E Kaota Mimitongina Iehova Nakoia Aika Nanorinano
“Boon te nanorinano ma makan Iehova te kaubwai, ma te karineaki, ma te maiu.”—Taeka N Rabakau 22:4.
1, 2. (a) E a kanga te boki ae Mwakuri ni kaotia bwa Tetebano bon “te aomata ae e on n te onimaki ao n te Tamnei ae e Raoiroi”? (b) Tera te rongorongo ae oti iai bwa Tetebano bon te aomata ae nanorinano?
TETEBANO bon “te aomata ae e on n te onimaki ao n te Tamnei ae e Raoiroi.” E “bati n akoaki iroun te Atua, ao e nanokorakora.” E karaoi kakai ao kanikina aika kamimi i buakoia aomata, kioina ngkai boni ngaia kaain te moani koraki ake a riki bwa taan rimwin Iesu. N te tai teuana, ao a teirake mwaane tabeman ni kauntaeka ma ngaia “ma a aki kona ni kaboi ana taeka, ba e taetae ma te wanawana are mairoun te Tamnei.” (Mwakuri 6:5, 8-10, BK) E mataata bwa Tetebano bon te tia reiakina ana Taeka te Atua ae botumwaaka iai, ao e mwaatai ni kakoauaa i mataia mataniwin te Aro n Iutaia ngkoa. Ana kaotioti ae tabwanin raoi are e koreaki ni Mwakuri mwakorona 7, e kaota korakoran nanona ni kani kakororaoa ana kaantaninga te Atua.
2 E nanorinano Tetebano ao e aki katotongia mataniwin Aaro akekei, ake a karietataia riki i aoia aomata aika mangori, ibukin nakoaia ao aia atatai. (Mataio 23:2-7; Ioane 7:49) E ngae ngke e atatai i aon te Baibara, ma e kukurei ngke e mwiokoaki bwa e na “bairea taekan te amarake” bwa a aonga ni kona abotoro nako ni kabane riki aia tai n ‘tataro ma ni kaotiota te taeka.’ E raoiroi aroaron Tetebano i buakoia taari, ai ngaia are e a rineaki bwa ngaia temanna i buakoia itiman mwaane aika rabakau ake a na tararuaa tibwatibwakin te amwarake ni katoa bong. E nanorinano ni butimwaea te mwioko anne.—Mwakuri 6:1-6, BK.
3. Tera te bwai ae kamimi are e reke nakon Tetebano, are e kaotaki iai ana atataiaomata te Atua?
3 E bon noraki raoi iroun Iehova nanorinanon Tetebano ae irianaki n tangiran bwaai n taamnei irouna ao ana kakaonimaki. Ngke e tataekina te rongorongo Tetebano nakoia mataniwin te Aro n Iutaia aika burakiako ake a mena n te Tanirim, ao taani kakaitaraa a “nora matana ba kaanga ai aroni matan te anera.” (Mwakuri 6:15) Teini matana kanga ai aron matan ana tia uataeka te Atua, ao iriana te raoi are e reke mairoun te Atua ae mimitong ae Iehova. Imwin taekinan te rongorongo ma te ninikoria nakoia kaain te Tanirim, ao Tetebano e nora kaotiotan ana atataiaomata te Atua nakoina, n te aro ae kamimi. “E on n te Tamnei are Raoiroi, ao e taratara rake nako karawa, ao e nora mimitongin te Atua, ma Iesu ba E tei i angaatain te Atua.” (Mwakuri 7:55) Iroun Tetebano, te miitara ae kamimi aei e boni kamatoaa nakoina kakoauan nakoan Iesu are ngaia Natin te Atua ao te Mesia. E kakorakoraki iai Tetebano are te aomata ae nanorinano ao e kakoauaki naba iai bwa e a reke akoana iroun Iehova.
