“Tai Maku, Ao A Na Tai Bara Nanomi”

“Tai maku, ao a na tai bara nanomi. . . . E mena Iehova i roumi.”​—2 RONGORONGO 20:17.

1. Tera aron rotakia aomata n te mwakuri n iowawa, ao bukin tera bwa ti ota n aron maakuia?

MWAKURI n iowawa aika tiritiri! A karika namakinan te maaku, te mweebuaka ao te nanobwanabwana, taeka aikai. A kauekea naba te nakonnano ae korakora, te rawawata, ao te un, n te tai ae tii teuana. E kabwarabwaraki n taeka aikai te bwai ae a maakua aomata aika mwaiti, ae te bwai ae e na karawawataia nakon taai aika a na roko. A a tia aaba tabeua ni kataia ni buakani mwakuri n iowawa aikai n aanga aika kakaokoro i nanon ririki aika mwaiti, ma e noraki bwa a bon aki kona ni katokii, ao anne are e aana maakuia aomata aika mwaiti.

2. Tera aia kaantaninga Ana Tia Kakoaua Iehova ni kaineti ma mwakuri n iowawa aika tiritiri, ao baikara titiraki ake a wai maiai?

² Ma e ngae n anne, iai iroura bukina ae riai ngkai ti kona ni kaantaningaa te raoiroi. A rangi ni kakaantaninga te raoiroi Ana Tia Kakoaua Iehova, aika tabe ngkai ni kakorakoraia n tataekina te rongorongo n aaba aika 234 mwaitiia n taabo tabeua n te aonnaba. N onean mwin are a maaku bwa a na aki kona ni kamaunaki mwakuri n iowawa aikai, a kakoauaa raoi bwa a na boni kamaunaki n te tai ae e a kaan. Te koaua bwa ti kona n ibuokanibwai ma ngaiia n te kaantaninga aei? Antai ae e kona ni katokii mwakuri ni karawawata man te aonnaba, ao e na kanga ni kona ni karaoaki aei? Kioina ngkai ti a bane n tia n rotaki buaka n aekan mwakuri n tiritiri tabeua, e riai ngkanne bwa ti na nenera raoi aan te kaantaninga aei.

3. Baikara bwaai aika a karika maakuia aomata, ao tera ae taetae ni burabetinaki ibukin ara tai aikai?

³ A kakaokoro nako bukin maakuia aomata ao bwaran nanoia ni boong aikai. Iangoia aomata aika mwaiti aika a aki kona n tararuaiia i boni irouia ibukina bwa a kara, n ikotaki ma aomata aika e a kangaanga katokan aorakiia, ao ai utu aika a kakorakoraia ni mwakuri ibukin karekean bwaai aika kainnanoi ibukin maiuiia. N aron naba anne, iangoa aki-ataan ara tai ni mate! Te karina ni mate man te kurati ke te kabuanibwai, e kona n taraaki bwa ngaia ae e aki toki ni urua kukureira. Te aeka ni maaku anne ma te tabeaianga, n ikotaki ma itabarara aika riki i marenara ao te aki-raunnano, a kaboraoa ara tai aikai ma are e kabwarabwaraa te abotoro Bauro ni kangai: “Ko na ata aei, ba ane a na roko tai aika kamamate ni boong aika kaitira. Ba ane a na riki aomata ba taan tangiriia i bon i rouia, . . . taani babakaine, taani kainamatoa, taani winanti, taan aki tauu baangiia, taan tiritiri, taan riba te raoiroi.”​—2 Timoteo 3:1-3.

4. Tera te kaantaninga ae raoiroi ae kateretereaki nakoira man bannan bwaai aika kananokawaki aika taekinaki n te 2 Timoteo 3:1-3?

