angania Kristian ake i Ebeto are kangai: “Ma ngaia ae I butingkami, ngai ae te aomata ae I kabaeaki i bukin te Uea, ba kam na nakonako n te aro ae bo raoi ma te weteaki are kam weteaki iai, n te nanorinano ni kabanea ma te nimamanei.”—I-Ebeto 4:1, 2.
Te Kauring
• Baikara kakabwaia aika reke man kaotiotan te nimamannei
• n te utu?
• n te mwakuri ni minita?
• i nanon te ekaretia?
• Baikara kaantaninga aika beritanaki nakoia aomata aika nimamannei?
[Taamnei n iteraniba 27]
E rangi ni kakawaki kaotiotan te nimamannei n te mwenga ae a kakaokoro aia Aaro kaaina
[Taamnei n iteraniba 27]
E kamatoaa te boonnano n te utu te nimamannei
[Taamnei n iteraniba 29]
Kaota bukin am onimaki n te nano ae nimamannei ao te karinerine ae bati
[Taamnei n iteraniba 30]
E kona ni buokaki te aomata ae te tia bure man aroaron ana tia reirei ae nimamannei