4. E kaota mimitongina Iehova nakoia antai?
4 E kaotaki n te miitara are e anganaki Tetebano, bwa e kaotiota mimitongina Iehova ma ana kaantaninga nakoia aomata aika mamaakua aika nanorinano, ae e kakawaki irouia aia iraorao ma te Atua. E taku te Baibara: “Boon te nanorinano ma makan Iehova te kaubwai, ma te karineaki, ma te maiu.” (Taeka N Rabakau 22:4) Mangaia are e kakawaki bwa ti na ataia bwa tera raoi te nanorinano ni koaua, ao ti na kanga ni karikirakea iroura te aroaro ae kakawaki aei, ao ti na kanga ni kakabwaiaki rinanon kaotiotana ni bwaai ni kabane aika ti karaoi ni maiura.
Te Nanorinano bon Anuan te Atua
5, 6. (a) Tera te nanorinano? (b) E a kanga Iehova n tia ni kaotiota te nanorinano? (c) Tera aron rotakira n ana nanorinano Iehova?
5 E kona ni kamimi irouia tabeman, bwa Iehova ae te Atua ae rangi n rietata ae te kabanea ni mimitong n te iuniweeti aei, ngaia nibwan te katoto ibukin te nanorinano. E taku te Uea are Tawita nakon Iehova: “Ko anganai naba otangau ae te maiu ae mai Roum: ao e kateimatoaai ataim, ao e anganai te kakanato am nimamanei [nanorinano, NW].” (Taian Areru 18:35) E kabongana te taeka n Ebera Tawita ae nanona “bwatiku rikaaki” ngke e kabwarabwaraa Iehova bwa te aomata ae nanorinano. Irarikin te taeka ae “nanorinano,” taeka n Ebera riki tabeua aika iai rekerekeia ma te taeka aei, a nanona naba “karinanoa,” “nimamannei” ao “kamangoria.” Mangaia are e kaotiota te nanorinano Iehova ngke e kamangoria n aroarona, n reitaki ma te aomata ae aki-kororaoi ae Tawita ao ni kabongana bwa e na tei ibukina bwa te uea. N aron ae kaotaki n te rongorongo are i etan te Areru 18, ao Iehova e kamanoa ma ni boutokaa Tawita, ni kamaiua “mai baiia taan ribaia ni kabaneia, ma bain Tauro.” E ataia Tawita bwa kakannatona ke neboakina are e karekea n ana tai n uea, e boboto i aon ana mwakuri n nanorinano Iehova ibukina. Ataakin aei, e buoka Tawita bwa e na teimatoa n nanorinano.
6 Tera arora iai? E a tia ni kataua Iehova bwa e na reiakinira te koaua, ao tao e a tia n anganira mwioko aika kaokoro rinanon ana botaki, ke e a tia ni kabonganaira n aanga tabeua ibukin kakororaoan nanona. Tera arora ae riai ibukin baikai ni kabane? Tiaki te koaua bwa ti na nanorinano iai? Tiaki bwa ti riai ni kakaitau ibukin ana nanorinano Iehova ao ni kararoa te kani karietataira, ae te bwai ae e na kairira nakon te kabuanibwai?—Taeka N Rabakau 16:18; 29:23.
7, 8. (a) E a kanga ni kaotaki ana nanorinano Iehova n arona nakon Manate? (b) E kanga Iehova ma Manate ni katea te banna ni katoto ibukira bwa ti na kakairi iai ibukin kaotan te nanorinano?
7 E aki tii kaota te nanorinano ae korakora Iehova rinanon ana mwakuri ma aomata aika aki-kororaoi, ma e kaota naba te tatauraoi n nanoangaia te koraki ake a karinanoia. E kateirakeia naba ke e karietataia ake a kananorinanoia. (Taian Areru 113:4-7) Iangoa te katoto ibukin te Uea ae Manate are uean Iuta. E aki kabongana raoi mwiokoana n uea ma e kauekea te taromauri ae kairua ao “e kabatia te buakaka i matan Iehova ni kaunna.” (2 Rongorongo 33:6) N tokina e katuuaea Manate Iehova rinanon kabwakakina man ana kaintokanuea iroun uean Aturia. Ngke e mena n te karabuti Manate, ao “e butia Iehova are Atuana, ao e kabatia kananorinanoana” bwa e aonga ni manga kaokia Iehova nakon te kaintokanuea i Ierutarem, ao Manate “e ata Iehova iai ba bon te Atua” ni koaua. (2 Rongorongo 33:11-13) E koaua bwa n tokina, e kukurei Iehova ibukin nanorinanon Manate, ao e a manga kaota naba te nanorinano nakoina ngke e kabwarai ana bure ao ni manga kaokia nakon nakoana n uea.