⁴ E ngae ngke e katei banna aika kananokawaki te kibu aei, ma iai te kaantaninga ae raoiroi ae e katereterea nakoira. Noria, bwa ane a na roko taai aika kamamate “ni boong aika kaitira” n ana waaki Tatan ae buakaka ae ngkai. E nanonaki n aei bwa e a kaan roko kamaiuara bwa e nang oneaki mwin te waaki n te aonnaba ae buakaka aei n ana Tautaeka n Uea te Atua ae kororaoi. E reireinia taan rimwina Iesu bwa a na tataroa te Tautaeka n Uea aei. (Mataio 6:9, 10) Te Tautaeka anne, bon ana tautaeka te Atua i karawa, ao n aron are e taekinna te burabeti ae Taniera, e “na bon aki uruaki n aki toki ma e na ururu ma ni kamaunai uea akanne ni kabane, ao e na tei matoa n aki toki.”​—Taniera 2:44.

Teia Kristian i Nuka Ibuakon Mwakuri n Iowawa Aika Tiritiri

5. Tera aroia botannaomata n taai aikai ni kaineti ma kakamaakun mwakuri n iowawa aika tiritiri?

⁵ A a tia ni bua maiuiia aomata aika mwaiti imwin mwakuri n iowawa i nanon ririki aika bati. E a taabangaki riki namakinan korakoran te kangaanga aei imwin niniakin New York ao Washington D.C., n Tebetembwa 11 2001. A kabooi nanoia botannaomata ni katobibia te aonnaba bwa a na katokii mwakuri n iowawa aikai aika rangi ni korakora. N aron anne, ni kaineti ma rongorongo aika taekinaki irouia botaki ni kanako rongorongo n Ritembwa 4 2001, ao a “kabooi nanoia minitita ibukin aaba ianena n tautaeka man aban Eurobe aika 55 mwaitiia, Amerika Meang, ao aaba ake a mena i nukan Atia, ni butimwaea te babaire” are e karaoaki ibukin kairiran aia waaki. E kamoamoaa te iango aei te bwakuaku temanna n te U.S. bwa kaanga “kakorakoran riki” boutokan mwakuri ni kaaitaraia taan iowawa aika tiritiri. A anaaki nanoia aomata aika mirion ma mirion mwaitiia ni bwaai aika taekinaki n Te New York Times Magazine, ae taekan “moanakin te buaka ae korakora.” E na noraki aron nakoraoin waaki aikai rimwi riki. E a tia ni kauekea namakinan te maaku ao te tabeaianga irouia aomata aika mwaiti, iangoan mwin te buaka ni kaitaraa te iowawa ae tiritiri aei, ma e aki reke nakoia te koraki ake a onimakina Iehova.

6. (a) Bukin tera ngkai a kona ni kunea tabeman n taai tabetai bwa e kangaanga otaia n aroia Ana Tia Kakoaua Iehova ni kateimatoaa te aroaro ni Kristian ae te tei i nuka? (b) Tera te banna ni katoto ni kaineti ma te waaki n tautaeka are e karaoia Iesu ibukia taan rimwina?

⁶ A rangi n ataaki Ana Tia Kakoaua Iehova ibukin aroia n tei i nuka ni kaineti ma waaki n tautaeka. E ngae ngke angiia aomata a kukurei n teia Ana Tia Kakoaua Iehova i nuka n tain te raoi, ma a kona ni manga aki kukurei iai ngkana a riki kangaanga. E rikirake iangoan te nano n aba irouia aomata man namakinan te maaku ma te nanokokoraki are e a aki toki n reke man te buaka. E na kangaanga otaia aomata tabeman bwa e aera ngkai e na rawa temanna ni boutokai waaki ake a karaoaki irouia kaain te aba. Ma e ngae n anne ao a ataia Kristian ni koaua bwa a riai n ongeaba nakon ana tua Iesu are ‘tiaki ana bwai te aba ngaiia.’ (Ioane 15:19; 17:14-​16; 18:36; Iakobo 4:4) A riai iai n teimatoa n tei i nuka ni kaineti ma waaki n tautaeka ke ana waaki te natannaomata. E katea te banna ni katoto ae raoiroi Iesu. Ngkana ti iangoa wanawanana ae kororaoi ma ana konabwai aika rianako aroia, ao e na boni kona ni karaoiroi aroaroia aomata ni menana i aon te aba. Ma e bon rawa naba n irekereke ma waaki n tautaeka. Ngke e moana ana mwakuri ni minita ao e matoatoa nanona n rawa ni butimwaea ana bwaintangira Tatan are e na anganna tautaeka ni kabane aika n te aonnaba. Imwina riki e waekoa ni kararoaa man rineakina ibukin te nakoa n tautaeka are a na anganna aomata.​—Mataio 4:8-​10; Ioane 6:14, 15.