8 Tatauraoin Iehova ni kabwarai buure ao aron Manate n raraoma, a katauraoi reirei aika kakawaki nakoira ibukin te nanorinano. Ti riai n teimatoa n ururingnga ae e kona n rotaki aroaron Iehova nakoira man aroarora nakoia te koraki ake a karaoa ae aki-riai nakoira ao anuara ae ti kaotiotia ngkana ti kairua. Ngkana ti tatauraoi ni kabwarai aia bure aomata ao n nanorinano ni kaota ara kairua, e kona ngkanne Iehova n nanoangaira.—Mataio 5:23, 24; 6:12.
Kaotan Mimitongin te Atua Nakoia Aika Nanorinano
9. Te nanorinano e kanikinaea te mamaara? Kabwarabwaraa.
9 Te nanorinano ao aroaro aika irekereke ma ngaia, a aki riai ni kaireruaki ma kanikinaean te mamaara ke kariaiakan karaoan ae kairua. N aron ae kaotaki n te Baibara, ao e ngae ngke e nanorinano Iehova, ma e kaota unna n ae riai ao te korakora ae bati ngkana e riai kaotan baikanne irouna. Ibukin nanorinanon Iehova, e tabeakinia ake a nanorinano ke ni mutiakinia, ma e kararoaa mairouia ake a kainikatonga. (Taian Areru 138:6) E a kanga Iehova n tia ni kaota riki mutiakinaia ana toro aika nanorinano?
10. Tera ae e kaotia Iehova nakoia aika nanorinano, n aron are e kaotaki n te 1 I-Korinto 2:6-10?
10 N ana tai Iehova are e a tia ni motikia ao rinanon ana anga n reitaki ma aomata, e a tia ni kaota iai te rongorongo nakoia aika nanorinano ibukin kakororaoan ana kaantaninga. Rongorongo aika kamimi aikai, a tiku n aki-ataaki irouia te koraki ake a kainikatonga ke a kananomatoaia n onimakina aia rabakau ke aia karekeiango aomata. (1 I-Korinto 2:6-10) Ma a a tia n anganaki te koraki aika nanorinano, te ota ae eti raoi ibukin ana kaantaninga Iehova, ao a kairaki iai bwa a na neboa Iehova ibukina bwa a a karinea riki ngkai mimitongina.
11. N te moan tienture, a kanga tabeman ni kaota aki-taun aia nanorinano, ao a tukaki iai man karekean tera?
11 A mwaiti n te moan tienture n ikotaki ma tabeman ake a taku bwa Kristian ngaiia, aika a kaota aki-taun aia nanorinano, ngke a bwaka ni kaineti ma are e kaotia te abotoro Bauro nakoia ibukin ana kaantaninga te Atua. E riki Bauro bwa “aia tia tuatua Tientaire,” ma tiaki ibukin ana reeti, ana reirei, ana ririki ke maanna ni kaakaraoa te mwakuri ae raoiroi. (I-Rom 11:13) Ma a kona aomata aika a aki moanibwai bwaai n taamnei n iangoia, bwa e riai ni boto i aon baikai, rineakia aomata aika a na kabonganaki iroun Iehova ibukin kakororaoan ana mwakuri. (1 I-Korinto 1:26-29; 3:1; I-Korote 2:18) Ma e bon rineaki Bauro iroun Iehova, ni kaineti ma ana akoi Iehova ae boto i aon te tangira ao ana kaantaninga ae raoiroi. (1 I-Korinto 15:8-10) Te koraki ake e kabwarabwaraia Bauro bwa “taan tuatua ake moan te kakanato,” n ikotaki naba ma taan totoko tabeman, a rawa ni butimwaea Bauro ao ana kamataata man te Baibara. Aki-taun aia nanorinano e tukiia man karekean te atatai ao te ota ibukin aron Iehova ae kamimi ni kakororaoa ana kaantaninga. Ti bia aki kakeaa bongan ke ni biririmoa ni motika taekaia te koraki ake e rineiia Iehova ibukin kakororaoan nanona.—2 I-Korinto 11:4-6.