7, 8. (a) Tera are e aki nanonaki n teia i nuka Ana Tia Kakoaua Iehova ao bukin tera? (b) E kanga I-Rom 13:1, 2 n totokoa boutokaan mwakuri n iowawa aika tiritiri aika kaitaraa te tautaeka?

⁷ E aki riai n nanonaki teia i nuka Ana Tia Kakoaua Iehova bwa a na boutokai ke ni kariaia mwakuri n iowawa aika tiritiri. Bwa karaoan anne irouia, e na kaitaraa aia taeka ae a toro iroun “te Atua are e reke mai Rouna te tangira ma te raoi.” (2 I-Korinto 13:11) A a tia n ataa ana namakin Iehova ibukin te iowawa. E korea ae kangai te tia areru: “E kata te aomata ae raoiroi Iehova: Ma tamneina e riba te aomata ae buakaka ma ane tangira te tiritiri.” (Taian Areru 11:5) A ataa naba ana taeka Iesu nakon te abotoro Betero ae kangai: “Karina am kabaang i nanoni nena: ba a na bane ni mate n te kabaang akana anaa te kabaang.”​—Mataio 26:52.

⁸ E ngae ngke e taekinaki n rongorongon rimoa bwa a aki toki ni kamanenaa “te kabaang” Kristian ni kewe, ma a bon aki karaoa anne Ana Tia Kakoaua Iehova. A rarawa nakon aeka ni waaki akanne ni kabane. A ira nanon te kaungaunga are n I-Rom 13:1, 2 taani Kakoaua: “Ke a ongeaba aomata ni kabaneia irouia ake a tau-taeka i aoia [taan tautaeka n te tautaeka], ba akea ae tau-taeka ba ti mairoun te Atua; ao ake a tau-taeka ngkai ao a kateaki iroun te Atua. Ma ngaia aei, ba ane rawa nakon te tau-taeka, ao e rawa naba nakoni mwakan te Atua; ao akana rarawa ao a kareke kaiia iai.”

9. Baikara aanga aika uoua ae a kaakaraoia Ana Tia Kakoaua Iehova ni katokii iai mwakuri n iowawa?

⁹ Kioina ngkai a rangi ni bubuaka mwakuri n iowawa, a aki riai ngkanne n ibuokanibwai Ana Tia Kakoaua Iehova ni katokan mwakuri n iowawa? A bon riai, ao anne ae a tabe ni kaakaraoia. Te moanibwai, a aki irekereke ma mwakuri aika tiritiri akanne. Te kauoua, a reireinia aomata kaetieti ni Kristian are ngkana a tou mwiia aomata, ao e na toki te tiritiri ni kabane iai.a N te ririki ae nako ao taani Kakoaua a kabanea te aoa ae mwaitina 1,202,381,302 n reiakinia iai aomata te aroaro ni maiu ni Kristian aei. E aki bane buaka te tai iai, bwa e noraki mwin te mwakuri aei, bwa a bwabetitoaki aomata aika 265,469 mwaitiia ao a riki bwa Ana Tia Kakoaua Iehova, ike a kaotia i matan te no bwa a rarawa nakoni mwakuri n iowawa.