12. E a kanga ana katoto Mote ni kaotia bwa e akoia te koraki ake a nanorinano Iehova?
12 N te itera teuana, a mwaiti katoto man te Baibara ake a katuruturua aroia aomata aika nanorinano ni kakabwaiaki n norakin mimitongin te Atua teutana. Mote, bon te aomata ae “e bati n nimamanei” i buakoia aomata nako, ao e nora mimitongin te Atua ao e reke ana iraorao ae kaan ma ngaia. (Warekaia Iteraera 12:3) E korakora kakabwaiakin te mwaane ae nanorinano aei iroun te tia Karikiriki, n aanga aika bati. E kabanea 40 te ririki n riki bwa te tia kawakin-tiibu, ae tao angiin riki ana tai e ekabanea n te Arabian Peninsula. (Te Otinako 6:12, 30) Man ana boutoka Iehova, e riki Mote bwa te tia taetae ibukin te botannaomata ae Iteraera ao te mataniwi ae te tia babaire ibukiia. E taetae ma te Atua ao te Atua e taetae ma ngaia. E “nora buran Iehova” rinanon te miitara. (Warekaia Iteraera 12:7, 8; Te Otinako 24:10, 11) A kakabwaiaki naba te koraki ake a butimwaea te toro ae nanorinano aei ao a ataia ae ngaia are e tei ibukin te Atua. N aron anne, ti na kakabwaiaki ngkana ti butimwaeia ma n ira nanon te burabeti ae Mote ae rietata riki, are taekan Iesu, n ikotaki naba ma “te toro ae kakaonimaki ae wanawana” are e rineaki irouna.—Mataio 24:45, 46; Mwakuri 3:22.
13. E a kanga mimitongin Iehova ni kaotaki nakoia taani kawakin-tiibu aika nanorinano ake n te moan tienture?
13 Antai ae “e oota nako rarikiia mimitongin te Atua” ngke e katanoataki te rongorongo ae raoiroi iroun te anera ibukin bungiakin te “tia Kamaiu, are te Mesia are te Uea”? E aki oota nakoia mataniwin Aro aika kainikatonga ke aomata aika kakannato nakoaia, ma e ota nakoia taani kawakin-tiibu aika nanorinano “ake a tiku i nanon tawana ni kangaina, ba a tantani i rarikin aia nanai.” (Ruka 2:8-11, BK) A kamangoraki koraki aikai ibukin aia atatai ao aia mwakuri. Ma boni ngaiia ake e noriia Iehova ao e rineiia bwa a na moan kaongongo taekan bungiakin te Mesia. Eng, e kaota mimitongina Iehova nakoia aika nanorinano ao aika mamaakua.
14. Baikara kakabwaia aika reke mairoun te Atua irouia te koraki ake a nanorinano?
14 Tera reireiara ni katoto aikai? A kaotia nakoira bwa e akoia aika nanorinano Iehova ao e kaota nakoia te atatai ma te ota n ana kaantaninga. E rineiia koraki ake a taraaki irouia aomata bwa a aki rangi ni wanawana ao e kabonganaia bwa a na katanoataa ana kaantaninga ae kamimi nakoia aomata. E riai aei ni kairiira bwa ti na teimatoa n ukoukora ana buoka Iehova, ana Taeka ni burabeti, ao ana botaki ibukin kairirara. Ti kona ni kakoauaa bwa e na teimatoa Iehova ni kaongoia ana toro aika nanorinano ni kaineti ma kaotakin ana kaantaninga aika kamimi. E taku te burabeti ae Amota: “E na bon aki karaoa te bwai teuana te Uea ae Iehova, ngkana e aki kaota moa nanona ae raba nakoia ana toro aika burabeti.”—Amota 3:7.
Karikirakea te Nanorinano ao Karekea Ana Akoi te Atua
15. Bukin tera bwa ti riai ni botumwaaka ni kateimatoaa te nanorinano, ao e a kanga ni kaotaki anne n aron Uean Iteraera are Tauro?
15 Ibukin karekean ana akoi te Atua, ti riai n ‘teimatoa’ n nanorinano. E ngae ngke e nanorinano te aomata n te tai teuana, tiaki nanona bwa e nang bon nananorinano naba. E kona ni kitana arona n nanorinano te aomata ma ni karikirakea te nanorieta ao te karietataa i bon irouna, are e a kairaki iai nakon te kainikatonga ao te kabuanibwai. E karaoa raoi aekan aei Tauro are moani uean Iteraera are kabiraki. Ngke e moan rineaki, ao e iangoia bwa ‘e mangori ni matana.’ (1 Tamuera 15:17) Ma imwin uoua te ririki ni kairiri, ao e a kainikatonga naba. E katinanikua ana babaire Iehova ibukin te angakarea rinanon te burabeti are Tamuera, ao e kakaaea te anga are e na karaoa iai te angakarea i bon ibukina. (1 Tamuera 13:1, 8-14) Aei moan rikin bwaai aika a kaota aki-taun ana nanorinano. Mwin anne, e a kabuaa taamnein te Atua ao ana kakabwaia, are e karika matena ae e kabuakakaki iai. (1 Tamuera 15:3-19, 26; 28:6; 31:4) E mataata raoi iai te reirei: Ti riai ni botumwaaka ni karikirakea te nanorinano ma te aantaeka, ao ni kakerikaka te namakin ibukin kani kamoamoakira i bon iroura, bwa n te aro anne ti katinanikui iai mwakuri ni kainikatonga ake a karika te kabuakakaki mairoun Iehova.
16. E kanga iaiangoan ara iraorao ma Iehova ao raora n aomata ni buokira ni karikirakea te nanorinano?
16 E ngae ngke e aki koreaki te nanorinano i buakon uaan taamnein te Atua, ma bon te aroaro mairoun te Atua ae e riai ni karikirakeaki. (I-Karatia 5:22, 23; I-Korote 3:10, 12) E kainnanoaki te kakorakora ibukin karikirakean te nanorinano, kioina ngke e irekereke iai nanora, are nanonaki iai, arora n iangoira ao n iangoia tabemwaang. Iaiangoan ao kananoan ara iango i aon ara iraorao ma Iehova ao raora n aomata, e kona ni buokira bwa ti na teimatoa n nanorinano. I matan te Atua, aomata ni kabane aika aki-kororaoi, a riki ni mawawa n ai aron te uteute ae e rikirake i nanon tabeua te tai, ao imwina e rai ao ni mate. Aomata, ai aron te man ae te taake ae mena n te tawana. (Itaia 40:6, 7, 24) E kamoamoa te kaina te uteute ae rietata riki nakoia ake raona n uteute? E riai ni kamoamoaa konabwaina te man ae te taake ibukin kibamwaakana riki nakoia ake tabeman? E burababa iangoan anne. Mangaia are e kauringia raona ni Kristian te abotoro Bauro ni kangai: “Ai antai ae kakaokoroko? Ao tera am bwai teuana ae ko aki anganaki? Ao ngkai ko anganaki, ao ko aera ngkai ko kamoamoako, ba aongkoa ko aki anganaki?” (1 I-Korinto 4:7) Kananoan te iango i aon kibun te Baibara aikai, e kona ni buokira bwa ti na karikirakea ao ni kaotiota te nanorinano.
17. Tera ae e buoka te burabeti are Taniera bwa e na karikirakea te nanorinano, ao tera ae e kona ni buokira bwa ti na karaoa naba aron anne?