10. Tera aia kaantaninga aomata ibukin kamaunan te tiritiri n te aonnaba aei?

¹⁰ I rarikin anne, a ataia naba Ana Tia Kakoaua Iehova bwa a bon aki kona ni kamaunaa te buakaka man te aonnaba aei n tii ngaiia. Anne bukina are a onimakina raoi iai Iehova ae te Atua bwa bon tii ngaia ae kona ni karaoa aei. (Taian Areru 83:18) A aki kona aomata ni katoka te tiritiri, e ngae ngke a kakorakoraia ni kani katokia. E a kaman kauringira te tia korea te Baibara are e kairaki iroun te taamnei, ibukin ara tai aika “boong aika kaitira,” ao e taku: “Ane a na riki ni buakaka riki aomata aika buakaka ma taani mamana-te-aba, ni bureburea te aba ma ni burebureaki.” (2 Timoteo 3: 1, 13) N taraana, ao titeboo ma e aki kona n onimakinaki raoi aia kaantaninga aomata ibukin tokanikaia ni buakana te buakaka. N te itera teuana, ti riai n onimakina Iehova bwa boni ngaia ae e na kamaunaa te iowawa ni kabane.​—Taian Areru 37:1, 2, 9-11; Taeka N Rabakau 24:19, 20; Itaia 60:18.

Ninikoria n Aki Ongea te Bwainikirinaki ae Nang Roko

11. Baikara aanga aika a a tia ni katauraoaki iroun Iehova ibukin kamaunaan te iowawa?

¹¹ Kioina ngkai e ribaa te tiritiri Atuan te raoi, e mataata ngkanne nakoira bwa bukin tera ngkai e a tia ni karekei aanga ibukin kamaunaan boton mwakuri n iowawa ae Tatan te Riaboro. Ni koauana, e a tia te Atua ni kariaia Tatan bwa e na konaaki ma ni kamaamaeaki iroun te akanera ae Mikaera, ae te Uea ae Kristo Iesu are e a tibwa kaueaki iroun te Atua. E kabwarabwaraa aei te Baibara ni kangai: “E riki te buaka i karawa: Mikaera ma ana anera a buakana te rakon; ao e buaka te rakon ma ana anera; ao a aki tokanikai, ao e aki manga noraki aia tabo i karawa. Ao e teweaki rio te rakon are korakora, are te naeta nikawai, are arana te Riaboro ao Tatan, are mamanaiia kaain aonaba ni kabane: e teweaki rio nako aon te aba, ao a teweaki rio naba ana anera ma ngaia.”​—Te Kaotioti 12:7-9.

12, 13. (a) Tera kakawakin te ririki ae 1914? (b) Tera ae taetae ni burabetinna Etekiera ibukia aomata aika boutokaa ana Tautaeka n Uea te Atua?

¹² A uaia ni kotea te ririki ae 1914 taian ware n te Baibara ao bwaai aika riiriki n te aonnaba, bwa te tai are e boo iai te buaka i karawa. Man te tai anne ao e a rikirake ni buakaka te aroaro i aon te aonnaba. E kabwarabwaraki bukin rikin aei n Te Kaotioti 12:12 ni kangai: “Ma ngaia ae kam na kimareirei, ngkami aika taiani karawa, ao ngkami aika kam maeka iai. E na reke kain te aba ma marawa: ba e ruo te riaboro nako imi, ao e bati n unun, ngkae e ataia ba a kani bane ana bong.”

¹³ E mataata bwa a moanimataaki riki taan taromauria te Atua aika kabiraki ao raoraoia aika “tiibu tabemang” n unin te Riaboro. (Ioane 10:16; Te Kaotioti 12:17) E na waekoa n roko n tokina te kaiangatoa aei ike e nang buakania aomata ni kabane ake a boutokaa ao n onimakina ana Tautaeka n Uea te Atua Tatan. E taekinaki te buaka ae te kabanea ni korakora aei n Etekiera mwakorona 38 bwa ana buaka “Koka, are n te aba are Makoka.”