17 E taekinaki te burabeti are Taniera are kaain Ebera bwa ‘te aomata ae bati n tangiraki’ i matan te Atua ibukina bwa e ‘kananorinanoa’ ao e riki anne ibukina bwa e bon nanorinano. (Taniera 10:11, 12) Tera ae e buoka Taniera ni karikirakea te nanorinano? Te moanibwai, e aki neneaki n onimakinan Iehova irouna, ao e katoa tai ni kawaria n te tataro. (Taniera 6:10, 11) Irarikin anne, Taniera bon te aomata ae botumwaaka n reiakina ana Taeka te Atua ma te nano ae raoiroi. Anne are e a buokia bwa e na kateimatoaa iangoan ana kaantaninga te Atua aika kamimi. E tatauraoi ni kaota oin kabwakana, tiaki tii kabwakaia kaain abana. Ao e tabeakina boutokaan raoiroin te Atua ao tiaki oin raoiroina. (Taniera 9:2, 5, 7) E reke reireiara man ana katoto Taniera ae rianako arona ao nanomwaakana ni karikirakea ao ni kaotiota te nanorinano n aroaroni maiuna nako?
18. Tera te kakabwaia ae mena imwaia te koraki ake a kaotiota te nanorinano ni boong aikai?
18 E taku Taeka N Rabakau 22:4: “Boon te nanorinano ma makan Iehova te kaubwai, ma te karineaki, ma te maiu.” Eng, e kakabwaiaia te koraki ake a nanorinano Iehova ao mwin anne bon te karineaki ma te maiu. E nanorinano n taekina aei te tia areru are Ataba, imwin kaetan ana iango iroun Iehova ibukin kurin kitanan ana mwakuri ibukin te Atua: “Ane Ko na kairirai n am taeka n reirei, Ao rimwi Ko na mwaneai nakon te neboaki.” (Taian Areru 73:24) Tera arora ni boong aikai? Tera te kakabwaia ae mena imwaia te koraki ake a kaotiota te nanorinano? Irarikin karekean te iraorao ae raoiroi ma Iehova, ao a kona naba ni kaantaningaa te tai are e na kakoroaki iai bukin ana taeka te Uea are Tawita, aika kairaki koreaia aikai: “A na abana te aba akana nimamanei; ao a na kukurei ni kabatian te raoi.” Anne bon te kaantaninga ae kamimi ibukin taai aika imwaira!—Taian Areru 37:11.
Ko Uringnga?
• E kanga n riki Tetebano bwa te katoto ibukin te nanorinano, are ngaia are e kaota mimitongina Iehova nakoina?
• N aanga raa are e a tia ni kaotiota iai te nanorinano Iehova ae te Atua?
• Baikara katoto aika a kaotia bwa e kaota mimitongina Iehova?
• E kanga ana katoto Taniera ni buokira ni karikirakea te nanorinano?
[Te Bwaoki n te iteraniba]
E Nanomatoa ma E Nanorinano
N aia bwabwaro taan Reirei n te Baibara (a ataaki ngkai bwa Ana tia Kakoaua Iehova) ae booaki i Cedar Point, Ohio, U.S.A., n 1919, ao J. F. Rutherford ae ai 50 ana ririki ni maiu, are e tararuaa te mwakuri n te tai anne, e kukurei n anga nanona n riki bwa te “bellhop” ike e a bebeeki iai aia tutikeiti taani kaaea te bwabwaro nakon aia ruu. Ni kabanean te bong ni bwabwaro ao e kakukureia kaain te botaki ae 7,000 mwaitiia ma taeka aikai: “Kam riki bwa taan tei ibukin aia King king ao aia Uea ueea, ni katanoataa nakoia aomata . . . kamimin ana tautaeka ara Uea.” E ngae ngke bon te mwaane ae nanomatoa Brother Rutherford n ana koaua, ao e ataaki ibukin korakorana ngkana e taetae-ni-kawai ao arona n aki neneaki ibukin te bwai ae e kakoauaa bwa bon te koaua, ma e bon nanorinano naba i matan te Atua, n aki toki ni kaotiota anne n ana tataro ni katoa ingabong n te Betaera.
[Taamnei n iteraniba 23]
Tetebano ae te aomata ae atatai i aon te Baibara, e nanorinano n tibwatibwaa te amwarake
[Taamnei n iteraniba 24]
Nanorinanon Manate e kakukureia Iehova
[Taamnei n iteraniba 26]
Tera ae e karika Taniera bwa ‘te aomata ae bati n tangiraki’?