14. Mwakuri ni kamanomano raa ake a a tia ngkoa n reke irouia Ana Tia Kakoaua Iehova, ao e na teimatoa n rereke aei?

¹⁴ Imwin karenakoan Tatan mai karawa, ao a a tia ni kamanoaki ana aomata te Atua n taai tabetai man ana buaka Tatan, rinanon aia kakorakora ni mwakuri tautaeka tabeua, are e kaikonakaki n Te Kaotioti 12:15, 16. Ni kaitaraan aei, e taekinaki n te Baibara bwa n ana kabanea ni boo ni buaka Tatan, ao bon akea aia botaki botannaomata ae na kona ni kamanoia aomata ake a onimakina Iehova. A na bwara nanoia Kristian ke ni maaku ibukin te aro aei? A na bon aki!

15, 16. (a) E karika te aeka ni kaantaninga raa ibukia Kristian ni boong aikai, ana taeka ni karaunano Iehova nakoia ana aomata n ana bong Ieotiabata? (b) Tera te bwai ni kakairi ibukia ana toro te Atua ni boong aikai are a kateia Ieotiabata ma aomata?

¹⁵ E na boni buokia ana aomata te Atua n ai arona naba ngke e boutokaia ana botannaomata ake a kaakaraoa nanona n ana tai te Uea are Ieotiabata. Ti wareka ae kangai: “Ongora, ngkami aika tibun Iuta ni kabaneingkami, ma ngkami aika kaain Ierutarem, ma ngkoe ae te uea ae Ieotiabata: E kangai ana taeka Iehova nako im, Kam na tai maku, ao a na aki bara naba nanomi i bukin te koraki ae bati aei; ba tiaki ami bwai te bo ni buaka, ma bon ana bwai te Atua. . . . E aki riai ba kam na taon n te bo ni buaka aei: kam na tei rake, ao tei, ao nora kamaiuan te aba mairoun Iehova ae kamaiuami, ngkami aika I-Iuta ma I-Ierutarem: kam na tai maku, ao a na tai bara nanomi: kam na oti nako n ekiia nako ningabong; ba E mena Iehova i roumi.”​—2 Rongorongo 20:15-​17.

¹⁶ A karauaki nanoia kaain Iuta bwa a aki riai ni buaka. N aron naba anne, ngkana a buakanaki ana aomata Iehova iroun Koka are mai Makoka, ao a na bon aki kamanenai bwaai ni buaka ibukin kamanoaia. Ma a na ‘tei ao a na nora kamaiuaia mairoun Iehova.’ E koaua bwa e aki nanonaki te taeka ae tei n aki kakammwakuri bwa ko na tei n akea te bwai ae ko na karaoia, bwa a bon kakammwakuri ana aomata te Atua n ana tai ngkoa Ieotiabata. Ti wareka ae kangai: “E bobaraki Ieotiabata ni kabo matana ma aontano: ao a bane I-Iuta ma kaain Ierutarem ni katorobubua i matan Iehova, n taromauria Iehova. . . . Ao ngke e a tia [Ieotiabata] n iango ma aomata, ao e tuangia ba a na anene nakon Iehova, ma ni kamoamoaa n tamaroan te raoiroi, ngke a oti nako matan te taanga, ao ba a na kangai, Kam na katituaraoa Iehova; ba akea tokin ana atataiaomata.” (2 Rongorongo 20:18-​21) E koaua bwa e ngae ngke a buakanaki aomata aikai, ma a bon teimatoa naba ni kamoamoaa Iehova. Aio te bwai ni kakairi ibukiia Ana Tia Kakoaua Iehova ngkana e a moana ana buaka Koka ni kaaitaraia.

17, 18. (a) Tera te kaantaninga ae raoiroi ae a kaotiotia Ana Tia Kakoaua Iehova ni boong aikai, ni kaineti ma ana buaka Koka? (b) Tera te kauring ae e a tibwa tia ni katauraoaki ibukia Kristian aika rooro-n-rikirake?

¹⁷ A bon teimatoa ni boutokaa ana Tautaeka n Uea te Atua Ana Tia Kakoaua Iehova, ma ngkekei ni karokoa ngkai, ao ngkana e moana buakanakiia naba Koka. A na teimatoa ni karekea korakoraia ao kamanoaia ngkana a iraorao ma ekaretia aika e raka i aon 94,600 mwaitiia ni katobibia te aonnaba. (Itaia 26:20) Ai raoiroi ra reken te tai aei ibukin kaotan te ninikoria ni kamoamoaa Iehova! Ni koauana, a bon aki kerikaki ni maaku e ngae ngkai a ataia bwa e nang roko ana buaka Koka. Ma a kaungaaki nanoia bwa a na kabatiai riki aia karea ni kamoamoaa Iehova n aron aia konaa.​—Taian Areru 146:2.

¹⁸ E kaotaki te kaantaninga ae raoiroi aei irouia rooro-n-rikirake aika ngaa ma ngaa mwaitiia ni katobibia te aonnaba, aika a a tia ni karaoa te mwakuri ni minita ni kabwanina aia tai iai. Ibukin katuruturuan kakawakin moanibwaian te aeka ni maiu aei, ao e a tibwatibwaki te turaeki ae Rooro-n-Rikirake Tera Tiami ae Kam Uaiakinna? n taian bwabwaro n aono n te ririki 2002. A kakaitau Kristian aika kaara ao ataei ibukin kauring aika roko raoi n taia ae riai.​—Taian Areru 119:14, 24, 99, 119, 129, 146.

19, 20. (a) Bukin tera ngkai a aki riai ni maaku ke ni bwara nanoia Kristian? (b) Tera ae e na karaoia te kaongora are imwina?

¹⁹ N aki ongei bwaai aika riiriki n te aonnaba, a riai Kristian n aki maaku ke ni bwara nanoia. A ataia bwa n te tai ae waekoa ao Ana Tautaeka n Uea Iehova, e nang bane ni kamaunai waaki n tiritiri n aekaia nako. A reke raun nanoia n ataakin te manga-uti ibukiia aomata aika mwaiti ake a a tia ni bua maiuiia man te iowawa. Kioina ngkai te manga-uti aei e na reke aia tai aomata tabeman ni moana reiakinan taekan Iehova, e na boni karekea naba angaia tabemwaang bwa a na waakina nako katabuan maiuiia ni beku iroun Iehova.​—Mwakuri 24:15.

²⁰ Ngkai Kristian ni koaua ngaira, ti ataa riain kateimatoan te aroaro ni Kristian ae te tei i nuka, ao ti kananomatoaira ni karaoa aei. Ti kan taua bukin te kaantaninga ae kamimi, ae ti na kona n ‘tei n nora kamaiuara mairoun Iehova.’ E na kakorakora riki ara onimaki te kaongora are imwina, ike ti nang oota raoi ni bwaai aika riiriki ni boong aikai, bwa a a tabe ni kaoti kakoroan bukin taetae ni burabeti aika n te Baibara.

[Kabwarabwara ae nano]

Ko Kona ni Kabwarabwaraa?

• Bukin tera ngkai a mwaiti aomata ni boong aikai aika e korakora te bwarannano irouia?

• Bukin tera ngkai a kaantaningaia Ana Tia Kakoaua Iehova bwa a na nakoraoi bwaai ni kabane nakon taai aika a na roko?

• Tera are e a kaman tia ni karaoia Iehova ibukin rikin te iowawa?

• Bukin tera ngkai akea bukina ae riai bwa ti na maaka ana buaka Koka?

[Taamnei n iteraniba 23]

E kaota te banna ni katoto ae moan te raoiroi Iesu ibukin aroia Kristian n tei i nuka

[Taamnei n iteraniba 26]

Ngaa ma ngaa mwaitiia rooro-n-rikirake aika Kristian ake a a tia ni kukurei ni karaoa te mwakuri ni minita are a kabwanina aia tai iai

[Picture Credit Line n iteraniba 26]

UN PHOTO 186226/M. Grafman